تبیان، دستیار زندگی

در خصوصیات آن حضرت نسبت به انبیاء عظام
در آنچه عطا شده است به آن جناب از صفات انبیاء پس می گوئیم که: خداوند مخصوص نموده است انبیاء را به دوازده صفت، و همه آنها در حسین (علیه السلام) موجود است بر وجه اکمل، و از جمله صفات انبیاء آن است که خداوند متعال امتحان نموده است خلق را، به اینکه انبیا را ضعیف و فقیر قرار داده ، واز برای ایشان اوضاع دنیوی ، و زینت آن را قرار نداده.
و جمیع حالات و ابتلای ایشان موجود بود در آن جناب روز عاشورا ، به نحوی که ظاهر گردید از آن حقیقت اخلاص و از برای خداوند که هیچ شائبه غیر در آن نبود، و از این جهت اصحاب و اتباع او را سادات شهداء و اولیاء خدا و اصفیاء و دوستان الهی خواندند. (مثیر الاحزان صفحه 12 - امالی صدوق مجلس 24 صفحه 101 - بحارالانوار جلد 98 صفحه 20 (زیارت مطلقه امام حسین علیه السلام).
و از جمله صفات انبیاء آن است که نبود احدی از ایشان که مبتلی نباشد به فقر، یا به گرسنگی یا تشنگی یا برهنگی، یا ضرب، یا قتل ، یا اذیت و یا استخفاف.
و بعضی از گرسنگی مردند، و بعضی از تشنگی، ولی در هیچ یک از ایشان مجتمع نشد جمیع این بلیات ، هر چند اکثر آن در بعضی بود ، و مخصوص است امام حسین (علیه السلام) به اجتماع جمیع این بلیات در او به نحوی که صفت سلامت از هیچ جهت در آن جناب ابدا نبود . (بحارالانوار جلد 45 ، صفحه 218 - امالی صدوق مجلس 24 صفحه 101).
و از جمله صفات انبیاء آن است که از ابدان ایشان بوی به استشمام می شد چنانکه در حدیث است . (بحارالانوار جلد 62 ، صفحه های 176 و 177 - مکارم الاخلاق صفحه 196 - کافی جلد 6 ، صفحه 358).
و از حضرت حسین(علیه السلام) استشمام بوی سیب می شد نظر به آن حدیث که سابقا مذکور شد، و تا حال هم بوی آن را قبر شریفش استشمام می شود ، چنانکه مخلصان از شیعه می یابند آن را خصوصا در اوقات سحر چنانکه درخبر است. ( بحارالانوار جلد 43 ، صفحه 290 - مناقب ابن شهر آشوب جلد 3 ، صفحه 161 ).
در خصوصیات آن حضرت نسبت به تمام انبیاء
در آنچه به آن حضرت عطا شده است از انبیاء عموما ، و آن چند چیز است :
یکی : آنکه جمیع انبیاء زیارت مدفن آن جناب را کرده اند ، چنانکه در حدیث است که هیچ پیغمبری نبوده مگر این که به زیارت کربلا آمده ( بحارالانوار جلد 44 ، صفحه 301 - کامل الزیارات باب 21 صفحه 67 )، و کسی که به زیارت در ظاهر نرفته در شب معراج به آنجا رفته ، چنانکه حضرت پیغمبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود که : در شب معراج مرا بردند به موضعی که آن را کربلا می نامند ، پس نمودند بمن مصرع حسین را. ( بحارالانوار جلد 44 ، صفحه 239 - ارشاد مفید جلد 2 ، صفحه 133 ).
دوم : از برای ایشان همیشه اوقات مخصوصی است که همه ایشان به زیارت او می روند مانند شب قدر و شب نیمه شعبان. ( بحارالانوار جلد 98 ، صفحه های 100 و 93 - اقبال صفحه 241 - کامل الزیارات باب 72 صفحه 180 ).
درخصوصیات آن حضرت نسبت به فضائل انبیاء
در آنچه مخصوص است به آن جناب از فضایل انبیاء فردا فرد ، و در آن چند باب است:
بدان که وارد شده است در زیارت آن جناب وارثیت از برای بعض انبیاء ، چنانکه زیارت وارث معروف است ، و در بعض زیارات وارد است خطاب سلام بر انبیاء به اسم ایشان ، و صفتشان ، پس چون بیان این عنوان کنیم لازم است ، که در قسم اول بیان وجوه وارثیت و کیفیت آن را نمائیم ، و در قسم دوم بیان کنیم که محتمل است مراد به آن اسم همان پیغمبر معروف باشد ، و ممکن است که مراد جناب حسین (علیه السلام) باشد به استعاره ، به جهت شدت مناسبتی که با آن پیغمبر دارد ، مثلا وارد است که : « السلام علی الأیوب الصابر » : [درود بر ایوب شکیبا] ، پس ممکن است که بگوئیم مراد همان ایوب معروف است ، و ممکن است که استعاره باشد از جناب حسین (علیه السلام) و همچنین در سلام بر یحیی مظلوم و غیره.
باب آدم (علیه السلام) : از برای او سجده کردند ملائکه تماما به این معنی که قبله ایشان بود ، و امام حسین (علیه السلام) صلوات فرستادند بر او ملائکه ، و طواف می نمایند به قبر او ، و قبرش معراج ایشان است. ( بحار الانوار جلد 98 ، صفحه 60 - کامل الزیارات باب 38 صفحه 112 ).
آدم ساکن شد در بهشت ، و امام حسین (علیه السلام) از نورش بهشت و حورالعین خلق شد ( بحار الانوار جلد 25 ، صفحه 16 - منتخب طریحی جلد 2 ، صفحه 105) ، آدم را لباس بهشتی زینت بود ، و حسین زینت بهشت است (بحار الانوار جلد 43 ، صفحه 275 - ارشاد مفید جلد 2 ، صفحه 131 ) ، آدم مبتلی شد به فراق بهشت ، و امام حسین (علیه السلام) مبتلی شد به فراق دوستان ( بحار الانوار جلد 45 ، صفحه 46 - مقتل خوارزمی جلد 2 ، صفحه 32 ) و آدم مبتلی شد به اینکه فرزندش هابیل را کشت، و دید خود او را که زمین آشامید، و امام حسین (علیه السلام) مبتلی شد به اینکه دید بدن فرزندش را پاره پاره ( بحار جلد 45 صفحه 44 - مقتل خوارزمی جلد 2 صفحه 31 ) ، آدم مبتلی شد به نهی از اکل شجره ، و از آن تناول نمود ، و امام حسین (علیه السلام) مبتلی شد بنهی از جمیع علایق ، و اکل و شرب و اطاعت نمود ( بحار جلد 45 ، صفحه 90 - ارشاد مفید جلد 2 ، صفحه 136 ) ، آدم صفوة الله بود از تمام مخلوقات ، و امام حسین (علیه السلام) صفوه صفوت بود.
آدم افتخار نمود بر او شیطان ، به اینکه او از آتش و آدم از گل ، و امام حسین (علیه السلام) افتخار نمود بر او یزید پلید ، چون دید خود را بر روی تخت سلطنت ، و اتباعش با کمال زینت، و لباسهای فاخر به گردش نشسته ( بحار الانوار جلد 45 ، صفحه 128 - مقتل خوارزمی جلد 2 ، صفحه 61 ) و دید عیال خود را در قصرها پشت پرده ها ، و در لباسهای طلا و زری و حریر ، و عیال حسین (علیه السلام) در لباسهای کهنه و پاره ، بر ریسمانها بسته ، و در مجلس ایستاده ( بحار الانوار جلد 45 ، صفحه های 131 و 132 - لهوف صفحه 77 ) ، و دید پسران خود خالد و معاویه را که با زینت تمام پهلویش نشسته با سلاح و جواهر ، و دید فرزندان حسین(علیه السلام) را در پیش رویش ، یکی سر بی تن ، و دیگری مریض ومعلول، و دید خود را متوج به تاج پادشاهی بر سریر نشسته ، و سر امام حسین (علیه السلام) برهنه بر زمین پیش رویش گذاشته با سرهای برادران و اصحابش ، و مجلس او از دشمنان امام حسین (علیه السلام) و مشایخ بنی امیه مالا مال ، همه بر کرسیهای زرین نشسته ، پس باد نخوت و غرور به کاخ دماغ آن مغرور بالا رفته ، و رو به اهل مجلسش نموده ، شروع کرد به مذمت آن جناب کردن ، و شماتت می نمود ، و فخر می کرد ، پس اشاره نمود به آن سر ، و گفت : این همیشه بر من فخر می کرد ، و می گفت پدرم بهتر است از پدر یزید ، و مادرم از مادرش ، و جدم بهتر است از جدش ، و خود نیز بهتر از او هستم.
اما اینکه گفت: پدرم بهتر است از پدر یزید، پس پدرم با پدرش محاجه کرد ، خدا از برای پدرم حکم کرد و اینکه می گفت مادرم بهتر است به جان خودم قسم راست گفت ، البته فاطمه دختر رسول خدا بهتر از مادر من است ، و اما اینکه جدش بهتر از جد من است آن هم ملعون است از برای هر مسلمانی، و اما اینکه او بهتر از من است پس گویا نخوانده است که خدا ملک را به هر کس بخواهد می دهد ، و از هر کس بخواهد می گیرد. ( بحار الانوار جلد 45 ، صفحه 131 - مقتل خوارزمی جلد 2 ، صفحه 57 ).
حسین بن علی علیهما السلام را نیکو بشناسید
ای صاحب غیرت نیکو تامل نما در کلام این شفی ملعون ، که به این اشاره چگونه قصدش تحقیر آن سرور بود ، پس شما در مقابل ، اعزاز و تکریم آن جناب کنید، ای صاحبان همت و حمیت و غیرت ومروت ، پس بگوئید همین سری را که به تحقیر به سویش اشاره می کنی ، زینت آسمان وزمین است ، همین زیب عرش برین است ( بحار الانوار جلد 43 ، صفحه 261 - امالی صدوق مجلس 24 ، صفحه 98 ) ، همین عزیز خدا و رسول است، همین است که پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) او را با خود به منبر برد، و گفت : این است حسین بن علی پس او را نیکو بشناسید ( بحار الانوار جلد 43 ، صفحه 262 - امالی صدوق ، مجلس 87 ، صفحه 478 ) ، همین عزیز زهراء بتول است، اگر چه اینها دل را خنک نمی کند ، زیرا که در مقابل آن ملعون نبودیم که این سخنان را بگوئیم .
بلی یک نفر از احبار یهود سخنی گفت ( بحار الانوار ، جلد 45 ، صفحه های 139 و 140 - مقتل خوارزمی ، جلد 2 ، صفحه 71 ) ، و ایلچی پادشاه روم سخنی گفت ( بحار الانوار ، جلد 45 ، صفحه های 141 و 142 - لهوف صفحه 83 - مثیر الاحزان صفحه 82 - مقتل خوارزمی جلد 2 ، صفحه 72 ) و حضرت زینب خاتون کلامی فرمود، که تفصیلش در محلش مقرر است. ( بحار الانوار ، جلد 45 ، صفحه 133 - لهوف صفحه 79 - مثیر الاحزان صفحه 80 - مقتل خوارزمی جلد 2 ، صفحه 64 ) .
