تبیان، دستیار زندگی

بیان مصیبت،گریه كردن با آواز،آواز ماتم،شیون و زارى،مویه‏گرى،زارى بر مرده،شعرى كه در ماتم و سوگوارى با صوت حزین و ناله و زارى خوانند،اعم از سوگوارى‏براى كسى كه تازه مرده،یا براى امامان شیعه. (1) تركیبات دیگر آن عبارت است از:نوحه‏آراستن،نوحه ساختن،نوحه سرودن،نوحه‏خوانى.نوحه‏گرى بر مرده،رسم جاهلیت‏بوده است و كارى مكروه است، (2) مگر براى معصومین‏«ع‏»كه نوحه و گریه بر آنان از شعائرمهم و از عوامل نشر فضیلتها و احیاى یاد اسوه‏هاى كمال است و خود امامان برسید الشهدا«ع‏»مى‏گریستند و امر به نوحه‏خوانى مى‏كردند.بر جعفر طیار و حمزه‏سید الشهدا نوحه‏خوانى شد.آنچه كه از كراهت نوحه و ناپسند بودن شغل نوحه‏گرى وزشت‏بودن اجرت نوحه‏گر در روایات یاد شده، ناظر به نوحه‏گریهاى جاهلى است كه‏آمیخته به باطل و گاهى حرام بود. (3) در فرهنگ عزادارى براى امام حسین،نوحه به نوعى خاص از شعر مرثیه مى‏گویند كه‏در مجالس به صورت جمعى اجرا مى‏شود.«اشعار نوحه را براى سینه زدن مى‏ساختند،یكى نوحه مى‏خواند و دیگران به نوا و آهنگ و وزن اشعار نوحه‏خوان سینه مى‏زدند.ولى‏اشعار مرثیه را با آهنگ در مجالس سوگوارى براى به گریه افكندن و اظهار تاسف‏شنوندگان بر قتل شهداى كربلا مى‏خواندند و عنوان روضه نداشت.»، (4) «...از معروفترین‏شعراى عصر قاجار كه مرثیه و نوحه ساخته‏اند،مى‏توان یغماى جندقى و وصال شیرازى‏را نام برد». (5) این شیوه در بین عربها هم متداول است و سبك مرثیه سرایى و نوحه‏خوانى‏بر سالار شهیدان مخصوص است.با توجه به گستردگى این مراسم و رواج آن در طول‏سال،حتى در سوگ امامان دیگر،ضرورت دارد كه سروده‏هاى ناب و نوحه‏هاى صحیح ودور از تحریفها و دروغها پدید آید و فرهنگ عاشورا در قالب نوحه نیز ترویج گردد ونوحه خوانان نیز،بیش از هدف قرار دادن گریه،نشر فضیلتهاى اهل بیت را هدف قرار دهند. (6)

 

پى‏نوشتها
1-لغت‏نامه،دهخدا.
2-بحار الانوار،ج 79،ص 88.
3-به روایات مربوط به تعزیه و ماتم و نوحه در بحار الانوار،ج 79،ص 71 تا 113 مراجعه كنید.
4-موسیقى مذهبى ایران،ص 7.
5-همان،ص 29.
6-نگرشى به مرثیه سرایى در ایران،عبد الرضا افسرى،بررسى گسترده‏اى از سابقه این كار در ایران و انواع مرثیه‏سراییها دارد.
فرهنگ عاشورا صفحه 453. جواد محدثى

شریعتی و دفاع از گریه و عزاداری

با وجود آنكه دكتر علی شریعتی از منتقدان شیوه مرسوم عزاداری‌ها و سوگواری‌ها برای خاندان اهل بیت (ع) به شمار می‌رفت، وی در سخنرانی مشهور خود در سالروز شهادت فاطمه زهرا (س) تغییر موضع داده و از گریه مردم بر مصائب اهل بیت (ع) تجلیل و تنها آن را نیازمند تكمیل می‌داند كه آن هم به عهده هر دو عالمان و روشنفكران است. وی می‌گوید:
هر مذهبی، مكتبی، هر نهضتی یا انقلابی، از دو عنصر تركیب می‌یابد؛ عقل و عشق. یكی روشنایی است و دیگری حركت. یكی شعور و شناخت می‌بخشد و به مردم بینایی و آگاهی می‌دهد و دیگری، نیرو و جوشش و جنبش می‌آفریند.
در یك جامعه، در یك نهضت فكری یا مكتب انقلابی، دانشمندان، گروه روشنفكران آگاه و مسوول، كارشان نشان دادن راه و شناساندن مكتب یا مذهب و آگاهی بخشیدن به مردم و مردم، مسوولیتشان روح دادن و نیرو و حركت بخشیدن است.
اسلام نیز چنین بوده است و بیشتر از هر مذهبی، دین «كتاب» و «جهاد» است و اندیشه و عشق. آنچنان كه در قرآن نمی‌توان دانست كه مرز میان عقل و ایمان كجاست. شهادت را زندگی جاوید می‌شمارد و به قلم و نوشته سوگند می‌خورد و در میان یاران پیامبر، «عابد» و «مجاهد» و «مبلغ» از هم مشخص نیستند.
و تشیع، به ویژه با تاریخ و فرهنگش، تجلی‌گاه عشق و شور و خون و شهادت است و كانون ملتهب و جوشان احساس و در عین حال، یك نوع تفكر و معرفت و فرهنگ علمی و عقلی ویژه و نهضت فكری نیرومند و مشخص؛ «حادثه»ای است در سرگذشت انسان و به نام و نهاد علی، از «علم» و «عشق».
و «حقیقت‌پرستی» چنین مذهبی است كه حقیقت، بی‌پرستش، فلسفه و دانش است و پرستش، بی‌حقیقت، بت‌پرستی یا شهوت!
تشیع در تاریخ، این چنین زاد و زیست. متفكران و دانشمندانش، مظهر اجتهاد و تعمق و تحقیق و منطق و فرو رفتن در اندرون معانی و شناختن متحول و متكامل مفاهیم اعتقادی و حقایق اسلامی و نگهبانی روح و حقیقت و جهت راستین اسلام نخستین در معركه گیج‌كننده و گمراه‌سازنده‌ای كه به نام فلسفه و تصوف و علم و ادب و زهدنمایی و یونانی‌زدگی و شرق‌گرایی در افكار برانگیخته بودند.
و توده مردمش، مظهر وفاداری به حقیقت و اخلاص و عشق و شور و فداكاری و جانبازی در راه علی و ادامه‌دهندگان راه علی، در دوره‌هایی كه زور و شكنجه و قتل‌عام بر زندگی توده حكومت می‌راند و لبی را كه به نام او باز می‌شد، می‌دوختند و خونی را كه با مهر او گرم می‌شد، می‌ریختند و از خاندان پیغمبر سخن گفتن، پاداشش در خلافت پیغمبر، پوست كندن و سوزاندن بود.
و اما، امروز نیز توده مردم ما همچنان عشق می‌ورزند، همچنان دوست می‌دارند، همچنان به این خانه وفادارند، و هنوز پس از گذشت قرن‌ها و دگرگونی‌ها و زاد و مرگ ایمان‌ها و عشق‌ها و اندیشه‌های بسیار، از در این خانه، به قصری، معبدی، و قبله‌ای دیگر، نرفته‌اند، می‌بینیم كه همچنان سر بر دیوار خانه فاطمه نهاده‌اند و به درد، می‌نالند. این اشك‌ها، هر كدام «كلمه»ای است كه توده‌های صمیمی و وفادار ما با آن، عشق دیرینه خویش را به ساكنان این «خانه» بیان می‌كنند. این زبان توده است و چه زبانی صادقتر و زلالتر و بی‌ریاتر از زبانی كه كلماتش، نه لفظ است و نه خط، اشك است و هر عبارتش ناله‌ای، ضجه دردی، فریاد عاشقانه شوقی!
مگر چشم از زبان صادقانه‌تر سخن نمی‌گوید؟ مگر نه اشك، زیباترین شعر و بی‌تابترین عشق و گدازان‌ترین ایمان و داغ‌ترین اشتیاق و تب‌دارترین احساس و خالص‌ترین «گفتن» و لطیف‌ترین «دوست داشتن» است كه همه، در كوره یك دل، به هم آمیخته و ذوب شده‌اند و قطره‌ای گرم شده‌اند، نامش اشك؟!
می‌بینیم كه توده ما هنوز حرف می‌زند و حرف خودش را خوب می‌زند. تعجب نكنید كه چگونه من دارم از «گریستن» دفاع می‌كنم، كه شنیده‌اید ـ و بارها ـ كه از برنامه گریه و روضه انتقاد كرده‌ام.
آری، این دو سخن با هم متضاد نیستند. «برنامه گریه كردن»، به عنوان یك «كار» و یك «وظیفه» و یك «وسیله» برای رسیدن به «هدفی» و به عنوان یك «اصل» و یك «حكم»، چیز دیگری است و «گریستن»، یعنی تجلی طبیعی یك احساس، حالتی جبری و فطری از یك عشق، یك رنج، یك شوق با اندوه، چیز دیگری.
كسی كه عاشق است و از معشوقش دور افتاده و یا عزادار است و مرگ عزیزی قلبش را می‌سوزاند، می‌گرید، غمگین است، هرگاه دلش یاد او می‌كند و زبانش سخن از او می‌گوید و روحش آتش می‌گیرد و چهره‌اش برمی‌افروزد، چشمش نیز با او همدردی می‌كند؛ یعنی اشك می‌ریزد، اشك می‌جوشد و این حالات همه نشانه‌های لطیف و صریح ایمان عمیق و عشق راستین اویند.
من هم مثل شما به او می‌نگرم!
گریه‌ای كه تعهد و آگاهی و شناخت محبوب یا فهمیدن و حس كردن ایمان را به همراه نداشته باشد، كاری است كه فقط به درد شستشوی چشم از گرد و غبار خیابان می‌آید.
فراموش نكنیم كه نخستین كسی كه بر سرگذشت حسین بزرگ گریست، عمر سعد بود و نخستین كسی كه بر این‌گونه «گریه بر حسین» ملامت كرد، شخص زینب بزرگ!
و بد نیست بدانید كه نخستین مجلس عزاداری، در دربار یزید!
هیچ مذهبی، تاریخی و ملتی چنین خانواده‌ای ندارد؛ «خانواده‌ای كه در آن پدر، علی است و مادر، فاطمه و پسر، حسین و دختر، زینب»؛ همگی در زیر یك سقف و در یك عصر و یك خانواده.
و در عین حال، به هیچ خانواده‌ای، از جانب ملتی این همه عشق و اخلاص و ایمان و شعر و خون نثار نشده است.
ملت ما، بر گرد در و بام خانه فاطمه، یك فرهنگ پدید آورده است؛ از این خانه یك تاریخ پر از هیجان و حركت و شهامت و فضیلت، بر بستر زمان جاری شده است؛ نهر زلال و حیات‌بخشی كه بر همه نسل‌های ملت ما گذشته است و هم‌اكنون نیز در عمق روح و وجدان توده ما جریان دارد.
این تنها ملتی است كه در زندگی نوع بشر روی خاك، در غم خاندان محبوب خویش و در عزای قهرمان آزادی و ایمان خویش، در طول تاریخ درازش، همواره غمگین و عزادار مانده است و پایمال كردن فضیلت و محكومیت حقیقت و فاجعه حكومت جنایت و زور را، به رغم گذشت زمان و غلبه همیشگی این نظام بر تاریخش و سرنوشتش، فراموش نكرده است.
اما این عشق‌ها همه عقیم مانده‌اند؛ این اشك‌ها همچون بارانی كه بر شوره‌زار ببارد، سبزه‌ای در این كویر نمی‌رویاند و این همه فداكاری‌ها، سرمایه‌ها، آمادگی‌ها و تجمع‌ها و نیروهای انسانی و وقت‌ها و فرصت‌های عزیز نیروبخش هدر می‌رود.
