وضعيت مديريت توليد علم در حوزه دنياى امروز را دنياى روشمندى مى دانند و از سال 1995 بر دنياى دانشمندى خط بطلان کشيده شده، از اين رو ادعا مى شود که مرزهاى نوين دنياى جديد را توليدات دانش روشمند تعيين مى کند و نه صرفا دانش متراکم و متزايد. به همين خاطر نهضت توليد علم در دنيا به راه افتاده است و ملت هايى را موفق در اين راه مى دانند که در هر حوزه کارى آکادميک و غير آکادمى خود سهمى در اين مقوله داشته باشند، به تعبيرى اين امر در تمام حيطه ها و رشته هاى علمى سارى و جارى است و طى دهه اخير نيز بالاخص در حوزه علوم دينى و با شروع دنياى مجازى و قوت گرفتن مولفه اى جديد دنياى پست مدرن و حتى پسامدرن يعنى هفت مولفه: اطلاعات، ارتباطات، امواج، قدرت، سرعت، فرصت، ثروت در اين مسأله جريان دارد. و از طرفى در دنياى انفجارات سه گانه ـ جمعيت، ارتباطات، اطلاعات بيشتر مورد عنايت و توجه قرار گرفته است. مضافا؛ گردش هاى متواتر و متصاعدى به امر دين و دين باورى در سراسر عالم، بالاخص در پايان هزاره دوم که آن را پايان هزاره اضطراب و در آغاز هزاره سوم که آن را آغاز هزاره افسردگى مى نامند، در ضرورى جلوه دادن توليد کارآمد علم و انديشه در حوزه دين، تکليف همگان را روشن کرده است. سياست گزارى در آغاز امر توليد علم نيازمند سياست گذارى جدى و فورى است. اين نياز از آنجا ضرورت مى يابد که در حوزه علوم اسلامى مى توان کاستى ها و ضعف هاى جدى را به روشنى مشاهده کرد. همانند: الف: تکثر فعاليت ها بدون جهت دهى مشخص ب: توليد انبوه ولى توده اى و هدايت نشده در عرصه هاى مختلف دانش ج: جزيره اى بودن مقوله «توليد علم» د: ضعف بنيادين پژوهشى ه: گرايش به سمت تأليف صرف و: فقدان روش ها و مدل هاى تحليلى کارآمد در توليد علم Analysis Models ز: عدم توجه به روش هاى تطبيقى در توليد دانش comprative methodeدر حوزه اغلب پژوهش ها ح: عدم تدقيق در واژه شناسى مقوله عالم و دانشمند خصوصا در حوزه علوم دينى و صد البته دهها نکته ديگر که جهت دهى بهينه و کارآمد پژوهش و توليد علم را با مشکل مواجه نموده است و براى بررسى ژرفانگر آن خصوصا سياست گزارى منطقى و برنامه ريزى و مديريت بلند مدت توليد علم و پژوهش در حوزه علوم اسلامى مقدم تر از همه چيز انجام يک پژوهش زمينه يابى و وضعيت سنجى با عنايت به توليدات در دامنه زمانى مشخص Range Time ضرورت تام و تمام دارد، چرا که امروز بهترين و مطئمن ترين راه براى تصميم گيرى، پژوهش است و حتى صدور يک رأى در دنياى جديد، از زاويه پژوهش و کاوش را داراى جواز مى دانند بدون پژوهش، تصميم گيرى نکنيم. اسلام و دنياى توليد علم خوشبختانه در مسير توليد علم و دانش، جامعه مسلمين شاهد اين روند نبوده و در موارد بسيار قابل استناد حوزه دانش دين، راهگشاى علم بوده و هست و چه بسا در بسيارى موارد دوشادوش هم حرکت کرده اند. لذا وجه ياد شده، درست آن وجهى است که در اسلام هيچ گاه، مورد دعوى نبوده