و باز نیکو نظر نما در مطابقه حالت یزید با ابلیس لعین ، زیرا که ابلیس به نظر ظاهری دید تواضع گل را، و نرمی و ذلت آن را ، وحدت آتش و حرارت و احراق و ارتفاعش را ، پس خیال کرد که آتش بهتر است از گل ، و غافل از آن شرافت که در گلست ، که محل روئیدن انواع ریاحین ، و گلها ، و شکوفه ها و میوه ها ، و درختها و ثمره ها ، و معدن همه فلزات ، و انواع جواهر ، و خزینه آب ها که موجب حیات اشیاء است ، و غیر ذلک .
و یزید دید خود را بر سریر سلطنت ، و سر امام حسین (علیه السلام) بریده در میان طشت به نزدش گذاشته بی حس و حرکت ( بحار الانوار ، جلد 45 ، صفحه 157 - احتجاج طبرسی جلد 2 ، صفحه 34 ( خطبه حضرت زینب (سلام الله علیها) نیز ذکر شده ) ، و اتباعش همه با زینت لباس فاخر مسلح و مکمل در خدمتش ایستاده ، پس خیال کرد از برای خود فضیلتی را و استدلال کرد به اینکه خدا ملک را به او داده ، و او را عزیز کرده ، و امام حسین (علیه السلام) عزیز ، وملک را به امام حسین (علیه السلام) داده ، و از آن لعین انتزاع نموده ، و به همین فعلش نمی بینی که تمام بنی آدم او را سب می کنند ؟ و امام حسین (علیه السلام) قلوب اهل دنیا را تماما مالک شده حتی قلوب کفار . ( بحار الانوار ، جلد 43 ، صفحه 281 ، مناقب ابن شهر آشوب ، جلد 3 ، صفحه 154 ) .
و اگر بخواهی مصداق : ( تعز من تشاء و تذل من تشاء ) را بدانی نظر کن به قبر امام حسین (علیه السلام ) و احترامش ، و زینتش و اوضاع و عمارتش ، و زوارش که روز به روز در ازدیار است.
و نظر کن به قبر یزید در شام که از روز دفنش تا حال هر کس از آن جا می گذرد سنگی به جانب آن می اندازد، بلکه از پیش سنگ همراه خود بر می دارند ، تمام شیعه و سنی و یهود و نصاری چنین می کنند، و به تجربه رسیده است که اگر سنگ بر آن نیندازد حاجتش روا نمی شود ، و الان بقدر تل عظیمی شده است از آن سنگها که بر آن انداخته اند ، و کسی که آن ملعون را متنبه نمود بر بطلان خیالش حضرت مکرمه زینب خاتون بود در آن خطبه شریفه اش که عنوان مستقلی می خواهد .
آدم مبتلا شد به مفارقت بهشت دفعة پس بیرون رفت از محل انس و ریاض قدس به سوی زمین گرد آلوده که معدن آفات و شرور ، و سباع و موذیات است ، و اشعاری انشاء نمود به تغییر بلاد و من علیها. (بحارالانوار، جلد 11، صفحه 233 - عیون الاخبار ، جلد 1 ، صفحه های 242 و 243 - خصال ، جلد 1 ، صفحه 209 ).
مقایسه گریه آدم علیه السلام با گریه حسین علیه السلام
و حسین نیز مبتلی شد به مثل این پس یکدفعه بیرون رفت از بهشت اجتماع دوستان، و اولاد و برادران در ظرف دو ساعت از زمان، چنانکه در روایت است که چون نماند از برای آن حضرت احدی از اصحاب و یاوران، طفلی از خیمه ها بیرون آمد که در گوش او گوشواره بود از در، و به هر طرف نظر می کرد با ترس و بیم، پس هانی ابن ثبیت به او رسید و با شمشیر او را زد، و شهید ساخت. (بحارالانوار، جلد 45، صفحه های 45 و 46- مقتل خوارزمی، جلد 2، صفحه های 31 و 32- تاریخ طبری جلد 5، صفحه 227).
و چون آن هم نماند زنان را ندا کرد، و چون از نزد ایشان بیرون رفت، و دید بلاد را متغیر، و هیچ کس را با خود ندید، انشاء اشعار نمود به همان مضمون که آدم انشاء نمود، (بحارالانوار، جلد 45، صفحه های 47 تا 49- مقتل خوارزمی، جلد 2، صفحه های 32 و 33) و دعا کرد چنانکه آدم دعا کرد، آدم گریست به روایتی دویست سال، (بحارالانوار، جلد 11، صفحه 211) و امام حسین (علیه السلام) گریست یک روز در چند مقام، (بحارالانوار، جلد 45، صفحه های 34 و 41 و 45 و 50) و لکن گریه آن حضرت قیاس نمی شود بر گریه آدم، زیرا که گریه آدم گریه فراق بود از برای خودش، و گریه امام حسین (علیه السلام) از روی رقت و ترحم بود، گریه آدم هر چند طولانی و شدید بود که نهرها از اشکش جاری گردید، (بحار الانوار، جلد 11، صفحه 204- خصال، جلد 1، صفحه 272) ولی گریه امام حسین (علیه السلام) خونی بود که از چشمه قلبش جاری گردید، گریه آدم (علیه السلام) مقرون به تسلی شد، و گریه امام حسین (علیه السلام) تسلی نداشت، گریه آدم (علیه السلام) از برای یک پسر بود که از او کشته شد، و گریه امام حسین (علیه السلام) برای برادران و اولاد بنی اعمام و اصحاب و عیال و اطفال بود، و آدم (علیه السلام) مبتلی شد از برای تحصیل قوت و طعام از برای خودش و زوجه اش به بلای سختی، زیرا که آن وقت در روی زمین اسباب معیشت به زحمت تحصیل می شد، پس در تحصیل علم به اسباب، و عمل آن بدون معاون کمال زحمت بود، و اگر تأیید الهی نبود ممکن نبود عیش از برای او.
امام حسین (علیه السلام) مبتلی شد به تحصیل آب از برای دفع عطش عیال و اطفالش، با اینکه آب در آنجا موجود بود، پس آن حضرت زحمت بسیار کشید، و انواع تعب بدنی و نفسانی را متحمل گردید، پس گاهی خودش آن قوم را موعظه کرد، (بحارالانوار، جلد 45، صفحه 6- ارشاد مفید، جلد 2، صفحه 100) و گاهی کسی را می فرستاد که ایشان را موعظه کند (بحارالانوار، جلد45، صفحه 5- مقتل خوارزمی، جلد 1، صفحه 252)، و گاهی می فرستاد کسی را که خواهش کند از ایشان (بحارالانوار، جلد 44، صفحه 392- ارشاد مفید جلد 2، صفحه های 92 و 93) و گاهی در شب پنهانی جمعی را می فرستاد (بحارالانوار، جلد 44، صفحه 388- تاریخ طبری، جلد 5، صفحه 208)، و گاهی چاه می کند (بحارالانوار، جلد 44، صفحه 387)، و گاهی طلب می کرد خودش از برای زنان به این لسان که اینها با شما جنگ ندارند (بحارالانوار، جلد 45، صفحه 51- لهوف، صفحه 52)، و گاهی برای طفلش طلب می کرد (منتخب طریحی، جلد 1، صفحه 24)، و گاهی آن طفل را به ایشان می نمود که ببینید از تشنگی بیتاب شده (تذکره سبط ابن جوزی، صفحه 143)، و گاهی از برای خودش طلب می کرد در وقت احتضار (بحارالانوار، جلد 45، صفحه 56- مقتل خوارزمی، جلد 2، صفحه 36)، و آدم (علیه السلام) بعد از زحمت از برایش طعام حاصل شد، و امام حسین (علیه السلام) بعد از همه زحمتها باز با لب تشنه جان داد که جان عالم فدای او باد.
مبتلا شدن حضرت آدم علیه السلام به قتل هابیل و حضرت امام حسین علیه السلام به قتل علی اکبر علیه السلام
آدم (علیه السلام) مبتلی شد به اینکه قابیل هابیل را کشت و او را دفن نمود و زمین خون او را آشامید، پس حضرت آدم (علیه السلام) زمین را لعنت کرد، و زمین بعد از آن خون احدی را نیاشامید (بحارالانوار، جلد 11، صفحه 230-تفسیر قمی، جلد 1، صفحه 166)، و امام حسین (علیه السلام) دید فرزندش علی را پاره پاره، بدون دفن و کفن (بحارالانوار، جلد 45، صفحه 44- مقتل خوارزمی، جلد 2، صفحه 31)، آدم (علیه السلام) گریست بر هابیل چهل شبانه روز، پس وحی به او رسید که خدا به تو عطا نمود عوض او هبة الله را که شیث باشد، و امام حسین (علیه السلام) بر فرزندش گریست نصف ساعت، و آن مقابل چهار روز بود و بعد از آن مبتلی شد به کشته شدن فرزند دیگرش که علی اصغر بود، به مفارقت علی دیگر یعنی جناب زین العابدین.
ادریس پیغمبر و حضرت امام حسین علیهما السلام
باب ادریس (علیه السلام): ادریس را خداوند بالا برد به مکان بلندی که ما بین آسمان چهارم و پنجم است (بحارالانوار، جلد 11، صفحه 277- تفسیر قمی، جلد 2، صفحه 51- سوره مریم، آیه 57)، و امام حسین (علیه السلام) را به مکان بلندی بردند و روحش را به مکان بلندی بردند، و خونش را، و مثالش را، و تربتش را به مکان بلندی بردند، چنانکه تفاصیل آنها در محلش گذشت.
شفاعت ادریس در حق یک ملک مقبول شد (بحارالانوار، جلد 11، صفحه 277- تفسیر قمی، جلد 2، صفحه 51)، و شفاعت امام حسین (علیه السلام) در حق دو ملک یعنی فطرس و دردائیل (بحارالانوار، جلد 43، صفحه های 248 و 251- مستطرفات السرائر، صفحه 478- کمال الدین صفحه های 282 و 284)، ادریس (علیه السلام) مبتلی شد به فرار از سلطان، و تفرق اعوان، و سه روز گرسنه ماند (بحارالانوار، جلد 11، صفحه 271- کمال الدین جلد 1، صفحه های 127 و 133)، و امام حسین (علیه السلام) ایضا مبتلی شد به فرار از کشته شدن در حرم خدا به جهت احترام آن مکان، و مبتلی شد به مقاتله، وتشنه ماند سه روز، تا اینکه خواهرش در مقام نوحه گری می گفت: فدایت شوم ای کسی که تو را با لب تشنه کشتند. (بحارالانوار، جلد 45، صفحه 59 - لهوف صفحه 58).