مقصر كیست؟ دانشمند! كه پا به پای توده، مسوولیت خویش را انجام نمی‌دهد؛ او باید به توده، «آگاهی» و «شناخت» و «جهت» می‌داد و نداد.
بنابراین همان گونه كه در این مقاله دیده می‌شود مرحوم شریعتی بر خلاف آن چه جاهلین یا مغرضین عنوان می‌دارند، به هیچ عنوان مخالف با گریه و زاری و عزاداری برای اهل بیت (ع) نبوده است و بلكه وی تنها دردش دو چیز است: یكی تجاری شدن مراسم، آنجا كه می‌گوید «برنامه گریه كردن، به عنوان یك كار و یك وسیله برای رسیدن به هدفی چیز دیگری است و گریستن، یعنی تجلی طبیعی یك احساس چیز دیگری.» و درد دیگر فراموش شدن هدف اصلی ماجرا، یعنی امر به معروف، نهی از منكر، دفاع از ولایت، احیاء دین و ... و اكتفا كردن به ذكر مصیبت و گریه تنها كه این دو امر مهم بارها مورد تاكید علمای بزرگ دین نیز بوده‌اند.
منبع:سایت باشگاه اندیشه

اول: در فضایل خاصه آن حضرت
جامعیت آن است نسبت به سایر اعمال، بدانکه خداوند حکیم علیم از روی حکمت و مصلحت تکلیف نموده است [بندگان] را به اعمال مخصوصه از واجبات و مندوبات، که هر یک را در حصول قرب آثاری است مخصوصه، مانند غذای ابدان از حیثیت طعم و خواص، و هر یک ثمره دیگری را ندارد، و از این جهت بعضی از فضلا گفته اند که: شخص نباید اقتصار کند بر افضل عبادات مستحبی، زیرا که خصوصیات دیگر از او فوت می شود.
ولی این عمل زیارت، جامع خواص جمیع عبادات است از واجبه و مندوبه، قولیه است و فعلیه، بدنیه و قلبیه، هر چند مسقط واجبات نمی شود به جهت مصالحی که محل ذکر نیست، و بیان مطالب آن است که افضل اعمال نماز است که عمود دین است، و به زیارت حاصل می شود از دو جهت:
اول اینکه مشتمل است بر نماز در نزد قبر آن سرور، که ثواب آن مضاعف است به غیر نهایت. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 83)
دوم اینکه هفتاد هزار ملک در نزد آن قبر شریف مشغول نمازند که ثواب نماز هر یک معادل است با نماز هزار هزار نفر بنی آدم، چنانکه در اختیار است، و ثواب آن همه به جهت زوار است. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 56)
و اما زکات، پس در هر زیارتی ثواب هزار زکات قبول شده است. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 18)
و اما حج، که افضل اعمال است حتی نماز، زیرا که در آن نماز هم هست، پس هر زیارت معادل عمره است با یک حج، یا دو، یا ده، یا بیست، یا بیست و دو، یا هشتاد، یا صد، یا صد هزار، یا وضع هر قدمی حجی و رفعش عمره، چنانکه در روایات است. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 28، حدیث 45)
و در خبر بشیر دهان است در فضل زیارت عرفه، که چون شخص غسل کند در کنار فرات، و روانه شود به سوی قبر شریف و عارف به حق آن جناب باشد، پس به هر قدمی که برمی دارد و می گذارد صد حج قبول و صد عمره مقبول خواهد داشت. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 87)
و در بعضی از روایات است یک حج با پیغمبر خدا، یا دو، یا ده، یا سی، یا پنجاه، یا صد، و در بعضی ثواب حج خود رسول خدا، چنانکه در روایت سابقه از عایشه، هر آخرش مذکور است که ثواب نود حج از حجهای پیغمبر خدا با عمره اش بر او می دهند. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 35)
و این اختلافات به حسب مراتب زوّار است، از جهت قوت ایمانشان، و درجات معرفتشان به حق ائمه هدی، خصوصاً سیدالشهداء علیه السلام، و مقدار به قینشان به فضیلت آن حضرت، و خصایص او، که از آن است خصوصیت قول جدش: «و أنا من حسین» : [من نیز از حسینم]. و از فروع آن است اینکه زیارت او معادل با حج پیغمبرصلی الله علیه و آله و سلم است، و شاید جهتش آن باشد که چون زایر از روی شوق و محبت آن سرور، و محبت حضرت
پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به سوی زیارت رود، پس بیت الله حقیقی را زیارت نموده است، به قلبی که مناسب است با قلب پیغمبر خدا در محبت و ارتباط، پس چون حاضر شود نزد قبر او، یا از دور قلب خود را متوجه آن حضرت نماید، و زیارت کند با دل شکسته، پس گویا به قلب پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم توجه نموده است به آن حضرت، و چون شنیدی که پیغمبر خدا بر آن حضرت رقت نمود در وقتی که به پشت آن سرور سوار شد در حال سجود، که او را از پشت به زیر نیاورد، بلکه صبر کرد تا خود به زیر آید. (بحارالانوار جلد 43، صفحه 283)
پس اگر تصور نمائی در وقت زیارتش که آن حضرت از ضربت نیزه صالح بن وهب به زمین افتاد، (بحارالانوار، جلد 45، صفحه 55)
و جبران قلب او را نمائی به سلام، پس آن مانند آن است که پیغمبر خدا، قصد او را نموده باشد و چون آن سرور افضل است از بیت الله، نود مقابل به جهت سری که بر ما معلوم نیست، از این جهت ثواب نود حج پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم خواهد داشت.
و اما صدقه، پس زیارت آن حضرت ثواب هزار صدقه مقبول دارد به مقتضای روایت صحیحه. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 18)
و اما روزه پس در زیارت ثواب هزار روزه داراست. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 18)
و اما اعانت در سبیل الله، پس در زیارت، ثواب هزار شهید است از شهدای بدر (بحارالانوار، جلد 98،صفحه های 37 و 104)
بلکه در خودش شهید محشور خواهد شد. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه های 37 و 104)
و اما عتق، پس در زیارت، ثواب آزاد کردن هزار بنده است در راه خدا. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 43)
اگر پیاده باشد به هر قدمی که بردارد یا بگذارد، ثواب آزاد کردن یک بنده از اولاد اسماعیل خواهد داشت به مقتضای اخبار. (بحارالانوار جلد 98، صفحه 36)
و اما ذکر و تسبیح، پس خداوند خلق می کند از عرق زوار هفتاد هزار ملک که تسبیح و تقدیس خدا کنند، (مستدرک الوسائل ، جلد 2، صفحه 204)
و در آن است ثواب ذاکران خدا از ملائکه مقربین.
و اما صله رحم و احسان به مؤمنین، پس در زیارت صله رسول خدا است که والد حقیقی است و احسان است به آن
حضرت و به حضرت علی علیه السلام و حضرت فاطمه علیها السلام و حضرت حسن علیه السلام و حضرت حسین علیه السلام. (بحارالانوار، جلد 45، صفحه 207)
و اما اطعام ایتام و مساکین، پس زیارت او به منزله آب دادن است به تشنگان اهل بیتش، و اطعام است به ایشان، و اما زیارت مؤمنین و اکرام ایشان، پس زیارت آن حضرت زیارت سید مؤمنین است، و موجب اکرام و تعظیم است.
و اما قرض الحسنه، پس قرض دادن به مؤمن مضطر قرض دادن به خدا است، پس چگونه است قرض دادن به امام مؤمنین که مضطر و غریب وطن بوده، و همه خلق از او گرفتند، حتی اینکه جسد شریفش را در بیابان انداختند، و کسی نزد او نمی رفت، پس هرگاه تو قصد او نمائی و به زیارتش روی، البته قرض بزرگی است برخدا، که نمی دانم ثوابش را چند برابر خواهد داد، کریمی که وعده کرده است به کسانی که به او قرض الحسنه بدهند.
و اما عیادت مریض که اگر کسی آن را ترک کند خداوند در محشر او را عتاب نماید که ای چرا به عیادت بنده من نیامد ی در وقتی که مریض شدم؟ (بحارالانوار، جلد 78، صفحه 219)
پس زیارت آن حضرت چون تأمل کنی عیادت است نه از برای بیمار به تب، یا دردسر، بلکه آن عیادت مجروح عطشان، و مکروب لهفان، بلکه عیادت مقطع الاعضاء، و مرضض الاعضاء است، چنانکه منقول است که حضرت زهرا علیها السلام را در خواب دیدند که به این مضمون نوحه می نمود: ای دو چشم اشک بریزید و جاری باشید و خشک نشوید از برای میتی که در زمین کربلا سینه اش را خرد نمودند، (بحارالانوار، جلد 45، صفحه 227)
پس چون به قصد زیارتش روی، قصد عیادتش نما که به ثواب پرستاری مریض و عبادت فائز شوی.
و اما تجهیز مؤمن به خصوص مؤمن غریب، که تجهیز او فضیلتش بی منتها است، پس زیارت آن حضرت در حکم تشییع جنازه آن سرور، و تغسیل و تکفین آن بدن مطهر است، و دفن آن جسد انور در قلب خود به اعتبار توجه قلبی به آن قبر شریف .
و اما ادخال سرور در قلب مؤمنین که از افضل اعمال است و سبب نجات از اهوال است، (بحارالانوار، جلد 71، صفحه 290)
پس در فضل زیارت وارد است که اگر می دانست زائر، که چه سروری داخل می شود بر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و امیر المؤمنین علیه السلام و فاطمه زهرا سلام الله علیها و ائمه هدی علیهم السلام و جمیع شهداء و چه قدر در حق او دعا خواهند کرد، و چه ثوابها در دنیا و آخرت به جهت او مقرر می شود، هر آینه دوست می داشت که همیشه خانه خود را در آن جا قرار دهد، یا اینکه هرگز در خانه خود نماند. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 14، حدیث 15)
دوم : در فضائل زائرین آن حضرت
در فضائلی که از برای زائر است به حسب حالات، و آن شانزده فضیلت است:
یکی: در حالت نیت رفتن به زیارت، چنانکه از حضرت صادق علیه السلام مروی است که خداوند را ملائکه ای است که موکلند به قبر امام حسین علیه السلام پس چون کسی قصد زیارت آن مظلوم نماید خداوند گناهان او را به ایشان می دهد، پس چون یک گام برداشت همه آن گناهان را محو کنند، پس به گام دوم حسنات او را مضاعف نمایند، و همچنین در گام سوم و چهارم، و هکذا تا اینکه بهشت او را واجب شود، و چون بعد از نیت غسل کند ندا دهد او را خاتم انبیاء که: ای مهمان خدا بشارت باد تو را که رفیق من خواهی بود در بهشت، و ندا کند او را حضرت علی علیه السلام که: من ضامنم که حاجات شما روا شود، و از راست و چپ او باشند تا مراجعت نماید. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 64)
سوم: هر گاه چیزی صرف نماید در مهیا کردن اسباب زیارت، پس به هر درهمی به قدر کوه احد حسنات به او دهند، و اضعاف او را به او رد کنند، و بلاها از او دفع شود، و در روایت ابن سنان است که به هر درهم به او دهند هزار، هزار و هزار تا ده مرتبه، و رضای خدا و دعای پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم و امیر المؤمنین و ائمه هدی علیهم السلام از برای او بهتر است. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 50، حدیث های 1و 2)
چهارم: چون از منزلش بیرون آمد ششصد ملک از شش جهت به مشایعت او آیند. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 68)
پنجم: چون به راه افتد بر هر چه قدم گذارد در حقش دعا کند. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 15) و به هر گامی هزار حسنه برایش نوشته شود (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 142) و اگر در کشتی شود و کشتی مضطرب گردد ندا رسد خوش به حال شما که بهشت از برای شما است (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 36) و اگر سوار باشد پس به هر گامی که مرکوبش بردارد هزار حسنه از برایش نوشته می شود. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 25)
ششم: هرگاه آفتاب بر او تابد گناهانش را تمام کند چنانکه آتش هیزم می خورد. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 15)
هفتم: هر گاه از شدت گرما یا حرکت عرق کند، پس در مزار کبیر مروی است که به هر عرقی هفتاد هزار ملک خلق می شود که از برای زوار آن حضرت استغفار می نمایند تا روز قیامت.
