تبیان، دستیار زندگی

جمهوری آذربایجان از جمله کشورهای اسلامی است که به دلیل فاصله گرفتن دولتمردانش از احکام اسلامی و نیز به دلیل شناخت نداشتن مردم از اسلام حقیقی بنا به دلایل گوناگون، مشکلات زیادی را تحمل می‌كند. مصداق بارز مشکلات این کشور در اشغال بودن حدود 20 درصد از خاک جمهوری آذربایجان در سال‌های متوالی گذشته است. چنانچه دولتمردان جمهوری آذربایجان، زمینه شناخت اسلام حقیقی برای مسلمانان این کشور را فراهم می‌كردند، قطعا مردم آذربایجان در سایه آموزه‌های دینی از قبیل غیرت دینی، شهادت و... سرنوشت دیگری را برای قره باغ و دیگر مناطق اشغالی کشورشان رقم می‌زدند .

جمهوری آذربایجان در ماه رمضان
ماه مبارک رمضان و برخی مناسبت‌های آن از قبیل شب‌های قدر و روز جهانی قدس، از جمله روزهایی است که می‌توان همزمان به دو موضوع مهم در جمهوری آذربایجان پی برد. این ماه از یک سو علاقه فطری و قلبی مردم آذربایجان به دین اسلام را مشخص می‌نماید و از سوی دیگر، برداشت‌های سطحی مسلمانان این جمهوری از برخی احکام اسلامی و عدم شناخت و آگاهی آنان از دیگر تعالیم این دین آسمانی را آشکار می‌کند .

مردم منطقه‌ای که امروزه جمهوری آذربایجان نامیده می‌شود، پس از جدایی از ایران، سالهای متمادی زیر استیلای تزارها و کمونیست‌ها بودند که سال‌های 1918تا 1920 حایل بین تسلط تزارها و کمونیست‌ها بر این منطقه است؛ با این توضیح که در این دو سال، حزب مساوات دولتی به ظاهر مستقل در منطقه تاریخی آران بنیان نهاد و نام حکومت خود را از روی برخی مطامع سیاسی و... آذربایجان نامید. مردم این منطقه در زمان استیلای روس‌ها (اعم از تزارها و کمونیست‌ها) سال‌های سخت و طاقت فرسایی را پشت سر گذاشتند. این مردم بر سر اعتقادات خود چه کشته‌ها که نداده و چه شکنجه‌هایی که نشده‌اند !

به رغم همه مقاومت‌ها و ایستادگی‌های مردان و زنان مؤمن این منطقه، روسها توانستند تا حدود زیادی اعتقادات دینی مردم را از بین ببرند و احکام اسلامی را یکی پس از دیگری تعطیل كنند. در سال‌های حاكمیت كمونیست‌ها، هرچند دینداران غیرتمند و با تعصب آذربایجان، پنهانی و در خلوت خود با خدایشان به انجام فریضه روزه اهتمام می‌كردند، ولی از آنجا كه مساجد تعطیل بوده و بجای آوردن آداب و آیین‌های دینی هم ممنوعیت داشت، ماه رمضان به فریضه‌ای تعطیل شده مبدل شده بود .

پس از استقلال جمهوری آذربایجان از اتحاد جماهیر شوروی، به رغم میل باطنی دولتمردان این جمهوری در ادوار گوناگون، صدها مسجد در روستاها و شهرهای گوناگون جمهوری آذربایجان احیا و یا احداث شده است که این موضوع، زمینه مناسبی برای از انزوا درآوردن و تكریم ماه رمضان فراهم آورده است .

امروزه بسیاری از مردم جمهوری آذربایجان که در نتیجه سیاست‌های دوران استیلای روسها و نیز سیاست‌های دین‌زدایی دوران پس از استقلال با معارف حقیقی اسلام فرسنگ‌ها فاصله دارند، به دلیل اینکه فریضه روزه را سینه به سینه از نیاکان خود به ارث برده‌اند، با اشتیاق تمام نسبت به انجام آن مبادرت می‌ورزند، لیکن درباره شناخت دیگر احکام اسلامی همچون موضوع حجاب، نماز، حج و... با مشکلات زیادی روبه‌رو هستند. اهتمام مردم مسلمان جمهوری آذربایجان در بزرگداشت ماه رمضان، علاقه قلبی و فطری آنان به دین اسلام را نشان می‌دهد، ولی، شناخت نداشتن واقعی بیشتر مردم این جمهوری از بسیاری از احکام اسلام ضرورت معرفی اسلام واقعی برای آنان را بیش از پیش مشخص می‌سازد؛ موضوعی که در کنار جدیت و تلاش مردم جمهوری آذربایجان برای شناخت احکام اسلامی، اقدام عملی همه علما و دانشگاهیان برای شناساندن احکام نورانی اسلام به مردم مسلمان دومین کشور شیعی جهان را مشخص می‌سازد .

البته در سال‌های اخیر، مردم مسلمان آذربایجان به ویژه دینداران و مؤمنان این جمهوری، گام‌های بلندی برای شناساندن اسلام حقیقی و زدودن تحریفات و خرافات از دامان پاک و آسمانی دین اسلام برداشته‌اند، لیکن همراهی نكردن دولت با آنان، تلاشهای آنان را تا اندازه‌ای کمرنگ نموده است. دولتمردان جمهوری آذربایجان با استناد به قانون اساسی این کشور که بر پایه دو اصل لائیسم و سکولاریسم تدوین شده است، به روش‌های گوناگون بر سر راه گروه‌های اسلامی موانع زیادی ایجاد می‌نمایند، به گونه‌ای که اقلیت 5 درصدی دیگر ادیان و نیز گروه‌های لائیک از آزادی عمل بیشتری نسبت به اکثریت 95 درصدی مردم آذربایجان برخوردارند .

به رغم همه آنچه گفته شد، ماه رمضان در جمهوری آذربایجان، وضیعت این جمهوری را با ماههای بعدی سال متفاوت می‌نماید. در این ماه بیشتر رستوران‌ها به حالت تعطیل درمی‌آیند و افرادی که به عنوان خواننده در این رستوران‌ها برنامه موسیقی اجرا می‌نمایند، به احترام ماه مبارک رمضان برنامه‌های خود را تعطیل می‌نمایند و حتی برخی از آنان، اعم از زن و مرد خود نیز روزه می‌گیرند. در این ماه در بیشتر مساجد، سفره احسان بر پا می شود و به طور کل، مساجد در این ماه از ازدحام بیشتری نسبت به ماه‌های دیگر برخوردار است، به ‌ویژه مساجد بزرگ كه مسلمانان جمهوری آذربایجان نماز را در این مساجد باشكوه به جماعت بجای می‌آورند. در این ماه علاوه بر مساجد، مقبره برخی امامزادگان نسبت به ماه‌های دیگر، زایران بیشتری دارند و در این محلها نیز افراد ثروتمند با دادن قربانی و... به نیازمندان کمک می‌کنند .
استقبال قابل توجه مردم جمهوری آذربایجان از برنامه‌های شبکه جهانی سحر، می‌تواند دلیل خوبی برای اهتمام مردم مسلمان جمهوری آذربایجان در بزرگداشت ماه مبارك رمضان باشد. سال گذشته، خبرگزاری قرآنی ایران (ایكنا) در باكو، نتیجه نظرسنجی از مردم داخل این كشور پیرامون میزان نگاه كردن برنامه‌های مذهبی ویژه رمضان شبكه سحر را در میان بینندگان تلویزیون در آذربایجان به میزان 42 درصد اعلام نمود که این موضوع حاکی از اشتیاق این مردم برای کسب معارف اسلامی است .

در زمینه رسانه‌های جمهوری آذربایجان در ماه مبارک رمضان، باید اذعان داشت که محتوای بسیاری از برنامه‌های تلویزیونی جمهوری آذربایجان، به گونه‌ای است که گویا مخاطبان این برنامه‌ها، عموما افراد بی دین و لائیک هستند. برخی فیلم‌ها و سریال‌های مبتذلی که از شبکه‌های تلویزیونی جمهوری آذربایجان پخش می‌‌شود، گوی سبقت را از شبکه‌های غربی ربوده‌اند که به طور طبیعی پیامدهای منفی اخلاقی و فرهنگی این برنامه‌ها دامنگیر جوانان مسلمان جمهوری آذربایجان می‌‌شود .
به نوشته روزنامه غربگرای «ینی مساوات» در اغلب شبکه‌های تلویزیونی جمهوری آذربایجان، نه تنها خبری از برنامه‌های ویژه ماه مبارک نیست، بلکه برخی شبکه‌ها مانند شبکه «آ. ت. و» برای لجاجت با مسلمانان در مواقع افطار و سحری صحنه‌های زشت و مشمئز کننده ای را به نمایش می‌گذارند .