باب نوح (علیه السلام): نوح شیخ المرسلین است، و امام حسین (علیه السلام) سید جوانان بهشت است، نوح (علیه السلام) خانه اش مشرف است که مسجد کوفه باشد (بحارالانوار، جلد 11، صفحه 335- تفسیر عیاشی، جلد 2، صفحه 147)، و امام حسین (علیه السلام) مدفنش اشرف است از مسجد کوفه از چند جهت(بحارالانوار، جلد 98، صفحه 115- کامل الزیارات، باب 88، صفحه 264)، نوح (علیه السلام) در حق او خداوند فرموده است: (سلام علی نوح فی العالمین) (سوره صافات، آیه 79) زیرا که نجات اهل کشتی به سبب او شد، و امام حسین (علیه السلام) نیز سبب نجات از جهنم است، نوح (علیه السلام) صاحب کشتی بود که بر روی آب جاری گردید و امام حسین (علیه السلام) آن کشتی نجات است که هر کس به آن پناه برد نجات یابد از طبقات جهنم (بحارالانوار، جلد 36، صفحه 205- کمال الدین، جلد 2، صفحه 265- عیون الاخبار، جلد 1، صفحه 60)، نوح (علیه السلام) نهصد و پنجاه سال قوم خود را دعوت نمود به سوی خدا، پس او را می زدند به حدی که غش می کرد تا سه روز، و خون از گوش او جاری می شد (بحارالانوار، جلد 11، صفحه 229- مجمع البیان، جلد 4، صفحه 670)، و امام حسین (علیه السلام) در قوم خود نصف روز دعوت نمود پس چنانش زدند که سه روز بدن بی سر بر روی خاک افتاده، و خون از تمام اعضایش جاری بود (بحارالانوار، جلد 45، صفحه 59- لهوف صفحه 58)، پس اذیت آن حضرت در این ساعت بیشتر از اذیتهای هزار ساله نوح (علیه السلام) بود.
حضرت ابراهیم و حضرت امام حسین علیهما السلام و قبول نکردن اغاثه ملائکه
باب ابراهیم (علیه السلام): هر گاه در زیارت بگوئی: السلام علی ابراهیم خلیل الله، پس اگر خواسته باشی قصد کن حضرت خلیل راکه خود را در راه تقرب الهی به آتش نمرودی انداخت، که در مسافت یک فرسخ بود، و قبول نکرد اعانت ملائکه را، و دعا نکرد از برای خلاصی خود، بلکه عرض کرد علم خداوند به حال من کفایت می کند از سؤال من (بحارالانوار، جلد 11، صفحه 63- عیون الاخبار، جلد 2، صفحه 55)، و اگر خواسته باشی قصد کن خلیل کربلا را که خود را در راه تقرب به خدا در عرض چندین فرسخ شمشیر و نیزه در آورد، و قبول نکرد اغاثه ملائکه را (بحارالانوار، جلد 44، صفحه 330- لهوف، صفحه 28 و 29)، و سبب شد که آتش را بر جمع کثیری برد، و سلام نمود. (بحارالانوار، جلد 45، صفحه 80- خرائج، جلد 2، صفحه 848).
و اگر خواهی قصد نما خلیل را که قربانی کرد فرزندش اسماعیل را و بر زمین انداخت، یا قصد کن ابن خلیل را که فرزندش علی را قربانی کرد، و با بدن پاره پاره بر زمین دید. اگر خواهی قصد کن خلیلی را که زوجه اش ساره از او آرد طلبید، پس خجالت کسید که بار را خالی آورد، خرجین را پر از رمل نمود، پس خداوند منقلب کرد به آرد (بحارالانوار، جلد 12، صفحه 5 و 6- تفسیر قمی، جلد 1، صفحه 152)، یا قصد کن ابن خلیل را که دخترش سکینه از او آب طلبید، پس آمد و در کعبه را گرفت، و گفت خدایا من بعض ذریه خود را در این وادی بی زرع گذاشتم، پس دعا کرد در حق ایشان که قلوب خلایق مایل شود به سوی ایشان، و از ثمرات روزی ایشان گردد، یا قصد کن این خلیل را که اهلش را گذاشت در وادی بی آب و طعام، تشنه و گرسنه، و حیران، و در وقت وداع فرمود: مهیای اسیری باشید. (جلاء العیون، مجلسی صفحه 201).
اگر خواهی قصد کن خلیل را که دوست می داشت ضیافت را (بحارالانوار، جلد 12، صفحه 4- امالی طوسی، جلد 1، 348)، یا این خلیل را که دوست می داشت شفاعت را، و نا امید نشود کسی که به او متمسک گردد، اگر خواهی قصد کن خلیل صاحب ملت را، یا خلیل منبع رحمت را.
خدا حافظ اینک من هم رفتم
باب یعقوب (علیه السلام): در زیارت امام حسین (علیه السلام) می گویند: السلام علی یعقوب، اگر خواهی قصد نما یعقوب بن اسحاق را که دوازده پسر داشت، و همه ایشان صحیح و سالم در خدمتش ایستاده بودند، پس روزی به او گفتند: ای پدر یکی از ما را گرگ خورد پس کمرش خم شد، و چشمش سفید گردید از شدت حزن، یا قصد کن یعقوب کربلا را که یک پسر داشت، و صدای او را شنید، که گفت: ای پدر خداحافظ اینک من هم رفتم (بحارالانوار، جلد 45، صفحه 45- لهوف، صفحه 49- مقاتل الطالبین، صفحه 85) اگر خواهی قصد کن یعقوب راکه دید لباس یوسف را خون آلود ولی پاره نشده، پس گفت عجب گرگ مهربانی بوده (بحارالانوار،جلد 12، صفحه 225- تفسیر قمی، جلد 2، صفحه 342)، یا قصد کن این یعقوب را که دید فرزندش را پاره پاره، نه از لباس، و نه از بدنش، جای سالمی نمانده.
از یعقوب خواستند یوسف را که ببرند همراه خود که در صحرا تفرج و بازی کند، پس ابا نمود و گفت من تاب مفارقتش را ندارم، و امام حسین (علیه السلام) چون فرزندش علی اکبر روانه شد زنان او را منع کردند، فرمود: بگذارید او را که مشتاق است به ملاقات جدش. (ذریعة النجاة، صفحه 125 به نقل از کتاب مهیج الاحزان).
برای یعقوب بشیر آمد و جامه یوسف را نزد او انداخت، پس چشمش روشن شد، و امام حسین (علیه السلام) شنید ناله فرزندش را، پس نور چشمش تمام گردید.
حضرت یوسف علیه السلام به نزد عزیز مصر و حضرت حسین علیه السلام به نزد یزید لعنة الله علیه ...
باب یوسف (علیه السلام): یوسف را چون از پدر جدا کردند، بعضی گفتند: او را بکشیم دیگری گفت: نکشید بلکه در چاه بیاندازید، عاقبت رأی ایشان بر این قرار یافت که او را در چاه انداختند، و امام حسین (علیه السلام) بعد از آنکه اصحاب و اولاد، و برادران او را کشتند، و زخمهای بسیار از تیر و نیزه و شمشیر بر او زدند، که آن زخم ها کفایت می کرد، بلکه بعض آنها کافی در قتل بود، بلکه یک تیر از آن تیرها کافی بود، مع ذلک اکتفا نکردند و فریاد کردند که: او را بکشید مادرهای شما به عزایتان بنشینند، پس جماعتی حمله آوردند که آن کشته شده را بکشند، و ذبح کنند به طریقی که قلم را یاری تحریر نیست. (بحارالانوار، جلد 45، صفحه 55- مقتل خوارزمی، جلد 2، صفحه 35).
یوسف بعد از افتادن در چاه قافله ای او را بیرون آوردند، و اسیرش کردند، و بعد خریدند و به بازار مصر بردند، از برای فروش،و امام حسین (علیه السلام) را بعد از آنکه بر خاک انداختند سر او را برداشتند، و بر نیزه نصب نمودند، و در کوچه های کوفه و شام گردانیدند. (بحارالانوار، جلد 45، باب 39).
یوسف را قهرا به نزد عزیز مصر بردند، وعاقبت در نزد پادشاه مکین و امین گردید و امام حسین (علیه السلام) را به نزد یزید بردند، پس او را شماتت و استهزاء نمود، و با چوب اشاره به دندان شریفش کرد. (بحارالانوار، جلد 45، صفحه های 132 و 133- مثیر الاحزان، صفحه 79).
حضرت صالح علیه السلام صاحب ناقه و حضرت حسین علیه السلام صاحب عیال و اطفال و...
باب صالح (علیه السلام): صالح، صاحب ناقه مبتلی بود به سقیای آن (سورة الشعراء آیه 155)، و امام حسین (علیه السلام) صاحب عیال و اطفال مبتلی بود به سقیای ایشان، صالح (علیه السلام) می خواست که یک روز تمام آب از برای ناقه اش باشد که دیگری از آن نیاشامد، و قومش چند روز راضی شدند، و امام حسین (علیه السلام) از برای عیال و اطفالش چند مشک آب برخواست، مضایقه کردند (بحارالانوار، جلد 45، صفحه 41)، تا اینکه راضی شد که یک جرعه به طفلش بدهند (منتخب طریحی، جلد 1، صفحه 22)، یا یک قطره به جگرش برسانند امتناع نمودند. (بحارالانوار، جلد 11، صفحه 392- مراجعه شود مجمع البیان، جلد 6، صفحه 266).
صالح چون ناقه اش را پی نمودند، بچه ناقه اش ناله کنان بر کوه بالا رفت، و تا حال کسانی که از آن جا عبور می کنند، و حشت دارند از آن جا (بحارالانوار، جلد 11، صفحه 392- مجمع البیان، جلد 6، صفحه 266)، و امام حسین (علیه السلام) چون طفلش را به جهت خواهش آب [روی دست گرفت] تیر زدند، و آن طفل صیحه ای زد، و روحش از بدن مفارقت نمود، حضرت عرض کرد: خدایا این طفل من در نزد تو کمتر از بچه ناقه صالح نیست، پس از این قوم انتقام بکش، و اگر حال صلاح در انتقام نمی دانی، پس عوض بهتر عطا کن. (بحارالانوار، جلد 45، صفحه 47- مقاتل الطالبین، صفحه 59- 60).
مؤلف گوید عوض بهتر آن است که خداوند عطا نموده است به آن جناب در عوض ناله آن طفل، فریادرسی کسانی را که در محشر فریاد می کنند، یا در مواقف فریاد می کنند، یا در میان آتش فریاد می کنند، خصوصا اگر الآن از استماع مصیبت این طفل فریاد ایشان بلند شود.
حضرت هود و حضرت حسین علیهما السلام صاحبان توکل خاص
باب هود (علیه السلام): هود صاحب توکل خاصی است که به قوم خود گفت که: همه شما همدست شوید و با من کید کنید، و مرا مهلت مدهید که من بر خدا توکل نموده ام، (سوره هود، آیه 56)، و امام حسین (علیه السلام) نیز همین کلام را در مقابل اعداء فرمود. (بحارالانوار، جلد 45، صفحه 9).
هود چون این سخن را به قوم خود گفت کاری با او نکردند، مگر اینکه او را با چوب و سنگ زدند، و امام حسین (علیه السلام) را زدند و به همه چیز از شمشیر و نیزه و عمود و تیر و سنگ و چوب.
هود را گلو گرفتند و فشردند تا نزدیک به هلاکت رسید (بحارالانوار،جلد 11، صفحه 361 ) اما امام حسین (علیه السلام) پس گلویش را بریدند، و ضربت زدند، و خرد کردند و نحر نمودند آه. (بحارالانوار، جلد 45، صفحه 57- لهوف، صفحه 55 و 56).