است، نظام سلسله مراتبى در جامعه اروپايى بسيار درهم تنيده بوده است و در اين خصوص نقش اساسى داشته است. نظام سلسله مراتبى کليسا به سختى از ادعاى خود بر علوم دفاع مى کرد و دانشمندان که تا اواسط قرن نوزدهم غير حرفه اى به حساب مى آمدند، براى مقابله با اين سلسله مراتب مى بايستى نظامى قابل مقايسه ايجاد مى کردند. اين چنين شد که دانشمندان حرفه اى شدند و بعد از آن نيز دانشگاه ها و مراکز تحقيقاتى به سبک امروز ايجاد شدند. تولد حرفه دانشگرى حرفه دانشگرى و توليد علم در قرن نوزدهم در اروپا پديد آمد. اين حرفه براى اينکه بتواند نقش کليسا را در جامعه به عهده بگيرد يا نقشى مشابه آن به دست آورد، مى بايست خود را هر چه بهتر و مقبول تر تعريف بکند و منافعش را براى جامعه نشان بدهد. انقلاب صنعتى اروپا و نقش پيشگويى کننده علم همراه با رفع نيازهاى صنعتى، به اين امر کمک کردند. جامعه علمى، يعنى مجموعه دانشگران، که همواره سخت در تلاش براى حل معماهاى جديد و پاسخ به سئوال هاى جديد در علم بود که، نظام ارزيابى درونى خود را آفريد. به اين ترتيب علم جديد تبديل به يک حرفه شده است لذا علم يک فرآيند است همراه با روش و نتايج، نتيجه علم تنها دانش و قانون هاى علمى نيست. بلکه روش نيز هست. از طرفى، تغيير يا تصحيح اين روش علمى هم به عهده دانشگران است و در فرآيند علمى انجام مى پذيرد. جامعه ما و علم نوين (توليد گرى) کشور ما شايد به لحاظ جمعيت، نيازها و توقعات مردم و امکانات رفاهى و امکانات بهداشتى و آموزشى کما بيش پا در مرحله مدرنيته و لعاب هاى آن گذاشته است. يعنى به لحاظ اين عوامل و عناصر با جامعه اى پيش صنعتى يا کشاورزى و ايلى قابل مقايسه نيست اما به لحاظ تفکر، مديريت و توليد دانشگرى در تمام حوزه ها از آکادميک تا حوزه هاى سنتى به طور کامل به دوره دانشگرى راه نيافته است. تمهيدات اساسى: از جمله موارد مهم توليد علم در بحث خرد مى توان در حوزه علوم دين به موارد ذيل اشاره کرد: 1 ـ تمهيد و طراحى دوره هاى کارگاهى پژوهش و تحليل محتوا 2 ـ ترويج فرهنگ پژوهش به جاى انبوه سازى 3 ـ ايجاد دپارتمان هاى تحقيقات علوم اسلامى محصول گرا و نتيجه بخش در حوزه 4 ـ ترغيب اساتيد به فاصله گرفتن از تحشيه نويسى افراطى و گرايش به سمت کارهاى تطبيقى و نيازهاى عصرى و نسلى. 5 ـ استاندارد کردن آموزش و پژوهش در حوزه 6 ـ آسيب شناسى ابزارى، رفتارى، عملکردى و دانشى در خصوص توليدات علمى حوزه 7 ـ آسيب شناسى اطلاع رسانى و ارايه راهکارهاى کارآمد 8 ـ تغيير رويه هاى نامطلوب يا معيوب در ترويج توليدات علمى ناکارآمد 9 ـ شناسايى، ترويج و تحکيم الگوهاى مطلوب توليدات علمى 10 ـ ايجاد زمينه هاى رقابتى در توليدات علمى حوزوى و دانشگاهى 11 ـ تهيه بروشورهاى علمى ـ کاربردى جهت توليدات علمى 12 ـ تهيه خبرنامه علمى ـ کاربردى در ترويج فرهنگ توليد علمى 13 ـ تهيه خبرنامه علمى ـ اطلاع رسانى در زمينه وضعيت توليدات علمى در