از جمله موارد قابل تأمل این‌که برخی زنان جمهوری آذربایجان که حجاب اسلامی ندارند نیز نسبت به گرفتن روزه اهتمام می‌ورزند و همچنین افرادی هستند که روزه می‌گیرند، لیکن نماز بجا نمی‌آورند. این مسائل و موارد شبیه آن به نوبه خود، حاکی از علاقه مردم آذربایجان به دین اسلام است که متأسفانه به دلایل پیش گفته نتوانسته‌اند احکام اسلامی را به طور دقیق آموزش بینند .

مطلب دیگر آن که امسال به دلیل نزدیکی ماه رمضان با زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آذربایجان دولت این کشور تلاش کرده است با انجام تبلیغاتی درباره این ماه، آرای مردم دیندار و مؤمن آذربایجان را به دست آورد. از جمله اقداماتی که دولت باکو برای این منظور انجام داده است، نصب تابلوهایی درباره فرا رسیدن ماه رمضان در خیابان‌ها و میادین گوناگون شهر باکوست که این کار برای نخستین بار انجام شده است. البته مردم و گروه‌های دینی باکو، حمایت از نامزدی الهام علی اف را به پالایش شبکه‌های تلویزیونی از برنامه‌های مبتذل وابسته دانسته‌اند که به نظر می‌رسد با توجه به سیطره صهیونیست‌ها بر بسیاری از این شبکه‌ها این خواسته گروه‌های دینی حتی برای کوتاه مدت نیز اجابت نشود .

خلاصه در این ماه، بیشتر دینداران روزه‌دار آذربایجانی، با توجه به این‌كه شیعه دوازده امامی هستند به انجام فرایض دینی می‌پردازند و به دستورالعمل‌های شرعی توجه دارند و در تلاشند آنچه را كه شارع مقدس گفته و احكام و آموزه‌های دینی بر جای مانده از سیره اهل بیت(ع) مؤید آنست، عمل كنند .

شب‌های قدر و روز جهانی قدس در جمهوری آذربایجان
از مهمترین مناسبت‌هایی که در این ماه قرار دارد، شب‌های لیالی قدر و نیز روز جهانی قدس است. مردم جمهوری آذربایجان در شب‌های قدر با اشتیاق زیادی در مساجد و تکایا به احیا و راز و نیاز با معبود خویش می‌پردازند. حسینیه ایرانیان باکو در این شب‌ها، سرشار از مشتاقان آذری است که برای بهره‌گیری از سخنرانی و مراسم عزاداری در این محل جمع می‌شوند و خیلی اوقات به دلیل محدودیت جا در محوطه بیرونی حسینیه از مراسم احیا استفاده می كنند. مردم جمهوری بیش از هر زمان دیگری در این ماه‌ها خود را نیازمند معارف قرآنی می‌بینند و از اینکه نمی‌توانند متن اصلی قرآن را بخوانند ابراز تأسف شدید می‌نمایند .

از دیگر مناسبت‌هایی که جلوه‌ای دیگر از عشق و علاقه قلبی مردم جمهوری آذربایجان به دین اسلام را به نمایش می‌گذارد، روز جهانی قدس است. این روز هرچند در جمهوری آذربایجان روز کاری است، اما بسیاری از مردم این کشور در مساجد جمع می‌شوند و با سر دادن شعارهای مرگ بر اسرائیل، مرگ بر آمریکا و مرگ بر اشغالگران صهیونیست و ارمنی، خواستار اتحاد کل جهان اسلام برای آزادسازی اراضی اشغالی مسلمانان و قدس شریف می‌شوند .
.
سخن آخر این که در این ماه، مردم شیعه جمهوری آذربایجان، بیش از هر زمان دیگری، آمادگی خود را برای آموزش واقعی آموزه‌های دینی و بازگشت به هویت اصیل ایرانی ـ اسلامی فریاد می‌زنند و با این كار خود، رسالت همه علمای شیعی و نیز دانشگاهیان را برای کمک معنوی به آنان سنگینتر می‌نمایند .

استقبال

مردم مسلمان افغانستان یک ماه جلوتر خودشان را برای استقبال از ماه مبارک رمضان آماده می‏کنند. چند روز مانده به ماه مبارک هم مردم به آسمان نگاه می‏کنند و به دنبال ماه می‏گردند. ماه را که دیدند آتش روشن می‏کنند تا بقیه هم بدانند که ماه دیده شده است، البته الان با روش‏های جدید و رسانه‏ها به یکدیگر اطلاع می‏دهند.

مسجد

خانم‏ها هم به صورت خودجوش مساجد را تمیز می‏کنند. روحانی مسجد، در سحرهای رضان، دعای سحر می‏خواند، گاهی هم اشعاری در مدح امام علی ـ علیه‏السلام ـ . مردم بعد از نماز صبح در مسجد دور هم جمع می‏شوند و قرآن می‏خوانند.

تلویزیون

آنجا شبکه تمدن با الگو گرفتن از ایران برنامه‏هایی مثل تلویزیون ایران پخش می‏کند. این شبکه پربیننده‏ترین شبکه افغانستان است.

شب قدر

نوزدهم، بیست و یکم، بیست و سوم مثل ایران مردم به مسجد می‏روند و جوشن کبیر می‏خوانند، صد رکعت نماز را به جا می‏آرند، قرآن به سر می‏گذارند و اعمالی در مجموع اعمالی را که در مفاتیح نوشته شده انجام می‏دهند.  

عید اموات

شب بیست و هفتم، یا بیست و هشتم و یا بیست و نهم به نام «شب مرده‏ها» معروف است و به تعبیری عید اموات محسوب می‏شود. در این شب مردم برای اموات نذر می‏دهند و طلب استغفار می‏کنند.

روزه خوری

هیچ کس، حتی اگر عذر شرعی هم داشته باشد، علنی روزه‏‏اش را نمی‏خورد، حتی اگر در خانه هم روزه نمی‏گیرد سعی می‏کند هیچ کس نفهمد. اگر مردم کسی را در حال روزه‏خوری دیدند، طور دیگری به او نگاه می‏کنند، اگر آن فرد به نماز عید فطر هم آمد، مردم با او برخورد خوبی ندارند.

عید فطر

مردم، شب بیست و نهم در آسمان به دنبال ماه می‏گردند تا هلال ماه شوال را که نوید بخش عید فطر است ببینند. روز عید، مردم لباس نو و جدید که تازه خریده‏اند، می‏پوشند و به نماز عید می‏روند. بعد از پایان نماز هر خانه به خاطر عید، غذا تدارک می‏بینند و مثلاً در یک روستا که چهل خانوار با حدود پانصد نفر جمعیت دارد، پنج نفر به عنوان مهمان به خانه یک نفر که به قید قرعه اسم او درآمده می‏روند و آن شخص از آنان پذیرایی می‏کند؛ البته این رسم که از قدیم بوده، مختص آقایان است.

  استقبال

در كشور تاجیكستان حلول ماه مبارك از طرف شورای علماء تعیین می‏گردد. مردم تاجیكستان بالای 95% مسلمان و عمده حنفی مذهب بوده و سلطه هفتاد ساله كمونیست‏ها نیز نتوانسته است مناسبت‏های مذهبی را در آن كشور ریشه كن نماید. و از طرفی بعد از فروپاشی رژیم كمونیستی این مناسبت‏ها پررنگ‏تر شده است.

مردم از چند روز قبل برای ماه مبارك آماده می‏شوند و با فرا رسیدن ماه مبارك رمضان، فوج فوج به صف نمازگزاران افزوده می‏شود. در كوچه و بازار مردم بیشتر مراعات حال یكدیگر را دارند و یك فضای معنوی همه جارا فرا می‏گیرد.

برنامه‏های این ماه

مهمترین عمل در ماه مبارك نمازهای تراویح و ختم قرآن است.

در این ماه هر شب بعد از نماز عشاء سی ركعت نماز تراویح كه نماز مستحبی است با جماعت برگذار می‏شود.

در شبهای مبارك كه بهار قرآن است، قرآن كریم با صدایدلنشین حافضان تلاوت می‏شود.

افطار

از برنامه‏های دیگر افطاری‏ها می‏باشد. مردم تاجیكستان مهمان دوست هستند و به هر بهانه‏ای مهمانی برگزار می‏نمایند. مخصوصاً در ماه مبارك رمضان، كمتر پیش می‏آید كه خانواده‏ها در خانه خود و سر سفره‏هایشان افطار بخورند، چون به خانه‏ی فامیل یا برادران و خواهران و ... به افطاری دعوت می‏شوند.

شب قدر

شب قدر در دهه آخر و شب 27 ماه مبارك دانسته شده است. در این شب‏ها معمولاً مردم پیر و جوان در مسجدهابیدار می‏مانند و به ادای نماز و قرائت قرآن مشغول می‏شوند و همچنین علمای دین سخنرانی می‏كنند.

عید فطر

عید فطر باز هم از طرف همان شورای علما تعیین می‏گردد. روز عید مردم به سوی مسجدها سرازیر می‏شوند و نماز عید با شكوه و شهامت خاصی برگزار می‏گردد.

استقبال

ماه رمضان در آمریکا هم حال و هوای دیگری دارد. مسلمانان این کشور هم این ماه را جشن می‏گیرند و آن را گرامی می‏دارند.