باب شعیب (علیه السلام) : شعیب پدر آن دو دختر است که موسی دید ایشان را بر سر آب مدین که با ایشان چند گوسفند بود و مردم گوسفندان خود را آب می دادند و ایشان به کناری ایستاده بودند، موسی به ایشان گفت: چرا شما گوسفندان خود را آب نمی دهید؟ گفتند: ما را قوت معارضه نیست، پس صبر می کنیم تا شبانان فارغ شوند و پدرمان شیخ کبیر است و نمی تواند خودش بیاید، موسی برایشان رقت کرد، پس گوسفندان ایشان را آب داد. (سوره قصص، آیه 23 و 24).
و امام حسین علیه السلام صاحب دختران و خواهران و اطفال صغار بود، پس وارد گردید بر آب فرات، دید که تمام مردم و حیوانات از آن آب می آشامند و یهود و نصاری و کلاب و خنازیر را مانعی از آن نیست (بحارالانوار، جلد 45، صفحه 11- ارشاد مفید، جلد 2، صفحه 104)، مگر عیال و اطفال آن حضرت که ممنوعند از آن ، حتی بعد از فراغ دیگران و پدر ایشان سید کبیر و افضل عالمیان است.
حضرت ایوب و حضرت حسین علیهما السلام بندگان خاص الـخاص خـدا
باب ایوب (علیه السلام) : خداوند درحق او فرمود که: ما او را صابر یافتیم نیکو عبدی است. (سوره ص ، آیه 44).
و امام حسین (علیه السلام) را خداوند صابر یافت بلکه شاکر و راضی یافت واز این جهت او را وصف کرد به نفس مطئمنة و راضیه و درحق او فرمود: مبارک است این مولود (بحارالانوار، جلد 44، صفحه 238- کامل الزیارات باب 21 صفحه 67)، و او را در عباد مخصوصین خود داخل و از عبد خالص الخاص خود شمرد در آن جا که حضرت رسول (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: حسین منی، و حسین اواب حقیقی است زیرا که از هر طاعتی که فارغ شد شروع نمود در طاعت دیگر، که اشق از اول بود و شوقش زیادتر می شد، ایوب بر هر بلائی صبر کرد ولی متحمل نشد شماتت و برهنگی سر زوجه اش رحیمه را، و امام حسین (علیه السلام) در صحرای کربلا صبر نمود بر جمیع مصائب لکن چون خواهرش از خیمه ها بیرون آمد به سوی قتلگاه، تحمل نکرد، و تمام همت بر ارجاع او به سوی خیمه ها (بحارالانوار، جلد 45، صفحه 44 و 55- مقتل خوارزمی، جلد 2، صفحه های 31 و 35) گماشت.
خصوصیات حضرت یـحیی با حضرت حسین علیهما السلام
باب یحیی (علیه السلام): بدان که از برای یحیی با حضرت حسین (علیه السلام) خصوصیتی است از سه جهت:
اول: این که در اخبار وارد شده است که از برای امام حسین (علیه السلام) موازات با یحیی بوده است در چند امر. (بحارالانوار، جلد 14، صفحه 168- قرب الاسناد، صفحه 48).
دوم: این که در حدیث است که حضرت پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود که: در جهنم منزلی است که مستحق آن نیست احدی، مگر قاتل یحیی بن زکریا و قاتل حسین (علیه السلام). (بحارالانوار، جلد 44، صفحه 301- ثواب الاعمال، صفحه 257- کامل الزیارات، باب 25، صفحه 78).
سوم: این که امام حسین(علیه السلام) در سفر کربلا مکرر یحیی را ذکر می کرد و هر وقت فرود می آمد در منزلی، یا بار می کرد از منزلی. (بحارالانوار، جلد 45، صفحه 298 - مناقب،جلد 3، صفحه 237).
و به جهت این خصوصیات در مقام تطبیق سه امر ذکر می کنیم: اول بیان موازات آن حضرت با یحیی دوم آنچه در وقت نزول و ارتحال ذکر می فرمود، سوم در بیان زیادات مصیبات آن حضرت به کیفیتی که سابقا اشاره شد.
بشارت به ولادت یحیی و امام حسین علیهما السلام از طرف خداوند
امر اول: در بیان موازات که از اخبار مستفاد می شود، پس می گوئیم: از جانب خداوند بشارت به ولادت یحیی رسید و همچنین به ولادت امام حسین (علیه السلام) پس بشارت اول آن است که می فرماید: (یا زکریا إنا نبشرک بغلام اسمه یحیی) یعنی: ای زکریا بشارت می دهم ترا به پسری که اسمش یحیی است. (سوره مریم، آیه 7).
و بشارت دوم آن است که ملائکه به پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) گفتند: خداوند ترا بشارت می دهد به مولودی که از فاطمه (علیه السلام) متولد می شود و لکن بشارت به یحیی سبب فرح زکریا شد و بشارت به امام حسین (علیه السلام) موجب حزن گردید، زیرا که مادرش حامله گردید به او از روی کراهت و وضع نمود او را از روی کراهت چنانکه در حدیث است که مراد حضرت فاطمه (علیها السلام) است. (بحارالانوار، جلد 44، صفحه 231 - کامل الزیارات، باب 16، صفحه های 55 و 56).
یحیی (علیه السلام) هر دو شش ماهه متولد شدند (بحارالانوار، جلد 44، صفحه 223 - احتجاج طبرسی، جلد 2، صفحه 273) و هر دو را خداوند بلا واسطه اسم گذاشت. (بحارالانوار، جلد 43، صفحه 238- امالی صدوق، مجلس 28، صفحه 116 - سوره مریم آیه 7).
و هر دو از پستان شیر نخوردند، بلکه یحیی از آسمان شیر خورد (بحارالانوار، جلد 14، صفحه 180 - بحار الانوار، جلد 44، صفحه 187)، و امام حسین (علیه السلام) از عرش عظیم یعنی زبان پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) خدا شیر خورد (بحارالانوار، جلد 44، صفحه 243 - امالی صدوق، مجلس 28، صفحه 117- کافی، جلد 1، صفحه 265) و هر دو پیشانی ایشان می درخشید. (بحارالانوار، جلد 14، صفحه 180- بحارالانوار، جلد 44، صفحه 187). و هر دو در طول عمر فرحناک نشدند، اگر احیانا فرحی از برای ایشان می شد به زودی منقلب به حزن می گردید. (بحارالانوار، جلد 14، صفحه 188 - کافی، جلد 2، صفحه 665).
و قاتل ایشان ولد الزنا بود، و در خبر است که در نار منزلی است که احدی مستحق آن نیست مگر قاتل امام حسین (علیه السلام) و یحیی (علیه السلام). حضرت یحیی و امام حسین (علیهما السلام) آسمان برایشان خون گریست، و بر هر دو زمین خون گریست (بحارالانوار، جلد 45، صفحه های 211 و 212 - کامل الزیارات، باب 28، صفحه 90 - 91)، سر هر دو تکلم نمود بعد از قتل، سر یحیی به پادشاه گفت از خدا بترس (بحارالانوار، جلد 14، صفحه های 357 - 358 - تفسیر قمی، جلد 1، صفحه 88)، و سر امام حسین (علیه السلام) مکرر قرآن خواند و لا حول گفت. حضرت یحیی را به طریق صبر کشتند و امام حسین (علیه السلام) با اینکه در میدان جنگ شهید شد باز به طریق صبر کشته شد، چنانکه حضرت سجاد (علیه السلام) فرمود. (بحارالانوار، جلد 45، صفحه 113 - لهوف، صفحه 68).
یاد کردن حضرت یـحیی علیه السلام در وقت نزول و ارتحال
امر دوم: در خبر است که حضرت حسین (علیه السلام) در هر منزلی ذکر یحیی می فرمود و می گفت: سر او را به هدیه از برای زن زانیه بردند. و از تأمل با دیده بصیرت ظاهر می شود که این اعظم مصائب است یعنی شماتت دشمن و دیدن آن شخص را به حالت ضعف و ابتلا دچار می سازد، پس چگونه است مصیبت دیدن آن سر را بریده، پیش رویش گذاشته، و هر چه بخواهد با او بکند، چنانکه از برای امام مظلوم واقع شد در مجلس ابن زیاد و یزید. و این امر بر حضرت رسول (صلی الله علیه و آله وسلم) خدا اصعب بوده به آن خصوصی و از این جهت نفرین کرد بر کسانی که نظر به آن سر کردند با خوشحالی. (بحارالانوار،جلد 44، صفحه 248 - مقتل خوارزمی، جلد 1، صفحه 164).
اعظمیت مصیبت امام حسین مظلوم از یحیـی مظلوم علیهما السلام
امر سوم: در اعظمیت مصیبت امام حسین مظلوم (علیه السلام) از یحیی مظلوم.
و این مطلب را بیان کنیم در ضمن سلام بر یحیی، زیرا که سلام بر او می کرد، در وقت ذکرش در هر منزل، حال نزول و ارتحال، ما نیز تأسی به آن جناب می کنیم در منازل تطبیق، پس می گوئیم سلام باد بر یحی که خداوند او را گرامی داشت به شهادتش (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 318)، حال می خواهی قصد کن آن یحیی را که به طریق صبر کشتند، یعنی آن قدر زخم بر او زدند که از حرکت افتاد، پس سرش را بریدند.
اگر خواهی قصد کن یحیی را که سرش را به دست گرفتند و در طشت بریدند، یا قصد کن این یحیی را که نیزه به پهلویش زدند تا از اسب بر زمین افتاد، پس سرش را بریدند. اگر خواهی قصد کن آن یحیی را که عداوت قاتلش ساکن شد به کشیدن یک کارد به خنجرش یا قصد کن این یحیی را که اکتفا نکردند به چهار هزار تیر و صد و چند ضربه شمشیر و صد و چند نیزه و به آن چه رسید به آن حضرت از بریدن گلو، و نحر کردن، و نیزه زدن و به آن چه به بدنش رسید بعد از قتل از پامال کردن و مثله نمودن، پس عداوت ایشان نسبت به سر مقدس او ساکن نگردید بکشتن، بلکه بر نیزه اش کردند و به شهرها گردانیدند، و به دار کردند، باز کفایت نکرد، باز چوب به لب و دندانش اشاره کردند در چند مجلس. (تفصیل این مطلب گذشت در فصول گذشته).
اگر خواهی قصد کن آن یحیی را که سرش را به هدیه بردند از خانه ای به خانه ای یک دفعه، و امام حسین (علیه السلام) بر این امر تأسف می کرد و گریه می کرد، یا قصد کن این یحیی را که سرش را در شهرها گردانیدند و هدیه فرستادند مرتبة بعد اخری (یعنی نه یک مرتبه بلکه دفعات متعدده از مکانی به مکانی و از شخصی به شخصی) اگر خواهی یحیی را قصد کن که چون سرش را به نزد ظالم بردند حالتش متغیر شد، یا قصد کن این یحیی را که چون سرش را در نزد ظالمش گذاشتند تبسم نمود، و این تبسم بالاتر بود از همه آن زخمها که بر آن جناب زده بودند، کور مباد چشمی که در وقت سماع این تبسم گریان شود.
