Soru 950: Camiye vakfedilmiş 1884 yılına ait el yazması bir Kur'ân nüshası bakımsızlıktan yıpranıp yok olmak üzeredir; acaba bu kutsal ve değerli eseri ciltlemek ve korumak için şer'î izne gerek var mıdır? Cevap: Kur'ân-ı Kerim'i ciltlemek, cilt ve yapraklarını ıslâh ederek aynı camide saklamak için şer'î hâkimden özel izin almaya gerek yoktur. |
Soru 951: Vakfı gasp etmek ve vakıfta vakıf amacı dışında tasarruf etmek onun emsalinin ücretini karşılamayı gerektirir mi? Yine vakıf binasının yıkılması veya vakıf arsasının caddeye dönüştürülmesi gibi vakfı yok etmeye yönelik davranışlar, onun benzerini veya değerini karşılamayı gerektirir mi? Cevap: Bir insanın evlâtlarına yaptığı vakıf gibi hususi vakıfta ve yine kazanç elde etmek için yapılan umumî vakıfta, vakfı gasp etmek ve onda vakıf amacı dışında tasarruf etmek veya birincisinde mevkufun aleyhlerin ve ikincisinde ise şer'î yöneticisinin izni olmaksızın gasp veya tasarruf etmek, vakfedilen şeyin kendisini ve menfaatini karşılama yükümlülüğünü gerektirir. Dolayısıyla kullanılan ve kullanılmayan menfaatlerinin kar-şılığını ve yine eğer bizzat kendisi mevcutsa, vakfedilen şeyin kendisini ve eğer kişinin elinde veya fiiliyle zayi olmuşsa, vakfedilen şeyin karşılığını vermesi farzdır ve menfaatlerinin karşılığının vakıf amacında ve vakfedilen şeyin karşılığının ise zayi edilen vakfın benzerini almada harcanması gerekir. Camiler, okullar, misafirhaneler, köprüler ve mezarlıklar gibi mevkufun aleyhlerin faydalanması için umumî amaçlara veya genel sınıflara yönelik yaralanma amaçlı umumî vakıflarda ise, eğer birisi bunları gasp ederek bunlardan amaçlanan menfaatlerin dışında yararlanırsa, medrese, misafirhane ve hamam gibi şeylerde tasarruflarının emsalinin ücretini vermelidir; fakat cami, mezarlık, türbe ve köprü gibi şeylerde emsalinin ücretini vermesi gerekmez. Eğer bu gibi vakıfların kendisini yok ederse, onların benzerini veya değerini vermek suretiyle karşılığını vermesi ve onun da yok edilen vakfın benzerinin temin edilmesinde harcanması zorunludur. |
Soru 952: Bir kimse mülkünü bir köyde İmam Hüseyin'e (a.s) yas merasimleri düzenlenmesi için vakfetmiştir. Fakat vakıf yöneticisi şimdi vakfiyede kaydedilen köyde yas merasimi düzenleyebilmek durumda değildir; acaba vakıf yöneticisinin kendi oturduğu şehirde yas meclisi düzenlemesi caiz midir? Cevap: Eğer vakıf, sadece o köyde yas merasimi dü-zenlenmesi için yapılmışsa, bu durumda orada bir kişiyi vekil tutmakla da olsa o köyde vakfı yerine getirmek mümkün olduğu sürece onu başka bir yere aktaramaz; aksine o köyde yas merasimleri düzenlemesi için kendi yerine birini görevlendirmesi farzdır. |
Soru 953: Cami komşularının, elektrik parasını fazlasıyla cami yetkililerine ödemek şartıyla caminin elektriğinden inşa hâlindeki kendilerine ait bina demirlerini kaynak yapmak için yararlanmaları caiz midir? Aynı şekilde cami yetkililerinin cami elektriğinden yararlanılmasına izin vermeleri caiz midir? Cevap: Cami elektriğinden şahsî işler için yararlanılması ve cami yetkililerinin de böyle bir izin vermeleri caiz değildir. |
Soru 954: Uzun yıllardan beri halkın genelinin yararlandığı vakfedilmiş su kaynağından acaba çeşitli yerlere veya özel evlere boru çekmek caiz midir? Cevap: Bu su kaynağından boru çekilmesi vakfı değiştirmez veya bu iş vakfın amacını aşmaz ve öteki mevkufun aleyhlerin o kaynağın suyundan yararlanmalarına engel olmazsa, sakıncası yoktur; aksi durumda caiz değildir. |
