تهران از وقتی پایتخت شد توانست میزبان بسیاری از اولین های کشور باشد. اولین هایی که بیشتر با تجددگرایی قاجاری ها به دارالخلافه راه پیدا کردند و بعضی از آنها در دوره پهلوی به پایتخت وارد شدند.
اولین‌های آخرین دارالخلافه ایران
تهران از وقتی پایتخت شد توانست میزبان بسیاری از اولین های کشور باشد. اولین هایی که بیشتر با تجددگرایی قاجاری ها به دارالخلافه راه پیدا کردند و بعضی از آنها در دوره پهلوی به پایتخت وارد شدند.
اولین بیمارستان
اولین بیمارستان تهران در زمان ناصرالدین شاه ساخته شد. او باز هم نوآوری کرد تا پایتخت را هر چه بیشتر شبیه همتایان اروپایی اش کند. او ناظم الاطباء، پزشک مخصوص خود را مامور تاسیس اولین بیمارستان تهران کرد. ناظم الاطباء هم در سال 1290 هجری قمری، اولین بیمارستان تهران و ایران را در میدان حسن آباد و در محله‌ای به نام هشت گنبد، تاسیس کرد. این بیمارستان تا سال‌ها "مریضخانه دولتی" نامیده می‌شد. بعد از این که این بیمارستان شروع به فعالیت کرد، ناظم الاطباء به ناصرالدین شاه پیشنهاد کرد تا در این بیمارستان، پزشکان تربیت شده ایرانی به معالجه بیماران بپردازند.
بعد از آن و با موافقت ناصرالدین شاه، تدریس رشته طب در مدرسه دارالفنون پذیرفته شد و هر ساله تعدادی دانشجو، به منظور فراگیری دانش پزشکی وارد این مدرسه می‌شدند و بر اساس تعالیم ناظم الاطباء به فراگیری این دانش می‌پرداختند. این عده، همزمان در مریضخانه دولتی و تحت نظر پزشکان غربی به کارآموزی پرداخته و توانستند اولین نسل از پزشکان تربیت شده دارالفنون شوند. بعد از این بیمارستان، چند بیمارستان دیگر هم در تهران دایر شد. مثل بیمارستان نظامی طهران که موسس آن شاهزاده علیقلی میرزا بود. "مریضخانه دولتی" پس از چندی و در سال 1319 به پاس زحمات پدر طب ایران به بیمارستان سینا تغییر نام داد. این بیمارستان سال‌های متمادی، محلی برای معالجه و درمان امراض بیماران بود.
اولین سینما
اولین سالن نمایش فیلم تهران در سال 1283 در خیابان چراغ گاز و توسط ابراهیم خان صحاف‌باشی افتتاح شد. چندی بعد و در سال 1291 سالن نمایش آرتاشس پاتماگریان (اردشیرخان ارمنی) در خیابان علاءالدوله (فردوسی) تاسیس شد و یک سال بعد سالن نمایش ژرژ اسماعیلف در مقابل سینمای اردشیرخان کار خود را آغاز کرد. اما در سال 1296 سالن سینمای زنانه توسط خان بابا معتضدی تاسیس شد. «سینما ایران» هم، اولین سینمایی بود که سالن مخصوص خانواده در آن در نظر گرفته شده بود و نظم در آن برقرار بود.
سینما خورشید اما اولین سالن سینمایی در خیابان لاله‌زار تهران بود. زمانی، خیابان لاله‌زار به عنوان یکی از مراکز مهم هنری در تهران قدیم، شناخته می شد و محل تمرکز تئاترها و تماشاخانه‌های متعدد بود این سینما به عنوان یک سینمای مدرن و شیک شروع به کار کرد. در این سینما، فیلم‌ها به طور یکسره پخش می‌شدند. بدین معنی که هیچ محدودیتی برای چندبار دیدن فیلم‌ها وجود نداشت. بعدها سینما ایران و سینما مایاک و 12 سینمای دیگر هم به این جمع اضافه شدند تا لاله زار پاتوق سینمادوستان شود.
