با كشتن اين جوان كه آنها را به كتاب خدا و حكم بر طبق آن و عمل به آن دعوت مى كرد، كه به او حمله كردند و وى را كشتند. با شهادت اين عده، هيچ مسلمانى در گمراهىِ لشكر عايشه شك نمى كند.

راوى مى گويد: هنگامى كه آتش جنگ شعله ور شد اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود:'بِسْمِ اللهِ حم لايُنْصَرُونَ، [ اين جلمه كلمه ى رمز جنگ بود كه با گفتن آن حمله آغاز شد. ] به آنها حمله كنيد'!

سپس خود حضرت با امام حسن و امام حسين عليه السلام و اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم به لشكر عايشه حمله نمودند، و حضرت شخصاً حمله كرده وارد سپاه دشمن شد. بخدا قسم ساعتى از روز نگذشته بود كه ديديم لشكر عايشه مجروح و با دست و پاى شكسته از چپ و راست زير سم
اسبان افتاده اند. اميرالمؤمنين عليه السلام با تأييد خداوند پيروزمندانه از جنگ بازگشت، و خدا پيروزى را نصيب وى نمود و آنان را تحت سلطه ى آن حضرت قرار داد.

حضرت دستور داد تا آن جوان ايرانى و كسان ديگرى كه به شهادت رسيده بودند با بدن خون آلود در لباسهاى خود پيچيده شوند و لباسهايشان را بيرون نياورند. سپس بر جنازه هايشان نماز خواندند و آنان را دفن كردند.

اميرالمؤمنين عليه السلام به لشكر خويش دستور داد تا مجروحان لشكر عايشه را نكشند و به دنبال فراريان نروند. پس از آن، حضرت دستور داد تا غنيمتها را جمع آورى كنند و آنها را بين سپاه خود تقسيم نمود.

اميرالمؤمنين عليه السلام به محمد بن ابى بكر دستور داد تا خواهرش "عايشه" را به بصره ببرد و چند روزى در آنجا بماند، و سپس او را به منزلش در مدينه بازگرداند.

و پايان...

راوى حديث مى گويد: من از شاهدان جنگ جمل بودم. پس از اتمام جنگ، مادر آن جوان ايرانى را بر سر جنازه اش ديدم كه وى را مى بوسد و مى گريد و مى گويد:

پروردگارا! 'مسلم' [ منظور جوان ايرانى است كه نامش 'مسلم' بود. ] نزد اين لشكر آمد در حاليكه كتاب خدا را بر آنان مى خواند و از آنان نمى ترسيد.

به آنان از سوى مولايشان دستورى مى داد، ولى آنان نيزه هاى خود را از خون او رنگين كردند.

اين در حالى بود كه مادر مسلمانان "عايشه!" ايستاده بود و آنان را مى ديد، و دستور به ظلم مى داد و آنان را نهى نمى كرد.

مويدات بلندترين داستان غدير

فرازهاى حديث بلند حذيفه در منابع و احاديث ديگر آورده شده كه تأييد محكمى بر صحت حديث حذيفه است. ابتدا يك حديث مفصل كه مشابه حديث حذيفه و با سند منتهى به اوست معرفى مى كنيم و سپس با ذكر فرازهاى مهم حديث، منابع مؤيد آن را مى آوريم.

يك حديث مفصل در تأييد بلندترين داستان غدير

سيد ابن طاووس در كتاب 'الاًّقبال بالأعمال': ص 453 تا 459 از كتاب 'النشر و الطى'' حديث مفصلى درباره ى غدير از حذيفة بن يمان نقل كرده است كه به عنوان مؤيد حديث حذيفه در كتاب حاضر سند آن ذكر مى شود:

عن أحمد بن محمد على المهلب، أخبرنا الشريف أبوالقاسم على بن محمد بن على بن القاسم الشعرانى،، عن أبيه، حدثنا سلمة بن الفضل الأنصارى،، عن أبى مريم، عن قيس بن حيان "حنان"، عن عطية السعدى قال: سألت حذيفة بن اليمان عن اًّقامة النبى علياً يوم الغدير- غدير خم- كيف كان؟ فقال:...
همين حديث در بحار الانوار: ج 37 ص 126 تا 136، و عوالم العلوم: ج 3:15 ص 306 -296، از كتاب 'الاقبال بالاعمال' نقل شده است.