هشتم: چون از فرات غسل کند به جهت زیارت بریزد گناهان ایشان، و ندا کند ایشان را خاتم انبیاء که: بشارت باد شما را که رفیق من خواهید بود در بهشت، و امیرالمؤمنین علیه السلام گوید که: من ضامن قضاء حوائج و رفع بلا از شما هستم در دنیا و آخرت چنانکه گذشت.
نهم: چون به راه افتد بعد از غسل بنویسد خدا از برایش به هر قدمی که بردارد یا بگذارد صد حج مقبول، و صد عمره مقبوله، و صد عمره مقبوله، و صد جهاد که در پیش روی پیغمبر خدا کرده باشد با بدترین دشمنان او. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 78)
دهم: چون نزدیک کربلا رسد جند صنف از ملائکه به استقبال او آیند، که از آن جمله چهار هزار ملکند که به یاری آن حضرت آمدند در روز عاشوراء، و مأمور شدند که در همان زمین بمانند، و از آن جمله هفتاد هزار ملک، و غیر آن که در عنوان ملائکه مذکور شود. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه های 61 ـ 62)
یازدهم: چون زیارت کند حضرت را نظر کند به او آن جناب، پس دعا کند در حقش، و خواهش نماید از پدر و جدش که از برای او طلب مغفرت نمایند (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 64) پس ملائکه از برایش دعا کنند و همه انبیاء و مرسلین، و نوشته شود از برایش ثواب جمیع عبادات، چنانکه گذشت، و مصافحه کنند با او ملائکه، و مهری بر صورتش زنند از نور عرش که این است زائر قبر حسین علیه السلام فزند خاتم انبیاء و سید شهداء علیه السلام. (بحارالانوار، جلد 45، صفحه 179)
دوازدهم: چون خواهد مراجعت نماید به وطنش متابعت کنند او را چند صنف از ملائکه خصوصاً جبرئیل، و میکائیل و اسرافیل، و همان چهار هزار ملک، و هفتاد هزار که گذشت، و بالخصوص دو ملک به نزد او آیند، و به او گویند: ای ولی خدا آمرزیده شدی و تو از حزب خدا و رسول صلی الله علیه و آله وسلم و اهل بیت رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم هستی، والله که آتش را به چشم نخواهی دید و تو را نخواهند خورد، و منادی ندا کند که: خوشا به حال تو که بهشت از برای تو است. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 24)
سیزدهم: هر گاه وفات نماید بعد از زیارت الی یک سال یا دو سال، آن ملائکه بر جنازه اش حاضر شوند، و از برایش طلب مغفرت نمایند، (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 15) و حضرت امام حسین علیه السلام او را زیارت کند در حال موت یا در شب اول قبر. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 16).
پس ای کسانی که در قبر غریب و تنها خواهید بود، و به وحشت آن مبتلا خواهید شد، و کسی به زیارت شما نخواهد آمد، که با شما مواجهه نماید، بلکه اگر کسی به زیارت شما بیاید، نزدیک قبر شما خواهد ایستاد به فاصله دو زراع خاک و گل، پس هر گاه زیارت کنی امام حسین علیه السلام را، البته آن حضرت در آن حال به زیارت تو آید به طریق مواجهه، و بر تو سلام خواهد کرد، پس آیا دیگر وحشتی و خوفی از برای تو باقی خواهند ماند؟ و هر چند بیشتر زیارت کرده باشی، و شوقت به او زیاده باشد او هم مکرر به زیارت تو خواهد آمد، و تو را انس خواهد داد.
چهاردهم: هر گاه زائر در بین راه بمیرد، پس در خبر است از حضرت صادق علیه السلام که ملائکه در تشییع جنازه او حاضر می شوند، و کفن و هنوط از بهشت از برای او می آورند، و بر او نماز می گذارند، و از ریحان بهشت در زیر او فرش می کنند، و زمین از اطراف او در قبر گشاده می شود از هر سمت به قدر سه میل، و دری از بهشت به سوی قبرش می گشایند که از روح و ریحان آن بر او داخل می شود تا روز قیامت. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 78)
پانزدهم: هر گاه در بین راه به او اذیتی رسد از حبس یا ضرب، پس در خبر است از حضرت صادق علیه السلام که به
عوض هر روزی که حبس شود، یا غمی به او رسد، فرحی در قیامت به او خواهد رسید، راوی عرض کرد که اگر بعد از حبس او را بزنند به جهت قصد زیارت؟ فرمود: به عوض هر زدنی یک حوری به او دهند، و به عوض هر دردی هزار هزار حسنه به او داده شود و هزار هزار گناه از او محو گردد، و هزار هزار درجه از برایش بلند شود، و از کسانی باشد که در قیامت هم هم صحبت با پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم خدا باشند تا مردم از حساب فارغ شوند، و حمله عرش با او مصافحه نمایند، و به او گویند: هر حاجت که می خواهی بخواه، و ضارب او را بیاورند به مقام حساب، و بدون سؤال و جواب بازوی او را بگیرند و ببرند به نزد ملکی، پس شربتی از حمیم جهنم و شربتی از غسلین به او دهند، و او را بر کوههای آتش مقام دهند، به او گویند بچش آنچه را از برای خود مهیا کردی به دست خود، که مهمان خدا و رسول را زدی، و اذیت نمودی، پس آن مضروب را نزد جهنم آورند، و بگویند نظر نما و ببین زنده خود را، و آن چه به او رسیده است از عذاب الهی، آیا سینه ات شفا یافت، و به قصاص خود رسیدی؟ می گوید: حمد خدا را. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 79)
شانزدهم: هرگاه در راه زیارت کشته شود، پس در حدیث حضرت صادق علیه السلام مروی است، که فرمود به اول قطره ای که از خونش ریخته شود جمیع گناهانش آمرزیده شود، و ملائکه طینت اصلیه [او را می شویند] تا اینکه پاک شود مانند طینت انبیاء، از آن چه با او مخلوط بوده است از طینت کفار، و قلب او را بشویند تا اینکه منشرح گردد، و مملو شود از ایمان، و ملاقات نماید خدا را پاک و پاکیزه، از جمیع معاصی و صفات رذیله، و شفاعت او را قبول نمایند در حق اهل بیتش، و هزار نفر از برادرانش، و ملائکه با جبرئیل و ملک الموت بر او نماز کنند، و کفن و حنوط او را از بهشت بیاورند، و قبر او را وسیع نمایند، و چراغها در قبرش روشن کنند، و دری از بهشت به سوی او گشایند، و ملائکه تحفه ها از بهشت به جهت او بیاورند، و بعد از هیجده روز او را به حظیره قدس بالا برند، پس با اولیاء خدا باشد تا نفخه صور او را دریابد، و بعد از نفخه دوم از قبر بیرون آید، پس اول کسی که با او مصافحه کند پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم خدا باشد و امیر المؤمنین علیه السلام و اوصیاء و بشارتش دهند، و بگویند: با ما باش، پس او را بر حوض بدارند، پس آب بیاشامد، و به هر که بخواهد بدهد. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 79)
سوم: زیارت آن حضرت، موجب آمرزش گناهان
جهت سوم: آن که زیارت آن حضرت خالص می کند شخص را از گناه، خالص کردن مخصوصی، که از آن تعبیر شده است در قریب به چهل حدیث صحیح، به این مضمون که خداوند می آمرزد گناهان گذشته و آینده او را (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 21ـ 28)، و در احادیث دیگر است که می شود مانند روزی که از مادر متولد شده (بحارالانوار، جلد98 صفحه 20)، یا مثل جامه چرکی که آن را بشویند و پاک کنند (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 19)، و عجب آن است که در خبر است که این مطلب به همان گام اول حاصل می شود، و بعد به گامهای دیگر مقدس و مصفا می شود تا اینکه به مرتبه لیاقت مناجات الهی می رسد، که خداوند به او می گوید، ای بنده من سؤال نما تا عطا کنم
(بحارالانوار، جلد 98، صفحه 24)، و در روایتی ملکی به نزد او می آید بعد از نماز زیارت، و می گوید: خاتم انبیاء به تو سلام رسانید و می فرماید: گناهان گذشته تو آمرزیده شد، پس عملت را از سر گیر. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 27).
