تبیان، دستیار زندگی

5 طف الفرات ، كنار فرات .
6 طف .

7 شاطى الفرات ، این هر سه اسم تقریبا به یك معنى است و طف به زمینهاى كه مشرف دریا باشند یا در لب رودخانه قرار داشته باشند اطلاق مى شود سرزمین كربلا را به خاطر چند چشمه اى كه در آن بوده و كربلا را در كنار خویش گرفته بوند طف گفته اند چشمه هاى مانند: قطقطانیه ، رهیمه ، عین الجمل و نهر علقم

 شهر حسین علیه السلام ، ص 12.

3 حیر، مخفف همان حایر است ، حیریا حائر یعنى جایى كه آب دلر آنجا حیران مى ماند و به دور مى پیچد و گودال قتلگاه امام حسین علیه السلام در همین مكان مقدس واقع شده است و جسد انورش نیز در آنجا مدفون است .

4 نواویس ، در اصل و پیش از اسلام نام گورستانى بود كه مسیحیان مردگان خود را در آنجا مدفون مى كردند جالب این كه پیشواى شهیدان حضرت اباعبدالله امام حسین علیه السلام در ضمن یكى از خطبه هاى معروفش این كلمه را به كار برده است آنگاه كه حضرتش از حریم جدش خارج شده بود و در ظاهر به سوى كوفه و در واقع رو به سوى ابدیت مى رفت ، كه قیامت تاریخ را بر پا كند و قیام عشق را قنوت جاودانه بخشد و هنگامى كه از مدینه حركت كرده بود تا هنگامه حماسه هاى همیشه جاوید و ماندگارش را بیافریند،چنین فرمود:
خط الموت على ولد آدم مخط القلادة على جید الفتاة ، و ما اولهنى الى اسلافى اشتیاق یعقوب الى یوسف و خیر لى مصرع انا لا قیه ، كانى باوصالى ، تقطعها، غسلان الفوات ، بین النو اویس و كربلاء و...

بلاغة الحسین علیه السلام ، خطبه 23، ص 144، نقل از لهوف سید ابن طاووس ره

كربلا، با نام هاى زیادى نامیده شده كه به بیش از بیست اسم مى رسد :

1 كربلا، كلمه اى كه اسم هیچ مكانى در شهرت و قداست به پایش ، نمى رسد و در تفسیر این كلمه كمال آفرین چه حرفها كه گفته نشده است !؟

الف : بعضى معتقدند ریشه كربلا از كلمه كربله گرفته شد و كربله یعنى به سستى گام برداشتن ، یا سست شدن گامها.
و عربها زمانى كه بخواهند از بى حالى و با كسالت راه رفتن كسى حكایت كنند مى گویند : جاد یمشى مكربلا یعنى فلانى آمد در حال كه به سستى گام بر مى داشت تو گویى سرزمین كربلا چنان بوده است كه هر كسى كه به آنجا مى رسید احساس خاصى برایش دست مى داد و گام هایش سست مى شد چنان كه كمیت قلم ، تا به ساحت مقدس كربلا مى رسد مى لنگد و خود را مى بازد.
در كتب مقاتل نیز داستانهاى زیادى نقل شده كه هر یك از پیامبران گذشته كه گذرش به كربلا مى افتاد بى اختیار اندوهناك و غمگیمن مى شد و به امت خویش خبر مى داد كه در این سرزمین حادثه اى بس بزرگ و بسیار غمبار رخ خواهد داد.

ب : كربلا از كلمه كربال گرفته شده و كربال یعنى غربال كردن و تمیز و پاك كردن ، گفته مى شود: كربلت الحنطة ، یعنى گندم را غرباب كردم و آن را از خاك و خاشاك پاك گردانیدم .
به كربلا نیز به خاطر این كربلا گفته اند كه زمینى بود خالى از ریگ و سنگ و بدون درخت یا گیاهان هرز و مزاحم ، مثل اینكه كشاورزى آن را پاك كرده و براى كشته آماده كرده باشد.
راستى كه اسم با مسمایست ! كربلا یعنى غربال تاریخ غربال كه همیشه و در طول تاریخ شریف را از ضعف و مردان میدان را از رجز خوانان دروغین به خوبى جدا كرده و مى كند چنان كه بیدل دهلوى مى گوید: كیست در این انجمن ، محرم عشق غیور ما همه بى غیرتیم ، آینه در كربلاست .

ج : كربلا از دو واژه كرب و ابلا تركیب یافته است یعنى حرم خدا و خانه خدایگان.د: این كلمه در اصل فارسى بوده و از دو كلمه كار و بالا گرفته شده است یعنى كار آسمانى و ارزشمند به عبارتى جایگاه نمارش و نیایش. ه : در اصل كور بابل بوده است یعنى در روستاى شهر بابلو توسط خود حضرت سیدالشهداء و پدرش على علیهماالسلام و جدش ‍ روسل اكرم صلى الله علیه و آله كربلا وكرب و بلاء یعنى درد و بلا و امتحان و ابتلاء تفسیر شده است
ادباء و شعراى شیعه نیز همین تفسیر را برگزیده اند به عنوان نمونه سالار شهیدان شیعى سید اسماعیل حمیرى از كربلا چنین یاد مى كنند: كربلا یا دار كرب بلا

موسوعة العتبات المقدسه ، قسم كربلا ، ص 9.
همان ، ص 9.
مدینة الحسین ، ص 11.
 همان ، ص 1.
 نهضة الحسین علیه السلام ،ص 66.
 نهضة الحسین علیه السلام ، ص 58
دیوان السید الحمیرى ، ص 58