تاييد فرازهاى حديث از منابع ديگر

تمامى فرازهاى اين حديث بلند در كتب و منابع شيعه يا اهل سنت با اسناد معتبر نقل شده و مورد تأييد است. در اين باره بصورت كلى مى توان به كتاب عوالم العلوم: ج 3:15، و بحار الانوار: ج 37 ص 108 تا 253 مراجعه كرد.

ذيلاً منابع و مدارك هر يك از فرازهاى روايت حذيفه به ترتيبى كه در متن حديث آمده ذكر مى شوند تا معلوم شود آنچه به نقل از حذيفه در اين روايت آمده در منابع معتبر ديگر هم با اسناد معتبر موجود است:

برگرداندن عثمان حكم بن ابى العاص را به مدينه

كتاب سليم: 308. أمالى الطوسى: ج 1 ص 175. سيرة ابن هشام: ج 2 ص 25. الاًّصابة: ج 1 ص 345. السيرة الحلبية: ج 1 ص 337. مجمع الزوائد: ج 8 ص 86. شرح نهج البلاغة: ج 8 ص 75. تاريخ اليعقوبى: ج2 ص 164. الكامل لابن الاثير: ج 2 ص 308. المعجم الكبير للطبرانى: ج 3 ص 214. انساب الاشراف: ج 5 ص 27. مختصر تاريخ دمشق: ج 12 ص 191. الكامل لابن الاثير: ج 2 ص 647. تاريخ الاسلام للذهبى: ج 4 ص 145. مستدرك الحاكم: ج 4 ص 97.

صاحب شدن ابوبكر و عمر لقب اميرالمؤمنين را

كتاب سليم: ص 148 و 386 و 402 و 403. الاحتجاج: ص 82. تاريخ المدينة المنورة: ج 2 ص 663. الطبقات لابن سعد: ج 3 قسم 1 ص 192. تاريخ الطبرى: ج 5 ص 15. شرح نهج البلاغة: ج 2 ص 274. كمال الدين: ص 546. الجمل: ص 229 و 380.

حضور جبرئيل نزد پيامبر به صورت دحيه كلبى

اليقين: ص 129 و 147 و 162 و 219 و 241 و 314 و 384 و 440. التحصين: ص 569.

اعتراض ابوبكر و عمر در مسئله ى سلام به امرة المؤمنين

اليقين: ص 214 و 228 و 285 و 287 و 307 و 310 و 312 و 315 و 316 و 388 و 407 و 457. كتاب سليم: ص 268 و 271 و 417. الكافى: ج 1 ص 292. تفسير العياشى: ج 2 ص 268. ارشاد القلوب: ص 326. شرح النهج لابن ابى االحديد: ج 2 ص 274. كمال الدين: ص 546. الجمل: 221 و 380.

سخنان بريده در اعتراض به ابوبكر

كتاب سليم بن قيس: ص 157 ح 4. اليقين: ص 453

اعلان عمومى حج

بحارالانوار: ج 37 ص 113 و 201. تفسير القمى: ص 159. الاحتجاج: ج 1 ص 66.

خطبه غدير

روضة الواعظين: ج 89 1. الاحتجاج: ج 1 ص 66. اليقين: ص 343 باب 127. نزهة الكرام: ج 1 ص 186. الاقبال: ص 454 و 456. العدد القوية: ص 169. التحصين: ص 578 باب 29 از قسمت دوم. الصراط المستقيم: ج 1 ص 301. نهج الايمان: ص 92. اثبات الهداة: ج 2 ص 114، ج 3 ص 558. بحارالانوار: ج 37 ص 201 تا 217. كشف المهم: ص 190.

