دسترسی به اطلاعات آزاد شد
دسترسی آزاد به اطلاعات به‌عنوان قانون مترقی و اجرا شده در بیش از ۶۰ کشور دنیا از روز سه‌شنبه دوم خرداد در ایران نیز ۲ گام اساسی و رو به جلو در اجرا برداشت.
به گزارش تبیان به نقل از همشهری ؛دولت سامانه اینترنتی انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات را پس از 8ماه انتظار به نشانیfoia.iran.gov.ir رونمایی كرد و فرم‌های درخواست اطلاعات نیز در همین سامانه در اختیار مردم قرار گرفت.«انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات» مردادماه سال 88پس از كش و قوس‌های میان مجلس هشتم و شورای نگهبان، درنهایت از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام به تصویب رسید و تبدیل به قانون شد. اجرای این قانون اما در پیچ و خم تدوین آیین‌نامه‌هایش معطل مانده بود.
3آیین‌نامه این قانون سرانجام در فاصله آبان‌ماه سال 93تا شهریورماه سال 94به تصویب هیأت دولت یازدهم رسیدند و براساس آیین‌نامه آخر این قانون قرار بود سامانه «انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات» ظرف مدت یك سال راه‌اندازی شود. شفافیت اطلاعات یكی از شاخص‌های اصلی ارزیابی مبارزه با فساد در كشورها و جلوگیری از رانت‌های اطلاعاتی است. با اجرای دسترسی آزاد به اطلاعات مجموعه فعالیت‌های دستگاه‌ها در اتاق شیشه‌ای قرار می‌گیرد و سازمان‌ها در معرض نظارت مردم قرار می‌گیرند.
با راه‌اندازی این سامانه هر ایرانی می‌تواند درخواست خود برای دسترسی به اطلاعات را به‌صورت برخط با ثبت‌نام در سامانه foia.iran.gov.ir به دستگاه ذیربط تسلیم و كد رهگیری دریافت كند و دستگاه هم موظف است ظرف مدت 10روز پاسخ وی را بدهد.
در آخرین آیین‌نامه اجرایی قانون بر راه‌اندازی این سامانه به‌عنوان «مجرای اصلی اعمال قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات» تأكید شده بود.
براساس بند 14آیین‌نامه اجرایی ماده 8قانون «وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات» مكلف بود «سامانه الكترونیكی متناسب با حجم درخواست‌ها و پاسخ‌ها را ظرف یك سال از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این آیین‌نامه طراحی و پس از تأیید كمیسیون مذكور به‌صورت آزمایشی اجرا كند.» این سامانه پس از 3سال به‌صورت رسمی مجرای اصلی اعمال قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات خواهد بود.
متقاضیان بعد از ثبت‌نام در این سایت و براساس راهنمایی می‌توانند درخواست خود را ثبت و اطلاعات مورد نیاز خود را دریافت كنند. حسین انتظامی معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و دبیر كمیسیون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات مدیریت این سامانه را برعهده دارد. او به پایگاه خبری شفقنا گفته این سامانه به‌منظور استفاده «تمام شهروندان» برای دسترسی آزاد به اطلاعات راه‌اندازی شده است. 2وزارتخانه فرهنگ و ارشاد و ارتباطات مسئولیت اجرای بسترهای قانون شفافیت اطلاعات را برعهده داشتند. انتظامی تصریح كرده: «سامانه، كار خود را به‌صورت آزمایشی شروع كرده و به‌زودی توسط وزرای محترم ارشاد و ارتباطات رسما رونمایی می‌شود.»
17سازمان متصل به سامانه
سایت انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات از 3زیربخش اساسی سازمان‌های متصل، اسناد منتشر شده و ثبت‌نام تشكیل شده است. تاكنون 17وزارتخانه و دستگاه دولتی به سامانه متصل شده‌اند. با این حال سازمان‌های دیگر نیز در آینده به سامانه می‌پیوندند. وزارتخانه‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی،
ارتباطات و فناوری اطلاعات، دادگستری، تعاون، كار و رفاه اجتماعی، بهداشت، درمان و آموزش پزشكی، آموزش و پرورش، كشور، نیرو، امور خارجه، سازمان‌های حفاظت محیط‌زیست، انرژی اتمی، بنیاد شهید و امور ایثارگران، بانك مركزی، معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهور، معاونت امور زنان و خانواده و سازمان برنامه و بودجه در مرحله اول راه‌اندازی سامانه باید به اطلاعات مورد درخواست مردم پاسخ دهند.
ابزارهای دسترسی آزاد به اطلاعات
شركت‌ها، سازمان‌ها، نهادهای وابسته به آنها و بنیادها و مؤسساتی كه زیرنظر مقام معظم رهبری اداره میشوند و همچنین هر مؤسسه، شركت یا نهادی كه تمام یا بیش از ۵۰ درصد سهام آن متعلق به دولت به‌معنای عام كلمه و نه فقط قوه مجریه است، مكلفند طبق قانون، اطلاعات درخواستی شهروندان را در اختیارشان بگذارند. همچنین مؤسسات خصوصی ارائه‌دهنده خدمات عمومی از قبیل بانك‌ها مشمول این قانون هستند.