Soru 955: Bir tarla dinî ilimler öğrencilerinin yararlanması ve mersiye merasimi tertiplemek için vakfedilmiştir. Bu tarla köyün ana yolu kenarında yer almıştır. Şimdi köy halkı bu tarlanın öte yanında oranın bir kısmını içine alacak başka bir yol daha açmak istiyor; bu yolun açılmasının arsanın değerini artıracağı farz edilirse, bu iş caiz midir? Cevap: Vakfedilmiş tarla üzerinde tasarrufta bulun-mak veya onu yola dönüştürmek için, sırf değerinin art-ması şer'î bir ruhsat oluşturmaz. |
Soru 956: Birisi caminin yakınındaki bir evini caminin cemaat imamının oturması için vakfetmiştir. Fakat cami imamının ailesinin kalabalık olduğundan, gelip gidenlerin çokluğundan ve başka sebeplerden dolayı bu ev cami imamının kalması için uygun değildir. Diğer taraftan cami imamının kendisine ait evinin tamire ihtiyacı olup yaptırmak için borçlanmıştır. Acaba imamın vakfedilmiş evi kiraya vererek gelirini oturduğu evin borçlarını ödemek için veya onu tamir etmek için harcaması caiz midir? Cevap: Eğer ev, mevkufun aleyhlerin sadece kendisinden yararlanması (intifa vakfı) şeklinde cami imamının oturması için vakfedilmişse, bu durumda gelirini oturduğu evin borçlarını ödemek ve onun tamirinde kullanmak için de olsa şer'an onu kiraya veremez. Vakfedilmiş ev, küçüklüğünden dolayı eğer ailesinin oturması, misafirlerin ve gelip gidenlerin ağırlanması için yeterli değilse, günün bazı saatlerinde müracaat edenleri ağırlamak için orayı kullanılabilir veya oturması için başka bir caminin cemaat imamına verebilir. |
Soru 957: Kafilelerin dinlenmesi amacıyla kiraya verilen bir kervansarayın binası vakıftır ve kervansarayın karşısındaki caminin imamı da bu vakfın şimdiki yöneticisidir. Mesele ayrıntılarıyla dakik bir şekilde müçtehitlere anlatılmadığı için bu bina yıkılarak yerine hüseyniye inşa edilmiştir; acaba bu yerin geliri, değişiklik öncesindeki gibi devam eder mi? Cevap: Menfaat vakfı (gelirinden yararlanılan vakıf) olan kervansarayı intifa' vakfı (kendisinden yararlanılan vakıf) olan hüseyiniyeye dönüştürmek caiz değildir. Ker-vansaray binasının kafilelere ve yolculara kiraya verilerek gelirinin vakfeden kişinin istediği yönde harcanması için eski hâline dönüştürülmesi farzdır. Fakat vakfın şer'î yöneticisi, vakfın dinî şiar ve ilkelerin yüceltilmesi doğrultusunda kullanılması amacıyla kiraya verilmesini ve gelirinin de vakıf yönünde harcanmasını vakfın kısa ve uzun süreli maslahatı için uygun görürse, onun bu işi yapması caizdir. |
Soru 958: Cami avlusu arsası üzerinde inşa edilmiş cami dükkanının hava parasını satmak caiz midir? Cevap: Cami avlusu üzerinde inşa edilmiş dükkan şer'an caiz olan bir şekilde yapılmışsa, bu iş, vakfın şer'î yöneticisinin vakfın çıkar ve maslahatını gözeterek izin vermesi durumunda mubahtır. Aksi durumda dükkanın yıkılarak yerini daha önce olduğu gibi cami avlusuna katmak farzdır. |
Soru 959: Bazı kamu ve özel kuruluşlar, barajlar, elektrik santralleri ve umumî parklar yapmak gibi teknik işler ve projeler nedeniyle bazen vakfedilmiş arazileri kullanmak zorunda kalıyorlar; acaba bu projeleri uygulayanın şer'an vakfın ücretini veya karşılığını vermesi gerekir mi? Cevap: Özel vakıflarda, vakfı kiralamak veya satın almak için mevkufun aleyhlere müracaat etmek gerekir. Fakat gelirinin vakıf yönünde harcanması için umumî sınıflara yönelik menfaat vakıflarında ise, tasarruf yapmak için onları vakfın şer'î yöneticisinden kiralayıp, va-kıf yönünde harcaması için kira ücretini yöneticiye öde-mek gerekir. Bu tür vakıflarda yapılan tasarruflar vakfın aynını yok etmek hükmünde olursa, kaybı karşılama zorunluluğuna sebep olur ve tasarruf eden kişinin, gelirinin vakıf yönünde harcanması amacıyla başka bir mülk satın alıp birinci vakfın yerine vakfetmesi için vakıf bedelini vakfın yöneticisine vermesi bir zorunluluktur. |