چهارم: شفاعت زوّار در حق دیگران
جهت چهارم: اینکه سبب خلاص دیگران هم می شود، چنانکه سیف تمار از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده که شفاعت زائر قبول می شود در حق صد نفر که همه مستحق جهنم شده باشند (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 77)، و در اخبار دیگر است که به ایشان می گویند: هر کس را بخواهید دست او را بگیرید و داخل بهشت نمائید. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 27)
پنجم : ثواب دائمی
جهت پنجم: هر عملی منقطع می شود هر چند ثوابش بماند مگر زیارت امام حسین علیه السلام که خودش منقطع نخواهد شد تا روز قیامت، چنانکه صفوان از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که چون شخص به زیارت امام حسین علیه السلام بیرون رود، هفتاد هزار ملک از اطرافش به مشایعت آیند و همراه او باشند، پس چون زیارت نمود آن حضرت را، منادی ندا کند که آمرزیده شدی پس عملت را از سر گیر، و چون مراجعت نماید مشایعت کنند او را تا منزل، پس او را وداع کنند، و بعد همیشه به زیارت او آیند، تا وفات کند، آن گاه هر روز به زیارت امام حسین علیه السلام روند، ثوابش از برای آن شخص باشد. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 68)
ششم : رسیدن به محالات
جهت ششم: اینکه شخص از آن می رسد به چیزی که مستحیل است وقوع آن از شخص، که حج با پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم خداست، چنانکه در روایات بسیار است، که از آن جمله است روایت موسی بن قاسم حضرمی که گفت: چون حضرت صادق علیه السلام در اول خلافت منصور لعنة الله علیه به نجف آمد، فرمود: ای موسی برو به نزد شاهراه پس نظر کن شخصی از جانب قادسیه می آید، به او بگو که در اینجا یکی از اولاد رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم تو را می طلبد، و او را همراه خود به نزد من آور، گفت: پس رفتم و ایستادم بر سر راه در گرمای سختی، و منتظر شدم تا اینکه خسته شدم، و نزدیک بود که مخالفت آن حضرت نمایم، و برگردم. ناگاه دیدم کسی از دور پیدا شد، گویا مردی است که بر شتری سوار باشد، پس چون نزدیک آمد، ابلاغ پیغام نمودم، اطاعت نمود همراه من روان شد، چون نزدیک رسیدم، شترش را خوابانید و به نزد حضرت آمد، من هم در خیمه ایستادم می شنیدم کلام ایشان را، پس حضرت فرمود: از کجا می آیی؟ عرض کرد: از اقصی بلاد یمن، فرمود: از فلان بلد؟ عرض کرد: بلی، فرمود: از برای چه کار آمده ای به اینجا؟ عرض کرد: از برای زیارت امام حسین علیه السلام، فرمود: هیچ حاجتی نداشتی مگر زیارت آن حضرت؟ عرض کرد: بلی آمدم که زیارت کنم او را، و نماز کنم نزد او، و سلام کنم بر او، و برگردم به نزد اهل خودم فرمود: چه می بینید در آن؟ عرض کرد: می بینم در آن برکت را در جان، و مال، و اهل و اولاد، و معاش، و قضاء حوائج خود، فرمود: آیا از فضیلت زیارت آن حضرت از برای تو بگویم؟ عرض کرد: بفرما، ای فرزند رسول، فرمود: به درستی که زیارت امام حسین علیه السلام مساوی است با یک حج مقبول با پیغمبر خدا، آن مرد تعجب کرد، فرمودند: بلی به خدا، بلکه دو حج قبول شده با رسو ل صلی الله علیه و آله و سلم خدا، باز تعجب نمود حضرت زیاد فرمود تا اینکه رسید به سی حج قبول شده با حضرت خاتم انبیاء. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 39 حدیث 40)
هفتم: ثواب حج پیغمبر
جهت هفتم: اینکه شخص می رسد به چیزی که محال است که واقع شود فی نفسه، و آن این است که حج شخص، خود حج پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم شود، و این معنی در زیارت وارد است. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 35)
هشتم: خداوند، زائرین را ناامید نمی کند
جهت هشتم: آن که خداوند قسم یاد نموده است که زائر را ناامید نکند، چنانکه از حضرت امام محمد باقر علیه السلام مروی است، که فرمود: چون حسین علیه السلام در کربلا کشته شد در حالتی که تشنه و مکروب و محزون بود، پس خداوند قسم یاد نمود که هر مکروبی یا مغمومی یا گناه کاری یا تشنه ای یا صاحب دردی و مرضی نزد قبر او رود، و دعا کند، و توسل جوید به آن بزرگوار، البته غمش و کربش را زایل نماید، و حاجتش را روا کند و گناهانش را بیامرزد، و روزیش را زیاد نماید. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 46)
نهم: نظر کردن خدا به زائر او
جهت نهم: خصوصیت مخصوصه ای است، که در روایتی وارد شده ، که هر گاه زائر در آنجا شب را بیدار باشد و روز را در زحمت باشد، خداوند به او نظر نماید، که به آن نظر بهشت اعلی از برایش واجب شود. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 12)
دهم : زیادتی عمر و رزق
جهت دهم: تأثیرات مخصوصه ای است در زیارت، از آن جمله زیادتی عمر و رزق است. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 47)
و در زیارت عرفه وارد است که آن سبب اطمینان قلب است در عقائد حقه (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 86)، و این اثر بالاتر از همه آثار است، زیرا که همه بر این توقف دارند و از آن جمله آن که جمیع بدیها و مرگهای بد را دفع می
نماید. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 48)
و در ضمان پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم خدا داخل می نماید چنانکه در پانزده حدیث مذکور است که پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم ضامن است که هر کس زیارت کند حسین علیه السلام را یا پدرش، یا مادرش یا برادرش را، اینکه روز قیامت او را زیارت کند از هولها و شدائد آن، خلاص نماید او را. (بحارالانوار، جلد 97، صفحه 142)
یازدهم: در فضائل عجیبه زیارت آن حضرت
جهت یازدهم: در فضایل عجیبه آن است، از آن جمله اینکه زیارت آن حضرت الآن افضل است از زیارت ائمه در حیاتشان، مثلاً هر گاه حضرت صادق علیه السلام در حیات بود و تو به زیارت او می رفتی، و با او سخن می گفتی، و او با تو سخن می گفت به فضیلت زیارت حسین علیه السلام الان نمی رسید چنانکه ابن ابی یعفور روایت نموده که عرض کردم به حضرت صادق علیه السلام، چون به زیارتش رفتم که شوق زیارت تو مرا به این زحمت و مشقت انداخت، که به خدمت آمدم، فرمود: شکایت از خدا نکن، چرا نرفتی به زیارت کسی که حق او بر تو عظیم تر است از حق من؟ راوی می گوید: این کلام بر من سخت تر آمد از آنکه فرمود: حسین علیه السلام ابن علی علیه السلام، هرگاه به زیارت او رفته بودی، و دعا می کردی و شکایت حال خود می کردی بهتر بود. (بحارالانوار، جلد 97، صفحه های 140 ـ 142)
و از آن جمله: آن که حضرت باقر علیه السلام به زیارت زوار آن حضرت می رفتند، چنانکه حمران روایت کرده که زیارت نمودم قبر امام حسین علیه السلام را، و چون برگشتم به منزل، حضرت باقر علیه السلام نزد من تشریف آوردند با عمر بن علی بن عبدالله بن علی، و فرمودند: ای حمران هر کس زیارت کند قبور شهیدان آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم را به جهت تقرب به خدا، بیرون رود از گناهان مثل روزی که از مادر متولد شده. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 20)
و از جمله: عجائب فضائلش آن است که نظرهای رحمت الهی نسبت به زوار خصوصیتی دارد، چنانکه در خبر می فرماید بعد از ذکر نظرهای رحمت الهی در هر روز و خداوند به آن نظر می آمرزد زوار حسین علیه السلام را به خصوص با اهل بیتش، و هر که را شفاعت کند هر چند مستحق جهنم باشد. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 27)
و از لطایف آن فضایل: آن است که زوار را در دخول بهشت خصوصیتی است، که باید پیش از دیگران به بهشت روند چهل سال (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 26) و هر چیزی تبرک می جوید به زوار آن حضرت و نظر به او می کند، و امید خیر دارد در آن نظر به جهت برکت نظری که به قبر آن سرور نموده است. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 74)
و از غرائب فضائلش آن است که از اخبار بسیار ظاهر می شود که هنوز تمام فضائل زیارت بیان نشده است از برای مردم، چنانکه در خبر صحیح است که اگر مردم بدانند فضل زیارت امام حسین علیه السلام را بالتمام، هر آینه خواهند مُرد از شوق. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 18)
و در خبر دیگر است، که اگر بدانند فضل آن را، هر آینه بیایند به نزدش از بلاد بعیده به چهار دست و پا، مانند راه رفتن اطفال. (بحارالانوار، جلد 97، صفحه های 390 ـ 399)
باب دوم: در فضائل خاصه زیارت آن حضرت
باب دوم در فضیلت خاصی است از برای زیارت که سزاوار است که تنها ذکر شود به جهت خصوصیتی که در آن است، و بیانش محتاج است به تقدیم مقدمه، پس بدانکه آن چه در ثواب اعمال حسنه مذکور می شود، و خواص آنها، همه بیان مقتضی است، مثل خواص ادویه، و از برای هر یک موانعی هم هست که مانعند از ترتب اثر، و آن منافات با ثبوت مقتضی ندارد، مثلاً سرکه انگبین بالخاصیه قاطع صفراء است، لکن گاهی مانعی در بدن هست، از مرضی، یا غذائی که پیش خورده، یا بعد می خورد، پس قطع صفراء نمی کند، هر چند باز آن را قاطع صفراء می گویند، و همچنین است، خواص اعمال حسنه، زیرا که در مقابل هر خاصیتی، مانعی هست، که آن خاصیت را گاهی بالکلیه زایل می کند، و گاهی آن را کم می کند، و به این جهت حالات مردم در حشر مختلف می شود پس بعضی اشخاص هستند، که از برای ایشان، مقداری از ایمان و اعمال هست، که در اول احتضار از عذاب آسوده هستند، و بعضی بعد از عذاب احتضار، خلاص می شوند، و بعضی در برزخ قدری معذب شده، بعد نجات می یابند، و بعضی در اول محشر، و بعضی در اثنای آن، و بعضی بعد از آن، و بعضی بعد از دخول در جهنم و بعضی مخلد می مانند در آن به جهت زوال ایمان، نعوذ بالله منه و این حرف در جمیع اعمال حسنات جاری است.
چون این مقدمه معلوم شد، پس بدانکه از برای زیارت حسین علیه السلام فضیلت مخصوصی است، که از همه فضایل بالاتر است، زیرا که اگر مانع از تأثیر آن در شخص باشد، پس ممکن نیست که جمیع آثار آن را رفع نماید، بلکه لااقل به قدر نجات باقی خواهد ماند، زیرا که طرق آن بسیار، و محال آن بی شمار است، پس اگر مانعی از یکی پیدا شود مقتضی دیگر ظاهر گردد، و همچنین.
توضیح مطلب: آن است، که هر یک از اعمال حسنه، ظهور اثر آن در مقام خاصی است، از نشأت برزخ، یا آخرت پس هر گاه مانعی منع نماید از اثرش در آن محل مقرر، دیگر بالمره اثرش تمام می شود، و در مقام دیگر ظاهر نمی شود، اما زیارت حسین علیه السلام پس باطل نمی شود اثر آن بالمره بلکه در محل دیگر ظاهر می شود، چنانکه از مجموع روایات معلوم می گردد، بلکه در روایتی تصریح به آن شده است، و این مطلب را جابر انصاری در وقتی که به زیارت اربعین آمد، بیان نمود. (بشارةالمصطفی صفحه 75)
کجایند زوار حسین بن علی علیهما السلام؟
و تفصیل کیفیت آن چنین است، که اگر از برای زائر، آن ثمرات و فوائد حاصل شود پس از دنیا بیرون رود، مانند روزی که از مادر متولد شده است و یا اینکه رسیده باشد به اعلا علیین و کروبین، پس هنیئا له، که نعمتی از آن بالاتر نمی شود.