افق‏های گوناگون

در آمریکا هم به دلیل پهنای کشور و افق‏های گوناگون، تشخیص زمان افطار و سحر یکی از مسایل مهم است. این مسأله پیش از این از مشکلات مردم بود و حتی وقتی چند سال پیش یک روحانی ایرانی مقیم این کشور، با تأسیس شبکه‏ای ماهواره‏ای که فقط اوقات شرعی را برای مردم ایالات مختلف بیان می‏کرد بینندگان زیادی را به خود جذب نمود. اما اکنون با وجود وب‏سایت‏های متعدد و نیز مساجد و مراکز و اطلاع‏رسانی در این زمینه، این مشکل حل شده است.

تغذیه

بزرگ‏ترین مشکل مسلمانان متدین آمریكا، دسترسی به "گوشت و غذای حلال" است. لذا آنها در هنگام افطار مجبورند مسافتی طولانی را برای رسیدن به منزل یا نزدیک‏ترین مؤسسه اسلامی طی کنند.

اگرچه با شناخته‏شدن جمعیت زیاد مسلمانان، رستوران‏های حلال نیز رو به افزایش است اما هنوز نمی‏تواند مشکلات مردم مقید به قیود شرعی را برطرف نماید.

مرکز اسلامی نیویورک

این مرکز، از جمله مؤسسات اسلامی است که پذیرایی افطار را برای مسلمانان سکن "نیویورک" فراهم می‏سازد. هم‏اکنون هر شب بیش از 2000 نفر برای نماز جماعت، صرف افطار و مراسم مذهبی به این مرکز می‏آیند.

زندگی آمریکایی

در حالی كه مسلمانان دیگر نقاط جهان، شرایط هماهنگی را می‌گذرانند، همگی با هم افطار می‌كنند و کار و تجارت نیز با روزه تنظیم می‌شود، مسلمانان آمریكایی مجبورند خود را با شیوه زندگی آمریكایی وفق دهند و برنامه خاصی داشته باشند.

اطعام در مساجد

با توجه به مطلب بالا، برای کسانی که مجبورند در هنگام غروب آفتاب هم سر كارشان باشند اطعام مساجد یک نعمت بزرگ است. آنان هنگام افطار، سریعا خود را به مسجدی در نزدیكی محل كارشان كه افطار می‌دهد، می‌رسانند و پس از گرفتن افطار، برای خوردن آن بسرعت به محل كارشان بازمی‌گردند.

تأثیر بر آمریکا ؛ ازدیاد احترام به مسلمانان

تأثیرات و تأثّرات این ماه دو طرفه است ؛ یعنی با وجود مشکلات مسلمانان آمریكا، آمریكایی‌های بسیاری نیز به واسطه رمضان با مسلمانان بیشتر آشنا می‌شوند و رابطه برقرار می‌كنند.

پیروان ادیان مختلف، با مشاهده مسلمانانی که برای اجرای دستور الهی، مبارزه با نفس و خودسازی، یک ماه تمام روزهدار هستند، برای مسلمانان آمریکگا ارزش و احترام زیادی قائل می‏شوند.

پس از 11 سپتامبر

پس از فشارهای 11 سپتامبر، نیاز به گفت‌وگوی پیروان ادیان بیشتر حس شد. بسیاری از مسلمانان آمریكایی هم رمضان را شانسی برای رسیدن به تفاهم می‌دانند. برخی از آنها، همسایگان غیرمسلمان را برای افطار به خانه خود دعوت می‌کنند. افطار صاحبان عقاید گوناگون با یكدیگر، از آن زمان به یك سنت تبدیل شده است. "شورای روابط اسلام و آمریکا" نیز ابتکار عمل سالانه خود را با عنوان "سهیم کردن دیگران در رمضان" ادامه داده و از مساجد سراسر ایالات متحده خواسته در این برنامه شرکت کرده و جامعه غیرمسلمان را در ضیافت‏های افطاری خود سهیم کنند. ابتکار عمل سالانه این شورا باهدف برقراری ارتباط به منظور ارتقا درک اسلام و کمک به پیروان ادیان مختلف امریکا برای دیدار با همسایگان مسلمان با شرکت در مراسم و ضیافت‏های افطاری انجام می‌شود.

مسلمانان سان‌فرانسیسكو نیز شش سال است که مراسم افطاری را در یكی از مراكز شهر ترتیب می‌دهند كه حدود 100 داوطلب را از مسلمانان، یهودیان، مسیحیان، راست‌گرایان، و... به خود جذب كرده است.

«نعیم رنداهاوا» کارگردان مسلمان آمریکایی هم فیلمی مستند به نام "رمضان در آمریکا" ساخت و موفق شد تصویری واقعی از اسلام و سنت‏های مسلمانان ارائه دهد.

اقدامات پلیس

افسران پلیس نیویورک هم بر اساس سنت هرساله، در آستانه ماه مبارک رمضان با رهبران دینی و اعضای جامعه مسلمان دیدار کرده و گامهایی را که می‌توانند امنیت فضای ماه مبارک رمضان و روزهای مقدس این ماه را برای جامعه مسلمان تضمین کنند به بحث و گفتگو می‏گذارند.

آموزش اسلام به افسران مسلمان از راه‏هایی چون نمایش ویدئوهای آموزشی درباره مساجد و حضور در گردهمایی‌هایی اسلامی صورت می‌گیرد.

ابزار الکترونیک

مسلمانان ایالات متحده، از ابزارهای الکترونیک هم برای رمضان بهره می‏گیرند. سایت‏ها و وبلاگ‏ها ابزار خوبی برای برای انعكاس مفاهیم رمضان هستند. این سایت‏ها ادعیه مخصوص ماه مبارک را منتشر و زمان دقیق افطار و سحر را اعلام می‏کنند.

رمضان، فرصتی برای ترک اعتیاد

سازمان‏های برجسته اسلامی در ایالات متحده از ماه مبارک رمضان برای تأدیب نفس سود برده و ستاد ضد دخانیات را به منظور ترک عادت استعمال دخانیات تشکیل داده‏اند. مسؤولان این سازمان‏ها می‏گویند: «هدف ما این است که معتادان در طول ماه رمضان به علت روزه‏داری و اراده قاطع، این عادت را ترک کنند. ماه رمضان دست کم نیمی از راهی که باید آنها برای ترک استعمال دخانیات طی کنند را فراهم کرده و نیم دیگر را نیز باید با عزم راسخ خود طی کنند. دین در مبارزه با عادات ناپسند چون استعمال دخانیات معجزه می‏کند».

آنان با توزیع پوسترها و برگزاری سمینارهای آموزشی اهداف خود را تبیین می‏کنند.

عید فطر

این عید کم‏کم در فرهنگ آمریکا جا می‏افتد. مثلاً تمبر «عید مبارك» كه به عنوان نخستین تمبر اسلامی در آمریكا در سال 2007 و به منظور گرامیداشت عید سعید فطر منتشر شده بود، در تابستان امسال (سپتامبر 2009) تجدید چاپ می‌شود. بیشتر قطعات این تمبر كه به مناسبت عید فطر دو سال پیش چاپ شد، بسرعت از سوی مسلمانان و مجموعه‌داران خریداری گردید و در حال حاضر این تمبر نایاب شده است.

کمپانی چند ملیتی "تایسون فودز" ـ بزرگترین تولید کننده گوشت جهان ـ که در ایالات متحده مستقر است نیز عید فطر را به عنوان تعطیلات رسمی برای کارکنان مسلمان این کمپانی به رسمیت شناخت.

استقبال

مردم نیجریه با تمیز و آماده کردن مساجد برای اقامۀ نماز و جلسات قرآن و تفسیر، به استقبال ماه مبارک می‏روند. با ثبوت هلال، مردم جشن‏های باشکوهی برگزار می‏کنند و با زدن طبل، در خیابان‏ها می‏چرخند و سرود می‏خوانند.

آغاز ماه

اكثریت مردم، شروع ماه مبارك رمضان را با اعلام و اعلان «سلطان» قبول می‌کنند؛، اما پیروان صوفیه سخن سلطان را قبول ندارند و می‌گویند ما خودمان باید با چشم خودمان هلال ماه را ببینیم، لذا معمولاً آنها هر سال 2 روز بعد از اکثریت مردم روزه می‌گیرند.

(سلطان، شخصی از نسل پادشاهان گذشته نیجریه است که اگرچه اکنون ـ در حکومت جمهوری ـ قدرت رسمی ندارد ولی کماکان دارای قدرت بومی و نفوذ دینی است و اموری مانند حج، استهلال و مساجد زیر نظر وی و نمایندگانش در ایالات ـ یا همان سلطان‏های محلی ـ برگزار می‏شود. روز بیستم مرداد امسال (1388) خبر رسید که مسلمانان نیجریه پس از سالها اختلاف برای درنظر گرفتن یک روز واحد برای آغاز ماه مبارک رمضان، امسال تصمیم گرفتند وحدت خود را تقویت کرده و در سراسر کشور یک روز مشترک را به عنوان آغاز ماه مبارک رمضان در نظر گیرند. «سلطان سوکوتو» در این باره گفت: ما از اختلاف‏های همیشگی میان مسلمانان درباره ماه مبارک رمضان و عید فطر دلسرد شده ایم، درحالی که اسلام یکی است و لزوم صدای واحد مسلمانان، بیش از سایر مواقع ضرورت دارد. ما از اختلافات مسلمانان شمال و جنوب نیجریه درباره آغاز ماه مبارک رمضان در سال گذشته ابراز تأسف می‏کنیم؛   رویدادهایی که مایه شرم است.)