آیین‌نامه اجرایی ماده 8قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات 4ابزار برای ارائه درخواست اطلاعات از سوی مردم پیش‌بینی كرده است. هر شخص حقیقی یا حقوقی ایرانی می‌تواند درخواست خود برای دسترسی به اطلاعات را به‌صورت برخط از طریق درگاه الكترونیك حقیقی با ثبت‌نام در سامانه به نشانی foia.iran.gov.ir و ایجاد حساب كاربری، پیشخوان دولت الكترونیك، پست یا مراجعه حضوری به واحد اطلاع‌رسانی مؤسسه درخواست‌شونده تسلیم كند.
سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات مهم‌ترین و كارآمدترین این ابزارها از نظر سرعت دسترسی و پاسخگویی است كه از سه‌شنبه 2خرداد راه‌اندازی شده است. حسین انتظامی دبیر كمیسیون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات با اشاره به مرحله ثبت‌نام مردم برای دریافت اطلاعات در سایت گفته: «كاربر درخواست خود را از طریق فرم مربوطه كه به تصویب كمیسیون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات رسیده است، تكمیل و ارسال می‌كند.
دستگاه‌ها ۱۰ روز مهلت دارند اطلاعات مورد نظر شهروندان را بدهند و درصورتی كه این زمان به تأخیر بیفتد، شهروندان در همین سامانه، شكایت خود را ثبت می‌كنند تا از طریق كمیسیون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات پیگیری شود. مطابق آیین‌نامه اجرایی این قانون تمامی پاسخ‌های دستگاه‌ها به شهروندان، همزمان در سایت نیز منتشر خواهد شد مگر اینكه حاوی اطلاعات شخصی باشد.»
چه اطلاعاتی از چه سازمان‌هایی بخواهیم؟
مردم با ثبت نام در این سامانه می‌توانند درخواست دسترسی به چه اطلاعاتی را داشته باشند؟ بنا به گفته دبیر كمیسیون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، آمار رسمی، آیین‌نامه‌ها و ضوابط، اطلاعات قراردادها، آیین‌نامه‌های مشاركت اشخاص در اجرای اختیارات سازمان، سازوكارهای شكایت شهروندان از تصمیمات و اقدامات، اهداف، وظایف،
سیاست‌ها و خط‌مشی و ساختار، اختیارات و وظایف مأموران ارشد دستگاه، اسناد و مكاتبات اداری، روش‌ها و مراحل ارائه خدمات سیستم به جامعه، انواع اطلاعات نگهداری شده و آیین‌نامه دسترسی به آنها ازجمله مواردی است كه مردم می‌توانند برای دسترسی آنها درخواست خود را ثبت كنند.
مطابق ماده یك‌آیین‌نامه اجرایی قانون دسترسی آزاد به اطلاعات، تمامی دستگاه‌ها، سازمان‌ها و نهادهای وابسته به حكومت به‌معنای عام كه شامل دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده ۵ قانون مدیریت خدمات كشوری، نهادهای انقلابی، نیروهای مسلح، قوای قضاییه و مقننه و مؤسسات،
شركت‌ها، سازمان‌ها، نهادهای وابسته به آنها و بنیادها و مؤسساتی كه زیرنظر مقام معظم رهبری اداره میشوند و همچنین هر مؤسسه، شركت یا نهادی كه تمام یا بیش از ۵۰ درصد سهام آن متعلق به دولت به‌معنای عام كلمه و نه فقط قوه مجریه است، مكلفند طبق قانون، اطلاعات درخواستی شهروندان را در اختیارشان بگذارند. همچنین مؤسسات خصوصی ارائه‌دهنده خدمات عمومی از قبیل بانك‌ها مشمول این قانون هستند.
نحوه دریافت پاسخ از طریق كارپوشه ملی
براساس نقشه راه سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات تصریح شده كه پاسخ اطلاعات درخواستی مردم از طریق جعبه الكترونیك یا همان كارپوشه ملی ایرانیان برای آنها ارسال خواهد شد. این كارپوشه اما تاكنون در دسترس قرار نگرفته است. انتظامی در توضیح كارپوشه ملی ایرانیان گفته:
«همه مردم ایمیلی خواهند داشت كه در واقع همان كد ملی آنان است و این كارپوشه، به‌تدریج در اختیار مردم قرار می‌گیرد. با افتتاح سامانه دسترسی آزاد به اطلاعات عملا نخستین كسانی كه دارای كارپوشه میشوند، همین گروه خواهند بود.»
مسئول و ضمانت اجرای قانون
چه كسانی در هر دستگاه پاسخگوی مردم هستند؟ براساس تبصره ماده 11آیین‌نامه اجرایی قانون بالاترین مقام مؤسسات مشمول قانون می‌تواند در چارچوب اختیارات قانونی خود تمام یا بخشی از وظیفه ارائه و انتشار اطلاعات را به اشخاصی دیگر در مؤسسه تحت امر خود تفویض كند. انتظامی با بیان اینكه حكم اغلب مدیران انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات طی یك سال و نیم گذشته توسط بالاترین مقام دستگاه صادر شده است گفته به‌دلیل پرهیز از ایجاد ساختارهای جدید، مدیران روابط عمومی یا آمار یا برنامه‌ریزی با حفظ سمت منصوب شده و برای اجرای رویه‌های جدید توجیه شده‌اند.
براساس ماده22خود قانون نیز ارتكاب عمدی در ممانعت از دسترسی به اطلاعات برخلاف مقررات این قانون جزای نقدی از 30هزار تومان تا 10میلیون تومان به‌دنبال خواهد داشت.منبع: همشهری