اگر خواهی قصد کن یحیی را که از مسجدش بیرون کشیدند از برای کشتن و حال آنکه هیچ علاقه و عیال و اطفالی نداشت، یا قصد کن این یحیی را که او را از خیمه ها بیرون کشیدند که در آن بود زنان حیران تشنه، بی کس در میان دشمنان، و هر یک فریاد واویلاه واثکلاه می کشیدند (بحارالانوارف جلد45، صفحه های 46 و 47 - منتخب طریحی، جلد 2، صفحه 134 - مقتل خوارزمی، جلد 2، صفحه 22)، پس ایشان را ساکت کرده بیرون آمد، ناگاه دختر صغیره اش به او رسید، و بر پایش افتاد و می بوسید و فریاد می کرد، داد از بی کسی و ذلت، حضرت برگشتند و او را به دامان مرحمت نشانیدند، و فرمودند اشعاری که مضمونش آن است که: تا زنده ام دل مرا به گریه خود مسوزان و چون کشته شوم هر چه خواهی گریه کن. (مناقب ابن شهر آشوب، جلد 3، صفحه 257 - منتخب
طریحی، جلد 2، صفحه 133).
اگر خواهی قصد نما آن یحیی را که سرش در طشت بریدند، و از خونش یک قطره بر زمین افتاد، پس جوشید و ساکن نشد از جوشش، تا اینکه فانی نمود بسیاری از بنی اسرائیل را، آن وقت از جوشش افتاد، یا قصد کن این یحیی را که بر روی خاک سرش را بریدند و خونش را بر خاک ریختند، مگر چند قطره از آن که خودش به دست گرفت، و بر صورت مالید، و به آسمان پاشید، و به سوی زمین بر نگت و الا تمام زمین سرنگون می شد.
اگر خواهی قصد کن آن یحیی را که به یک کشش کارد سرش را بریدند، یا این یحیی را که سرش را به دوازده ضربت جدا نمودند با شمشیر. (بحارالانوار، جلد 45، صفحه 56 - مقتل خوارزمی، جلد 2، صفحه 37).
اگر خواهی قصد کن آن یحیی را که سرش بریدند، و لیکن بدنش صحیح بود، یا این یحیی را که سرش را بریدند و بدنش پامال شده، و سوراخ سوراخ، و مجروح بود، سلام بر این یحیی که سرش را از قفا بریدند، و بدنش پامال شده، سلام بر این یحیی که سرش را بر روی سنگ گذاشتند و بر نیزه بلند نمودند و بر درخت آویختند و بر دروازه نصب کردندو در تنور و در زیر ابخانه گذاشتند ومحل دفنش معلوم نیست هر چند عاقبت سر با بدن است. (تفصیل سرگذشت سر مبارک امام (علیه السلام) در مباحث قبلی گذشت).
حضرت موسی علیه السلام کلیم الله بود و امام حسین علیه السلام نیز کلیم الله
باب موسی(علیه السلام): چون که حضرت حسین (علیه السلام) از مدینه بیرون رفت، تلاوت نمود آیاتی که متعلق است به موسی (علیه السلام) در قضیه فرارش از فرعون، و چون به مکه داخل شد تلاوت نمود ایضا بعض آیاتی را که متعلق است به موسی (سوره قصص، آیه های 21 و 22)، و در این تلاوتها اشاره است به تطبیق حالات آن جناب بر حالات موسی.
و بیانش آن است که بگوئیم: موسی کلیم الله بود، و امام حسین (علیه السلام) نیز کلیم الله بود به موجب روایتی که از عنوان المجالس نقل کردیم از انس به مالک در قضیه مناجات (گذشت در عنوان چهارم : قسم سوم از الطاف و مراجعه شود کتاب ناسخ التواریخ، جلد 4، صفحه 84).
و همچنین کلیم الله شد در وقت شهادتش آن خطاب: (یا أیتها النفس المطمئنة) تا آخر آیه چنانکه در روایت است موسی صاحب ید بیضا بود، یعنی دستش گاهی می درخشید و در مقام اظهار معجزه و امام حسین (علیه السلام) اضعاف آن را داشت، زیرا که پیشانی و گلویش می درخشید، چنانکه زید بن ارقم روایت کرده در وقتی که آن سر مبارک را بر غرفه او عبور دادند (بحارالانوار، جلد 44، صفحه 194 - مناقب، جلد 3، صفحه 230) و بدنش نیز می درخشید، چنانکه زارع اسدی که بر نهر علقمه زراعت می نمود نقل کرده (بحارالانوار،جلد 45، صفحه های 193 و 194 - منتخب طریحی، جلد 2، صفحه 61) حضرت موسی به معجزه آب را از سنگ جوشانید از اثر زدن عطا، و امام حسین (علیه السلام) مصیبتش خون از سنگها جوشانید، چنانکه در سنگ ریزه های بیت المقدس ظاهر شد (بحارالانوار، جلد 45، صفحه های 204 و 205 - کامل الزیارات، باب 24، صفحه 77) و در روایت است که هر سنگ و کلوخی که از زمین بر می داشتند در زیرش خون تازه می دیدند از شب یازدهم تا طلوع فجر. (بحارالانوار، جلد45، صفحه های 204 و 205 - کامل الزیارات، باب 24، صفحه 77).
و از برایش جوشیدن آبها نیز بوده از چشمه های خلایق از آن چه دیده می شود بلکه هر کس اسمش را یاد کند چنانکه در روایت است، و این صفت ثابت است از برای اسم او با آن خاصیت، نه به جهت استماع مصیبتش از روزی که آسمانها خلق شده، و روزی که تعلیم اسماء به حضرت آدم کردند، چنانکه در تفسیر آیه شریفه: (فتلقی آدم من ربه کلمات) وارد است. (بحارالانوار، جلد 44، صفحه 245 - منتخب طریحی، جلد 1، صفحه 82 - سوره بقره، آیه 37).
حضرت موسی از برایش من و سلوی نازل گردید، و از برای امام حسین (علیه السلام) چند میوه از بهشت آمد، گاهی طبق رطب، و گاهی طعام مطبوخ (تفصیل این مطالب گذشت)، و گاهی انار و به سیب نازل گردید، و آن انار در وقت فوت حضرت فاطمه (علیها السلام) مفقود شد، و به در وقت شهادت امیر (علیه السلام) مفقود شد، و سیب در نزد حضرت حسین (علیه السلام) ماند تا روز عاشورا، و حضرت آن را بو می نمود، و تشنگیش آرام می شد، جناب سجاد می فرماید که: چون تشنگی بر آن حضرت غلبه نمود، دندان خود را در آن سیب فرو برد، و چون او را شهید کردند، آن سیب مفقود شد، ولی بوی آن باقی است، و شیعیان خالص در وقت سحر استشمام آن را می نمایند. (بحارالانوار، جلد 45، صفحه های 91 و 92 - مناقب، جلد 3، صفحه 161).
موسی، به سببش طور سینا شرافت یافت به حدی که خداوند به او قسم یاد نموده است به خصوص و امام حسین (علیه السلام) نیز چنین است نسبت به زمین کربلا، بلکه در خبر است که طور سینا همان کربلاست. (بحارالانوار، جلد 98، صفحه 108 - کامل الزیارات، باب 88، صفحه 269).
حضرت موسی علیه السلام صاحب عصا و امام حسین علیه السلام صاحب شمشیر
موسی صاحب عصا است که معجزه بوده، و امام حسین (علیه السلام) صاحب شمشیر است که مظهر شجاعت نبویه بوده، و به آن جناب میراث رسیده بود، و مشهور به شجاعت حسینیه شد، موسی دعا کرد که خداوند هارون برادرش را وزیر او قرار دهد، و امام حسین (علیه السلام) ایضا وزیری چون عباس برادرش داشت، که باعث قوت کمر و زور بازویش بود، و از این جهت در وقت شهادت او ناله بر آورد، که الآن پشتم شکست.
از برای موسی یک دریا منشق شد، تا بنی اسرائیل عبور نمودند، و از برای امام حسین (علیه السلام) تمام دریاها به موج در آمدند، و ماهیان خود را بیرون انداختند، و بر آن جناب نوحه کردند، و ملکی از ملائکه فردوس برین نازل شد بر دریاها، بالهای خود را پهن کرد و ندا نمود که ای اهل دریا لباس حزن در بر کنید، که فرزند رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) خدا را سر بریدند (بحارالانوار، جلد 45، صفحه 221 - کامل الزیارات، باب 21، صفحه های 67 - 68) و در روایت دیگر می فرماید که: نزدیک می شود که دریاها منشق شوند، و بعضی به بعضی فرو ریزند اگر ملک موکل به آنها مانع نشود، و این در وقتی است که حضرت فاطمه (علیها السلام) گریه و نوحه می کند بر فرزندش.
بلکه در بعضی روایات است که این امر مکرر واقع می شود، و از این جهت فرمودند آیا دوست نمی داری که از یاوران حضرت فاطمه (علیها السلام) باشی. (بحارالانوار، جلد 45، صفحه های 208 و 209 - کامل الزیارات، باب 26، صفحه های 82 و 83).
موسی قبر خود را به دست خود حفر کرد در وقتی که گذشت به مردی که قبری حفر می نمود، از او سؤال کرد که این از کیست؟ گفت: از یک بنده صالح از بندگان خدا، گفت: می خواهم ترا اعانت کنم؟ پس اعانت کرد او را بر کندن قبر، و لحد را تمام نمود، آن مرد گفت: بخواب در آن، تا ببینم وسعت دارد یا نه؟ موسی خوابید، پس مقامش را به او نمودند، طلب کرد که روحش را قبض کنند، پس در همان قبر روحش مقبوض گردید (بحارالانوار، جلد13، صفحه 365- اکمال الدین، جلد 1، صفحه 153- امالی صدوق، مجلس 41، صفحه 193) و امام حسین (علیه السلام) چون که سه روز دفن نشد، قبر او را حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) خدا حفر نمود، بلکه قبور اصحابش را نیز آن حضرت حفر نمود، چنانکه در خبر است که ام سلمه روز عاشورا در خواب دید حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) خدا را غبار آلود، و فرمود: مردم بر فرزند هجوم آوردند و او را شهید کردند و من او را کشته دیدم و تا حال مشغول حفر قبور بودم از برای امام حسین (علیه السلام) و اصحابش. (بحارالانوار، جلد 45، صفحه 230- امالی صدوق، مجلس 29، صفحه 120- امالی مفید، صفحه 319).
حضرت موسی را چون آل فرعون از میان آب گرفتند، خواهرش آمد و از دور نظر می کرد، که عاقبت امر او به کجا می رسد، پس دید خواتین (جمع خاتون) مصر او را به فرزندی برداشته اند، و دست به دست، و دامن به دامن می دهند، و تمام زنهای شیرده را از برای دایه گی او جمع نموده اند، و آن جناب پستان ایشان را قبول نمی کند، پس خواهرش آمد، و گفت: من اهل بیتی سراغ دارم از برای کفالت او، تا آخر قصه. (بحارالانوار، جلد 13، صفحه 39- کمال الدین، جلد 1، صفحه های 148 و 149).
