Ahkam

Soru 1015: Nasıl vakfedildiği bilinmeyen geniş bir mezarlığın cenaze defnedilmemiş bölümünde, cami inşa edilmesi ve bölge halkına sağlık ocağı yapılması gibi umumî hizmetler için kiraya verilerek kira gelirinin mezarlık yararına harcanması caiz midir? Bu bölgede hizmet merkezleri inşa etmek için boş bir alanın olmadığı ve bölgenin bu hizmetlere ihtiyacı olduğunu göz önünde bulundurarak hükmü açıklar mısınız? Cevap: Eğer arazi sadece cenazelerin defnedilmesi şeklinde yararlanılması için vakfedilmişse, bu durumda kiraya vermek veya orayı cami veya sağlık ocağı gibi mekânlar inşa etmek için kullanmak caiz değildir. Ama mevcut belirtilerden oranın ölülerin defnedilmesi için vakfedildiği sonucuna varılmaz, halkın ölülerini defnetmeleri gibi amaçlara yönelik şehrin umuma ait yerlerinden olmaz, orada mezar da bulunmaz ve belli bir sahibi de olmazsa, bu durumda o araziden bölge halkının umumî menfaatleri için yararlanmanın sakıncası yoktur.
Soru 1016: Enerji Bakanlığı'nın yapmayı tasarladığı, elektrik üretimine yönelik birkaç barajdan biri Karun Nehri üzerinde yapılması amaçlanan barajdır. Bu projenin plânlanan tesislerinin ilk aşaması tamamlanmış ve gerekli bütçe de temin edilmiş bulunuyor. Fakat proje bölgesinin merkezinde, içinde eski mezarlarla birlikte yeni mezarlar bulunan eski bir mezarlık mevcut olup projeyi uygulamak için bu mezarların yıkılması gerekmektedir; bu konuda hüküm nedir? Cevap: Cesetleri toprağa dönüşmüş mezarları yıkmanın sakıncası yoktur; fakat izi belli olan eskimemiş mezarları açmak ve henüz toprağa karışmayan cesetleri dışarı çıkarmak caiz değildir. Ancak o elektrik üretimi projesini uygulamak iktisadî ve toplumsal gereklerdense ve projeyi oradan başka bir yere aktarmak veya yönünü mezarlık bölgesinden başka tarafa çevirmek çok zor ve meşakkatli ise, bu durumda barajın orada yapılmasının sakıncası yoktur. Fakat bu durumda mezarın etrafındaki toprağı açmakla da olsa cesetleri henüz toprağa dönüşmeyen mezarları açmaktan kaçınarak başka bir yere aktarmak farzdır. Ve eğer çalışma esnasında ceset dışarı çıkarsa, onu başka bir yere aktararak defnetmek farzdır.
Soru 1017: Mezarlıkların birinin yanında, hiçbir mezar izine rastlanılmayan, ancak eski bir mezarlık olma ihtimalinden söz edilen bir arazi yer almaktadır. Acaba bu yer üzerinde tasarruf etmek ve orada toplumsal etkinlikler için bina yapmak caiz midir? Cevap: Eğer oranın, ölülerin defnedilmesi için vakfedilen umumî mezarlığın bir parçası veya örfen o mezarlığa ait alan sayıldığı kesinlik kazanırsa, bu durumda orası mezarlık hükmündedir ve orada tasarruf etmek caiz değildir.
Soru 1018: İnsanın hayattayken kendisine mülk edinmek amacıyla mezar satın alması caiz midir? Cevap: Eğer mezar yeri bir başkasının şer'î mülküy-se, onu satın almanın sakıncası yoktur; fakat müminlerin ölülerinin defnedilmesi için vakfedilmiş olan yerin bir parçasıysa, bu durumda onu satın almak ve zaptetmek ister istemez başkalarını, ölülerini oraya defnetme tasarrufundan alıkoyacağı için sahih değildir.
Soru 1019: Eğer bir caddede yaya kaldırımı yapmak, yaklaşık yirmi yıl önce caddenin yanındaki mezarlığa defnedilen birkaç müminin mezarını tahrip etmeyi gerektirirse, acaba böyle bir iş caiz olur mu? Cevap: Eğer bu mezarlık vakıf değilse ve Müslümanların mezarlarını açmayı ve onların saygınlığının çiğnenmesini gerektirmezse, bu mekânın yaya kaldırımına dönüştürülmesinin sakıncası yoktur.
Soru 1020: Şehir merkezinde, vakfedildiği belli olmayan terkedilmiş bir mezarlık var; acaba bu mezarlıkta cami yapmak caiz midir? Cevap: Mezarlığın yeri vakfedilmemişse, kimsenin özel mülkü değilse, halkın çeşitli münasebetlerle kullanması için ayrılan umuma ait yerlerden değilse ve orada cami yaptırmak Müslümanların mezarlarını açmayı ve onlara saygısızlık etmeyi de gerektirmezse, bunun sakıncası yoktur.
Soru 1021: Yaklaşık yüz seneden beri umumî mezarlık olan bir yerde birkaç yıl önce yapılan kazıda birkaç mezara rastlandı. Kazı ve toprak alınma işleminden son-ra mezarlardan bazıları ortaya çıktı ve içinde kemikler göründü; bu durumda acaba belediyenin bu yeri satması caiz midir? Cevap: Eğer mezkur mezarlık vakıfsa, onu satmak ve almak caiz değildir. Aynı şekilde eğer kazı işlemleri mezarların açılmasına sebep olursa, bu da haramdır.
Soru 1022: Eğitim Bakanlığı, eski bir mezarlığın bir bölümünü ahalinin müsaadesini almaksızın okul yaptırmak için zaptederek orada öğrencilerin namaz kıldıkları bir okul inşa etti. Bu işin hükmü nedir? Cevap: Okul arsasının, ölülerin defnedilmesi amacıyla vakfedildiğine dair muteber bir delil yoksa ve ölülerin defnedilmesi vs. için şehrin umumî alanlarından ya da birisinin özel mülkü değilse, bu durumda ilgili kanunlara uyarak orayı okul olarak kullanmanın ve orada namaz kılmanın sakıncası yoktur.