تغذیه

مردم نیجریه در این ماه معمولاً غذاهای مخصوصی دارند و مصرف میوه هم در این ماه بیشتر می‌شود. زنان برای افطار غذاهایی همچون "العصیدة"، "الدویا"، "حلیم" و "اذنجی"و برای سحر "التو" فراهم می‏کنند. فرنی، شیر، چای و غذاهایی شبیه فلافل نیز جزء خوردنی‏های محبوب این ماه است.

افطار

چون مردم با یكدیگر ارتباط دارند، چند خانواده افطارهایشان را بر می‌دارند و جلوی خانه یک نفر از همسایگان یك سفره پهن می‌کنند و با هم افطار می‌کنند، این رسم در دنیای صنعتی امروز، کمتر شده است.

بعضی از مردم هم طبق‏هایی را در نزدیکی مساجد قرار می‏دهند و پس از نماز مغرب، با یکدیگر به تناول افطار مشغول می‏شوند.

اطعام

ثروتمندان نیجریه در این ماه به دیگران هدیه می‏دهند و فقرا را اطعام می‌کنند. علاوه یر این، ثروتنمدان در بعضی از ایالت‏های 36گانه تیجریه، بودجه‌ای اختصاص می‌دهند تا برای فقرا افطار و سحری تهیه شود.

صلوات

از عادات مسلمانان نیجریه در این ماه، فرستادن صلوات بر پیامبر (ص) و خواندن مناجات و دعاهای مخصوص است.

وضعیت امنیتی

به مصداق حدیث پیامبر كه فرمودند «در ماه مبارك رمضان، شیطان در بند می‌شود» گویی گناه در این ماه در نیجریه اسیر می‌شود، تا جایی که حتی زنان فاحشه کارهای بدشان را تعطیل می‌کنند و سجاده پهن می‌کنند!

در واقع مردم احساس می‌کنند گناهان تعطیل می‌شود. لذا وضعیت امنیتی از تمام ماه‌ها بیشتر می‏شود، این مسلّم است. دزدی‏ و سرقت حتی تا 95 درصد كمتر می‏شود.

تلویزیون

تلویزیون نیجریه در این ماه همیشه سخنرانی قرآن و تفسیر پخش می‌كند. متأسفانه هنوز از علمای مكتب اهل‏بیت(ع) برای سخنرانی در تلویزیون دعوت نكرده‌اند.

وهابیت

دشمنان مكتب اهل‏بیت(ع) منتظر می‌مانند تا ماه رمضان بشود تا فعالیت و سخنرانی علیه تشیع را مضاعف کنند. دروغ‌ها و تهمت‌هایی كه آنها به پیروان اهل‏بیت(ع) نسبت می‌دهند به اندازه‌ای است كه ما هر سال تصور می‌كردیم بعد از ماه رمضان، شیعه‌ای وجود نخواهد داشت!

شب قدر

مسلمانان نیجریه معتقدند که شب قدر، شب بیست و هفتم ماه رمضان است؛ لذا بعید است كسی در این شب بخوابد. مردم به مسجد می‌روند و به عبادت و احیاء می‌پردازند و بعد از نماز صبح به منزل بازمی‏گردند.

بازی‏های ویژه

از دهم تا بیستم ماه مبارك رمضان یك نوع بازی فرهنگی بین بچه‌های هشت تا پانزده ساله به شكل طنز و كمدی به مدت یك ساعت، بعد از نماز مغرب و عشاء برگزار می‌شود.

بچه‏ها در این بازی، نقش پرنده‌ای را بازی می‌كنند كه گرسنه است و آب و دانه می‌خواهد و مردم باید با مهربانی به آن پرنده‌ كمك كنند؛‌ چرا كه در این ماه مردم باید مهربان باشند. نمایش دیگر، بازی در نقش عالمان بی‏عمل است. بعضی‏ها هم در ی ضمن یک بازی محلی، سر به سر كسانی كه سنشان زیاد شده ولی هنوز ازدواج نكرده‌اند، می‌گذارند. كسی از یان بازی‏ها ناراحت نمی‌شود، بلکه شیرینی و خاطره‏انگیز بودن ماه مبارک را دوچندان می‏کند.

عید فطر

عید فطر را سلطان را از طریق رادیو اعلام می‌كند. (رادیو در نیجریه بسیار فراگیر است و همه ـ حتی چوپان‌ها ـ كنار دستشان رادیو دارند).

استقبال

ماه مبارک رمضان، ماهی مقدس و مهم در عراق است و عموم مردم این کشور حرمت این ماه را نگاه می‏دارند. عراقی‏های ساکن پایتخت قبل از فرا رسیدن ماه مبارک رمضان به بزرگ‏ترین بازار قدیمی بغداد می‏روند و لوازم مورد نیاز در این ماه را خریداری می کنند.

بیدار شدن برای سحر

از شب اول این ماه تا آخرین شب آن، نزدیک زمان سحر، افرادی در شهر می‏گردند و با کوبیدن بر طبل، روزه‏گیران را برای خوردن سحری بیدار می‏کنند.

تغذیه

از مهم‏ترین خوراکی‏های خاص مردم عراق در ماه رمضان، "باقلوا" و "زولبیا" است که مردم دراین ماه تناول می‏کنند. سوپ در افطاری هم طرفدار زیادی دارد که اغلب قبل از صرف غذا مصرف می‏شود. خرما نیز از غذاهایی است که حتما باید در سفره وجود داشته باشد.

اطعام

با آغاز ماه مبارک رمضان خانواده‏های عراقی با در دست داشتن سینی‏های غذا به مساجد می‏روند تا غذای خود را با روزه‏داران یا نیازمندان تقسیم کنند.

مساجد

مساجد عراق در این ماه، شاهد حرکت پر جنب و جوش مردم است ؛ زیرا غیر از نماز، برنامه‏های دینی و فرهنگی دیگری مختلفی دارد؛ نظیر سخنرانی که بعد از افطار به تبیین مسائل دینی و اخلاقی می‏پردازد.

تحول پس از صدام

مساجد عراق در چند سال اخیر شاهد تحوللات مهمی بوده‏اند. پیش از این و در دوران «صدام حسین» برنامه‏های خاصی در مساجد نبود ؛ زیرا رژیم بعث مخالف اسلام، مسجد و امور مذهبی بود و اجازه نمی‏داد چنین کارهایی انجام بگیرد. اگر هم کسی می‏خواست کاری در این زمینه انجام دهد حتی ممکن بود کشته شود یا مدت زیادی از عمر خود را در زندانهای بعث از دست بدهد.

تلویزیون

در کشور عراق هم مثل سایر کشورهای اسلامی، از سال ‎ ها پیش برنامه‏های تلویزیون در ماه رمضان با ماه‏های دیگر متفاوت و تا حدودی با آن سازگار است. برنامه‏های قرآنی، دعا و سریال‏های متفاوت، جزئی از برنامه‏های تلویزیون در این ماه است.

البته متاسفانه برخی از برنامه‏ها ـ همچون برنامه‏های پرداختن به غذاها و پخت و پز ـ در واقع منافی هدف اصلی ماه رمضان است.

بازی‏های کودکانه

کودکان عراقی نیز در این ماه بازی‏های مختلف و قدیمی به نام‏های ""ماجینه""، ""محیبس"" و ""صینییه"" انجام می‏دهند؛ تا این ماه را برای خود خاطره‏انگیزتر کنند.

امنیت

اینک آرامش نسبی در این کشور حکمفرما شده و مسلمانان این کشور می‏توانند برای افطاری نزد خانواده، دوستان و بستگان خود بروند؛ در مساجد نماز اقامه کنند؛ و بسیاری از سنت‏ها و آداب و رسومی را که طی سال‏های گذشته به علت وضعیت ناامنی انجام نمی دادند، امسال انجام دهند.

ماه مبارک رمضان در عراق معمولا ماه امنیت و آسایش است؛ گرچه بعثی‏های مزدور و تکفیری‏های سرسپرده حتی حرمت این ماه را هن نگاه نمی‏دارند و هرگاه فرصت کنند به وسیله ماشین‏های بمب‏گذاری شده و انفجار و خونریزی‏های به ناحق این حرمت را می‏شکنند.

شب قدر

شب قدر از شب‏های بسیار مهم در عراق است. شیعیان سه شب را به احتمال شب قدر احیاء می‏گیرند و در آنها با خواندن قران، ادعیه و زیارت امام حسین(ع) شب زنده‏داری می‏کنند.

