Ahlak-Din İlişkisi-2
-Bir diğer anlam bakımından da ahlakın dinî olduğunu söyleyebiliriz. Şöyle ki: Bir amel veya sıfatın ahlaken iyi ya da kötü olduğunu söylediğimizde, buna birkaç yoldan kanıt getirebiliriz. Bu istidlal yollarından biri de dinî kaynaklardır. Yani falanca amel veya sıfatın Kur’an veya hadislerde niteleniş biçimini göz önünde bulundurur ve netice olarak iyi ya da kötü olduğunu kabul ederiz. Bu tanım uyarınca dinî ahlak, kanıtları dinî ve taabbudî olan ahlaktır. Buna göre ahlak, iki açıdan dinî vasfıyla nitelendirilebilir ve her ikisinde de ahlak dinin bir parçasıdır. Ancak dünyanın farklı akademik çevrelerinde gündem oluşturan şey şudur: Genel anlamıyla ahlakın dinî inançlara ihtiyacı olup olmadığıdır. Açıktır ki, böyle bir durumda din, hem İslam’ı ve hem de diğer dinleri kapsayan daha geniş bir unvan ve çatıdır. (Hemen belirtelim ki bizim açımızdan diğer dinler batıldır, onlara intisap edilemez, çelişkilidir ve hatta şirk ile kirlenmiştir.)
Ahlakın Felsefî Dayanakları
Kısacası onların tabir ettiği ahlak, sadece İslam dininin muteber kabul ettiği veya şerî delillerle kanıtlanan ahlak değildir. Onlara göre, iyilik ve kötülüğü dünya akîlleri tarafından anlaşılabilen her şey ahlakın bir parçasıdır. Şimdi asıl soru şudur: Bu iyilik veya kötülüğün kabulü dine mi bağlıdır, yoksa dini göz ardı etmekle bile bir işin veya sıfatın ahlaken iyi olduğu söylenebilir mi? Allah’a ve dine inanmayan, bütün dinleri yadsıyan biri, bu haliyle bile ahlakî bir düzen ve sisteme sahip olabilir mi?
Hiçbir surette dine inanmayan biri, “Ben iyi ahlakı seviyorum, iyi ahlak edinmişim, benim ahlakım iyidir...” diyebilir mi? Yoksa ancak Allah’a ve ahirete iman etmiş kimse mi ahlakının iyi olduğunu söyleyebilir? İşte asıl konu burada yatmaktadır. Soru bu şekliyle yöneltildiğinde buna cevap vermek kolay değildir. İşte burada, bu ahlakî düzenin hangi ahlak felsefesi ekolüne dayandığına bakmalıyız.
Bu anlattıklarımız normsal ahlak, yani hangi iş veya sıfatın iyi ya da kötü olduğu kapsamı dahilinde değerlendirilen konulardır. Ancak bununla ilgili bir başka konu daha vardır. Şöyle ki: İyi ne anlama gelir? Bir sıfat iyi olarak nasıl tanımlanabilir? Doğru konuşmanın iyi olduğunun kanıt ve delili nedir? Doğru konuşmanın iyi olduğunun istisnası da var mıdır? Bu iyi ve kötünün dayanağı nedir? Bildiğiniz üzere bu konu, dünyada pek çok taraftarı olan ahlak felsefesiyle ilgilidir. Felsefenin bu dalı, İran’da da Şehit Mutahhari tarafından yayılmış ve bu hususta bir hayli kitaplar da yazılmıştır. Ahlak felefesinin temel konularından biri, bir işin iyi ya da kötü olma kriter ve kanıtının ne olduğunu irdelemek ve sorgulamaktır. Bu bağlamda, ayrıntılı olarak medreselerde gündeme getirilmesi gereken ve çok geniş bir yelpazeyi kapsayan konular vardır. Biz burada, felsefî açıklamalar gerektirmeyen kısmını aktarmak ve açıklamakla yetineceğiz.
Ahlak-Din İlişkisi-1 İslâm Ahlâkının Özellikleri
Dini Allah’a Has Kılmak (2)
Kuran Ahlakı Ne Demektir?
DİN - SİYASET İLİŞKİSİ