جالب است بدانید که مردم دوره قاجار به سینما سیم نما می گفتند شاید به تصور این که سیم های برق یک اعجاز دیگر از خود نشان می دهند و آن پخش تصاویر است! بلیط سینماهای لاله زار 10شاهی بود و چون آپارت های آنها به اندازه کافی بزرگ نبود، هر بیست دقیقه یکبار فیلم قطع می شد تا حلقه فیلم را عوض کنند. در عوض تماشاگران می توانستند هر تعداد سانسی که دوست دارند در سینما بمانند!
اولین گراند هتل
تا قبل از روی کار آمدن قاجاری ها، ایران فقط کاروانسرا داشت و خانه های شخصی که به مسافران اجاره داده می شد. اما بعدها کم کم پای هتل و مسافرخانه هم به میان آمد تا در آخرین روزهای حکومت قاجار تهران صاحب اولین گراند هتل خود شود. گراند هتل معروف لاله زار قدیمی ترین هتل ایران است که به دست یک مهاجر قفقازی به نام باقر خان ساخته شد و به سبک اروپایی از مسافرانش پذیرایی می کرد. اگر این روزها سری به لاله زار بزنید و سراغ گراند هتل را در خیابان لاله زار جنوبی بگیرید، یک ساختمان نیمه مخروبه را نشانتان می دهند که فروشندگان لوازم الکترونیکی در اتاق های آن مستقر شده اند و کاسبی شان را لابه لای اتاق های دوبلکس، درهای قدی شیشه ای، آجرکاری های ظریف و زیر سقف های بلند راه انداخته اند.
این هتل تا پایان دوره رضا شاه اعتبار خود را حفظ کرده بود و تا نیمه های حکومت محمدرضاشاه هم به کار خود ادامه می داد اما بعد کم کم از رونق افتاد و تعطیل شد.
اولین تصادف رانندگی ایران در پاییز سال 1305 اتفاق افتاد و در این تصادف اتومبیل مظفر الدین شاه و درشكه ی درویش خان نوازنده در خیابان سپه كه جزو نخستین خیابان های سنگ فرش شده تهران بود با هم برخورد کردند و درویش خان کشته شد. مقصر هم شوفر فرنگی مظفر الدین شاه بود كه همراه اتومبیل به ایران فرستاده شده بود
اولین کالج تهران
برخی دبیرستان البرز را اولین کالج تهران می‌نامند. بنای امروزی این دبیرستان در سال 1303، توسط ماکسیم سیرو طراحی و ساخته شد و در سال 1320، آغاز به کار کرد این کالج که توسط امریکایی‌ها ساخته شد، قرار بود به روش امریکایی اداره شود، اما پیش از افتتاح کالج با ترور سفیر امریکا جلوی ساختمان آن، اداره دبیرستان به دست فرانسوی‌ها افتاد. دبیرستان البرز در سال 1873 میلادی که توسط آقای باست و گروهی از مبلغین مذهبی آمریکایی در تهران به عنوان یک مدرسه ابتدایی تأسیس شده بود، با ورود دکتر ساموئل مارتین جردن به ایران و قرار گرفتن او به عنوان مدیر، دستخوش تغییرات عمده‌ای شد. از جمله اصلاحات اساسی در اصول اولیه مدرسه و افزودن دروس دبیرستانی و پیش دانشگاهی به آن. در همان دوران دبیرستان البرز به کالج آمریکایی‌ها معروف شده بود. برخی از اشخاص معروف فارغ التحصیل از دبیرستان البرز عبارتند از: شهید مصطفی چمران، محمد علی اسلامی ندوشن، جمشید مشایخی، عادل فردوسی‌پور و ... .