و امام حسین (علیه السلام) چون از بالای اسب بر روی خاک افتاد، آل ابو سفیان گرد او را گرفتند و خواهرش از خیمه بیرون آمد، که ببیند عاقبت امر او به کجا کشیده، پس دید او را طعمه نیزه ها و شمشیرها، فریاد برکشید و استغاثه نمود به لشکر، و فرمود: ای پسر سعد آیا ابو عبد الله کشته شود و تو به او نظر کنی؟ (بحارالانوار،جلد 45، صفحه 55 - مقتل ابی مختف، صفحه های 195 و 196- مقتل خوارزمی، جلد 2، صفحه 35).
موسی چون اهل خود را برد و به طور سینا رسید، و سرما و باران در شب زمستان ایشان را دریافت و نتوانستند آتش روشن نمایند، پس به اطراف نظر کرد، و از دور آتش را دید، و به اهلش گفت: توقف کنید که من آتش یافته ام، می روم شاید از برای شما پاره ای بیاورم، یا راهی بیابم (سوره طه، آیه 10، باب اسماعیل) اگر خواهی قصد کن کلیم الله را، یا قصد کن حسین (علیه السلام) پسر رسول الله را که به اهلش فرمود: من در وادی مقدس و بقعه مبارکه آتشی یافته ام، پس بیائید با من، که خدا خواسته شما را اسیر ببیند. (بحارالانوار، جلد 44، صفحه 364 - لهوف، صفحه 28).
موسی سبزی گیاه از پوست شکمش ظاهر بود از بس علف تناول نموده بود از گرسنگی (بحارالانوار، جلد13، صفحه 28 - تفسیر قمی، جلد 2، صفحه 138) و امام حسین (علیه السلام) سرخی خون از جمیع اعضای بدنش و سرش و مویش و پوستش ظاهر بود و لبان مبارکش کبود شده بود از تشنگی.
حضرت اسماعیل علیه السلام ذبیح الله بود و حضرت امام حسین علیه السلام نیز ذبیح الله
باب اسماعیل (علیه السلام): اسماعیل تسلیم کرد خود را از برای اینکه پدرش او را در راه خدا قربان نماید به رفق و احسان در ذبح پس خداوند او را وصف نمود به حلیم، و امام حسین (علیه السلام) نیز حلیم بود که خود را تسلیم کرد از برای اینکه دشمنان او را بکشند، کشتنی که مثل آن واقع نشده و نخواهد شد ابدا، و اگر ملاحظه نمائی جمیع جهات و کیفیات مصیبت آن جناب خواهی دانست که مثل آن واقع نشده و نخواهد شد.
باب اسماعیل صادق الوعد (علیه السلام): که در قرآن مذکور است (سوره مریم، آیه 54)، و آن غیر از اسماعیل بن ابراهیم است، خداوند او را به رسالت فرستاد به سوی قومی، پس او را گرفتند و پوست صورتش را کندند، پس فرستاد خداوند به سوی او سطاطیل ملک عذاب را تا از برایش انتقام کشد از آن قوم، اسماعیل گفت: من تأسی می کنم به امام حسین (علیه السلام) (بحارالانوار، جلد 13، صفحه 390، و جلد 44، صفحه 237، کامل الزیارات، باب 19، صفحه 64) ولی تأسی او در همان کندن پوست صورت بود، فدا شوم آن غریب را که تمام پوستهای بدنش کندند از زخم تیر و شمشیر و نیزه، و اعضایش را هم جدا کردند، چنانکه خودش در خطبه فرمود: «کأنی بأوصالی تقطعها عسلان الفلوات» : [ گوئی به چشم خود می بینم که گرگهای بیابان اعضایم را قطعه قطعه می کنند]. (بحارالانوار، جلد 44، صفحه 367- لهوف، صفحه 26 - مثیر الاحزان، صفحه 41، کشف الغمة، جلد 2، صفحه 29).
حضرت داود علیه السلام نوحه گر بود و امام حسین علیه السلام نیز نوحه گر
حضرت داود (علیه السلام) اواب بود، یعنی بسیار نوحه می کرد و انابه می نمود، و گاهی بالای منبر نوحه سر می کرد، و مردم جمع می شدند، و با او هم ناله می شدند تا به حدی که جماعتی هلاک می شدند از نوحه و رقت صوت او (بحارالانوار، جلد 14، صفحه های 17 و 18(با مختصر تفاوتی) ) و امام حسین (علیه السلام) صدای استغاثه اش بلند گردید که ای قوم مرا گناهی نیست (بحارالانوار، جلد 45، صفحه 83 - احتجاج طبرسی، جلد 2، صفحه 291)، پس جمعی جان خود را در راه او دادند و مرغان و وحشیان و دوستان تا روز قیامت بر او نوحه نمودند و می نمایند.
حضرت سلیمان علیه السلام صاحب ملک عظیم بود و امام حسین علیه السلام نیز صاحب ملک عظیم
خداوند به او ملک عظیم کرامت نمود و تمام جن و انس و طیور را مسخر او ساخت، و باد مأمور حکم او بود و سلیمان کربلا تمام آسمان و زمین و وحش و طیر و باد و دریا و جمیع ما خلق الله حتی بهشت و جهنم و ما یری و ما لا یری مسخر او بودند، و همه ایشان در وقت شهادتش ناله و ضجه نمودند، چنانکه تفصیلش گذشت. (بحارالانوار، جلد 45، صفحه های 201 و 202 - کامل الزیارات، باب 26، صفحه 80).
سلیمان را خداوند مبتلی ساخت به اینکه جسدی را بر روی کرسی او انداخت، که بعضی گفته اند: جسد فرزندش بود، که مرده بود، و امام حسین (علیه السلام) جسد فرزندش پاره پاره پیش رویش بر خاک افتاد. سلیمان مبتلا شد به اینکه خاتمش را ربودند (بحارالانوار، جلد 14، صفحه 100، تفسیر قمی، جلد 2، صفحه 237)، و امام حسین (علیه السلام) خاتمش را با انگشت بردند.
عیسی فرزند مریم، و حضرت امام حسین فرزند حضرت زهرا علیهما السلام
عیسی پسر مریم عذراء است، و امام حسین پسر حضرت فاطمه زهراست، مریم را ملائکه ندا کردند به طهارت و اصطفاء، و فاطمه (علیها السلام) را نیز ندا نمودند، به همین نداء حضرت عیسی (علیه السلام) روح الله و کلمة الله بود، و امام حسین (علیه السلام) نور الله و رحمت الله بود. عیسی پسر سیده نساء آن زمان بود، و امام حسین (علیه السلام) پسر سیده عالمیان است. آن عیسی (علیه السلام) سنگ را بالین می نمود (بحارالانوار، جلد 14، صفحه 238- نهج البلاغة، فیض الاسلام ، جلد 3، صفحه 507، خطبه 156، فراز 17)، و این عیسی (علیه السلام) سری نداشت که بر بالین نهد آن عیسی لباس خشن می پوشید و این عیسی (علیه السلام) بدنش عریان بود. آن عیسی (علیه السلام) طعام سخت می خورد، و این عیسی (علیه السلام) سه روز طعام نخورد. آن عیسی (علیه السلام) مالی نداشت، و این عیسی (علیه السلام) اموال و لباسش را به غارت بردند. آن عیسی (علیه السلام) ولدی نداشت که سبب حزنش شود، و این عیسی (علیه السلام) ولدی داشت که از مصیبت او قوای او سست و نور چشمش تمام شد، ولی صبر کرد در راه خدا. آن عیسی (علیه السلام) (سایه بان) او مشارق و مغارب بود، و این عیسی (علیه السلام) سه روز در آفتاب افتاده بود. آن عیسی (علیه السلام) دابه اش پاهایش بود، و خادمش دستهایش بود (بحارالانوار، جلد 14، صفحه 238- نهج البلاغة، فیض الاسلام، جلد 3، صفحه 507، خطبه 156 فراز 17)، و این عیسی (علیه السلام) را نگذاشتند که بر پا بایستد، و انگشتش را به جهت انگشتری بریدند و کتفش را قطع نمودند، و دستهایش را از بدن جدا کردند. (تفصیل این مطلب گذشت).
عطایای انبیاء به سبب امام حسین علیه السلام
در آنچه به انبیاء عطا شد به سبب امام حسین (علیه السلام) بدانکه انبیاء را به آن جناب عطا شد دو چیر: یکی اینکه آن حضرت مقتدای ایشان بود در مصیبت، پس به هر مصیبتی می رسید تأسی به او می کرد در صبر کردن، چنانکه از حضرت امیر (علیه السلام) منقول است مضمون آن. (بحارالانوار، جلد 44، صفحه 262- کامل الزیارات، باب 23، صفحه 72).
دوم: اینکه از برای ایشان فرج حاصل می شد در وقت تلفظ به اسم امام حسین (علیه السلام) چنانکه روایت وارد شده.
یکی قبول توبه آدم (علیه السلام) در وقتی که اسماء خمسه را به او تعلیم نمودند. (بحارالانوار، جلد 11، صفحه 174 - معانی الاخبار، صفحه 110).
دوم، نوح (علیه السلام) کشتی او بر جودی مستقر شد. (بحارالانوار، جلد 44، صفحه 243- منتخب طریحی، جلد 1، صفحه 28).
سوم، زکریا را بشارت به یحیی دادند. (بحارالانوار، جلد 44، صفحه 223، و جلد 14، صفحه 178- احتجاج طبرسی، جلد 2، صفحه 273).
چهارم، یونس از شکم ماهی نجات یافت. (بحارالانوار، جلد 14، صفحه 403- مناقب ابن شهر آشوب، جلد 3، صفحه 281).
پنجم، کشف ضر ایوب شد.
ششم، فدا از برای اسماعیل آمد. (بحارالانوار، جلد 44، صفحه 225 - عیون الاخبار، جلد 1، صفحه 209).
هفتم، یوسف از چاه نجات یافت و از زندان خلاص شد. (بحارالانوار، جلد 12، صفحه 231 - تفسیر قمی، جلد 1، صفحه 345).
هشتم، یعقوب به وصال یوسف رسید. (بحارالانوار، جلد 12، صفحه 260- امالی صدوق، مجلس 43، صفحه 208).
چون همه ایشان در هنگام شدت امر متوسل به اسماء خمسه شدند و چون گفتند: بحق الحسین (علیه السلام) دعای ایشان مستجاب گردید و همچنین باقی انبیاء.
مؤلف گوید که: ما نیز از جمله مکروبین به کربت ذنوب هستیم، و بلای ما به سبب گناهان بسیار بزرگ است، پس سؤال می کنیم از خداوند به حق محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) و علی (علیه السلام) و فاطمه (علیها السلام) و حسن (علیه السلام) و حسین (علیه السلام) و در نزد ذکر آن جناب قلب ما شکسته می شود، و اشک ما جاری می گردد، بلی امیدواریم که خداوند کشف نماید بلا را از مادر هنگام ذکر اسم او، و به برکت نام شریفش.