زیارت نجف و کربلا

زیارت حضرت سیدالشهداء (ع) نیز ـ مانند بقیه خیرات و عبادات ـ در این ماه فضیلت بیشتری دارد. در اعمال مخصوصه‏ی شب‏های قدر هم تأکید فراوانی بر زیارت امام حسین(ع) شده است؛ لذا جمعیت انبوهی این شب را در کربلا می‏گذرانند طوری که در این شب ‎ ها جای خالی در کربلا باقی نمی‏ماند.

زیارت نجف اشرف هم حال و هوای ویژه‏ای دارد چرا که ایام شهادت و ضربت خوردن امیرالمؤمنین علی (ع) نیز در همین شب ‎ ها واقع می‏شود.

عید فطر

عید فطر در عراق با شکوه و اهمیت بسیار بیشتری نسبت به ایران برگزار می‏شود. این عید به مدت سه روز تعطیل رسمی است و مردم از چند روز قبل برای آن آماده می‏شوند. آنها لباس جدید می‏خرند و غذای مناسب آماده می‏کنند تا در روز عید به میهمانان تقدیم کنند. مردم عراق نوعی کیک که آن را "کلیچه" می‏نامند برای این عید می‏پزند و جشن و شادی همگانی به راه می‏اندازند.

از مهم‏ترین برنامه های عید فطر برگزاری نماز عید فطر است. بعد از نماز هم به دیدار یکدیگر می‏روند و بزرگ‏ترها به کوچک‏ترها عیدی می‏دهند. خیابان‏ها شلوغ است و مردم در حال رفت و آمد هستند. بچه‏ها هم بازی‏های مخصوصی در این روزها دارند. همچنین مردم فطریه را نیز به فقرا می‏دهند.

مسافرت‏های زیادی در این سه روز انجام می‏شود که صد البته زیارت کربلا، نجف و کاظمین در آن جای خاصی دارد به شکلی که در اطراف حرم‏های مطهر ائمه، از کثرت جمعیت زوار جای نشستن یا پهن کردن بساط باقی   نمی‏ماند.

استقبال

با نزدیک ‏شدن ماه مبارک رمضان، مردم در نواحی که امکان رؤیت زودتر ماه بیشتر است، به استهلال می‏پردازند. آنان در هر جایی که باشند اگر ماه را مشاهده کنند به "قاضی دولت" ـ که از طریق رییس کشور انتخاب می‏شود ـ اطلاع می‏دهند. سپس خود قاضی در رادیو اعلام می‏کند که طبق اخبار موثق که دریافت شده، مردم در چند ناحیه ماه را مشاهده کرده‏اند. اگر خبر زود اعلام شود مردم بعد از نماز عشاء در مسجد می‏مانند تا نمازهای مخصوص ماه را به جا آورند.

تغذیه

در تانزانیا و زنگبار هنگام افطار بسیاری اوقات غذاهایی طبخ می‏شود که در ماههای دیگر طبخ نمی‏شود مانند بعضی از شیرینی‏ها و یا ماکارونی. به طور معمول در سحری برنج و در افطار سیب زمینی، لوبیا و ماکارونی استفاده می‏شود. قیمت بعضی از غذاها نیز در ماه رمضان گران‏تر از ماه‏های دیگر به   فروش می‏رسد.

افطار

تانزانیایی‏ها معتقدند که مستحب است شخص بعد از اذان چیزی بخورد و بعد به نماز مشغول شود؛ لذا مردم شیرینی‏هایی به مسجد می‏آورند و گاهی هم قهوه فروش‏هایی هستند که به فروش قهوه مشغول می‏شوند. مردم بعد از نماز مغرب برمی‏گردند تا افطار مفصلی بخورند و سپس به نماز عشاء و عبادت مشغول شوند.

تلویزیون

فضای رادیو و تلویزیون تانزانیا در ماه رمضان، بسیار متفاوت است. در سیما آثار و مظاهر اسلامی نمایان‏تر می‏شود؛ مثلاً گویندگان خانم، باحجاب می‏شوند و روسری می‏پوشند؛ یا   فیلم‏های مذهبی مثل "محمد رسول‏الله"، "عمر مختار" و "زندگی پیامبران" پخش می‏شود. در رادیو هم صبح   و ظهر و شب، بعد از اذان ابتدا یک ربع قرآن خوانده می‏شود، سپس ترجمه آن و تفسیر خلاصه‏ای آیات ـ به طور معمول با صدای «شیخ محمود خلیل» ـ پخش می‏شود.

مسجد

نماز در مساجد تانزانیا، از ساعت یک بامداد شروع می‏شود و تا حدود ساعت سه ادامه دارد. بعضی از مردم، غذایشان را به مسجد برده، همانجا میل می‏کنند و بعد از آن، نماز صبح را به جماعت می‏خوانند، بعد به خانه برمی‏گردند تا استراحت کنند.

بنابراین آنچه در ایران معمول است ـ که هنگام سحر گوینده رادیو اعلام می‏کند تا اذان صبح چقدر مانده ـ در تانزانیا وجود ندارد زیرا اکثر مردم زودتر سحری را ‏خورده‏اند. آنانی که سحری دیر می‏خورند کسانی هستند که اهل تهجد هستند.

کار و مرخصی

برنامه معمول در ماه مبارک رمضان این است که افراد اداری باید تا ساعت 5/3 کار کنند؛ اما به خانم‏های کارمند ساعت 12 مرخصی می‏دهند.

برنامه جلسات قرآن

به طور معمول بعد از نماز عصر در اکثر مساجد، برنامه تفسیر قرآن وجود دارد و بسیاری از مردم پس از نماز عصر تا اذان مغرب پای تفسیر می‏نشیدند. شخص قاضی دولت نیز برنامه تفسیری در رادیو دارد و بعضی که به مسجد نمی‏روند، می‏توانند به این برنامه گوش فرا دهند.  

شب قدر

شب قدر در بین اهل‏سنت تانزانیا، مانند شیعیان مرسوم نیست. برخی افراد، در ده شب آخر که تأکید زیادی روی آن شده و گفته می‏شود که شب قدر در آنهاست، به نماز و تهجد روی می‏آورند. بعضی هم می‏گویند معلوم نیست که حتماً شب قدر در آن ده شب آخر باشد، لذا از اول تا آخر ماه رمضان را به شب‏زنده‏داری می‏گذرانند تا شب قدر را درک کنند.

  بیشتر مردم اعتقاد دارند که هرکس شب قدر را درک کند هر دعا و تقاضایی از خدا بکند مستجاب خواهد شد ومطمئن هستند هر کس هر مشکلی داشته باشد در شب قدر دعای او اجابت خواهد شد.

آداب مخصوص دیگر در ماه مبارک رمضان

بعضی سنت‏ها وجود دارد که دیگر در حال کمرنگ شدن است؛ مثلا بعضی از مردم بیرون خانه رفته سفره می‏اندازند و افطار می‏کنند و اگر یک غریبه ازآنجا عبور کند به او تعارف می‏کنند ؛ یا اینکه از افطاری خود به همسایه می‏دهند ؛ یا اگر اقوامی داشته باشند که فاصله‏شان کمی دور باشد، غذا را به دست فرزندشان داده تا به آنها برساند.

روزه گرفتن بچه‏ها

بچه ها در کشور تانزانیا به روزه گرفتن خیلی علاقه دارند و گاهی از7 یا 8 سالگی شروع به روزه گرفتن می‏کنند. در مکتب‏خانه‏ها هم روش خاص در مورد تعلیم بچه‏ها اعمال می‏کنند؛ به اینگونه که بچه‏هایی که روزه می‏گیرند از ساعت 5/7 آمده تا ساعت 5/2 به آنها مرخصی نمی‏دهند، آن موقع هم تواشیح یا بعضی مراسم خاص انجام می‏شود و ساعت 3 تعطیل می‏شوند. اما بچه‏هایی که روزه نمی‏گیرند از ساعت 5/7 که می‏آیند تا 9 در مکتب‏ می‏مانند، بعد آنها را مرخص می‏کنند تا برای صبحانه بروند، بعد برمی‏گردند و تا ساعت 12 می‏مانند، مجدداً برای نهار می‏روند و از ساعت5/2 دوباره برمی‏گردند و تا 5/5 در مکتب‏خانه می‏مانند. برای این بچه‏ها اینگونه رفت و آمد و اینکه بچه‏هایی که روزه می‏گیرند چند ساعت زودتر تعطیل می‏شوند خیلی سخت است و این امر باعث می‏شود تا کودکان به سمت روزه گرفتن گرایش زیادی بیابند. آنها   شاید حتی برای روزه گرفتن با خانواده‏شان به دعوا برخیزند، چراکه ممکن است خانواده توان روزه گرفتن را در آنها نبینند و اجازه ندهند.