چنان كه گذشت زمین كربلا بر زمین مكه شرافت دارد و هنگامى كه زمین مكه به شرافت خانه خدا بودن بر خود مى بالید، خطاب شد: آرام باش كه افضلیت تو به خاطر خاك كربلا است و این مسلم است ، زیرا امام حسین علیه السلام علت مبقیه اسلام شد و اگر امام حسین علیه السلام نمى بود كسى حج خانه خدا نمى كرد پس زمین كربلا كه مدفن امام حسین علیه السلام است بر زمین مكه كه محل خانه كعبه است افضلیت دارد در اخبار مكرر نقل شده كه زمین كربلا 24 هزار سال پیش از زمین مكه حرم امن الهى بود و از این وقایع تمام پیامبران آگاه شدند و جبرئیل فرشته رحمت خدا همه رسولان را از زمین كربلا و وقایع آن آگاه ساخت .

از حضرت سجاد علیه السلام روایت شده كه زمین كربلا قطعه اى از بهشت است و روز قیامت در بهشت مى گذارند و آن قطعه زمین مانند خورشید درخشان در بین زمین هاى بهشت منور است .

در تهذیب از امام جعفر صادق علیه السلام روایت مى كند كه فرمود:
شاطى الواید الایمن كه خداوند در قرآن ذكر فرموده فرات است و بقعه مباركه كربلا است

زندگانى قمر بنى هاشم ، عماد زاده ، ص 214.

كربلا و آب فرات نخستین زمین و آبى است كه خداوند آن را مقدس و پاك گردانید پس فرمود خداوند به آن زمین تكلم نما به آن چیزى كه خدا تفضیل داده است تو را پس آن زمین گفتن در زمانى كه زمین ها و آب ها تفاخر نمودند بعضى بر بعضى منم زمین خدا كه مقدس مباركم و شفا در خاك من است .
غرض فخر كردن نیست بلكه خاضع و ذلیلم در برابر كسى كه این شرافت را به من داده است و غرضم فخر كردن نیست بر این كه پست تر از من است بلكه شكر است از براى خدا.
پس خداى متعال گرامى داشت آن زمین را و زیاد نمود فضیلت و كرامت آن را به سبب امام حسین علیه السلام و اصحاب او به سبب تواضع و شكرى كه كرد از براى خدا

وقایه الایام خیابانى ، ص 142

در كلمه طیبه از علامه وحید بهبهانى نقل فرموده گفت :
در خواب دیدم حضرت سیدالشهداء علیه السلام را عرض كردم :
سید و مولاى من آیا سوال مى كنند از كسى كه دفن شده باشد در جوار شما ؟
فرمود كدام فرشته جرات سوال كردن از او را دارد ؟

1 در بحار از كامل الزیارة از حضرت امام جعفر صادق (ع) روایت كرده كه فرمود: زمین كعبه فخر كرد و گفت : كدام زمین مثل من است و حال آن كه خانه خدا در پشت من واقع شده است و مردم از راه هاى نزدیك و دور به سوى من مى آیند و من حرم و محل امن الهى هستم ؟
پس خداوند وحى بر اوكرد: بس كن و آرام بگیر، نسبت فضیلت تو با فضیلتى كه به زمین كربلا داده ام چون سوزنى است كه در آب دریا و از آب دریا بردارد اگر نبود زمین كربلا من به تو فضیلتى نمى كردم و اگر نمى بود آن وجود شریفى كه زمین كربلا در بر دارد، من خلق نمى كردم آن خانه اى كه به آن فخر مى كنى پس آرام بگیر و مستقر باش و متواضع و ذلیل و خوار باش ، والا غضب مى كنم بر تو و تو را به آتش جهنم مى برم.

منتخب التواریخ ، ص 229

در بحار از كامل الزیارة از امام سجاد علیه السلام روایت كرده كه فرمود:
خداوند زمین كربلا را حرم امن و مبارك خود قرار داد 24 هزار سال پیش از آن كه زمین كعبه را خلق كند و او را حرم قرار دهد. چون روز قیامت مى شود این زمین را تربت نورانى اش بلند مى شود و نهاده مى شود بر آن برترین باغى از باغ هاى بهشتى كه ساكن نمى شود در آن مگر پیامبران و مرسلین ، و آن زمین مقدس روشنایى مى دهد بین باغ هاى بهشتى چنان كه روشنایى مى دهد ستاره اى در بین ستاره ها از براى اهل زمین كه نورش خیره مى كند چشم هاى اهل بهشت را و فریاد مى زند:
انا ارض الله المقدسة الطیبة المباركة التى تضمنت سید الشهداة علیه السلام و سید شباب اهل الجنة .
این زمین كربلا بقعه مباركه اى است كه خداوند در قرآن مجید یاد فرموده.

منتخب التوایخ ، ص 298

كربلا یعنى آن خاك پاكى كه قدرت حق را در برابر باطل براى همیشه نشان داد.
كربلا یعنى آن خاكى كه تا قیام آل محمد صلى الله علیه و آله نداى اهل حق و هیهات منا الذله از آن بلند است.
كربلا یعنى آن بیابانى كه در نصف روز بساط خلافت آل ابى سفیان را به هم پیچید.
كربلا یعنى آن بستان سرسبزى كه همیشه به خون راد مردان عالم بشریت شاداب و با صفا و سرخ روست

 سرمایه سخن ، ج محرم ، مرحوم دكتر آیتى بیرجندى ، ص 150.