و اگر موانعی از گناهان در او باشد، که به این مراتب نرسد، و با گناه از دنیا رود، پس امید هست، که امور او در وقت مرگ، یا اول برزخ اصلاح شود به برکت زیارت آن حضرت، و اگر از آن هم تأخیر افتد به جهت بزرگی گناهانش، پس امید است که آن حضرت به زیارت او آیند در ایام برزخ، به حسب استعداد و قابلیتش (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 16)، و اگر از آن هم محروم شود، به جهت شدت موانع، پس چون محشر کبری شود، و پیغمبر خدا با جبرئیل به تفتیش زوار آیند، امید است، که او را به علامت مهر پیشانی شناخته، خلاصش نمایند. (بحارالانوار، جلد 45، صفحه های 182 ـ 183)
و اگر این قابلیت هم رفته، و آن علامت از ظلمت ذنوب محو شده است، پس باز امید نجات او [هست به طریق دیگر] چون ندا رسد: کجایند شیعه آل محمد صلی الله علیه و آله؟ پس جماعتی برخیزند که عدد ایشان را کسی نمی داند، مگر خدا، باز ندا رسد: که کجایند زوار حسین بن علی علیه السلام؟ پس جمعی برخیزند، پس خطاب شود، که بگیرید دست هر کس را که بخواهید، و داخل بهشت نمائید، پس هر نفری دست هر کس را بخواهد می گیرد، حتی اینکه شخصی به او می گوید: که من یک روز پیش پای تو برخاستم به جهت تعظیم تو، پس دست او را می گیرد و کسی مانع او نمی شود (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 27)، و اگر این قابلیت در او نباشد، و قابل هم نباشد، که کسی دست او را بگیرد، پس باز امید خلاص او هست، به نداء دیگر، که در حدیثی از حضرت صادق علیه السلام وارد است، که چون روز قیامت شود، منادی ندا [کند] که کجایند زوار حسین بن علی علیه السلام؟ پس جماعت بسیاری برخیزند، که عدد ایشان را کسی نداند، مگر خدا، پس خطاب به ایشان رسد که: مقصود شما از زیارت قبر حسین علیه السلام چه بود؟ عرض کنند که: به جهت محبت رسول خدا، و علی مرتضی، و فاطمه زهرا و ترحم بر آن حضرت، که آن همه زحمت به او رسید، خطاب رسد که: اینک محمد صلی الله علیه و آله و سلم و علی و فاطمه و حسن و حسین حاضرند، پس به آنها ملحق شوید، و داخل در زیر علم رسول صلی الله علیه و آله و سلم خدا شوید، که در دست علی است، پس می روند و در اطراف علم می باشند. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 21)
کیفیت وارد شدن حضرت زهرا سلام الله علیها به محشر
و بیانش آن است که: در آن روز حضرت فاطمه سلام الله علیها به کیفیت مخصوصی وارد محشر می شود، که در برش حله کرامت است، که از آب حیات به عمل آمده (بحارالانوار، جلد 43، صفحه 221)، و به روی آن هزار حله بهشتی است، که بر آنها به خط سبز نوشته، و بالای سرش قبه ای است از نور الهی، که ظاهرش از باطنش پیدا، و باطنش از ظاهرش هویدا است، و بر سرش تاجی است از نور که هفتاد رکن دارد، هر رکنی مرصع است به در، و یاقوت، و نور می دهد مانند ستاره درخشان، و بر ناقه ای سوار است از ناقه های بهشت، که پاهای آن از زمرد سبز است، و دمش از مشک اذفر، و چشمانش از یاقوت احمر (بحارالانوار، جلد 43، صفحه 219)، و مهارش از مروارید تر، که طول آن به یک فرسخ است (بحارالانوار، جلد 43، صفحه 223) و آن مهارش به دست جبرئیل است، و فریاد می کند: بپوشید چشمهای خود را که اینک دختر خاتم انبیاء عبور می نماید، و بر آن ناقه هودجی است از طلا، که آن مکرمه در آن است، و به استقبالش می آیند از جانب بهشت دوازده هزار حورالعین، که از برای احدی استقبال ننموده اند و نخواهند نمود، و همه بر مرکوب های بهشتی سوارند، که بالهاشان از یاقوت، و زمام از مروارید تر، و زین آنها از درّ، و زین پوش از سندس، و رکاب از زبرجد باشد، و در دست هر حوریه مجمره ای است از نور، و بر فرق آنها تاجهای جواهر است (بحارالانوار، جلد 43، صفحه 224)، پس به استقبال او آید مریم دختر عمران، با هفتاد هزار حوریه، و خدیجه با هفتاد هزار ملک، که در دستشان علمهای تکبیر است، و حوا، و آسیه با هفتاد هزار حوریه، پس منبری از نور برایش نصب نمایند، که هفت پله دارد، و ما بین پله تا پله دیگر، صفوفی از ملائکه است (بحارالانوار، جلد 43، صفحه 226) و با آن مکرمه است رختهای خون آلود، و پیراهن غرقه به خون امام حسین علیه السلام (بحارالانوار، جلد 43، صفحه 224) پس عرض کند: خدایا، می خواهم ببینم حسن و حسین را، پس مصور شود از برای او حسین علیه السلام، به حالتی که سر در بدن ندارد، و خون از رگهای او جاری است (بحارالانوار، جلد 42، صفحه 226)، پس چون آن حالت را ببیند نعره ای زند (بحارالانوار، جلد 43، صفحه 222) و خود را از ناقه به زیر اندازد (بحارالانوار، جلد 43، صفحه 219) و پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم و ملائکه همه نعره زنند. (بحارالانوار، جلد 43، صفحه 222)
کیفیت وارد شدن امام حسین علیه السلام به محشر
و در خبر است که امام حسین علیه السلام خود بیاید، در حالتی که سرش را در کف گرفته، و چون حضرت فاطمه علیها السلام او را ببیند، نعره زند که تمام اهل محشر گریه در آیند (بحارالانوار، جلد 43، صفحه 221)، پس پیراهن امام حسین علیه السلام را بر سر دست گیرد، و عرض کند، خدایا، این پیراهن فرزند من است (بحارالانوار، جلد 43، صفحه 224)، یعنی ببین که چگونه از ضرب شمشیر، و نیزه، و تیر سوراخ سوراخ است، یا اینکه خدایا، این پیراهن را هم بر بدنش نگذارند، و او را عاری، و بر روی زمین انداختند، پس خداوند عادل منتقم انتقام کشد از کشندگان آن حضرت و اولاد ایشان و اولاد ایشان، که راضی به فعل پدران خود بودند، به اقسام عذاب، پس چندین مرتبه ایشان را بکشند، بعد زبانیه سیاهی از جهنم بیرون آید، و ایشان را برچیند، مانند مرغی که دانه را برمی چیند، و ببرد ایشان را به سوی جهنم. (بحارالانوار، جلد 43، صفحه 226)
و بعد از این مقامات خصوصیتی از برای آن مکرمه است در مقام شفاعت، که محل حاجت ما است، که ندا می رسد: ای فاطمه هر حاجت که داری بطلب، عرض می کند که: شیعیان خود را می خواهم، خطاب می رسد: که بخشیدم همه را، عرض می کند: شیعیان اولادم را می خواهم، خطاب می رسد: که بخشیدم ایشان را، عرض می کند، شیعه شیعیان خود را می خواهم خطاب می رسد که: روانه شو، پس هر که به تو پناه برده با تو خواهد بود پس روانه شود به سوی بهشت، و همه ایشان به همراه او بروند. (بحارالانوار، جلد 43، صفحه 227)
پس ای گروهی که زیارت کرده اید فرزند آن مکرمه را، و یاری نموده اید او را در گریه، اگر پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم از اول دست تو را نگیرد، و در وقت ندای اول بر نخواستی، پس در این شفاعت عظمی، یا شیعه، تو را شامل است، و اگر نه، شیعه شیعه خواهی بود، و اگر آن هم نیستی، پس پناه به او خواهی برد، و کدام پناه بهتر از زیارت فرزند او، و گریه بر آن حضرت است، پس گمان ندارم که از این مقام محروم شوی، و به همراه آن مکرمه روانه نشوی، و اگر از این حرمان هم ترسانی به جهت کثرت معاصی، و مأیوس باشی از نجات در این حالت، و احتمال بدهی که لابد تو را به جهنم خواهند برد، پس باز مأیوس مباش ای زائر، که لابد آن حضرت خواهد آمد و تو را از آتش نجات خواهم داد، چنانکه در خبری فرموده است که: هر کس مرا زیارت کند البته او را زیارت خواهم کرد بعد از موت و اگر او را در آتش بیابم از آن بیرونش می آورم (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 16)،و این آخر درجات خلاص است از برای ادنی زوار، که گناه ایشان بسیار عظیم است.
باب سوم: صفات خاصه از برای زوار
باب سوم در بیان صفات خاصه که از برای زوار حاصل می شود و آن بسیار است:
یکی آنکه: خداوند به ایشان مباهات می کند بر حمله ی عرش و بر ملائکه مقربین، و می فرماید: ببینید زوار قبر حسین علیه السلام را که به جانب او می روند با شوق. (بحارالانوار ،جلد 98، صفحه 75)
دیگر اینکه: خداوند نظر رحمت به سوی ایشان می نماید. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 85)
دیگر دلیل محبت حسین علیه السلام است. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 4)
دیگر از جمله محدثین خداوند است در عرش. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 73)
دیگر آنکه در علیین نوشته می شود. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 70)
دیگر در بهشت در جوار پیغمبر خدا و ائمه هدی علیهم السلام خواهد بود و در یک سفره با ایشان طعام می خورد. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 66)
دیگر اگر شقی باشد مبدل می شود به سعید. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 20)
دیگر از کروبین شمرده می شود. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 88)
دیگر آنکه از یاوران حضرت فاطمه سلام الله علیها است زیرا که آن حضرت هر روز حضرت حسین علیه السلام را زیارت می نماید. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 75)
دیگر آنکه اعضای او، از صورت و چشم و قلب، محل دعای حضرت صادق علیه السلام می شود زیرا که آن حضرت در سجده دعا می فرماید که: خدایا رحم کن بر ان صورت ها که مالیده بر قبر حسین علیه السلام و رحم نما بر آن چشم ها که اشک از آنها می ریزد، و رحم کن آن دل ها را که بر ما می سوزد، و رحم کن بر آن نعره که به جهت ما بلند می شود. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 8)
دیگر آنکه زائر امانت حضرت صادق علیه السلام است که می فرمود: خدایا من آن بدنها را به تو امانت سپردم تا اینکه به من رد نمائی در نزد حوض. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 8)
دیگر زائر آن حضرت، زائر خدا و رسول است. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 76)
دیگر آنکه هر کس در بهشت درجه ای دارد آرزو می کند که کاش از زوار حسین علیه السلام بودم، از بس کرامتهای مخصوصه مشاهده می نماید در حق زوار. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 72)
باب چهارم: اجرهای مخصوص برای زوار
باب چهارم: در اجر مخصوصی است و صفت خاصی که بر زیارت آن حضرت مترتبند و شایسته است که علیحده ذکر شود. اما اجر خاص عجیب، پس آن است که صدوق و سید ابن طاووس و کفعمی و مؤلف مزار کبیر به طرق معتبر روایت کرده اند که نویسندگان اعمال حسنه مشغول نوشتن حسنات می شوند به جهت زوار از وقتی که عزم می کند بر زیارت تا روز قیامت. (بحار جلد 98 صفحه 164)
پس آن از جمله اعمال صالحه مستمر است، نه اینکه درحکم مستمر باشد مانند باقی صالحات جاریه، و از آن بالاترین باقیات صالحات است.
و آنها همه علاوه است بر آن صفات خاصه، که حاصل می شود از برای زائر، حتی نظر به خصوصیت متولی قبض روحش، و از عجائبی که عقل را حیران می نماید [ آن است ]، که در آن: شانزده فضیلت [ است ]، که هر یک بالاتر از صد فضیلت است، و یکی از آنها آن است که به هر کلمه ای از کلمات زیارت، عطا می شود به او نصیبی از رحمت خدا، (بحار جلد 98 صفحه 163) و عجیب تر آن که اینها همه بعض اجر و ثواب اوست و آن زیارت شریفه ای است، که حضرت صادق علیه السلام سؤال نمودند از شخصی که چقدر است فاصله فیما بین مقام تو و قبر امام حسین علیه السلام؟ عرض کرد: فدایت شوم یک روز و بعض روز، فرمود: آیا به زیارتش می روی؟ عرض کرد: فدایت شوم یک روز و بعض روز، فرمود: آیا به زیارتش می روی؟ عرض کرد: بلی، فرمود: آیا بشارت دهم تو را؟ آیا خوشحال کنم تو را به بعض ثواب آن؟ عرض کرد: بلی فدایت گردم، فرمود: بدان که هر گاه شخص مشغول مهیا کردن اسباب سفر زیارت می شود اهل آسمانها اظهار خوشحالی می نمایند، پس چون از منزلش بیرون آید، سواره یا پیاده، موکل می کند خدا به او چهار هزار ملک را، از ملائکه، که صلوات می فرستند بر او، تا وقتی که برسد به آن محل شریف.