اولین خودرو
بعد از کالسکه‌هایی که با بخار و آتش حرکت می‌کردند اولین اتومبیل ها به ایران وارد شدند. این خودروها سواری‌های فورد کروکی کلاچی با لاستیک توپر بودند و اتومبیل‌هایی نیز شبیه وانت امروزی وارد تهران شد که به آنها ماشین لاری می‌گفتند و همچنین اتومبیل‌های دورسیمی که برای حمل بار و مسافر می‌آمدند. به هر جهت نخستین اتومبیل در زمان مظفرالدین شاه وارد تهران گردید.
اولین تصادف رانندگی
اولین تصادف رانندگی ایران در پاییز سال 1305 اتفاق افتاد و در این تصادف اتومبیل مظفر الدین شاه و درشكه ی درویش خان نوازنده در خیابان سپه كه جزو نخستین خیابان های سنگ فرش شده تهران بود با هم برخورد کردند و درویش خان کشته شد. مقصر هم شوفر فرنگی مظفر الدین شاه بود كه همراه اتومبیل به ایران فرستاده شده بود.
بعد از این واقعه سرتیپ درگاهی آیین نامه ای به نام نظامنامه درشكه های عمومی تهیه كرد و نخستین نظامنامه عبور و مرور تدوین شد. در این سال گواهینامه ها نیز درجه بندی شده و سه نوع گواهینامه صادر گردید.
وزیر الوزراء هم بعد از آن دستور داد كه اداره پلیس نظمیه، شعبه ای به نام "وسائط ناقله" تاسیس شود و مقر آن در خیابان باب همایون باشد. بعدتر تعداد پاسبان ها افزایش یافت و سرانجام پاسبان ها در چهار راه ها با بازوبند سفید و چراغ راهنمایی بر دوش دیده شدند كه با دست رنگ چراغ ها را تغییر می دادند.
خیابان‌ها کی آسفالت شدند؟
اولین بار بر اساس نوشته روزنامه "وقایع اتفاقیه" در دوران صدارت میرزا تقی خان امیر کبیر برخی از کوچه های ارگ تسطیح و سنگفرش شد. تا آن ها برای عبور کالسکه مناسب و آماده گردد. کالسکه هایی که از فرنگ می آمد و یا در کارخانه معیرالممالک ساخته می شد. روزنامه وقایع اتفاقیه در شماره 36 به سال 1267 قمری و در دوران صدارت میرزا تقی خان امیر کبیر نوشت که برخی از کوچه های ارگ تسطیح و سنگفرش شد تا آن ها برای عبور کالسکه مناسب و آماده شود. کالسکه هایی که از فرنگ می آمد و یا در کارخانه معیر الممالک ساخته می شد.
بعدها در دهه پایانی سلطنت طولانی ناصرالدین شاه، «شوسه» که طریقی بود برای آماده سازی سطح معابر جهت عبور راحت تر کالسکه، درشکه ، گاری و ... وارد عرصه راه سازی پایتخت شد. اما هنوز خبری از«آسفالت» نبود. با فرا رسیدن سال 1310 خورشیدی آسفالت برای اولین بار وارد خیابان های تهران شد. در این سال پیش از ورود ملک فیصل پادشاه عربستان به تهران، بلدیه پایتخت به تکاپو افتاد و برای نخستین بار آسفالت را که پدیده جدیدی در صنعت راه سازی به شمار می رفت، وارد خیابان های تهران کرد.
در مدت زمان کمی خیابان کوتاه الماسیه (باب همایون)، میدان توپخانه و اوایل خیابان لاله زار آسفالت شدند. بعدها خیابان باغ شاه (امام خمینی) و خیابان ولی عصر و البته تا حدودی کافه بلدیه (تئاتر شهر امروز) و دیگر خیابان ها آسفالت شد و بدین ترتیب رفته رفته آسفالت نه تنها وارد خیابان ها و معابر تهران که به تمام شهرها و جاده های کشور کشیده شد.
فراوری: الهام مرادی
بخش گردشگری تبیان
برگرفته از همشهری، خبرآنلاین