تأثیر ماه مبارک رمضان بر جوّ درونی شهرها

مردمی که توان روزه گرفتن ندارند در انظار عمومی هرگز غذا نمی‏خورند. نکته جالب اینکه در ماه رمضان بعضی از افرادی که اصلاً اهل نماز نیستند، نماز می‏خوانند و مساجدی که در دیگر ماه‏ها خلوت است   پر می‏شود. حتی جمعیت تا بیرون مسجد هم کشیده می‏شود.

تعدادی از آن بی‏نمازها، متأثر می‏شوند و بعد از ماه مبارک هم به نماز خواندن ادامه می‏دهند، امّا بقیه دوباره نماز نمی‏خوانند تا ماه رمضان بعد!

عید فطر

یکی از رسومی که در عید فطر در تانزانیا معمول است، خرید لباس عید است برای کودکان است. دهه آخر ماه رمضان خیاطی‏ها و لباس فروشی‏ها شلوغ می‏شود و آنهایی که شاید روزهای دیگر تا ساعت10 کار می‏کردند تا ساعت 12 نیمه شب هم کار ‏کنند. به طور معمول دخترها برای عید فطر پاهایشان را حنا می بندند و پسرها نیز برای کوتاه کردن مو به آرایشگاهها می‏روند و آن روزها آرایشگاهها هم شلوغ می‏شود.

وقتی عید فطر اعلام می‏شود مردم صبحانه عید را آماده می‏کنند و صبح روز اول شوال مردان برای نماز عید می‏روند و بعد برای صبحانه خوردن بر می‏گردند. بعد از صبحانه، بچه‏ها لباس‏های نو خود را می‏پوشند، بعضی‏ها لباس عید قبل را صبح روز بعد می‏پوشند و لباس نوتر را عصر آن روز؛ مثلاً اگر بخواهند به گردش یا پارك بروند لباس‏های نوتر را می‏پوشند. بعد ار خوردن صبحانه بچه‏ها به خانه اقوام می‏روند تا عیدی بگیرند. در كشور تانزانیا برای عید فطر چهار روز تعطیل می‏شود. و این عید مهم‏ترین عید در آن كشور است.

نماز عید فطر در همه مساجد جمعه برگزار می‏شود؛ چون اهل تسنن نماز جمعه را در چندین مسجد برگزار می‏کنند.

   استقبال

   آلمان اگرچه یک کشور غیر اسلامی با اکثریت مسیحی محسوب می شود، اما حال وهوای ماه مبارک رمضان در بین مسلمانان این کشور همانند دیگر نقاط جهان کاملا مشهود است. مسلمانان آلمان همانند مسلمانان تمامی نقاط جهان در انتظار حلول ماه مبارك رمضان بوده و جسم و روح خود را برای روزه داری و عبادت در این ماه پربركت آماده می‌سازند. ماه مبارك رمضان مهم‏ترین ماه در باور مذهبی آنان محسوب می‏شود لذا بی‏صبرانه منتظر فرا رسیدن این ماه الهی هستند.

   زندگی سریع ماشینی

   ماه رمضان در آلمان در شرایطی کاملا متفاوت با کشورهای مسلمان برگزار می‏شود. زندگی و آداب اجتماعی عموم هیچ تغییری نمی‏کند و زندگی به همان سرعت و شدت ادامه دارد ؛ اما کمپانی‏ها و اداراتی که کارکنان مسلمان زیادی دارند، در این ماه برایشان تسهیلاتی قایل میشوند که شامل تغییر شیفت کاری در کارهای دو شیفتی و اختصاص دادن زمان کوتاهی برای نماز و افطار است.

   مساجد و مراکز اسلامی

   چشمگیرترین فعالیت های مسلمانان در ماه مبارک رمضان در مساجد آلمان و مراکز اسلامی این کشور مشاهده می شود که طی آنها روزه داران با شرکت در برنامه های مختلف مذهبی و عبادی قبل از افطار و بعد از آن فضای پرجنب و جوش و روحانی را بر این مراکز حاکم می کنند.

   طبق برخی آمارهای ارایه شده در مجموع حدود دو هزار و 500 مسجد و مرکز اسلامی در آلمان وجود دارند که فعالیت اکثر این مساجد در این ماه دو چندان شده و به اوج می رسد.

   افطار دسته‏جمعی

   طی ماه رمضان، اكثر مسلمانان شهرهای مختلف آلمان فرائض دینی این ماه مبارك را در كنار هم انجام می‌دهند. آنان در طول روز با حضور در مساجد شهر علاوه بر تلاوت قرآن و گوش فرا دادن به تفسیر این كتاب الهی توسط امام مسجد، هنگام اذان مغرب با حضور در كنار یكدیگر پای سفره افطار حاضر شده و پس از خواندن دعا و نیایش افطار می كنند.

   قرآن کریم

   در طول ماه مبارک، زنان و مردان در مساجد و مراکز اسلامی حاضر شده و به رو خوانی قرآن كریم می‏پردازند.

   تقویت حس اتحاد

   یكی از اصلی‏ترین جنبه‏های مثبت این ماه مبارك برای مسلمانانی كه در كشورهای غربی زندگی می كنند، تقویت حس اتحاد و همبستگی میان آن هاست. در کشور آلمان هم که از مسایل نژادی و اختلافات قومی رنج می‏برد، روزه داری، پیر و جوان، فقیر و غنی و سیاه و سفید را گرد هم می‏آورد تا پیام اتحاد و یكپارچگی را به گوش جهانیان برساند.

   تغذیه

   زنان مسلمان در منازل خود شیرینی‏های مخصوص این ماه همچون "کانفه" و "باقلوا" تهیه می‌کنند. در برخی مناطق و محله های سکونت مسلمانان و بالاخص در فروشگاههای اسلامی نیز فضای ماه مبارک رمضان با فروش محصولاتی مثل خرما، حلوا و برخی شیرینی‏های محلی و فروشندگانی که فریاد میزنند"ماه رمضان است" و "خوراکی های رمضان داریم" نمایان است. در این ماه فروش "گوشت قرمز و سفید حلال"، "خرما" و "حلوا" در فروشگاه‏های اسلامی بشدت افزایش پیدا می‏کند.

   رمضان ؛ با طعم ترک

   با توجه به اینکه اغلب فروشگاههای اسلامی درآلمان از آن ترکیه ای ها است و این فروشگاهها نیز بیشتر محصولات این کشور را به فروش می رسانند، می توان در سفره های ماه رمضان در آلمان طعم محصولات ترکیه ای را نیز مشاهده کرد. مشهورترین شیرینی ماه رمضان در ترکیه "گلاچ" نام دارد که در این مغازه‏ها هم پیدا می‏شود. معمولاً تعداد مشتریان فروشگاههای اسلامی در این ماه افزایش پیدا می‏کنند.

   غیر مسلمانان

   مشتریان غیرمسلمان و آلمانی هم در این فروشگاه‏ها حضور می‏یابند و با سؤال‏هایی که درباره این ماه می‏پرسند با آن آشنا می‏شوند. برخی مراکز اسلامی هم با دعوت از غیرمسلمانان آلمانی برای شرکت در مراسم افطار، تلاش می‏کنند تا فرهنگ اسلامی خودمان را به دیگران معرفی کنند.

   البته همه چیز هم به خوبی و خوشی برگزار نمی‏شود و   عده‏ای هم مسلمانان را بخاطر روزه گرفتن به تمسخر می گیرند ؛ اما برخی غیرمسلمانانی که با جوانان آلمانی معاشرت دارند هم در ماه رمضان از خوردن و اشامیدن در مقابل آنها خودداری می‏کنند و به اعتقادهای دینی انها احترام می‏گذارند.

   «ماریا بومر» از مسؤولان دولت آلمان می‏گوید: گفت‌وگو بین فرهنگ‌ها و ادیان شرط اصلی بقای جامعه و زندگی مشترك در سرزمین است و ماه مبارك رمضان نیز فرصتی برای تعامل بحث، ‌تبادل دیدگاه‌ها و گفت‌وگو است.

   جشن و دیدار

   مسلمانان آلمان، ماه رمضان را عید می‏دانند. ماه رمضان فرصتی برای باهم بودن بیشتر خانواده‏های مسلمان در این کشور را فراهم می‏کند و اینکه آنها اختلاف‏های بی‏اهمیتشان را کنار بگذارند. از آنجایی که عده زیادی از مسلمانان آلمان را مهاجرین تشکیل می‏دهند، سعی می‏کنند در این ماه به دیدار یکدیگر رفته و به خصوص مهاجرین تنها و دور از خانواده را تنها نگذارند.

   اطعام

   از ویژگی‌های بارز مسلمانان آلمانی در این ماه دادن افطاری‌های دسته جمعی به روزه داران است. آنان به مناسبت این ماه با یكدیگر آشنا می‌شوند، روابط برادری میان آنها تقویت می شود و به رفع مشكلات یكدیگر می پردازند.

