تبیان، دستیار زندگی

امام سجاد (ع) : و روزي ( قيامت ) كه من را براي ديدار خود ( حساب و بازپرسي ) برانگيزي ( زنده كني ) خوار و شرمنده مكن ، و در جلو دوستانت ( انبياء و اوصياء - عليهم السلام - و بندگان شايسته و پرهيزكار ) رسوايم مگردان ، و ياد خود را از يادم مبر ( چيزهايي كه بر اثر انجام ندادن فرمانت و پيروي از هواي نفس موجب نسيان و فراموشي از توست از من دور ساز ) و شكر و سپاس خود ( توفيق بندگيت ) را از من زايل مكن ، بلكه آن را در حالات فراموشي هنگام فراموشيهاي نادانان به نعمتهايت هميشه با من قرار ده ، و به من الهام كن كه بر آنچه من را عطا كرده اي ستايش نمايم ، و به آنچه به من نيكويي نموده اي اقرار كنم

و لا تخزني يوم تبعثني للقائك ، و لا تفضحني بين يدي أوليائك ، و لا تنسني ذكرك ، و لا تذهب عني شكرك ، بل الزمنيه في أحوال السهو عند غفلات الجاهلين لالائك ، و اوزعني أن أثني بما أوليتنيه ، و أعترف بما أسديته إلي .

امام سجاد (ع) : و تضرع و زاري و توجه و روآوردنم را به سوي خود بالاتر( فزونتر ) از روآوردن روآورندگان و سپاسگزاريم را درباره تو بالاتر از سپاس سپاسگزاران گردان

و اجعل رغبتي إليك فوق رغبة الراغبين ، و حمدي إياك فوق حمد الحامدين .

امام سجاد (ع) : و هنگام نيازمنديم به سوي تو ( مراد هنگام نگراني و گرفتاري است چون انسان هميشه به خداوند سبحان نيازمند است ) خوارم مساز ( من را از رحمتت بي بهره مگردان ) و به وسيله آنچه در درگاهت نيكويي كرده ام ( اعمالي كه پنداشته ام به آنها خشنوديت را به دست آورده ام در حالي كه همان اعمال موجب هلاك و تباهي من شده چون به طوري كه شايسته نيكويي است نبوده ) هلاكم مكن ( گوييا اين جمله اشاره است به فرمايش خداي تعالي " سوره 18 ، آيه 103 " : قل هل ننبئكم بالاخسرين اعمالا ( آيه 104 ) الذين ضل سعيهم في الحيوة الدنيا وهم يحسبون انهم يحسنون صنعا يعني " اي پيغمبر ما به مردم " بگو : آيا شما را به زيانكارترين آگاه سازم ؟ آنان كساني اند كه سعي و كوششان در زندگاني دنيا " بر اثر كردارهاي نيكو نما " تباه گشته و مي پندارند كه كار نيكو مي كنند . گفته اند : هر كه كار خير و نيكي بجا آورد و بنياد آن بر اخلاص و ايمان نباشد مندرج در اين آيه است ) و دست رد بر پيشانيم مزن ( من را از درگاهت نوميد بازمگردان ) به آنچه ( كرداري كه ) به وسيله آن دست رد بر پيشاني ستيزه كنندگان با خود زده اي ، زيرا من فرمانبرنده توام ، مي دانم ( باور دارم ) كه حجت و دليل ( در هر حكمي ) تو را است ، و تو به فضل و بخشش سزاوارتر ، و به احسان و نيكي كردن سود رسانده تر ، و شايسته اي كه از ( كيفر ) تو بترسند ، و سزاواري ( گناهان را ) بيامرزي ، و به عفو نمودن شايسته تري كه عقاب نمايي ، و به پوشاندن ( گناه ) نزديكتري كه آشكار سازي

و لا تخذلني عند فاقتي إليك و لا تهلكني بما أسديته إليك ، و لا تجبهني بما جبهت به المعاندين لك ، فإني لك مسلم ، أعلم أن الحجة لك ، و أنك أولي بالفضل ، و أعود بالاحسان ، و اهل التقوي ، و اهل المغفرة ، و أنك بأن تعفو أولي منك بأن تعاقب ، و أنك بأن تستر أقرب منك إلي أن تشهر .