پس چون رسیدی به آن مقام کریم پس بایست بر در، و بگو این کلمات را که از برای تو است به هر کلمه سهمی از رحمت خدا، عرض کرد: چیست آن کلمات؟ فرمود: بگو: « السلام علیک یا وارث آدم صفوة الله السلام علیک یا وارث نوح نبی الله السلام علیک یا وارث ابراهیم خلیل الله السلام علیک یا وارث موسی کلیم الله السلام علیک یا وارث عیسی روح الله، السلام علیک یا وارث محمد حبیب الله صلی الله علیه و آله، السلام علیک یا وارث وصی رسول الله السلام علیک یا وارث الحسن الرضی، السلام علیک یا وارث فاطمة بنت رسول الله السلام علیک أیها الشهید الصدیق السلام علیک أیها الوصی البار التقی السلام علیک و علی الارواح التی حلت بفنائک و أناخت برحلک السلام علی ملائکة الله المحدقین بک اشهد أنک قد اقمت الصلوة و اتیت الزکوة و أمرت بالمعروف و نهیت عن المنکر و عبدت الله مخلصا حتی أتاک الیقین و السلام علیک و رحمة الله و برکاته». پس روانه شو، که از برای تو است، به هر قدمی که برداری، یا بگذاری، مثل ثواب شهیدی که در راه خدا به خون خود آغشته شده باشد، چون به قبر رسیدی دست خود را بر قبر گذار، و بگو «السلام علیک یا حجة الله فی سمائه و أرضه» پس مشغول نماز می شوی، که از برای تو است به هر رکعتی که در نزد او بکنی ثواب هزار حج، و هزار عمره، و عتق هزار بنده و هزار جهاد در راه خدا با پیغمبر مرسل، پس چون خواهی مراجعت نمائی، منادی تو را ندا کند، که اگر کلام او را بشنوی هرگز مفارقت نخواهی نمود، می گوید: خوشا به حال تو ای بنده خدا که غنیمت بردی، و به سلامت شدی، و گناهان تو آمرزیده شد، پس عمل را از سر گیر، و اگر در آن شب، یا آن روز، یا آن سال وفات نماید، خداوند قبض روح او نماید، و اگر بماند ملائکه فرود آیند نزد او، و به همراه او باشند، و از برایش استغفار نمایند، و بر او صلوات فرستند تا به منزلش رسد، آن گاه عرض کنند، خداوند این بنده تو به زیارت فرزند دختر پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم رفته و مراجعت نموده پس، تکلیف ما چیست؟ خطاب رسد که بایستید در خانه او، و تسبیح و تقدیس کنید مرا، و ثواب آن را از برای او بنویسید تا روز وفاتش، پس به تجهیز او حاضر شوند، و نماز بر او کنند، پس عرض کنند: خداوندا، دیگر تکلیف ما چیست؟ خطاب رسد که در نزد قبر او بمانید، و تسبیح و تقدیس کنید، و ثواب آن را از برای او بنویسید تا روز قیامت. (بحار جلد 98 جلد 163ـ164)
و اما صفت مخصوصی که از برای زائر حاصل می شود، که شایسته است آن را مستقل ذکر [ کنیم ]، آن است که کسی که به زیارت حسین علیه السلام رود هر آینه خدا را در عرش زیارت کرده است. (بحار جلد 98 صفحه 76)
و این کنایت از نهایت قرب است به خدا، و ترقی به درجات کمال.
و از این بالاتر، آن است که به آن دریافته می شود خدا، مر زائر را، به جهت اینکه در خبر وارد است: «که خداوند متعال آن حضرت را در هر شب جمعه زیارت می کند». (بحار جلد 98 صفحه 60)
پس اگر کسی به زیارت رفته باشد[ او به زیارت خداوند ] رفته است، معلوم است که زیارت خداوند کنایه است از افاضه رحمت مخصوصه به آن حضرت، پس اگر کسی آن را ادراک نماید محروم از آن رحمت نخواهد شد، و لا محاله نصیبی از ان خواهد یافت، و زیارت او خداوند را کنایه است از کمال قرب، و چون این دو امر جمع شودحاصل می شود، خصوصیتی از مراتب شمول رحمت، که مافوق آن متصور نیست، و در روایت دیگر است، که هر کس بخواهد که در قیامت نظر نماید به سوی خدا پس بسیار به زیارت امام حسین علیه السلام برود. (بحار جلد 98 صفحه 77)
پس اینها سه عبارت شدند، یعنی زیارت خدا، و زیارت با خدا، و نظر به سوی خدا، و آن کنایه است از نهایت آنچه از برای مخلوق تصور می شود از ترقی به سوی درجات قرب، و از این جهت برای این صفت باب مستقلی قرار دادم.
باب پنجم: احکام خاص برای زیارت آن حضرت
باب پنجم: در احکام خاصی که از برای زیارت آن حضرت است، و آن بسیار است، از آن جمله اینکه هر عملی واجب یا مسحب در وقت خوف ساقط می شود، و لکن در این عمل چند روایت است بر اینکه ساقط نمی شود، چنانکه در بحار و غیر آن به اسانید معتبر از معاویة بن وهب روایت نموده است، که حضرت صادق علیه السلام فرمودند: به من که: ای معاویه وا مگذار زیارت حسین علیه السلام را به جهت خوف، زیرا که اگر کسی ترک نماید آن را، حسرت ها بیند، که آرزو کند کاش در آنجا باشد. (بحار جلد 98 صفحه 9)
و در خبر دیگر از محمد بن مسلم مروی است، که حضرت باقر علیه السلام فرمود که: آیا نزد قبر حسین علیه السلام می روی؟ عرض کرد: بلی با خوف و ترس، فرمود: هر چند خوف آن بیشتر باشد ثوابش بیشتر است، و هر کس با ترس به زیارت رود در روز قیامت ایمن گردد، و آمرزیده شود، و پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم خدا به زیارت او آید، و از برایش دعا نماید، و برگردد با نعمت و فضل خدا، و به او بدی نرسد. (بحار جلد 98 صفحه 11)
و در روایت دیگر از ابن بکیر منقول است، که گفت: عرض کردم به حضرت صادق علیه السلام که: من میل بسیار دارم به زیارت قبر حسین علیه السلام، پس چون بیرون می روم به سوی زیارت، قلبم ترسان است تا بر می گردم از ترس سلطان و عمالش، فرمود: ای پسر بکیر آیا دوست نمی داری که خدا ببیند تو را ترسناک در راه ما؟ آیا نمی دانی که [ هر کسی ] ترسناک شود در راه ما، خداوند او را در سایه عرش خود جای دهد؟ و با حسین علیه السلام هم صحبت شود در زیر عرش، و از فزع روز قیامت ایمن گردد، در وقتی که همه در فزع باشند، و ملائکه، او را قوت دهند، و تسکین قلب او نمایند به بشارت. (بحار جلد 98 صفحه 11).
باب ششم: در شروط و آداب شرعیه زیارت
اما شروط: پس به موجب روایات بسیار، عمده اش خلوص نیت است، که به جهت تقرب الی الله باشد، نه به جهت افتخار، و ریا، و سمعه، یا به جهت صله پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم خدا باشد، یا به جهت ترحم بر سید الشهداء علیه السلام باشد، که مقصودش جبر قلب آن حضرت باشد، و همه راجع به قصد تقرب است، و تأثیرات مختلف می شود به تفاوت مراتب معرفت به حق آن حضرت، پس اصل معرفت به حق او لازم است. (بحار جلد 98 صفحه های 18 ـ 21)
و اما آداب: پس در جمله کتب معتبره به اسناد بسیار منقول است از حضرت صادق علیه السلام که جون به زیارت حضرت حسین علیه السلام روی، باید محزون، و افسرده، و غبار آلود، و گرسنه، و تشنه باشی، زیرا که آن جناب را کشتند در حالتی که محزون و افسرده و گرد آلود، و گرسنه، و تشنه بود، (بحار جلد 98 صفحه 142) و فرمودند که: شنیده ام که جمعی چون به زیارت آن حضرت می روند سفره بر می دارند، و در آن حلوا و طعامهای لذیذ می گذارند، و اگر به زیارت قبور دوستان خود روند، چنین نمی کنند. (بحار جلد 98 صفحه 141)
و در روایت دیگر است که به شخصی فرمودند: آیا سفره همراه بر می داری؟ عرض کرد بلی، فرمود: اگر به زیارت قبر پدر و مادر خود روید چنین نخواهید کرد، عرض کرد: پس چه چیز باید بخوریم؟ فرمود: نان با شیر یا دوغ. (بحار جلد 98 صفحه 141)
و در کامل به سند معتبر از مفضل روایت نموده، که حضرت صادق علیه السلام فرمود که: گاهی به زیارت می روید و آن بهتر است از اینکه نروید، و اگر به زیارت نروید بهتر است از اینکه بروید، عرض کردم: کمر مرا شکستی به این کلام، فرمود: اگر یکی از شما به زیارت قبر پدرش رود، البته محزون و افسرده می رود، و به زیارت آن حضرت می رود با سفره می روید. (بحار جلد 98 صفحه 141)
یعنی با اسباب تعیش و کیف، و این زیارت محسوب نمی شود، بلکه باید محزون و غبار آلوده بروید، و از اهم آداب، غسل در آب فرات است.
باب هفتم: در آثاری که مترتب می شود بر ترک زیارت آن حضرت و آن بسیار است:
یکی: آن که در روایت حلبی از حضرت صادق علیه السلام مروی است، که هر کس با قدرت ترک نماید زیارت حسین علیه السلام را عاق رسول صلی الله علیه و آله و سلم خدا و ائمه هدی علیهم السلام می شود. (بحار جلد 98 صفحه 2)
دوم: آنچه در روایت عبدالرحمن بن کثیر است، از آن حضرت که فرمود: اگر کسی هر سال از ایام دهر حج کند و زیارت حسین علیه السلام نکرده باشد، هر آینه ترک کرده است حقی از حقوق رسول خدا را. (بحار جلد 98 صفحه
و در خبر دیگر است، که اگر هزار حج کند، و به زیارت قبر حسین علیه السلام نرود، حقی از حقوق خدا را ترک نموده. (بحار جلد 98 صفحه 5)
سوم: آنچه در خبر محمد بن مسلم است، از حضرت باقر علیه السلام، که هر کس زیارت قبر حسین علیه السلام را نکرده باشد، ایمان و دینش ناقص است، و به این مضمون روایت دیگر نیز وارد است. (بحار جلد 98 صفحه 4)
چهارم: اینکه جفا نموده است به حضرت حسین علیه السلام چنانکه از حضرت امیر علیه السلام منقول است، که فرمودند: پدرم فدای حسین باد، که او را در ظهر کوفه بکشند، و گویا می بینم وحشیان صحرا را که گردنها به سوی او کشیده اند، و بر او نوحه می کنند تا صبح، و چون این امر واقع شود پس مبادا جفا کنید (بحار جلد 98 صفحه 6) یعنی به ترک زیارتش، و اخبار دیگر نیز هست.
پنجم: آن که در روایت علی بن میمون صایغ است از حضرت صادق علیه السلام که فرمود: به من رسیده است، که بعضی از شیعیان بر ایشان می گذرد یک سال، و دو سال و بیشتر، که به زیارت حسین علیه السلام نمی روند، عرض کردم: فدایت شوم بلی چنین است، من می شناسم جمع بسیاری را که این چنین هستند، فرمود: قسم به خدا که ایشان، حظ خود را کم کرده اند و از ثواب خدا کناره جسته اند، و از جوار پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم در بهشت دور شده اند، عرض کردم: اگر یکی از ایشان کسی را به زیارت بفرستند، چگونه است، آیا کفایت می کند؟ فرمود: بلی، لکن اگر خودش برود بهتر است، و اجرش عظیم تر است. (بحار جلد 98 صفحه 12)
ششم: این که عمر را کم می کند چنانکه در اخبار بسیار است و از بعض اخبار مستفاد می شود که ترک آن، یک سال لابد از عمر را کم می کند. (بحار جلد 98 صفحه 48)
هفتم: تارک زیارت اگر داخل بهشت شود درجه او از همه مؤمنین پست تر است (بحار جلد 98 صفحه 4) و در خبر دیگر مهمان اهل بهشت است (بحار جلد 98 صفحه 4)، و در خبر سابق فرمود: که از جوار پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم خدا دور خواهد بود. (بحار جلد 98 صفحه 12)
هشتم: از شیعیان محسوب نخواهد بود، چنانکه در روایتی به آن تصریح شده است. (بحار جلد 98 صفحه 4 و 5 )
نهم: اگر از روی تهاون و اتسخفاف باشد از اهل جهنم خواهد بود (بحار جلد 98 صفحه 5)، بلکه ظاهر خبر مطلق است، و از این جهت بعضی میل نموده اند به وجوب آن در همه عمر یک مرتبه با استطاعت و قدرت. (بحار جلد 98 صفحه 10)
باب هشتم: در زیارات مخصوص به اوقات
بدان که زیارت حضرت امام حسین علیه السلام عمل خیر است، هر کسی می خواهد کم کند و هر کس بخواهد
بسیار کند (بحار جلد 98 صفحه 98) و آن بر دو قسم است:
یکی مطلقه، که در همه اوقات وارد است، و آن خواص و فضایل که ذکر شد بر آن مترتب است.