   مراکز اسلامی ایرانیان

   مراکز اسلامی ایرانیان نیز در آلمان در این ماه فعال بوده و میزبان صدها ایرانی هستند که از نقاط مختلف خود را برای شرکت در ضیافت الهی و قرار گرفتن در کنار هم کیشان و هموطنان خود می‏رسانند. "مرکز اسلامی هامبورگ" و "مرکز فرهنگی اسلامی ایرانیان برلین" از جمله مراکز بسیار فعال هستند که در ماه مبارک رمضان هر روز برنامه‏های ویژه و مخصوص این ماه مبارک را برگزار می‏کنند. روخوانی، آموزش وختم قرآن و قرائت دعاهای مخصوص این ماه هر روز دراین مراکز با حضور ایرانیان مشتاق برگزار می‏شود.

   شب قدر

   مسلمانان سنی آلمان شب بیست و هفتم را شب قدر می دانند و آن را به شب زنده‌داری، خواندن نماز و تلاوت قرآن در مساجد می‌گذرانند. شیعیان هم در هامبورگ، کلن، برلین و ... هر سه شب قدر را گرامی می‏دارند.

   عید فطر

   با نزدیك شدن به پایان این ماه مبارك مسلمانان، صدقات، اموال و زكات فطریه را به مراكز اسلامی می‌دهند تا در میان مستحقان و نیازمندان توزیع شود. نماز عید هم در مراکز و مساجد برگزار می‏شود.

استقبال

در مصر، اکثریت مردم روزه می گیرند. مسلمانان مصر از ماه شعبان و حتی از ماه رجب، با اقتدا به پیامبر گرامی اسلام (ص) و آماده کردن نفس خود، به استقبال این ماه پر فضیلت می روند و یک هفته یا دو هفته قبل از حلول ماه مبارک رمضان برگزاری جشن‏های این ماه را آغاز می‏کنند.

استهلال

استهلال رمضان، در مصر یک سنت قدیمی است. مصریان مسلمانان شب اول ماه رمضان را "شب رؤیت" می‏نامیدند و گروهی از مردم از عصر روز قبل به صحرا می‏رفتند تا بتوانند هلال جدید را ببینند. در عصر آن روز بزرگان قوم و رؤسای اصناف نانوایی و آسیابانی و میوه فروشی و سمساری با برخی از اعضای آنها و گروهی از سربازان از قلعه و اقامتگاه حكمران به سوی مجلس قاضی می‏رفتند و منتظر اعلام رؤیت می‏شدند، خیابانها از جمعیت پر می‏شد و مردم در دو طرف خیابان صف می‏كشیدند و این رژه راكه به زیباترین اسبها مزین شده بود تماشا می‏كردند. هنگامی كه خبر رؤیت هلال پخش می‏شد، یك گروه از سربازان به قلعه و دیگران به محله‏های شهر رهسپار می‏شدند و با صدای بلند به مردم آغاز روزه را اعلام می‏كردند و همه یك صدا فریاد بر می‏آورند: «ای امت، ای بهترین مردم! روزه فرارسید، روزه فرا رسید» و اگر هلال رؤیت نشود چنین ندا در می‏دادند: «فردا ماه شعبان است و همه افطار كنید! همه افطار كنید».

اما اکنون، استهلال در این کشور هم مانند بقیه کشورهای اسلامی از سوی نهادهای رسمی و مذهبی انجام می‏شود.

جشن رمضان

در این ماه همه مردم مصر ـ اعم از مسلمان و غیر مسلمان ـ جشن می‏گیرند. در قاهره گروههای مختلف مصرعرب وغیر عرب جشنهای مختص خود را دارا هستند چراکه   هرکدام به گونه ای خاص این ماه رامی شناسند وهر کدام به اندازه خود قدر و منزلت آن را می دانند. این جشنها حالت پیچیده و مرکب جشنهایی اند که از دوره فرعونیان وقبطانیان و اسلامیان باقی مانده اند. در این جشن‏ها هم رگه‏هایی از ابتکارات شیعیان فاطمی و میراث ممالک مختلف ـ از جمله عثمانی‏ها ـ وجود دارد و هم مراسم دیگر اقوام در آنها هویداست. مسلمانان مصر خیابان‏ها، کوچه‏ها و محله‏ها را با چراغ‏های رنگی، فانوس‏ها و پارچه‏هایی که بر روی آن ""رمضان کریم"" و ""شهر رمضان الذی انزل فیه القران"" نوشته شده است، آذین می‏بندند.

فانوس ؛ نماد رمضان

اگرچه اکنون شهرهای مصر برق دارند اما همچنان "فانوس‏های رنگی" نماد رمضان است. بازار این فانوس‏ها در ماه رمضان داغ است و مردم از آنها برای تزئین خانه‏ها و کوچه‏ها بهره می‏گیرند. کودکان مصری هم با در دست داشتن این فانوس‏ها، سرودها و شعرهای معروف این ماه را می‏خوانند.

تغییر در زندگی

در اسلام، دین و معنویت مختص زندگی شخصی نیستند. اصولی که بر زندگی خصوصی مسلمانان حاکمند معمولاً به طور آشکار از طریق مقررات و حقوق اجتماعی نشان داده می شوند. در زمان مراسم ماه رمضان در مصر، در ساختار روز هم تغییر حاصل می‏شود: روزهای کاری و مدرسه کوتاه‏تر می‏شوند و برخی از فعالیت‏های تجاری ـ اکثراً رستوران‏ها و کافه‏ها ـ برای صرف سحری زودتر باز می‏کنند.

تغذیه

زنان مسلمان برای پذیرایی از مهمانان این ماه، مایحتاج و موادغذایی مورد نیاز خود را از بازارها فراهم می کنند و غذاهایی چون ""الیامیش"" و شیرینی ""کنافه"" را آماده می کنند.

دو شهر در قاهره

قاهره درماه رمضان به دو شهر تبدیل می شود، اول شهری ازصبح زود تا ساعت 2 بعد از ظهر است. در این هنگام این شهر،   شهری آرام و ساکت و بدون کوچکترین   شلوغی و ازدحام   است. سپس ازساعت 2 بعد ازظهر تا زمان افطار و اذان مغرب و گاهی اوقات تا نیمه‏شب که شهری می‏شود که درآن شلوغی بیداد می‏کند و دهیاهو برپاست.

افطار همگانی

بعضی ازمردم درخیابانها با خرما و آب افطارمی‏کنند؛ تاجایی که در دست همه مردم خرما وجود دارد.   بعضی   ازرانندگان توقف می کنند و درخوردن عجله نمی کنند و برخی دیگر با سرعت وبا عجله رانندگی می کنند و همین ممکن است برخوردهایی را به وجود آورد. دراین میان اگرکسی ازروزه داران صدمه ببیند منتظر نمی مانند تا افسر علت را جویا شود، بلکه هریک سعی دارد که افطار را با خانواده اش بخورد و این گونه مشکلات میان شخص آسیب دیده و راننده از بین می رود وهمه به سوی اتومبیلهای خود باز می گردند.

اطعام

برپا کردن سفرهای افطاری، به منظور همبستگی برای فقیران و نیازمندان در مساجد و اماکن مختلف هم از سنت‏های رمضانی مصریان است.

پس از افطار

مسلمانان پس از افطار و ادای نماز، در قهوه‏خانه‏ها و خیمه‏های رمضانی، برای شب زنده داری و شرکت در مسابقه ها گردهم جمع می شوند.

تلویزیون

تهاجم فرهنگی و بی‏بندوباری فرهنگی در تلویزیون کشورهای عربی ـ بویژه مصر و لبنان ـ یکی از مشکلات این کشور است. علیرغم اعتراضات فراوان علمای این کشور، شبکه‏های تلویزیونی حتی حرمت ماه مبارک رمضان را نیز رعایت نمی‏کنند و در ساخت سریال‏های مناسبتی رمضان، از صحنه‏ها و لباس‏های تحریک‏آمیز استفاده می‏کنند!

در مقابل این فعالیت‏ها، نهاد دینی "الازهر" همزمان با آغاز ماه مبارک رمضان یک شبکه‌ی تلویزیونی اسلامی راه‌اندازی کرد. به گزارش ایسنا، این شبکه ماهواره‌ای جدید با هدف معرفی چهره واقعی اسلام به مخاطبان و گسترش آموزه‌ها و ارزش‌های اسلامی در بین بینندگان تلویزیونی راه‌اندازی شده است. این شبکه ماهواره‌ای 24 ساعته، «ازهر تی‏وی» نام داد و برنامه‌های سرگرم‌کننده و آموزشی را به روی آنتن می‌فرستد.

خیرات

مردم مصر در طول ماه رمضان، به کارهای نیکی نظیر دادن صدقه، توبه از گناهان، خواندن قرآن، نماز، و دادن افطاری به روزه گیران اهتمام می‏ورزند.

مساجد

با ورود به این ماه، مساجد این کشور مملو از روزه دارانی است که برای ادای نمازهای پنج گانه به مساجد می روند تا صحنه با شکوهی از برپایی یکی از واجبات مسلمانان را به نمایش بگذارند. علاوه بر آن مسلمانان با حضور در مساجد تا پایان ماه مبارک بارها قرآن را ختم می کنند.