Soru 1015: Nasıl vakfedildiği bilinmeyen geniş bir mezarlığın cenaze defnedilmemiş bölümünde, cami inşa edilmesi ve bölge halkına sağlık ocağı yapılması gibi umumî hizmetler için kiraya verilerek kira gelirinin mezarlık yararına harcanması caiz midir? Bu bölgede hizmet merkezleri inşa etmek için boş bir alanın olmadığı ve bölgenin bu hizmetlere ihtiyacı olduğunu göz önünde bulundurarak hükmü açıklar mısınız?

Cevap: Eğer arazi sadece cenazelerin defnedilmesi şeklinde yararlanılması için vakfedilmişse, bu durumda kiraya vermek veya orayı cami veya sağlık ocağı gibi mekânlar inşa etmek için kullanmak caiz değildir. Ama mevcut belirtilerden oranın ölülerin defnedilmesi için vakfedildiği sonucuna varılmaz, halkın ölülerini defnetmeleri gibi amaçlara yönelik şehrin umuma ait yerlerinden olmaz, orada mezar da bulunmaz ve belli bir sahibi de olmazsa, bu durumda o araziden bölge halkının umumî menfaatleri için yararlanmanın sakıncası yoktur.

Soru 1016: Enerji Bakanlığı'nın yapmayı tasarladığı, elektrik üretimine yönelik birkaç barajdan biri Karun Nehri üzerinde yapılması amaçlanan barajdır. Bu projenin plânlanan tesislerinin ilk aşaması tamamlanmış ve gerekli bütçe de temin edilmiş bulunuyor. Fakat proje bölgesinin merkezinde, içinde eski mezarlarla birlikte yeni mezarlar bulunan eski bir mezarlık mevcut olup projeyi uygulamak için bu mezarların yıkılması gerekmektedir; bu konuda hüküm nedir?