امام سجاد (ع) : پس ( اكنون كه اين گونه مهرباني ) من را زنده دار به زندگي پاكيزه اي ( زندگي با روزي حلال ) كه به آنچه مي خواهم پيوسته شود ، و به آنچه دوست دارم پايان يابد ، در صورتي كه آنچه را نمي پسندي بجا نياورم ، و آنچه را نهي كرده اي مرتكب نشوم ، و بميران مردن كسي كه نور و روشناييش ( راهنمايش به بهشت ) در پيش رويش و از سمت راستش مي رود ( حضرت باقر - عليه السلام - فرموده : روز رستاخيز براي هر كه نور " راهنماي به بهشت " باشد " از عذاب و سختيهاي آن روز " رهايي مي يابد ، و براي هر مؤمني نوري است )

فاحيني حيوة طيبة تنتظم بما اريد ، و تبلغ ما احب من حيث لا اتي ما تكره ، و لا ارتكب ما نهيت عنه ، و أمتني ميتة من يسعي نوره بين يديه و عن يمينه .

امام سجاد (ع) : و من را در درگاهت خوار ( مطيع ) و در نزد آفريدگانت عزيز و ارجمند گردان ، و چون با تو خلوت كرده تنها به سر برم ( از جز تو چشم پوشيده به راز و نياز بپردازم ) فروتن و در ميان بندگانت بلند مرتبه و سرفرازم نما ، و از كسي كه از من بي نياز است ( درخواستي نكرده و نمي كند ) بي نيازم ساز ( چنان كن كه من هم از او چيزي نخواهم ) و بر فقر و نيازمنديم به درگاهت بيافزا ( تا درخواستم از تو و راز و نيازم با تو فزوني يابد )

و ذللني بين يديك ، و أعزني عند خلقك ، وضعني إذا خلوت بك ، و ارفعني بين عبادك ، و أغنني عمن هو غني عني ، و زدني اليك فاقة و فقرا .

امام سجاد (ع) : و از شماتت و شادي دشمنان و پيشامد غم و اندوه و ذلت و خواري ( نزد مردم ) و رنج و گرفتاري ( در كارها ) پناهم ده ، من را در آنچه ( گناهاني كه ) بر آن از من آگاهي ( به رحمتت ) بپوشان ( عفو فرما ) به آنچه ( گناهي كه ) مي پوشاند ( مي گذرد ) تواناي گرفتن از روي عنف و سختي اگر بردباريش نبود ، و عقاب كننده بر گناه اگر مكث و شتاب نكردنش نبود ( حلم و مكث در انجام كاري مانع از قدرت او نيست ، بلكه مانع از مقدور كه آن گرفتن از روي عنف و عقاب است مي باشد ، چون قدرت او پيش از فعل است و آنچه با آن منافات دارد عجز و ناتواني است )

و اعذني من شماتة الاعداء ، و من حلول البلاء ، و من الذل و العناء ، تغمدني فيما اطلعت عليه مني بما يتغمد به القادر علي البطش لولا حلمه ، و الاخذ علي الجريرة لولا اناته .

امام سجاد (ع) : و هرگاه به گروهي ( بر اثر نافرماني ) فتنه و تباهي يا بدي و گرفتاري بخواهي ( پيش آوري ) من را در حالي كه پناهنده به تو هستم از آن رهايي ده ، و چون من را در دنياي خود ( دنيايي كه مالك آن تويي ) در جاي رسوايي به پا نداشتي ( رسوا نكردي ) در آخرت خود ( آخرتي كه بر آن استيلا داري ) مانند آن ( در جاي رسوايي ) به پا مدار ( رسوا مگردان )

و إذا اردت بقوم فتنة أو سوء فنجني منها لواذا بك ، و إذ لم تقمني مقام فضيحة في دنياك فلا تقمني مثله في آخرتك .