شب قدر

مصری‏ها معتقدند که شب قدر، یكی از شب‏های فرد از ده شب آخر رمضان است؛ لذا پرهیزكاران و پارسایان، ده شب و روز آخر ماه رمضان را با خشوع بی‏مانندی می‏گذرانند. بقیه مردم هم شب قدر را بسیار گرامی می‏دارند و معتقدند كه در آغاز این شب، فرشتگان برای رساندن نعمتهای الهی به زمین می‏آیند و بی ‎ شك هر دعایی در این شب مستجاب خواهد شد، چون درهای آسمان در این شب باز خواهد بود.

اعتکاف

عده‏ای از مردم، ده روز آخر را به مسجد رأس الحسین(ع) یا مسجد حضرت زینب(س) می‏روند و در آنجا معتكف می‏شوند.

عید فطر

عید فطر و آداب و رسوم آن ـ از جمله نماز عید فطر و پرداخت زکات ـ پایان‏بخش جشن عظیم رمضان در مصر است.

استقبال

بیش از شش میلیون مسلمان فرانسوی همچون دیگر مسلمانان جهان در آستانه فرا رسیدن ماه مبارک رمضان با پختن شیرینی‏های خاص و چراغانی کردن مساجد به استقبال این ماه مبارک می‏روند. مسلمانان و خصوصا قشر جوان مسلمان فرانسه بی‏صبرانه در انتظار فرا رسیدن ماه مبارک رمضان هستند چرا که بر اساس آمار منتشر شده 94درصد از روزه‏داران فرانسوی را جوانان زیر 30 سال این کشور تشکیل می‏دهند.    

استهلال

اطلاع از زمان شروع ماه مبارک رمضان در فرانسه معمولاً از سه طریق صورت می گیرد:

1. بر اساس محاسبات انجام شده از سوی دولت ترکیه.

2. از طریق اطلاعات و محاسبات که در عربستان و مصر انجام می شود.

3. بر اساس بیانیه شورای فرانسوی آیین اسلام در پاریس ( مقامات مسلمان این شورا با دیدن هلال ماه مبارک رمضان، آغاز این ماه الهی را از طریق رسانه‏ها و نصب در مساجد به اطلاع مسلمان می‏رساند).

روزه در سرزمین لائیک

بر اساس آماری كه بتازگی منتشر شده است در كشوری كه "لائیسیته" ركن مهم جمهوری آن است، 88 مسلمانان روزه می‌گیرند كه از این تعداد 94 درصد از آنها جوانان زیر 30 سال هستند.

تغذیه

با شروع ماه مبارك، بازارهای مناطق مسلمان‌نشین فرانسه حال و هوای رمضانی به خود می‌گیرند. فروش خرما و شیرینی‌های مخصوص در همه جا به چشم می‏خورد و نوای قرآن و سرودهای اسلامی و گاه موسیقی عربی در بازارها نیز بر این شور و شوق می افزاید.

مسلمانان فرانسه ‌در این ماه‌‌ به‌ خوردن‌ "كباب"‌،‌ "میكس"‌ و نوعی‌حلوای‌ عربی‌ از خرما و نخودچی‌، علاقه زیادی نشان‌ می‌دهند. "چای نعناع"، "شوربا" و "كاسكی" (غذای رایج مغرب عربی كه از بلغور گندم و گوشت تهیه می‌شود) نیز از جمله نوشیدنی‌ها و غذاهایی است كه در هر رستوران عربی فرانسه یافت می‌شود. كافه "چهار برادر" پاریس نیز یكی از مراكزی است كه هنگام افطار شلوغ می‌شود. كباب كه بیشتر به نام تركی آن مشهور است، شبیه همین کباب برگ و چنجه ایرانی، در این رستوران و سایر اغذیه‌فروشی‌ها عرضه می‌شود.

در خیابان كوچك ولی پر جاذبه موفتار در مركز پاریس، اغذیه فروشی‌های فراوانی را می‌توان یافت كه با تابلوی "حلال" و آوای قرآن یا سرودهای اسلامی و گاه موسیقی عربی به استقبال افطار می‌روند.

مساجد

بیش از هزار و 685 مسجد و نمازخانه در سراسر فرانسه شمارش شده كه بیش از دو سوم این مراكز معمولا روزانه پذیرای حدود 150 مسلمان است.از این میان حدود 20 مسجد تا هزار نفر را در خود جای می‌دهند و 54 باب مسجد نیز ظرفیت گنجایش بین 500 تا هزار نفر را دارند.

افطار در مسجد

در مسجد پاریس و سایر مساجد فرانسه رمضان ماه همگرایی و همبستگی است. در این ماه غالب مسلمانان محله به نماز جماعت می‌روند و بطور معمول با آب، چای، شیرینی، خرما و گاه آش، شوربا و غذای گرم از افراد بی‌خانمان و فقرا پذیرایی می‌شود. برخی از روزه‌دران پس‌از صرف افطار و نماز به جمع قلیان كشان می‌پیوندند كه اخیراً استعمال آن در فرانسه بسیار مرسوم شده است.

البته افطار تنها منحصر به مسلمان روزه‌دار نیست و همه می‌توانند از آن بخورند. چنانكه در كنار متروی "كریمه" در پاریس، تابلوی "شوربا برای همه" نشان ‌می‌دهد.

قرآن کریم

از جمله برنامه های خاص ماه مبارک رمضان در فرانسه می توان به ختم قرآن و نماز مستحبی در مساجد اشاره کرد.

نشست ‎ های مذهبی

برگزاری همایش‌های مذهبی، تفسیر قرآن، شرح احادیث، اخلاق و تاریخ اسلام از جمله نشست‌هایی است كه در این ماه از سوی انجمن‌ها و مراكز اسلامی برگزار می‏شود.

رسانه

رادیوهای مسلمانان فرانسه همچون "رادیو شرق" و "رادیو بور" دراین ماه برنامه‌های ویژه برای شنوندگان پخش می‌كنند و با پخش تلاوت قرآن، موعظه و اخبار ویژه این ماه، وظیفه آگاهی رسانی به جامعه مسلمان فرانسه را انجام می‏دهند.

حسینیه شیعیان

"حسینسه بینو" یک محل مسکونی که متعلق به سفارت جمهوری اسلامی ایران در پاریس است یک دهه پیش جهت استقرار کنسول‏گری خریداری شده بود، ولی به دلیل مخالفت "سارکوزی" که در ان زمان شهردار منطقه "بینو" بود، این کار اجرایی نشد. از آن زمان، این محل به برگزاری مراسم مذهبی ایرانیان و پیروان مذهب اهل‏بیت(ع)، بویژه در ایام محرم، ماه مبارک رمضان، و ایام فاطیمه، اختصاص دادند، تا جایی که به دلیل استفاده طولانی از این محل، هم‏اکنون در بین شیعیان پاریس به "حسینیه بینو" یا "مرکز بینو" معروف شده است.

امور خیر

مسلمانان‌ فرانسه‌ علاوه‌ بر برپایی‌ نماز و روزه‌ و جلسات‌ ختم‌ قرآن‌، با ایجاد صندوق‌ كمک ‌های ‌خیریه‌ به ‌قشر مسلمانان ‌فرانسه‌ كمک‌ کرده و هدایایی نیز برای‌ كمک ‌به‌ خانواده‌ های‌ مسلمان‌ و گاه‌ حتی‌ خانواده‌های‌ نیازمند غیرمسلمان‌ تهیه می کنند. این درحالی است که غیر مسلمانان همواره این خصلت زیبا و منحصر به فرد اسلام و مسلمانان را می ستایند. هزینه انفاق و افطار در این ماه الهی به‌ صورت مشاركت جمعی تامین شده و سازمان‌های اسلامی که در واقع حامیان و برنامه‌ریزان مساجد هستند، در تامین این هزینه‌ها کمک می کنند.

برنامه‏های هنری و نمایشگاهی

مسلمانان فرانسه هم مانند دیگر مسلمانان ساکن غرب، از این ماه به عنوان فرصتی طلایی برای آشنا کردن غیر مسلمانان با دین اسلام استفاده می‏کنند. مسجد پاریس هر سال به برگزاری نمایشگاه كتاب همت می‌كند كه غالب ناشرین مسلمان و عرب در آن شركت می‌كنند. بازار كتاب با تخفیف، مهر و جانماز، تسبیح، عطر، نوار و لوح‌های فشرده صوتی تصویری مذهبی وسایر مایحتاج ویژه رمضان نیز در طول این ماه پرطرفدار است. در این راستا "مؤسسه جهان عرب" كه یكی از مجهز و مجلل‌ترین مراكز اسلامی فرانسه و زیر نظر دولت این كشور است، نیز در ماه رمضان بطور معمول اقدام به برپایی نمایشگاه می‌كند.

اجرای موسیقی عرفانی در رستوران‌های مسلمانان پاریس نیز بهانه‌ای است تا غربی‌ها نیز در شب‌های رمضان برای گوش سپردن به موسیقی و آشنایی با فرهنگ مسلمانان فرصتی پیدا كنند.