موزه ایران باستان 2 موزه ایران باستان در خیابان سی تیر تهران از شاخص ترین موزه های شرق شناسی است که از دو قسمت قبل اسلام و بعد اسلام تشکیل شده است. در مقاله گذشته به معرفی بخش قبل از اسلام ( موزه ایران باستان 1 ) پرداخته شد و هم اکنون بخش اسلامی معرفی می گردد. گنجینه ی دوران اسلامی گنجینه ی دوران اسلامی كه در دوم آبان 1375 افتتاح گردید، مشتمل بر آثار متنوع از قرون اولیه ی اسلام تا قرن چهاردهم هجری قمری است. این آثار به لحاظ تنوع موضوعی و دوره ای در دو طبقه، به طور جداگانه به نمایش درآمده است. در طبقه ی اول گنجینه، نسخ خطی قرآن كریم در مركز هنرهای اسلامی در فضایی كه نشانگر تقدس است، به همراه عناصری در این زمینه، مانند محراب ها و كتیبه ای خطی به نمایش درآمده اند. در فضای اطراف این قسمت كتب خطی با موضوعات علمی، ادبی و تاریخی ارایه گردیده است. كتب ادبی شامل آثاری از نخبگان عرصه ی ادب ایران از دوران تیموری تا پایان عصر صفوی است. برخی از مهم ترین آنها عبارتند از شاهنامه ی فردوسی، كلیات سعدی، خمسه ی نظامی، دیوان حاف1 دیوان امیر علیشیر نوایی و ... اكثر این نسخ به هنرمندان عصر تیموری و صفوی تعلق دارد. نسخ علمی نیز در محدوده ی وسیعی از علوم مانند طب، نجوم، جغرافیا و فلسفه را در بر می گیرد. قدیمی ترین نسخه ی مجموعه، «دستور اللغه» است كه مربوط به قرن پنجم هجری است. نقاشی های مینیاتور و قطعات خط در چهار ضلع بخش مركزی شامل سبك های شیراز، هرات، هند، مغول و اصفهان است. چهار گوشه ی اصلی این طبقه به موضوعات علمی از جمله وسایل روشنایی، آثار علم نجوم، آثار شیشه ای و اشیای لاكی و ابزار كتاب اختصاص دارد. علاوه بر فضای مركزی، سه تالار اصلی نیز موضوعاتی همچون فرش، پارچه، سفال و فلز را در خود جای داده است. در بخش پارچه و فرش، قدیمی ترین پارچه های دوران اسلامی، مكشوفه از شهر ری قرار دارند كه یكی از مهم ترین مراكز تولید پارچه در قرون اولیه ی اسلامی است. اوج هنر بافندگی ایران در عصر صفوی است كه دارای ویژگی های خاصی از نظر شیوه ی ساخت، نوع و نحوه ی تزیین است. قالی های به نمایش درآمده در این بخش مجموعه ی بسیار ارزشمندی است كه با طرح های لچك و ترنج، محرابی و گلدانی تزیین شده اند. اكثر این نسخ به هنرمندان عصر تیموری و صفوی تعلق دارد. نسخ علمی نیز در محدوده ی وسیعی از علوم مانند طب، نجوم، جغرافیا و فلسفه را در بر می گیرد. قدیمی ترین نسخه ی مجموعه، «دستور اللغه» است كه مربوط به قرن پنجم هجری است. در بخش سفال، آثار به نمایش در آمده، از قرون اولیه ی اسلام تا پایان دوره ی قاجار هستند كه شامل شیوه های مختلف ساخت مانند قالب زده، نقاشی زیر لعاب، زرین فام و مینایی هستند. بخش آثار فلزی در این مجموعه، نمایانگر سبك های قلمزنی، قلم سیاه، مشبك، نقره كوب و طلا كوب است كه اساسا روند هنر و صنعت فلزكاری را در دوران مختلف اسلامی معرفی می نماید. مجموعه ی آثار موجود در موزه ی ملی ایران، مختص به فرهنگ و تمدن ایران بوده و كهن ترین اشیای مربوط به حضور انسان در فلات ایران را از ابتدای تاریخ تا پایان دوره ی قاجار در خود جای داده است. باربارو ایتالیایی یكی از نخستین كسانی بود كه در 877 هجری (1372 م.) از تخت جمشید، جایی كه چهل منار نامیده می شد، بازدید كرد. سپس دلاواله در 1ظ 32هجری (1622 م.) نوشته های كتیبه های آنجا را رونویسی كرده و به اروپا برد . سكه موزه ی ملی ایران، همانند سایر موزه های معتبر دنیا، دارای قسمت جداگانه ای به منظور حفظ و نگهداری و نمایش سكه های ارزشمند ایران است. در سال 1889 م. در طی كاوش های ژاك دو مرگان در ارمنستان تعدادی از این