Soru 845: Bildiğiniz gibi ayın sonunda (veya başında) hilalin şu durumları vardır:
a) Hilalin batışı güneşin batışından önce olur.
b) Hilalin batışı güneşin batışıyla aynı zamanda olur.
c) Hilalin batışı güneşin batışından sonra olur.
Buna göre şu soruları aydınlatmanızı rica ediyoruz:
1- Fıkhî açıdan bu üç hâlden hangisi ayın ilk günü sayılır?
2- Bu üç hâlin dakik elektronik hesap programlarıyla dünyanın en uzak noktaları için hesaplandığını farz edersek, bu hesaplardan gelecek ayın ilk gününü tespit etmek için istifade edebilir miyiz, yoksa gözle görmek mi şarttır? Cevap: Ayın ilk gününün tespitinde ölçü, güneşin batışından sonra batan ve batmadan önce halk nezdinde normal yöntemle görülebilen hilaldir. |
Soru 846: Herhangi bir şehirde Şevval ayının hilali görülmediği hâlde; (İslâm Cumhuriyeti'nde) televizyon ve radyodan şevval ayının girdiğinin ilân edilmesi yeterli midir, yoksa bunu araştımak mı gerekir? Cevap: Hilalin görüldüğüne veya veliyy-i fakih tarafından bayram ilân edildiğine dair hüküm verildiğine güven verirse yeterlidir ve araştırmaya gerek yoktur. |
Soru 847: Havanın bulutlu oluşu veya başka sebeplerden dolayı ramazan veya şevval ayının ilk gününün hilalinin görünmeyişinden ramazan ayının ilk günü ve Ramazan Bayramı tespit edilemezse, şaban veya ramazan ayından otuz gün geçmeden Japonya'da, İran'ın ufkuna uyarak amel etmemiz caiz midir veya takvime mi güvenmemiz gerekir? Hükmümüzü açıklar mısınız? Cevap: Ufukları bir olan komşu şehirlerde bile ne hilali görme yoluyla, ne iki adilin şehadet vermesi yoluyla ve ne de şer'î hakimin hüküm vermesi yoluyla ayın ilk günü tespit olmazsa, ayın ilk günü olduğunu bil-mek için ihtiyat etmek farzdır. Japonya'nın batısında yer alan İran'da hilalin görülmesi, Japonya'da yaşayanlar için geçerli değildir. |
Soru 848: Hilalin görünmesi hususunda ufukların bir olması şart mıdır? Cevap: Ufukları bir olan veya yakın olan beldelerde veya doğuda olan beldelerde hilalin görünmesi yeterlidir. |
Soru 849: Ufukların bir olmasından maksat nedir? Cevap: Maksat bir meridyen çizgisinde olan şehirlerdir; bir meridyende olan iki şehre o iki şehrin ufukları birdir denir. |
Soru 850: Ayın 29'unda "Tahran ve Horasan"da Ra-mazan Bayramı olursa, Tahran ve Horasan'la ufukları bir olmayan mesela: "Buşehr"de yaşayanların da bayram etmeleri caiz midir? Cevap: İki şehrin ufuğu arasındaki fark, birinde hilal görüldüğünde diğerinde görülmeyecek kadar fazla olursa; batıda olan şehirlerde hilalin görünmesi güneşin batıda olan şehirlere oranla daha önce battığı doğudaki şehirlerin ahalisi için yeterli değil, ama aksi olursa yeterlidir. |
Soru 851: Bir şehrin âlimleri arasında hilalin tespit olup olmadığı konusunda ihtilaf olur ve onların adil olduğu mükellef nezdinde belli olursa ve her birinin incelemelerinde hassas olduklarına güvenirse, mükellefin vazifesi nedir? Cevap: Ret ve ispatta iki delil arasında ihtilaf olursa, şöyle ki; bazıları hilalin göründüğünün ve bazıları ise görünmediğinin tespit olduğunu iddia ederlerse, bu iki şahadetin çelişmesi hükmüne girer, bu durumda; mükellef her iki görüşü bırakıp, (şer'î bir delil olmadığı durumlarda başvurması gereken) ikinci mertebedeki ilkelere uymalıdır. Ancak; aralarındaki ihtilaf hilalin tespit olduğunda ve tespit olunduğunun bilinmediğinde olursa; şöyle ki, bazıları hilalin göründüğünü iddia eder ve diğer bir grup hilali görmediklerini söylerlerse hilalin göründüğünü iddia eden iki adilin sözleri mükellef için şer'î hüccettir ve onlara uyması farzdır. Yine şer'î hakim (veliyy-i fakih) hilalin göründüğüne hükmederse, bütün mükellefler için hükmü şer'î hüccettir ve ona uymaları farzdır. |
Soru 852: Bir adam hilali görür ve aynı şehirde olan hakimin veya başkasının bir sebep yüzünden hilali göremediklerini bilirse, hilali gördüğünü hakime bildir-mekle mükellef midir? Cevap: Bildirmesi farz değildir. Ancak bildirmediği takdirde şer'î açıdan kötü bir sonuç (mefsede) ortaya çı-kacaksa bildirmelidir. |
Soru 853: Bildiğiniz gibi büyük fakihlerden birçokları ilmihâllerinde şevval ayının ilk gününün ispatlanmasını beş yolla sınırlandırmışlardır. Şer'î hakimin nez-dinde tespit oluşu o yolların içinde yoktur. Bu durumda; sırf şevval ayının ilk gününün bazı taklit mercilerince ispatlanışıyla müminlerin çoğu nasıl bayram edebilirler? Bu yolla hilalin tespitine güvenmeyen bir kimsenin vazifesi nedir? Cevap: Şer'î hakim, (veliyy-i fakih) hilalin tespit olduğuna hükmetmedikçe, sırf onun yanında tespit olması başkalarının kendisine uyması için yeterli değildir. Ancak; bununla hilalin tespit olduğuna dair bir kimsede güven hasıl olursa yeterlidir. |
Soru 854: Müslümanların Veliyy-i emri mesela: Yarın Ramazan bayramı olduğuna hükmederse ve radyo-televizyon falan, filan şehirlerde hilalin göründüğünü bildirirse, bayram bütün beldeler için mi tespit olur, yoksa sadece o şehirlerde ve o şehirlerle ufukları bir olan şehirlerde mi tespit olur? Soru 854: Müslümanların Veliyy-i emri mesela: Yarın Ramazan bayramı olduğuna hükmederse ve radyo-televizyon falan, filan şehirlerde hilalin göründüğünü bildirirse, bayram bütün beldeler için mi tespit olur, yoksa sadece o şehirlerde ve o şehirlerle ufukları bir olan şehirlerde mi tespit olur? |
