ره آورد شوم تهيدستى

و درود خدا بر او فرمود: "به پسرش محمد حنفيّه سفارش كرد؛"

'اى فرزند! من از تهيدستى بر تو هراسناكم، از فقر به خدا پناه ببر، كه همانا فقر، دين انسان را ناقص، و عقل را سرگردان مى كند، و عامل دشمنى است.'

و در حكمت 163 نهج البلاغه، فقر را مرگ بزرگ مى نامد كه:

اَلْفَقْرُ اْلمَوتُ الاَكبَرُ

"فقر مرگ بزرگ است" [ تحف العقول ابن شعبه ص 214 - و - خصال شيخ صدوق ج 1 ص 162 - و - تفسير عياشى ج 1 ص 120 - و - بحارالانوار ج 72 ص 25 - و - ربيع الابرار ج 1 ص 362. ]

اگر گروه دوّم به خطّ توليد و سازندگى باز گردند و گروه اوّل پس از توليد و ازدياد سرمايه، به فقرا و تهيدستان فكر كنند و با پرداخت حقوق الهى به زكاة و وقف روى بياورند، بسيارى از مشكلات اجتماعى مسلمين، حل مى شود و نابرابرى ها بر طرف مى گردد.

امام على عليه السلام پس از جنگ جمل وقتى وارد بصره شد با دو برادر كه يكى سمبل سرمايه دارى و رفاه زدگى و ديگرى سمبل ترك دنيا و فرهنگ رهبانيّة بود با هر دو برخورد كرد.

امام عليه السلام در منزل علاءبن زياد حارثى وقتى خانه بسيار مجلّل و پر وسعت او را ديد فرمود:

مَا كُنْتَ تَصْنَعُ بِسِعَةِ هذِهِ الدَّارِ فِي الدُّنْيَا، وَأَنْتَ إِلَيْهَا فِي الْآخِرَةِ كُنْتَ أَحْوَجَ؟

'با اين خانه وسيع در دنيا چه مى كنى؟ در حالى كه در آخرت به آن نيازمندترى.' [ خطبه 1 / 209 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلّف. ]

آنگاه رهنمود داد كه:

وَبَلَى إِنْ شِئْتَ بَلَغْتَ بِهَا الْآخِرَةَ: تَقْرِي فِيهَا الضَّيْفَ، وَتَصِلُ فِيهَا الرَّحِمَ، وَتُطْلِعُ مِنْهَا الْحُقُوقَ مَطَالِعَهَا، فَإِذَا أَنْتَ قَدْ بَلَغْتَ بِهَا الْآخِرَةَ.

آرى اگر بخواهى مى توانى با همين خانه به آخرت برسى! در اين خانه وسيع مهمانان را پذيرايى كنى، به خويشاوندان با نيكوكارى بپيوندى، و حقوقى كه بر گردن تو است به صاحبان حق برسانى، پس آنگاه تو با همين خانه وسيع به آخرت نيز مى توانى پرداخت. [ نهج البلاغه خطبه 209 معجم المفهرس مؤلّف. ]

گرچه با همينخانه بزرگ مى توان حقوق الهى را بپردازى و راه بهشت را هموار سازى مانند:

الف- مهماندارى كردن... تَقْرى فيهاالضّيف

ب- صله رحم با خويشاوندان... تَصِلُ فيهَا الرَّحِم

ج- پرداختن حقوق ديگران... وتُطلِعُ مَنها الحقوق

پس از اين رهنمودهاى حكيمانه، علاء بن زياد خدمت امام عليه السلام از برادرش عاصم بن زياد كه منفى گرايانه به ترك دنيا روى آورده بود شكايت كرد كه:

عبائى بر دوش مى گيرد و به بيابان ها و كوه ها رفته فقط عبادت مى كند، كار و توليد ندارد و نسبت به معيشت فرزندان خود بى تفاوت است.

امام عليه السلام دستور داد تا او را آوردند، وقتى وارد مجلس شد خطاب به او فرمود:

يَا عُدَيَّ نَفْسِهِ! لَقَدِ اسْتَهَامَ بِكَ الْخَبِيثُ! أَمَا رَحِمْتَ أَهْلَكَ وَوَلَدَكَ؟! أَتَرَى اللَّهَ أَحَلَّ لَكَ الطَّيِّبَاتِ، وَهُوَ يَكْرَهُ أَنْ تَأْخُذَهَا؟! أَنْتَ أَهْوَنُ عَلَى اللَّهِ مِنْ ذلِكَ!

قَالَ: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، هذَا أَنْتَ فِي خُشُونَةِ مَلْبَسِكَ وَجُشُوبَةِ مَأْكَلِكَ!

قَالَ: وَيْحَكَ، إِنِّي لَسْتُ كَأَنْتَ، إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى فَرَضَ عَلَى أَئِمَّةِ الْعَدْلِ أَنْ يُقَدِّرُوا أَنْفُسَهُمْ بِضَعَفَةِ النَّاسِ، كَيْلَا يَتَبَيَّغَ بِالْفَقِيرِ فَقْرُهُ!

برخورد با تفكّر ترك دنيا

اى دشمنك جان خويش، شيطان سرگردانت كرده، آيا تو به زن و فرزندانت رحم نمى كنى؟

تو مى پندارى كه خداوند نعمتهاى پاكيزه اش را حلال كرده امّا دوست ندارد تو از آنها استفاده كنى؟ تو در برابر خدا كوچك تر از آنى كه اينگونه با تو رفتار كند.

"عاصم گفت، اى اميرمؤمنان، پس چرا تو با اين لباس خشن، و آن غذاى ناگوار بسر مى برى؟

امام فرمود:"

واى بر تو، من همانند تو نيستم، خداوند بر پيشوايان حق واجب كرده كه خود را با مردم ناتوان همسو كنند، تا فقر و ندارى، تنگدست را به هيجان نياورد، و به طغيان نكشاند.