حلقه ها به دست آمد. در حفاری های موهنجو دارو در پاكستان میله هایی از جنس مس كشف شد كه متعلق به 3ظ ظ ظ سال قبل از میلاد مسیح اند. این اشیای كشف شده را می توان قدیمی ترین وسیله ی تبادل تا پیش از اختراع سكه دانست. در خرابه های شهرهای آشور، شمش های طلا و نقره ای متعلق به 25ظ ظ تا 12ظ ظ ق. م. كشف شده كه علامات بر روی آنها نشان دهنده ی اولین قدم انسان در جهت ابداع و ساخت سكه است. اگر این موارد را نخستین كوشش های انسان برای به وجود آوردن سكه بگیریم، می توان بر اساس این مبدá تحولات و تغییرات روی داده در شكل و قالب سكه ها در طول تاریخ را بررسی كرد؛ از سكه های سلاطین هخامنشی و سلوكیان تا سكه های ضرب شده توسط سلسله ی ساسانی تا شكل گیری سكه های با نقش اسلامی، و از سكه های بنی امیه، عباسیان، طاهریان و صفاریان تا سامانیان، سلجوقیان و صفویان تا زندیان و قاجاریان و تا امروز، از تمامی این دوران ها، نمونه ی سكه هایی در موزه ی ملی ایران گرد آمده كه به نمایش گذاشته شده است. مهر پیش از اختراع خط در عصر پیش از تاریخ، انسان به منظور مشخص كردن و ثبت مالكیت خود بر اشیا، مهر را ساخت و برای ساختن آن از مواد مختلفی چون سنگ، مرمر، عاج، طلا، نقره، مس و غیره استفاده كرد. نقوش حك شده بر سطح مهرها، علاوه بر جنبه های هنری، مدارك مهمی دال بر وجود صنایع و حرفه ها و فعالیت های مختلف دوران باستان است. نقوش حك شده بر سطح مهرها، علاوه بر جنبه های هنری، مدارك مهمی دال بر وجود صنایع و حرفه ها و فعالیت های مختلف دوران باستان است. قدیمی ترین مهرها باقی مانده از هزاره های چهارم ق. م. از جنس گل پخته، سنگ گچ، سنگ مرمر، سنگ صابون و سنگ آهن ساخته شده اند قدیمی ترین مهرها باقی مانده از هزاره های چهارم ق. م. از جنس گل پخته، سنگ گچ، سنگ مرمر، سنگ صابون و سنگ آهن ساخته شده اند. در مجموعه ی موزه ی ملی ایران، مهرهای بسیار زیبا و ارزشمندی متعلق به گستره ی زمانی هزاره ی چهارم ق. م. تا اواخر دوران قاجار موجود است، گویای نحوه ی زندگی و اعتقادات مذهبی مردمان هر یك از زمان ها، و پس از منظری دیگر بازتابی از تاریخ سیاسی و اجتماعی و اقتصادی جوامع انسانی در روزگاران گذشته تالار كتیبه ها. تالار كتیبه های موزه ی ملی ایران با هدف گردآوری، حفظ و مرمت، شناسنامه دادن و سرانجام نسخه برداری و خواندن متن های خوانده نشده ی موجود در موزه تأسیس شده است. بخش مرمت در سال 1363 هسته ی اولیه ی واحدی تحت عنوان بخش مرمت، در كنار سایر بخش های چهارگانه ی اصلی این موزه ایجاد گردید. از روزهای نخستین شكل گیری این بخش، با نگرشی كه آمیزه ای از علم و هنر در امر مرمت آثار بوده است، بسیاری از آثار سفالین و شیشه ای بخش های مختلف موزه مرمت شده اند كه اكنون تعداد بسیاری از آنها در ویترین نمایش آثار در موزه ی دوران اسلامی و همچنین موزه ی ایران باستان جا دارند. كتابخانه همزمان با اجرای طرح ساختمان موزه، مكانی به عنوان كتابخانه ی باستان شناسی نیز منظور شد. پس از اتمام بنای موزه در سال 1316 كتابخانه ی آن نیز آماده گردید كه به این ترتیب كار خود را با هدف تامین نیازهای پژوهشی كادر موزه و ادارهی باستان شناسی با فراهم كردن یك هزار جلد كتاب فارسی و لاتین كه از كتابخانه ی معارف به عاریت گرفته بود، آغاز نمود. سرپرستی این كتابخانه را آندره گدار، طراح و معمار موزه به عهده گرفت. در حال حاضر مجموعه ی این كتابخانه بالغ بر 18 هزار جلد كتاب و نشریه به زبان های گوناگون و مهم ترین كتابخانه ی تخصصی كشور از نظر تاریخ هنر و باستان شناسی در ایران و كشورهای همجوار است. بخش هنری تبیان منبع فصلنامه طاووس / هومن صدر