مصحف امام على و مصحف فاطمه - مصحف امام علی(علیه السلام) نسخه متنی

مصحف امام على و مصحف فاطمه

چنان كه گذشت، بنابر روايات، محتواى مصحف امام على "ع" كلمات وحى الهى بوده است. نيز گذشت كه در آن روزگار واژه 'مصحف' را براى كتاب هايى ديگر نيز به كار مى برده اند و تنها به نسخه هاى قرآنى مصحف نمى گفته اند. درباره مصحف فاطمه "س" نيز همين حقيقت، صادق است. بر اساس منابع گوناگونى كه از كتاب يا مصحف دخت پيامبر اكرم "ص" سخن گفته اند، مى توان دريافت كه حضرت پس از رحلت پيامبر اين مصحف را نگاشته است. نگارش اين مصحف بر اساس دريافت هاى معنوى و غيبى او و براى تسلاى خاطر و تحمل رنج گران فقدان پدر انجام گرفته است. بنابر اين روايات، فاطمه "س" دريافت هاى خويش را باز مى گفته و اميرمؤمنان آن ها را مى نوشته است: فجعل اميرالمؤمنين يكتب كلما سمع حتى اثبت من ذلك مصحفاً. [ كلينى، محمد بن يعقوب، الكافى فى الاصول، ج 1، ص 240، ح 2. ]

بنابر برخى ديگر از روايات، مصحف فاطمه "س" از نظر حجم سه برابر قرآن بوده است. [ همان، ح 1. ] نكته مهمى، كه روايات بسيار بر آن پاى فشرده اند، آن است كه مصحف حضرت فاطمه "س" قرآن نبوده [ همان، ح 3؛ صفار قمى، محمدبن حسن، بصائرالدرجات، ص 43. ] و حتى در اين كتاب احكام شريعت و حلال و حرام نيز مذكور نبوده است؛ تا برخى گمان كنند از اين روايات بوى تحريف قرآن به مشام مى رسد و يا مصحف فاطمه "س" كتابى است در مقابل قرآن.

مصحف حضرت، امثال و حكم و موعظه و سخنان عبرت آميز و اخبار بوده است. كلينى بنابر روايتى از امام صادق "ع" نقل مى كند كه مصحف فاطمه "س"، وصيت آن بانو بوده است. [ كلينى، محمد بن يعقوب، الكافى فى الاصول، ج 1، ص 241، ح 4. ] همچنين، در برخى اخبار آمده است كه در اين مصحف، اخبار و اسرار زمان آينده مذكور بوده است. [ كلينى، محمد بن يعقوب، الكافى فى الاصول، ج 1، ص 241، ح 5. ] بنابراين، كاربرد واژه 'مصحف' بر كتاب فاطمه "س" از اين رو بوده است كه هر نوشته ميان دو جلد را 'مصحف' مى گفته اند؛ چنان كه نوشته مرتب و منظم را 'ديوان' مى گفته اند و ديوان، مدون ساختن و به گونه كتاب در آوردن است، ولى اندك اندك، كتاب شعرا را ديوان خوانده اند. اصطلاح مصحف نيز چنين بوده است و به تمام نوشته هاى مدون، مصحف مى گفته اند، اما بعدها تنها براى قرآن از آن سود جسته اند؛ تا جايى كه اگر كسى واژه 'مصحف' را بر زبان مى آورده، مردم قرآن را نشان مى داده اند. همين زمينه اى گشت تا برخى درباره مصحف فاطمه "س" به اشتباه افتند. درباب مصحف فاطمه "س" مطالب بسيار ديگرى مطرح است كه از حوصله اين مقال بيرون است. [ ر.ك: عاملى، اكرم بركات، حقيقة مصحف فاطمة عندالشيعه. ]

بدين سان، تفاوتى بنيادين ميان مصحف امام على "ع" و مصحف فاطمه "س" در كار است. مصحف امام على "ع" بر اساس متن قرآن و نسخه پيامبر سامان يافته و مصحف فاطمه "س" بر اساس دريافت هاى معنوى و غيبى و الهام هاى دوران سخت فراق پدر. نكته ديگر آن كه، بنابر روايات شيعه، از نشانه هاى امامت كه مى توان به وسيله آن امام معصوم راستين را از ديگران باز شناخت، اين است كه مصحف فاطمه "س" و جفر و جامعه نزد او است. امامان گاه در مقام احتجاج از اين نشانه سود برده اند. در اين گونه روايات، از مصحف فاطمه "س" بسان كتابى مستقل ياد شده است؛ مانند: خلفت فاطمة مصحفاً ما هو القرآن؛ [ مجلسى، محمدباقر، بحارالانوار، ج 26، ص 42، ح 71. ] عندى مصحف فاطمة ليس فيه شى ء من القرآن؛ [ مجلسى، محمدباقر، بحارالانوار، ج 26، ص 45. ] مصحف فاطمة ما فيه آية من القرآن. [ مجلسى، محمدباقر، بحارالانوار، ج 26، ص 43. ]

ويژگى هاى مصحف امام على

آن چه در روايات درباره ويژگى هاى مصحف امام على "ع" آمده، تفسيرپذير است و جاى نقد و بررسى دارد. از اين رو، در آغاز بايد ويژگى ها را بر شمرد و سپس از معنا و تفسير آن ها سخن گفت و به نتيجه بحث رسيد و چهره راستين مصحف را باز شناخت.