تأثیری كه حادثه كربلا و قیام حسین بن علی (علیهماالسلام) بر اندیشه مردم جهان، حتی غیر مسلمانان داشته، بسیار است. عظمت قیام و اوج فداكاری و ویژگیهای دیگر امام و یارانش سبب شده كه اظهار نظرهای بسیاری درباره این نهضت و حماسه آفرینان عاشورا داشته باشند. نقل سخنان همه آن كسان كتاب قطوری می‌شود. به ویژه كه برخی از نویسندگان غیرمسلمان مستقلا كتابهایی درباره این حادثه نوشته‌اند. در اینجا تنها تعدادی اندك از این نظرها (از مسلمان غیرمسلمان) آورده می‌شود:[1]
ـ مهاتماگاندی (رهبر استقلال هند): من زندگی امام حسین، آن شهید بزرگ اسلام را به دقت خوانده‌ام و توجه كافی به صفحات كربلا نموده‌ام و بر من روشن شده است كه اگر هندوستان بخواهد یك كشور پیروز گردد، بایستی از امام حسین پیروی كند.
ـ محمد علی جناح (قائد اعظم پاكستان): هیچ نمونه‌ای از شجاعت، بهتر از آنكه امام حسین از لحاظ فداكاری و تهور نشان داد در عالم پیدا نمی‌شود. به عقیده من تمام مسلمین باید از سرمشق این شهیدی كه خود را در سرزمین عراق قربان كرد پیروی نماید.
ـ چارلزدیكنز (نویسنده معروف انگلیسی): اگر منظور امام حسین جنگ در راه خواسته‌های دنیایی بود، من نمی‌فهمم چرا خواهران و زنان و اطفالش به همراه او بودند؟ پس عقل چنین حكم می‌نماید كه او فقط به خاطر اسلام، فداكاری خویش را انجام داد.
ـ توماس كارلایل (فیلسوف و مورخ انگیسی): بهترین درسی كه از تراژدی كربلا می‌گیریم، این است كه حسین و یارانش ایمان استوار به خدا داشتند. آنها با عمل خود روشن كردند كه تفوق عددی در جایی كه حق با باطل رو برو می‌شود اهمیت ندارد و پیروزی حسین با وجود اقلیتی كه داشت، باعث شگفتی من است.
ـ ادوارد براون (مستشرق معروف انگلیسی): آیا قلبی پیدا می‌شود كه وقتی درباره كربلا سخن می‌شنود، آغشته با حزن و الم نگردد؟ حتی غیر مسلمانان نیز نمی‌توانند پاكی روحی را كه در این جنگ اسلامی در تحت لوای آن انجام گرفت انكار كنند.
ـ فردر جمس: درس امام حسین و هر قهرمان شهید دیگری این است كه در دنیا اصول ابدی عدالت و ترحم و محبت وجود دارد كه تغییر ناپذیرند و همچنین می‌رساند كه هرگاه كسی برای این صفات مقاومت كند و در راه آن پافشاری نماید، آن اصول همیشه در دنیا باقی و پایدار خواهد ماند.
ـ ل.م.بوید: در طی قرون، افراد بشر همیشه جرأت و پردلی و عظمت روح، بزرگی قلب و شهامت روانی را دوست داشته‌اند و در همین هاست كه آزادی و عدالت هرگز به نیروی ظلم و فساد تسلیم نمی‌شود. این بود شهامت و این بود عظمت امام حسین. و من مسرورم كه با كسانی كه این فداكاری عظیم را از جان و دل ثنا می‌گویند شركت كرده‌ام، هر چند كه 1300 سال از تاریخ آن گذشته است.
ـ واشنگتن ایروینگ (مورخ مشهور آمریكایی): برای امام حسین (علیه‌السلام) ممكن بود كه زندگی خود را با تسلیم شدن به یزید نجات بخشد، لیكن مسؤولیت پیشوا و نهضت بخش اسلام اجازه نمی‌داد كه او یزید را به عنوان خلافت بشناسد. او به زودی خود را برای قبول هر ناراحتی و فشاری به منظور رها ساختن اسلام از چنگال بنی امیه آماده ساخت. در زیر آفتاب سوزان سرزمین خشك و در روی ریگهای تفتیده عربستان، روح حسین فنا ناپذیر است. ای پهلوان و ای نمونه شجاعت و ای شهسوار من، ای حسین!
ـ توماس ماساریك: گرچه كشیشان ما هم از ذكر مصائب حضرت مسیح مردم را متأثر می‌سازند، ولی آن شور و هیجانی كه در پیروان حسین (علیه‌السلام) یافت می‌شود در پیروان مسیح یافت نخواهد شد و گویا سبب این باشد كه مصائب مسیح در برابر مصائب
حسین (علیه‌السلام) مانند پر كاهی است در مقابل یك كوه عظیم پیكر.
ـ موریس دوكبری: در مجالس عزاداری حسین گفته می‌شود كه حسین، برای حفظ شرف و ناموس مردم و بزرگی مقام و مرتبه اسلام، از جان و مال و فرزند گذشت و زیربار استعمار و ماجراجویی یزید نرفت. پس بیایید ما هم شیوه او را سرمشق قرار داده، از زیردست استعمارگران خلاصی یابیم و مرگ با عزت را بر زندگی ذلت ترجیح دهیم.
ـ ماربین آلمانی (خاورشناس): حسین (علیه‌السلام) با قربانی كردن عزیزترین افراد خود و با اثبات مظلومیت و حقانیت خود، به دنیا درس فداكاری و جانبازی آموخت و نام اسلام و اسلامیان را در تاریخ ثبت و در عالم بلند آوازه ساخت. این سرباز رشید عالم اسلام به مردم دنیا نشان داد كه ظلم و بیداد و ستمگری پایدار نیست و بنای ستم هرچه ظاهرا عظیم و استوار باشد، در برابر حق و حقیقت چون پر كاهی بر باد خواهد رفت.
ـ بنت الشاطی: زینب، خواهر حسین بن علی (علیهماالسلام) لذت پیروزی را در كام ابن زیاد و بنی امیه خراب كرد و در جام پیروزی آنان قطرات زهر ریخت، در همه حوادث سیاسی پس از عاشورا، همچون قیام مختار و عبدالله بن زبیر و سقوط دولت امویان و برپایی حكومت عباسیان و ریشه دواندن مذهب تشیع، زینب قهرمان كربلا نقش برانگیزنده داشت.
ـ لیاقت علی خان (نخست وزیر پاكستان): این روز محرم: برای مسلمانان سراسر جهان معنی بزرگ دارد. در این روز، یكی از حزن آورترین و تراژدیك ترین وقایع اسلام اتفاق افتاد، شهادت حضرت امام حسین (علیه‌السلام) در عین حزن، نشانه فتح نهایی روح واقعی اسلامی بود، زیرا تسلیم كامل به اراده الهی به شمار می‌رفت. این درس به ما می‌آموزد كه مشكلات و خطرها هرچه باشد، نبایستی ما پروا كنیم و از راه حق و عدالت منحرف شویم.
ـ جرج جرداق (دانشمند و ادیب مسیحی): وقتی یزید، مردم را تشویق به قتل حسین و مأمور به خونریزی می‌كرد، آنها می‌گفتند: «چه مبلغ می‌دهی»؟ اما انصار حسین به او گفتند: ما با تو هستیم. اگر هفتاد بار كشته شویم، باز می‌خواهیم در ركابت جنگ كنیم و كشته شویم.
ـ احمد محمود صبحی: اگر چه حسین بن علی (علیهماالسلام) در میدان نظامی یا سیاسی شكست خورد، اما تاریخ، هرگز شكستی را سراغ ندارد كه مثل خون حسین (علیه‌السلام) به نفع شكست خوردگان تمام شده باشد. خون حسین، انقلاب پسر زبیر و خروج مختار و نهضتهای دیگر را در پی داشت، تا آنجا كه حكومت اموی ساقط شد و ندای خونخواهی حسین، فریادی شد كه آن تختها و حكومتها را به لرزه در آورد.
ـ آنطون بارا (مسیحی): اگر حسین از آن ما بود، در هر سرزمینی برای او بیرقی بر می‌افراشتیم و در هر روستایی برای او منبری بر پا می‌نمودیم و مردم را با نام حسین به مسیحیت فرا می‌خواندیم.
ـ گیبون (مورخ انگلیسی): با آنكه مدتی از واقعه كربلا گذشته و ما با صاحب واقعه هم وطن نیستیم، مع ذلك مشقات و مشكلاتی كه حضرت حسین (علیه‌السلام) تحمل نموده، احساساست سنگین دل ترین خواننده را بر می‌انگیزد، چندانكه یك نوع عطوفت و مهربانی نسبت به آن حضرت در خود می‌یابد.
ـ نیكلسون (خاورشناس معروف): بنی امیه، سركش و مستبد بودند، قوانین اسلامی را نادیده انگاشتند و مسلمین را خوار نمودند... و چون تاریخ را بررسی كنیم، گوید: دین بر ضد فرمانفرمایی تشریفاتی قیام كرد و حكومت دینی در مقابل امپراتوری ایستادگی نمود. بنابراین، تاریخ از روی انصاف حكم می‌كند كه خون حسین (علیه‌السلام) به گردن بنی امیه است.
ـ سرپرسی سایكس (خاورشناس انگلیسی): حقیقتا آن شجاعت و دلاوری كه این عده قلیل از خود بروز دادند، به درجه‌ای بوده است كه در تمام این قرون متمادی هر كسی آن را شنید، بی اختیار زبان به تحسین و آفرین گشود. این یك مشت مردم دلیر غیرتمند، نامی بلند غیر قابل زوال برای خود تا ابد باقی گذاشتند.
ـ تاملاس توندون (هندو، رئیس كنگره ملی هندوستان): این فداكاریهای عالی از قبیل شهادت امام حسین (علیه‌السلام)، سطح فكر بشریت را ارتقا بخشیده است و خاطره آن شایسته است همیشه باقی بماند و یادآوری شود.
ـ محمد زغلول پاشا (در مصر، در تكیه ایرانیان): حسین (علیه‌السلام) در این كار، به واجب دینی و سیاسی خود قیام كرده و اینگونه مجالس عزاداری، روح شهامت را در مردم پرورش می‌دهد و مایه قوت اراده آنها در راه حق و حقیقت می‌گردد.
ـ عبدالرحمان شرقاوی (نویسنده مصری): حسین (علیه‌السلام)، شهید راه دین و آزادگی است. نه تنها شیعه باید به نام حسین ببالد، بلكه تمام آزاد مردان دنیا باید به این نام شریف افتخار كنند.
ـ طه حسین (دانشمند و ادیب مصری): حسین (علیه‌السلام)، برای به دست آوردن فرصت و از سرگرفتن جهاد، در آتش شوق می‌سوخت. او زبان را درباره معاویه و عمالش آزاد كرد، تا به حدی كه معاویه تهدیدش نمود. اما حسین، حزب خود را وادار كرد كه در طرفداری حق سختگیر باشند.
ـ عبدالحمید جودة السحار (نویسنده مصری): حسین (علیه‌السلام) نمی‌توانست با یزید بیعت كند و به حكومت او تن بدهد، زیرا در آن صورت، بر فسق و فجور، صحه می‌گذاشت و اركان ظلم و طغیان را محكم می‌كرد و بر فرمانروایی باطل تمكین می‌نمود. امام حسین به این كارها راضی نمی‌شد، گرچه اهل و عیالش به اسارت افتند و خود و یارانش كشته شوند.
ـ علامه طنطاوی (دانشمند و فیلسوف مصری): (داستان حسینی) عشق آزادگان را به فداكاری در راه خدا بر می‌انگیزد و استقبال مرگ را بهترین آرزوها به شمار می‌آورد، چندانكه بر شتاب به قربانگاه، بر یكدیگر پیشی جویند.
ـ العبیدی (مفتی موصل): فاجعه كربلا در تاریخ بشر نادره‌ای است، همچنان كه مسببین آن نیز نادره‌اند... حسین بن علی (علیهماالسلام) سنت دفاع از حق مظلوم و مصالح عموم را بنا بر فرمان خداوند در قرآن به زبان پیامبر اكرم وظیفه خویش دید و از اقدام به آن تسامحی نورزید. هستی خود را در آن قربانگاه بزرگ فدا كرد و بدین سبب نزد پروردگار، «سرور شهیدان» محسوب شد و در تاریخ ایام، «پیشوای اصلاح طلبان» به شمار رفت. آری، به آنچه خواسته بود و بلكه برتر از آن، كامیاب گردید.
-------------------------------------------------------------------------------