Cevap: Cesetleri toprağa dönüşmüş mezarları yıkmanın sakıncası yoktur; fakat izi belli olan eskimemiş mezarları açmak ve henüz toprağa karışmayan cesetleri dışarı çıkarmak caiz değildir. Ancak o elektrik üretimi projesini uygulamak iktisadî ve toplumsal gereklerdense ve projeyi oradan başka bir yere aktarmak veya yönünü mezarlık bölgesinden başka tarafa çevirmek çok zor ve meşakkatli ise, bu durumda barajın orada yapılmasının sakıncası yoktur. Fakat bu durumda mezarın etrafındaki toprağı açmakla da olsa cesetleri henüz toprağa dönüşmeyen mezarları açmaktan kaçınarak başka bir yere aktarmak farzdır. Ve eğer çalışma esnasında ceset dışarı çıkarsa, onu başka bir yere aktararak defnetmek farzdır.

Soru 1017: Mezarlıkların birinin yanında, hiçbir mezar izine rastlanılmayan, ancak eski bir mezarlık olma ihtimalinden söz edilen bir arazi yer almaktadır. Acaba bu yer üzerinde tasarruf etmek ve orada toplumsal etkinlikler için bina yapmak caiz midir?

Cevap: Eğer oranın, ölülerin defnedilmesi için vakfedilen umumî mezarlığın bir parçası veya örfen o mezarlığa ait alan sayıldığı kesinlik kazanırsa, bu durumda orası mezarlık hükmündedir ve orada tasarruf etmek caiz değildir.

Soru 1018: İnsanın hayattayken kendisine mülk edinmek amacıyla mezar satın alması caiz midir?

Cevap: Eğer mezar yeri bir başkasının şer'î mülküy-se, onu satın almanın sakıncası yoktur; fakat müminlerin ölülerinin defnedilmesi için vakfedilmiş olan yerin bir parçasıysa, bu durumda onu satın almak ve zaptetmek ister istemez başkalarını, ölülerini oraya defnetme tasarrufundan alıkoyacağı için sahih değildir.

Soru 1019: Eğer bir caddede yaya kaldırımı yapmak, yaklaşık yirmi yıl önce caddenin yanındaki mezarlığa defnedilen birkaç müminin mezarını tahrip etmeyi gerektirirse, acaba böyle bir iş caiz olur mu?

Cevap: Eğer bu mezarlık vakıf değilse ve Müslümanların mezarlarını açmayı ve onların saygınlığının çiğnenmesini gerektirmezse, bu mekânın yaya kaldırımına dönüştürülmesinin sakıncası yoktur.

Soru 1020: Şehir merkezinde, vakfedildiği belli olmayan terkedilmiş bir mezarlık var; acaba bu mezarlıkta cami yapmak caiz midir?

Cevap: Mezarlığın yeri vakfedilmemişse, kimsenin özel mülkü değilse, halkın çeşitli münasebetlerle kullanması için ayrılan umuma ait yerlerden değilse ve orada cami yaptırmak Müslümanların mezarlarını açmayı ve onlara saygısızlık etmeyi de gerektirmezse, bunun sakıncası yoktur.

Soru 1021: Yaklaşık yüz seneden beri umumî mezarlık olan bir yerde birkaç yıl önce yapılan kazıda birkaç mezara rastlandı. Kazı ve toprak alınma işleminden son-ra mezarlardan bazıları ortaya çıktı ve içinde kemikler göründü; bu durumda acaba belediyenin bu yeri satması caiz midir?

Cevap: Eğer mezkur mezarlık vakıfsa, onu satmak ve almak caiz değildir. Aynı şekilde eğer kazı işlemleri mezarların açılmasına sebep olursa, bu da haramdır.

Soru 1022: Eğitim Bakanlığı, eski bir mezarlığın bir bölümünü ahalinin müsaadesini almaksızın okul yaptırmak için zaptederek orada öğrencilerin namaz kıldıkları bir okul inşa etti. Bu işin hükmü nedir?

Cevap: Okul arsasının, ölülerin defnedilmesi amacıyla vakfedildiğine dair muteber bir delil yoksa ve ölülerin defnedilmesi vs. için şehrin umumî alanlarından ya da birisinin özel mülkü değilse, bu durumda ilgili kanunlara uyarak orayı okul olarak kullanmanın ve orada namaz kılmanın sakıncası yoktur.