و دوم مخصوصه به اوقات معنیه، که فضیلت آن زیادتر می شود بر مطلقه، به سبب خصوصیت آن وقت، و آن قریب سی مخصوص است، که از برای هر یکی اثر مخصوصی و فضیلتی ظاهر است.
اول: در هر جمعه یک دفعه از برای کسانی که یک روز یا بیشتر دورند از قبر مطهر، پس اگر ترک کنند جفا کرده اند به آن حضرت (بحار جلد 98 صفحه 16)، و از خواص آن غفران ذنوب اوست البته، و در دل او حسرتی از دنیا نخواهد ماند، و مسکن او در بهشت در جوار حضرت حسین علیه السلام باشد، چنانکه در روایت داود بن [ ابی یزید ] از حضرت صادق علیه السلام مذکور است. (بحار جلد 98 صفحه 96)
دوم: هر ماهی یک مرتبه، چنانکه حضرت صادق علیه السلام فرموده اند: که هر کس ماهی یک مرتبه زیارت کند حسین علیه السلام را، پس از برای او است ثواب صد هزار شهید (بحار، جلد 98 صفحه 37)، و فرمود: این از برای کسانی که نزدیک باشند لابد منه است (بحار جلد 98 صفحه 14)، که اگر ترک کنند جفا به آن حضرت کرده اند. (بحار جلد 98 صفحه 16).
سوم: در هر سالی دو مرتبه چنانکه از حضرت صادق علیه السلام مروی است که آن حقی است ثابت بر کسانی که غنی هستند (بحار جلد 98 صفحه 12)، و در خبر دیگر سه مرتبه. (بحار جلد 98 صفحه 17)
چهارم: در هر سالی سه مرتبه و آن ایمن می کند شخص را از فقر. (بحار جلد 98 صفحه 17)
پنجم: هر سالی یک مرتبه، و آن حق است بر فقیر، که قادر است به زیارت، پس اگر ترک کند جفا خواهد بود چنانکه در پانزده خبر است. (بحار جلد 98 صفحه 12 ـ 17)
ششم: در هر سه سال یک مرتبه از برای کسانی که دور باشند، پس اگر ترک کنند عاق پیغمبر خدا باشند. (بحار جلد 98 صفحه 14)
هفتم: در هر عید، چنانکه در بعض اخبار است و ان شامل می شود نوروز و مبعث و مولود و غدیر و غیر آنها را. (بحار جلد 98 صفحه 85)
هشتم: مخصوص ماهها است و باید هر ماهی را علی حده ذکر کنیم، و از برای هر یک فضائل بسیار است، ولکن اقتصار می کنیم به ذکر خصوصیت فضیلت هر مخصوصه پس می گوئیم: در ماه رجب چهار مخصوصه است. شب اول، و روز اول، و شب نیمه، و روز آن (بحار جلد 98 صفحه 336 و 345)، و به آن گناهان ریخته می شود مانند روزی که از مادر متولد شده باشد، و در اول رجب یک زیادتی است که خداوند بر خود واجب کرده است که زائر را بیامرزد (بحار جلد 98 صفحه 97).
و در ماه شعبان سه مخصوصه است، روز سوم و شب نیمه، و روز نیمه، و عمده فضیلت آن تشرف به مصافحه صد و بیست و چهار هزار پیغمبر است که از ایشان است اولوالعزم (بحار جلد 98 صفحه 93)، پس هر گاه سه سال پی در پی شخص در نیمه شعبان زیارت کند تأثیر خاصی در رفع گناهان او خواهد داشت. (بحار جلد 98 صفحه 94)
و از خواص آن این است که منادی ندا کند به آمرزش او از اول شعبان. (بحار جلد 98 صفحه 98)
و در ماه رمضان ده مخصوصه است، یکی مطلق ماه رمضان، چنانکه ابن الفضل روایت کرده است که شنیدم از جعفر بن محمد علیه السلام که می فرمود: هر کس زیارت کند قبر امام حسین علیه السلام را در ماه رمضان و در بین راه بمیرد، به مورد حساب در نخواهد آمد و گفته می شود به او که: داخل شو در بهشت با امن و امان. (بحار جلد 98 صفحه 97)
دوم، سوم و چهارم شب اول: و شب نیمه، و شب آخر، چنانکه در خبر معتبری از حضرت صادق علیه السلام منقول است (بحار جلد 98 صفحه 99)، و شش تای دیگر شبهای قدر، و روزهای آن است، چنانکه در اخبار بسیار وارد است که چون شب قدر شود منادی از بطنان عرش ندا کند که خداوند آمرزید کسی را که به زیارت حسین علیه السلام آمده است. (بحار جلد 98 صفحه 100)
و در شوال شب عید و روز عید است، و خصوصیتش آمرزش گناهان گذشته و آینده است. (بحار جلد 98 صفحه 89)
و در ذی الحجه هشت مخصوصه، یا ده مخصوصه است، شب و روز عرفه، و هم چنین عید، و ایام تشریق، یعنی یازدهم و دوازدهم و سیزدهم، و روز نزول هل اتی، و روز مباهله ، و روز غدیر، بنابر خصوصیت زیارت در همه عیدها. (بحار جلد 98 صفحه 98)
و خصوصیت فضل عرفه آن است که خدا او را صدیق بنویسد، و کروبی بخواند، و ثوابش می رسد به هزار هزار حج با حضرت قائم، و هزار هزار عمره با رسول خدا، و عتق هزار هزار بنده، و سوار کردن بر هزار هزار اسب در راه خدا (بحار جلد 98 صفحه 88)، و به هر گامی که بعد از غسل بر دارد به سوی زیارت یک حج تمام (بحار جلد 98 صفحه 85)، و دربعض روایات به هر قدمی صد حج. (بحار جلد 98 صفحه 87)
و خصوصیت زیارت عید اضحی آن است که تا یک سال از همه شرور محفوظ گردد (بحار جلد 98 صفحه 91)، و گناهان گذشته و آینده او آمرزیده شود. (بحار جلد 98 صفحه 89)
و در محرم شب عاشورا و روز آن، و روز سیزدهم، که روز دفن او است علی احتمال، و خصوصیت فضل زیارت عاشورا آن است که شخص در زمره شهداء داخل می شود، و محشور می شود خون آلوده به خون حضرت، هر گاه در شب عاشورا زیارت کند، و در آن جا بماند تا صبح (بحار جلد 98 صفحه 103)، و اگر آب دهد به مردم در آن وقت، چنان است که عسکر آن حضرت را در شب عاشورا آب داده باشد. (بحار جلد 98 صفحه 105)
و درماه صفر روز بیستم که اربعین است مخصوصه ای است، و خصوصیت فضلش آن است که از علایم ایمان است. (بحار جلد 98 صفحه 106)
مسئله: آیا کدام یک از این مخصوصه ها افضل است؟ چون فضیلت هر یک را شخص ملاحظه می کند، که آن افضل است، و چون همه را با هم ملاحظه نمایند، چون مختلف است آن خصوصیات، نمی توان ترجیح داد، و از بعض روایات ظاهر می شود افضلیت نیمه رجب، و نیمه شعبان (بحار جلد 98 صفحه 97)، و شاید مراد از حیثیت خاصه ای باشد، و از ملاحظه مجموع فضایل بعید نیست که رجحان یابد افضلیت عرفه و عاشورا، و از خصوصیتی که در عاشورا وارد است که شخص محشور می شود غرقه به خون آن حضرت در زمره شهداء ظاهر می شود افضلیت آن، زیرا که این فضیلت بالاتر از جمع فضیلت ها است، حتی از هزار حج با رسول صلی الله علیه و آله و سلم خدا، علاوه بر اینکه وارد شده است در آن، که به منزله زیارت خداست درعرش. (بحار جلد 98 صفحه 105)
باب نهم: الطاف خداوندی نسبت به زیارت آن حضرت
باب نهم: در آن چه خداوند من باب لطف بدل قرار داده است از برای زیارت حسین علیه السلام، و آن چند قسم است:
یکی: نایب گرفتن است که از بلد کسی را روانه کند، یا در همان کربلا کسی را نایب خود قرار دهد، که به عوض او زیارت کند، پس به اجر خود می رسد، هر چند اگر خودش برود اجر آن بیشتر است. (بحار جلد 98 صفحه 51)
دوم: روانه کردن به زیارت است، یعنی زاد، و راحله به کسی دهد، و او را روانه نماید، نه به عنوان نیابت، پس آن هم ثواب زیارت دارد، چنان که از اخبار مستفاد می شود. (بحار جلد 98 صفحه 79)
سوم: زیارت کننده است از دور که آن هم بدل است از زیارت نزدیک در اجر و ثواب (بحار جلد 98 صفحه 367)، و رافع عنوان جفا است از برای غیر متمکن، و رافع شدت آن است از برای متمکن، و از برای آن چند کیفیت است:
یکی: این که برود به بالای بام به قصد زیارت، پس ملتفت شود به طرف راست و چپ، و سر خود را به سوی آسمان بلند کند، پس رو کند به طرف قبر آن حضرت، و بگوید: « السلام علیک یا ابا عبد الله، السلام علیک یا بن رسول الله، السلام علیک و رحمة الله و برکاته». (بحار جلد 98 صفحه 366)
دوم: اینکه بالا رود به بالاترین منزل خود به قصد زیارت، پس دو رکعت نماز کند و اشاره کند به سلام به سوی آن حضرت. (بحار جلد 98 صفحه 365)
سوم: اینکه غسل زیارت کند، و پاکیزه ترین جامه خود را بپوشد، و برود به مکان بلندی، یا به صحرا، و رو به قبله کند، پس متوجه قبر شود، و بگوید: « السلام علیک یا مولای و ابن مولای و سیدی و ابن سیدی السلام علیک یا مولای یا قتیل ابن القتیل، والشهید ابن الشهید، السلام علیک و رحمة الله و برکاته، انا زائرک یا بن رسول الله بقلبی و لسانی و جوارحی، و انا لم ازرک بنفسی والمشاهدة (در کامل الزیارات به جای: «والمشاهدة»، «مشاهدة لقبتک» آمده است) فعلیک السلام، السلام علیک یا وارث آدم صفوة الله و وارث نوح نبی الله و وارث ابراهیم خلیل الله و وارث موسی کلیم الله و وارث عیسی روح الله و کلمته و وارث محمد حبیب الله صلی الله علیه و آله و نبیه و رسوله و وارث امیر المؤمنین وصی رسول الله و خلیفته و وارث الحسن بن علی وصی امیر المؤمنین، لعن الله قاتلک و جدد علیهم العذاب فی هذه الساعة و کل ساعة، انا یا سیدی متقرب الی الله عزوجل و الی جدک رسول الله و الی ابیک امیر المؤمنین و الی اخیک الحسن و الیک یا مولای علیکم سلام الله و رحمته بزیارتی لک بقلبی و لسانی و جمیع جوارحی، فکن یا سیدی شفیعی لقبول ذلک منی و انا بالبرائة من اعدائک واللعنة لهم و علیهم اتقرب الی الله و الیکم اجمعین فعلیک صلوات الله و رضوانه و رحمته»،پس اندکی منحرف شو به طرف دست چپ، و روی قلب خود را متوجه نما به سوی قبر علی بن الحسین علیه السلام، که در نزد پای پدر بزرگوارش می باشد، و سلام کن بر او، پس دعا کن از برای آن چه بخواهی، از امر دین و دنیای خود، پس چهار رکعت، نماز بکن، و افضل هشت رکعت است، و اقلش دو رکعت، پس رو به قبله کن، و متوجه قبر حضرت شو، و بگو: « انا مودعک یا مولای وابن مولای و سیدی و ابن سیدی ومودعک یا سیدی و ابن سیدی یا علی بن الحسین و مودعکم یا ساداتی یا معشر الشهداء فعلیکم سلام الله و رحمته و رضوانه». (بحار جلد 98 صفحه 367و 368)
چهارم: زیارت کردن زوار است بعد از مراجعت ایشان، با استقبال نمودن ایشان، که بهآن هم ثواب زیارت آن حضرت حاصل می شود، چنانکه در اخبار است. (بحار جلد 99 صفحه 302)
باب دهم: در خطابات وارده نسبت به زیارت آن حضرت
باب دهم: در خطاباتی که وارد است در زیارت آن حضرت، به آن خصوص که در زیارت سایر ائمه و انبیاء وارد نیست، و آن جند صنف است:
صنف اول: تخصیص آن حضرت است غالباً به صفات مصیبتش که در حال قتل بر او وارد شده، که دلیل است بر فضیلتی مخصوص از برای آنها.