تعریف عرفان:

مراتب عرفان:

تعریف «ولی»

عرفان امام حسین«علیه السلام»

تجلیات عرفان در گفتار حضرت(دعای عرفه)

تجلیات عرفان در كردار حضرت

عشق به خداوند در عاشورا:

مسلم سفیر امام حسین‏علیه‏السلام

دلاوریها و كظم غیظ مسلم

وصیتنامه مسلم

بازتاب شهادت مسلم

امّا كرامات امام حسین علیه السلام

وصیتنامه اباعبدالله الحسین‏علیه‏السلام

جلوه‏هایى از حقیقت اسلام

شب عاشورا

روز عاشورا

خطبه‏هاى امام حسین‏علیه‏السلام

روحیه اصحاب حسین‏علیه‏السلام

ارزشهاى اخلاقى در حادثه كربلا

مروت

ایثار

مساوات

انتخاب انقلابى حر

بانوى كربلا زینب كبرى‏علیهاالسلام

رسالت امام سجادعلیه‏السلام

پی نوشت :

1- عبدالكریم عثمان، روانشناسى از دیدگاه غزالى، ترجمه و نگارش محمدباقر حجتى، تهران، نشر فرهنگ اسلامى، 1361، ص‏330.
2- محمدرضا حكیمى، دانش مسلمین، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، بى‏تا، ص 332.
3- محمدرضا حكیمى، شرف‏الدین، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1360، ص‏163.
4- همان، ص‏163.
5- سید جعفر شهیدى، پس از پنجاه سال، پژوهشى تازه پیرامون قیام حسین‏علیه‏السلام، تهران، امیركبیر، 1358، ص‏149.
6- همان، ص‏136.
7- همان، ص 140-141.
8- همان، ص‏146.
9- همان، ص‏146.
10- ابوالحسن على بن حسین مسعودى، مروج الذهب و معادن الجواهر، ج‏2، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، بنگاه ترجمه و نشر كتاب، ص‏47، 64.
11- مرتضى مطهرى، حماسه حسینى، ج‏1، تهران، انتشارات صدرا، بى‏تا، ص‏178.
12- على شریعتى، شهادت، تهران، انتشارات حسینیه ارشاد، 1350، ص‏40، 41، 42، 60.
13- سیدجعفر شهیدى، پس از پنجاه سال، صص‏149، 150.
14- حماسه حسینى، ج‏1، ص‏238.
15- همان، ص‏238.
16- عباس محمود عقاد، ابوالشهدا الامام حسین‏علیه‏السلام، ترجمه كاظم معزى، تهران، نشر كتابفروشى علمیه اسلامیة، بى تا، ص‏138.
17- همان ماءخذ، ص 177.
18- همان ماءخذ، همان ص .
19- همان ماءخذ، همان ص .
20- همان ماءخذ، همان ص .
21- این حدیث را ترمذى در ج 13، ص 193 از سنن نقل كرده و در (( كشف الغمه )) ، ص 178 نقل شده است .
22- (( كشف الغمه )) ، ص 178.
23- صحیح ترمذى ج 13، ص 197، و در آن جا آمده است كه این كار را دو یا سه بار تكرار كرد.
24- حماسه حسینى، ج‏2، صص 122،123، 134.
25- همان، صص‏134 و 135.
26- حماسه حسینى، ج‏1، صص 238 و239.
27- پس از پنجاه سال، ص‏172.
28- علامه محمدحسین طباطبائى، شیعه در اسلام، قم، مطبوعاتى دارالتبلیغ،1346، ص‏135.
29- محمدرضا حكیمى، بعثت، غدیر، عاشورا، مهدى، تهران، نشر فرهنگ اسلامى، بى‏تا، ص‏151.
30- حماسه حسینى، ج‏2، ص‏247.
31- پس از پنجاه سال...،صص 172 و173.
32- همان، ص‏173.
33- همان، ص‏181.
34- رجبعلى مظلومى، رهبر آزادگان، تهران، واحد تحقیقات اسلامى بنیاد بعثت، 1362، ص‏41.
35- حماسه حسینى، ج‏3، ص‏159.
36- ابوالشهدا الامام حسین‏علیه‏السلام، ص‏138.
37- بعثت، غدیر، عاشورا، مهدى، ص‏155 تا 161.
38- همان، ص‏151.
39- رجبعلى مظلومى، رهبر آزادگان، ص‏42.
40- حماسه حسینى، ج‏2، ص‏262
41- همان، ص 261 تا ص‏267.
42- همان، ص‏268.
43- همان، ص‏112 تا116.
44- همان، ص‏118.
45- محمدباقر محقق، قرآن و امام حسین، تهران، انتشارات بعثت، 64، ص‏94.
46- پس از پنجاه سال،...، ص‏182.
47- حماسه حسینى، ج‏2، ص‏292.
48- بنت الشاطى، بانوى كربلا، ترجمه سیدرضا صدر، تهران، نشر چاپ جدید، ص‏61، ص‏167.
49- ابوالشهدا الامام حسین، ص‏222.
50- بعثت، غدیر ،عاشورا، مهدى، ص‏162.