بيعت مردان در غدير

بحارالانوار: ج 21 ص 387، ج 37 ص 166. جامع الاخبار: 10 تا 13. الارشاد: 89 تا 93. اعلام الورى: 80. الغدير: ج 1 ص 58 و 271 و 274. عوالم العلوم: ج 3:15 ص 42 و 60 و 65 و 134 و 136 و 194 و 203 و 205.

بيعت زنان در غدير

بحارالانوار: ج 21 ص 388. الارشاد: 89 تا 93. اعلام الورى: 80. عوالم العلوم: ص 309.

اعتراض ابوبكر و عمر در بيعت غدير

كتاب سليم: ص 240 و 356. تفسير القمى: ص 159 و 163. بحار الأنوار: ج 37 ص 115 و 138.

تحويل ودايع انبياء به على بن ابى طالب

بحارالانوار: ج 37 ص 113، ج 40 ص 216. كتاب سليم: ص 444. الخصال: ص 117 و 527. معانى الأخبار: ص 102. عيون الأخبار: ص 212. الارشاد: ج 2 ص 188 و 186. المناقب لابن شهر آشوب: ج 1 ص 253، ج 4 ص 135 و 211. كشف الغمة: ج 2 ص 110 و 169 و 290 و 299. الصراط المستقيم: ج 2 ص 198 و 201. الخرائج: ص 387 و 600 و 663 و 894. روضة الواعظين: ص 210. الاحتجاج: ص 134 و 316 و 436. ارشاد القلوب: ص 261. بصائر الدرجات: ص 151 و 153 و 154 و 157 و 158 و 174 و 178 و 179 و 180 و 181 و 182 و 184 و 185 و 186 و 502. اعلام الورى: ص 265 و 284. دلائل الاًّمامة: ص 89، الغيبة للنعمانى: ص 242.

مشورت در قتل پيامبر در برگشت از تبوك

كتاب سليم: ص 271. مسند احمد: ج 5 ص 453. مجمع الزوائد: ج 1 ص 302. زاد المعاد لابن الجوزى: ج 3 ص 464. المغازى للواقدى: ج 2 ص 1044. السيرة النبوية للشامى: ج 5 ص 466. السيرة الحلبية: ج 3 ص 143. المعجم الكبير للطبرانى: ج 3 ص 165 و 166 و 167. مختصر تاريخ دمشق لابن منظور: ج 4 جز 7 ص 264. الكشاف للزمخشرى: ج 2 ص 291. الخصائص الكبرى للسيوطى: ج 1 ص 279. تفسير الرازى: ج 8 جز 16 ص 136 و 83. تاريخ الاسلام للذهبى: ج 1 ص 648. تاريخ اليعقوبى: ج 2 ص 68. الخرائج والجرائح: ج 2 ص 504.

عقبه هرشى

كتاب سليم: ص 154. بحارالانوار: ج 37 ص 115 و 135. عوالم العلوم: 3:15 ص 304. الاقبال: ص 458.

صحيفه ملعونه اول

كتاب سليم: ص 155 و 269 و 346. احتجاج: ج 1 ص 110. بحارالانوار: ج 17 ص 29، ج 20 ص 167، ج 28 ص 126 و 186 و 274، ج 36 ص 153، ج 37 ص 114 و 135. تفسير القمى: ج 1 ص 169. الكافى: ج 4 ص 545. المناقب لابن شهر آشوب: ج 3 ص 213. الفصول المختارة: ص 58. معانى الأخبار: ص412.

كلام اميرالمؤمنين كنار جنازه كفن پيچيده عمر

الفصول المختارة: ص 90. كتاب سليم: ص 204. مدينة المعاجز: ج 1 ص 470. بحارالانوار: ج 31 ص 589.

حمله سگهاى حوأب به عايشه

مناقب على بن ابى طالب عليه السلام للخوارزمى: ص 181. الايضاح لابن شاذان: ص 82. مناقب اميرالمؤمنين7: ص 384. الخرائج و الجرائح: ج 1 ص 67. بحارالانوار: ج 32 ص 118 و 139 و 146 و 147 و 281. الغدير: ج 3 ص 190، ج 9 ص 339 و80. المصنف: ج 11 ص 365. المعيار و الموازنة: ص 55. مسند ابى راهويه: ج 4 ص 261. مسند ابى يعلى: ج 8 ص 282. شرح نهج البلاغة لابن ابى االحديد: ج 6 ص 225، ج 9 ص 310. انساب الاشراف: 224. تاريخ طبرى: ج 3 ص 469 و 475.