صنف دوم: تخصیص آن حضرت است به اضافه های مخصوصه به سوی خدا، مثل: ثار الله، و قتیل الله ، و ذبیح الله. (بحار جلد 98 صفحه 151)
صنف سوم: اینکه در وقت سلام بر آن حضرت، سلام بر همه انبیاء باید کرد به اسم و صفت، و شاید سرش آن است، که آن حضرت، مظهر همه ایشان است.
صنف چهارم: تخصیص آن حضرت است به تلبیات، چنانکه در بعض زیارت مأثوره است، که بعد از سلام می گویند: «لبیک داعی الله» ، و باید هفت مرتبه لبیک بگویند. (بحار جلد 169و 179)
و سبب لبیک گفتن آن است، که آن حضرت داعی ثانی است به سوی خدا، بعد از جد بزرگوارش که داعی اول بود، که خلق را به سوی اسلام دعوت نمود، و ظاهر نمود آن را به یاری خدا، و رعب در قلوب خلق، و مدد ملائکه، و شمشیر امیرالمؤمنین علیه السلام و یاری بعض اصحاب.
و حسین علیه السلام داعی دوم است که خلق را دعوت نمود به ایمان، و امام حق و ائمه راشدین، و ظاهر نمود آن را به کشته شدن، و مظلومیت، و کیفیات مخصوصه که بر او جاری شد، پس باید این داعی را هم شخص لبیک بگوید به قول و به فعل، پس از این جهت مستحب شد تلبیه گفتن در وقت زیارتش.
و اما استحباب هفت مرتبه گفتن، پس از برای آن چند وجه است:
یکی: اینکه به ملاحظه حالات مجیب باشد، زیرا که اجابت باید به بدن، و دست، و زبان، و گوش و چشم، و دل، و میل و محبت باشد، و هر تلبیه از برای یک اجابت است، چنانکه از فقره زیارت ظاهر می شود که بعد از هفت مرتبه لبیک داعی الله گفتن، می گوید: اگر بدن من تو را اجابت ننمود در وقتی که استغاثه می نمودی، و زبان من اجابت ننمود در زمانی که طلب یاری می نمودی، پس به درستی که قلب من و گوش و چشم، و میل، و محبت من اجابت نمودند.
یعنی اجابت نموده است تو را قلب من به محبت تو، و گوش من به استماع مصیبت تو، و چشم من به گریه بر تو، و محبت من به اینکه عمل اصحاب تو را دوست می دارم، و میل من به اینکه به سوی تو است، و بدن من الآن به اینکه به سوی تو می آید، و زبان من به اینکه بر تو سلام می نماید.
وجه دوم: اینکه تلبیات سبع اجابت باشند از برای طلب یاری نمودن آن حضرت در هفت حالت.
یکی: در مکه معظمه آن وقتی که اراده رحیل نمود، پس خطبه ای خواند در مسجد الحرام، و طلب یاری نمود به این مضمون که: هر کس جان خود را در راه خدا، و یاری ما می دهد، و شوق ملاقات خدا را دارد، پس با من ارتحال نماید که من صبحگاه روانه می شوم. (لهوف صفحه 26)
دوم: در خارج مکه که عبد الله بن عباس و عبد الله بن جعفر و عبد الله بن زبیر و عبد الله بن عمر به خدمتش آمدند که آن حضرت را مانع شوند از توجه به عراق و حضرت هر کدام را به قسمی جواب داد و آخر فرمود: که من مأمورم به امری که ناچار باید آن را به عمل آورم، بعد ایشان را به یاری خود طلبید، پس عبد الله بن جعفر دو پسر خود را همراه آن حرت فرستاد و عرض کرد که من خود ملحق خواهم شد به شما. (لهوف صفحه 13)
و حضرت به عبد الله بن عمر فرمود که: از خدا بترس و یاری مرا ترک مکن، پس عذری آورد و وداع نمود با آن حضرت، و عرض کرد که: بگشا آن موضعی را که پیغمبر خدا همیشه می بوسید آن را، پس سینه مبارک را گشود، پس بوسید بالای قلب شریفش را، و گریست و وداع کرد. (بحار جلد 44 صفحه 313)
سوم: در راه از مکه تا کربلا هر کس را می دید، طلب یاری می نمود به جهت اتمام حجت بر خلق، گاهی به لسان خود، و گاهی به ارسال رسول، و چون مردمی می دیدند قلت اتباعش را، عذر می آوردند، بعضی به تجارت، و بعضی به زراعت، و بعضی به ابتلای عیال، و بعضی وعده می دادند که ما ملحق خواهیم شد، و بعضی چون می فهمیدند که حضرت طلب یاری خواهد نمود از ایشان کناره می جستند، و در آن منزل که حضرت نزول می فرمود منزل نمی کردند، چنانکه از جماعتی از فزاره و بجیله منقول است، که گفتند، بعد از حج ملحق شدیم به حسین علیه السلام، و با آن حضرت سیر می کردیم، ولی خوش نداشتیم که با او هم منزل شویم، و چون بر آبی وارد می شد، ما بر غیر آن وارد می شدیم، و اگر لابد می شدیم، که با او در یک منزل فرود آئیم، چون او در جایی نازل می شد، ما در جانب دیگر منزل می کردیم که مبادا ما را به یاری خود طلبد. (لهوف صفحه 31)
اعظم مصائب آن حضرت
اگر تأمل کنی در این حالت، خواهی دانست که این از اعظم مصائب آن حضرت بوده، و بالاتر از آن، این است که، جماعت مترددین راه، از دور مشاهده می کردند آن حضرت را، پس از راه کناره می جستند به جانب دیگر، تا اینکه مبادا تکلیف کند ایشان را، به نصرت خودا، و از این بالاتر کلامی است، که [ عبید الله بن الحر الجعفی ] به آن حضرت عرض کرد، چون حضرت به قصر بنی مقاتل رسید نظر نمود دید خیمه بر سر پا است، فرمود: این خیمه از کیست؟ گفتند: از عبید الله است، حضرت فرمود: او را بخوانید، چون رسول حضرت به نزد او آمد، و گفت: حسین بن علی علیه السلام تو را می طلبد، گفت: انا لله، والله از کوفه بیرون نیامدم، مگر به جهت اینکه خوش نداشتم، که در کوفه باشم، و حسین علیه السلام وارد شود، والله نمی خواستم که من او را ببینم، و نه او مرا، چون خبر به آن حضرت داد حضرت برخواست و نزد او رفت، و سلام کرد و نشست، و او را به نصرت خود دعوت نمود، باز همان کلام را اعاده کرد و عذر آورد،حضرت فرمود: ای مرد، تو گناه بسیار کرده ای، و خدا از تو مؤاخذه خواهد نمود، اگر توبه نکنی در این ساعت.
و یاری من کن تا اینکه جد من شفیع تو باشد در نزد خدا، گفت: ای پسر پیغمبر خدا، و الله اگر تو را یاری کنم، اول کسی خواهم بود، که پیش روی تو کشته گردم، و لکن از این بگذر، و این اسب مرا بگیر، که در دویدن بی نظیر است، حضرت اعراض فرمودند، و فرمودند: حاجتی به او ندارم، و لکن حال که مرا یاری نمی کنی، پس به جائی برو که صدای ما را نشنوی، و با دشمن ما هم مباش، زیرا که اگر کسی صدای بی کسی ما را بشنود، و ما را اجابت نکند، خدا او را به رو در آتش جهنم اندازد، پس برخواست و به محل خود برگشت، و عبید الله بعد از شهادت آن حضرت پشیمان شد، و اشعاری در اظهار ندامت انشاد نمود. (مقتل خوارزمی جلد 1 صفحه 226)
و کلمات آن جناب در کسی اثر نکرد، مگر در زهیر بن القین، که با او طایفه فزاره و بجیله بود، در وقتی که هم سفر حضرت بودند، ولی اجتناب می نمودند از هم منزل شدن با آن حضرت، بلکه در جانب دیگر منزل می کردند، آن جماعت نقل کرده اند که روزی نشسته بودیم، و مشغول طعام خوردن بودیم، که ناگاه رسول حسین علیه السلام وارد شد، و گفت ای زهیر، حسین علیه السلام تو را می طلبد پس هر یک از ما لقمه از دست انداختیم، و متحیر نشستیم ، که گویا مرغ بر بالای سر ما نشسته، پس عیال زهیر که دیلم نام داشت، گفت: سبحان الله! پسر پیغمبر صلی الله علیه و آله به طلب تو می فرستد، و تو به نزد او نمی روی که کلام او را بشنوی و برگردی؟ پس زهیر بر خواست و روانه شد، و اندکی توقف کرد، به زودی خوشحال مراجعت نمود، و نور از صورتش می درخشید ، پس امر کرد که خیمه و احمال او را نقل کنند به سمت حضرت، و به عیالش گفت: تو را طلاق دادم به اهل خود ملحق شو، نمی خواهم به سبب من مکروهی به تو برسد، و من عزم نموده ام بر صحبت حسین علیه السلام تا جان خود را فدای او کنم پس اموال او را به او داد، و سپرد او را به بعضی از بنی اعمامش، که او را به اهلش برساند پس برخاست ، و در روی او گریه کرد، و وداع نمود، و گفت: خیر تو را خواسته، خواهش دارم که در قیامت مرا در نزد رسول صلی الله علیه و آله خدا فراموش نکنی، پس زهیر به آن جماعت گفت: که هر کدام که طالب رفاقت من نیستید، اینک وداع آخرین من است با او، و لکن حدیثی از برای شما حکایت می کنم، که ما به جهاد رفتیم از راه دریا، و فتح نمودیم، و غنایم بسیار به دست ما آمد، پس سلمان گفت: آیا خوشحال شدید به این فتح و غنیمت، گفتیم: بلی، فرمود: هر گاه در یابید سید جوانان بهشت را، پس در پیش روی او جهاد کنید، و به آن خوشحال تر باشید، و من شما را به خدا سپردم، پس به خدمت حضرت روانه شد، و بود در صحبت، تا به درجه رفیع شهادت فائز گردید (لهوف صفحه 31) یا لیتنی کنت معه فافوز فوزا عظیما.


منبع:پایگاه شعائر