سطح کشور و دنيا 14 ـ تشکيل تيم هاى انديشه گان جهت بررسى وضع مسبوق و ترسيم وضع موجود جهت وصول به وضع مطلوب تا مرحله وضع موعود 15 ـ مقدمات ايجاد بنياد پژوهش هاى علوم اسلامى در حوزه با رويکرد به مسايل جديد 16 ـ ترغيب و استفاده صحيح و کارآمد از IT و ICT 17 ـ ايجاد زمينه جهت تبادل اطلاعات با مراکز دانشگاهى 18 ـ ايجاد زمينه جهت راه اندازى همايش هاى مشترک حوزه و دانشگاه در موضوعات: تخصصى، روز، ملى، بين المللى، بين المذاهب، IT و ICT و.... 19 ـ ترويج پژوهش هاى بنيادى کاربردى ـ توسعه اى 20 ـ راه اندازهاى همايش ثابت ساليانه تحت عنوان همايش يافته هاى توليد علم در حوزه برنامه ها 1 ـ همايش آسيب شناسى (حوزه و دانشگاه) در خصوص توليدات علمى حوزه با چشم اندازهاى؛ فرصت ها، تهديدها، چشم اندازها، تاريخچه، آينده، انتظارات، غفلت ها، تحولات، واقعيات و ... 2 ـ ايجاد يک مرکز مجازى Viritual Center طرح و برنامه جامع در خصوص اطلاع رسانى در حوزه در زمينه توليدات علمى 3 ـ راه اندازى سايت جامع توليدات علمى 4 ـ راه اندازى تورهاى (تحقيقاتى ـ علمى ـ کاربردى) براى بررسى ابعاد توليد علم رقبا در سطح آمايش بين المللى 5 ـ همايش ملى (بررسى محتواى آموزشى حوزه، آسيب ها و راهکارها) جهت بسترسازى توليدات علمى 6 ـ به قدرت رساندن توانمندان حوزوى جهت توليدات علمى به روز Up to dateاز جهت 4 مولفه: تامين، تضمين، تجهيز و ترغيب ختم سخن اينکه در دنياى روشمندى که امواج در آن حاکمند و مجاز جارى و سارى است هر گونه پيام رسانى، اطلاع رسانى و حضور در پهنه و صحنه آن مستلزم داشتن حرف نو، علمى، روشمند، مناسب و به روز و با توجه به تعدد، تکثر، تنوع و پيچيدگى نيازهاى عصرى و نسلى است. نبايد غافل شويم که وضع موجود توليد علم در حوزه وضع مطلوب و کارآمد و جايمند نيست و اين به معناى نفى آن نيست بلکه صحه گذاشتن بر اين مسئله است که مى تواند بهتر و فرازين تر از اين باشد اما متاسفانه نيست و همين امر باعث اعتراض اقطاب و استوانه هاى دين و دانش و پويش و پژوهش خود حوزه، امثال؛ حضرت آيت الله جوادى آملى مى شود که مى فرمايد: متأسفانه در حال حاضر حوزه علوم اسلامى ما در فاز مصرف افتاده است. انبوهى از توليدات علمى و کتابهاى چاپ شده داريم ولى تحصيل و پژوهش در آن مشهود نيست و بيشتر فيش بردارى و تلخيص است تا تدقيق در حالى که فيش بردارى و (مونتاژمتون) ترويج فرهنگ مصرف دانش است نه کالبد شکافى آن. ايشان تصريح مى فرمايند: عزيزان محقق فرهيخته و شايسته و بايسته در اين راه بايد (به جاى زانوى غم گرفتن) قلم به دست بگيرند و روشمند کار کنند (و اينگونه است که مى توان با روشمندى و شناخت الگوها و نيازها و خلاءها با روحيه ژرفاکاوى موتورهاى خاموش ذهن را به حرکت و تلاطم درآورد و توليد علمِ مفيد نمود) ايشان تصريح مى فرمايند: ما در اين قسمت به شدت با فقر مواجهيم. منبع:پيام حوزه شماره 38 فرآوري:نقدي-حوزه علميه تبيان