دور كردن بعضى از اصحاب از حوض كوثر

كتاب سليم: 163 و 270. امالى الطوسى: ج 1 ص 227 و 269. المعجم الكبير: ج 12 ص 56. مختصر تاريخ دمشق لابن منظور: ج 1 جز 2 ص 100، ج 2 جز 4 ص 268، جز 3 ص 371، ج 6 جز 11 ص 64، ج 10 جز 20 ص 15، ج 12 جز 23 ص 5. كفاية الطالب: ص 87. الفردوس: ج 3 ص 492. الاستيعاب: ج 1 ص 163. الاعتصام للغرناطى: ج 1 ص 58. سنن ابن ماجة: ج 2 ص 1016 ح 3057. الخصائص الكبرى للسيوطى: ج 1 ص 127. بحار الانوار: ج 22 ص 490. صحيح البخارى: ج 5 ص 240.

تخلف ابوبكر و عمر از جيش اسامة

كتاب سليم: ص 233. السيرة النبوية لدحلان: ج 2 ص 339. شرح نهج البلاغة: ج 6 ص 52. الطبقات لابن سعد: ج 4 ص 66، ج 2 ص 249. الكامل لابن الاثير: ج 2 ص 317. تاريخ الطبرى: ج 2 ص 431، ج 3 ص 188. السيرة الحلبية: ج 3 ص 207. المغازى للواقدى: ج 2 ص 1118. الملل والنحل: ج 1 ص 23. الخلفاء للذهبى: ص 11. صحيح البخارى: ج 4 ص 490 و 213. صحيح مسلم: ج 11 ص 89. الكامل لابن الاثير: ج 2 ص 317. تاريخ اليعقوبى: ج 2 ص 113. طبقات ابن سعد: ج 2 ص 190. اسد الغابة: ج 1 ص 64. السيرة الحلبية: ج 3 ص 207. المغازى للواقدى: ج 3 ص 1118. الاختصاص: ص 170. تاريخ اليعقوبى: ج 2 ص 113. نور الابصار: ج 1 ص 116. صحيح البخارى: ج 4 ص 213. اثبات الهداة: ج 2 ص 325، بحار الانوار: ج 28 ص 206.

نماز ابوبكر

كتاب سليم: ص 420 ح 58. الارشاد: ج 1 ص 183. بحارالانوار: ج 22 ص 484.

شهادت جوان ايرانى در جنگ جمل

مناقب ابن شهر آشوب: ج 2 ص 339. بحارالانوار: ج 32 ص 174.

نتيجه گيرى از بلندترين داستان غدير

نسلى كه كنجكاوانه و واقع گرايانه در جستجوى حقايق دينش تلاش مى كند، غدير را بعنوان يكى از اساسى ترين بخشهاى اعتقاد و تاريخش با نگاهى تيزبين زير نظر دارد و به اين باور رسيده كه فراتر از آنچه از غدير مى داند در اين گنج عظيم نهفته است.

اين كنجكاوى ها باعث شده تا غدير پرونده ى مبسوط خود را در اعتقادات باز كند و از يك واقعه ى تاريخى تبديل به يك پايه ى اعتقادى شود. اين مسئله دقيقاً به جانشينى پيامبرصلى الله عليه واله بازمى گردد كه از روز اول رحلت پيامبرصلى الله عليه واله تاكنون بعنوان مسئله ى اصلى بين مسلمانان مطرح است.

مغزهاى آگاهِ امروز هرگز راضى نمى شوند كه ندانند چرا راه روشنى كه پيامبرصلى الله عليه واله با بيست و سه سال زحمت و با نقطه ى پايانى غدير روشن كرد، با اين سرعت صد و هشتاد درجه تغيير جهت داد و بصورت قهقرى راه بازگشت پيش گرفت!