امام سجاد (ع) : و اوايل نعمتهايت ( نعمتهاي دنيوي ) را با اواخر آنها ( نعمتهاي اخروي ) و سودهاي ديرينه ات ( آنچه پيش از اين تاكنون عطا فرموده اي ) را با تازه هاي آنها ( آنچه پس از اين مي بخشي ) براي من توأم و جفت گردان ، و چندان من را مهلت مده و عمرم را طولاني و دراز مكن كه با آن دلم سخت شود ( در قرآن كريم " سوره 19 ، آيه 75 " فرموده : قل من كان في الضلالة فليمدد له الرحمن مدا حتي اذا راوا ما يوعدون اما العذاب واما الساعة يعني " اي پيغمبر ما به آنان كه به مال و دارايي و جاه و جلال مي بالند و خدا را نافرماني مي كنند " بگو : كساني كه در راه ضلالت و گمراهي اند " خلاف دستور شرع رفتار مي نمايند " خداي مهربان آنان را مهلت و طول عمر مي دهد تا هنگامي كه آنچه را بيم داده مي شوند ببينند ، و آن يا عذاب و گرفتاري " در دنيا " يا فرا رسيدن " سختي " روز قيامت است ، و " سوره 57 ، آيه 16 " فرموده : فطال عليهم الامد فقست قلوبهم يعني پس اهل كتاب " مانند يهود و نصاري " عمرهاشان " در غفلت و بي خبري و آرزوي دراز " به طول انجاميد و " به سبب آن " دلهاشان سخت گرديد ) و بر من مصيبت و سختي مفرست كه بر اثر آن نيكويي و خوشي و بزرگيم برود ، و من را به پستي اي كه بر اثر آن منزلت و گرامي داشتنم ( در نظر مردم ) كوچك و خوار گردد ، و عيب و زشتي اي كه به جهت آن مقام و ارزش من دانسته نشود گرفتار مساز

و اشفع لي اوائل مننك باواخرها و قديم فوائدك بحوادثها ، و لا تمدد لي مدا يقسو معه قلبي و لا تقرعني قارعة يذهب لها بهائي ، و لا تسمني خسيسة يصغر لها قدري و لا نقيصة يجهل من اجلها مكاني .

امام سجاد (ع) : و ( از عذابت ) چنان مترسانم كه به وسيله آن ( از عفوت ) نوميد گردم ، و چنان بيمناكم مگردان كه در آن هنگام ترس در دل افكنم ، ترسم را در تهديدت ( از عذاب روز رستاخيز ) و بيمم را از مهلت دادنت ( تا آنجا كه براي عذر و بهانه آوردنم حجت و دليلي نباشد ) و انذار و ترساندنت ( به وسيله پيغمبر و اوصياء آن حضرت - عليهم السلام - ) و هراسم را هنگام خواندن جملات ( قرآن ) خود قرار ده

و لا ترعني روعة ابلس بها ، و لا خيفة اوجس دونها ، اجعل هيبتي في وعيدك ، و حذري من اعذارك و انذارك ، و رهبتي عند تلاوة اياتك .

امام سجاد (ع) : و شبم را آباد ( شايسته ) گردان و بيدار نمودنت من را در آن براي بندگيت ، و تنها بودنم به شب برخاستن براي ( مناجات با ) تو ، و چشم پوشيم از جز تو به انس و خو گرفتنم با تو ، و درخواست نمودن خواسته هايم به درگاه تو ، و پي در پي درخواست نمودنم از تو در آزاد ساختنم از آتشت و زنهار دادنم از كيفرت ( دوزخ ) كه در آن است اهل و سزاوار آن

و اعمر ليلي بايقاظي فيه لعبادتك ، و تفردي بالتهجد لك ، و تجردي بسكوني اليك ، و انزال حوائجي بك ، و منازلتي اياك في فكاك رقبتي من نارك ، و اجارتي مما فيه اهلها من عذابك .