تبیان، دستیار زندگی

پاسخ : بايد توجّه داشت كه فلاسفه اسلامي چون صدرالمتالهين آنگاه كه از آفرينش سخن مي‏گويند به قرآن و آنچه را از ائمه«عليهم السلام» رسيده است تمسك مي‏جويند. به عنوان نمونه صدرالمتالهين شيرازي«رحمه الله» در كتاب اسرارالايات حقيقت خلقت و آفرينش را از ديدگاه آيات قرآن بررسي مي‏كند. آفرينش از ديدگاه اينها ايجاد موجودات از كتم عدم است. خداوند متعال كه وجود مطلق است و داراي جميع صفات كماليه مي‏باشد با فياضيت و بخشندگي كه دارد موجودات امكاني را مي‏آفريند و از نيستي به هستي مي‏آورد، امكان به اين معني كه اگر فيض خداوند به آنها برسد موجود مي‏شود در گرفتن وجود امتناع ذاتي ندارد اين طور نيست كه پديد آمدنش محال باشد، موجودات قبل از پديد آمدن در حدّ امكان بودند فقر ذاتي داشتند از خود هيچ نداشتند در گرفتن وجود نيازمند به خداوند متعال بودند، خداوند با فياضيتي كه داشت به آنها وجود بخشيد - چنانكه امام زين‏العابدين علي بن - الحسين«عليه السلام» در دعاي اول صحيفه سجاديه مي‏فرمايند: «ابتدع به قدرته الخلق ابتداعا و اخترعهم علي مشيته اختراعا؛ (خداوند) به قدرت خود آفريدگان را از نيستي به هستي آورد و به خواست خويش آنها را از عدم ايجاد فرمود». موجودات كه قبل از پديد آمدن در حدّ امكان بودند دو قسم بودند: يك قسم داراي حالت منتظره نبودند تنها امكان ذاتي براي قبول وجود از خداوند متعال كافي بود چون وجود عقل كه در گرفتن وجود از فياض مطلق(خداوند) حالت منتظره نداشته است. امّا قسم ديگر از موجودات هستند كه علاوه بر امكان و فقر ذاتي حالت منتظره دارند چون موجودات مادّي كه نيازمند به زمان و مكان هستند زيرا ماده براي قبول صورت محتاج به حركت است و بايد شرائط در او جمع شود تا فيض حق شامل او شود. نطفه بايد حرت كند تا در طيّ شرايط خاص خداوند وجود علقه را به او ببخشد. هسته هلو بايد حركت كند تا پس از جمع شرائط خداوند به او وجود جوانه، شاخ و برگ و... را بدهد. اين حالت منتظره همان امكان استعدادي است كه فلاسفه اسلامي مي‏گويند اينگونه موجودات علاوه بر امكان ذاتي بايد امكان استعدادي داشته باشند. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : فرق بين شريعت و طريقيت اين است كه شريعت در لغت مشرعةالماء را مي‏گويند، يعني محلي كه آب مي‏آشامند. و در اصطلاح عبارتست از امور ديني(اقوال و دستورات به اعمال، احكام) كه خداوند متعال جهت بندگان تعيين فرموده و متابعت از آن امور سبب انتظام امور زندگي دنيوي و اخروي مي‏شود و موجب رسيدن به كمال انساني مي‏گردد و تمام مردم از عوام و خواص در آن يكسانند زيرا شريعت مظهر فيض رحماني است كه رحمت عام مي‏باشد. و اما طريقيت عبارت از سير خاص است كه در عرفان آن را مخصوص سالكان راه حق مي‏دانند مانند ترك دنيا و دوام بر ذكر و توجه به مبداء و دوام طهارت، صدق، و اخلاص و... بعضي مي‏گويند: شريعت سلوك الي الله است و حقيقت دوام نظر به اوست و اما طريقت سلوك طريق شريعت است يعني عمل به مقتضاي شريعت. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : بطور خلاصه اصل برهان تضايف اين است كه: المتضايفان متكافئان قوةً و فعلاً دو چيزي كه با يكديگر نسبت تضايف (نسبت متكرره بين دو شئي ) دارند مانند اب و ابن با يكديگر از نظر قوه و فعل برابرند يعني هر كدام فعلاً وجود پيدا كند ديگري هم فعلاً وجود خواهد يافت و هر كدام بالقوه وجود پيدا كند ديگري نيز بالقوه وجود خواهد داشت. در مورد صورتهاي معقول انسان، ملاصدرا مي‏گويد كه اين صورتها با مدرك آنها كه نفس انسان است متحد مي‏باشند وي براي اين مدّعا به برهان تضايف استدلال مي‏كند صورت استدلال اين است كه چيزي معقول است معقول بودن ذاتي آن است و به مقتضاي برهان تضايف هر معقولي عاقلي لازم دارد و اگر عاقل خود معقول است مدعا كه اتحاد عاقل و معقول است ثابت است و اگر عاقل چيز ديگري غير خود معقول است لازمه‏اش اين است كه معقول در ذاتش احتياج به چيز ديگري غير خودش داشته باشد در صورتي كه گفته شد هر معقولي ذاتش عين معقوليت است و اگر اصلاً نياز به عاقل نداشته باشد مخالف برهان تضايف خواهد بود. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : كساني كه قدرت تحليل مسائل فلسفي را ندارند و در صورت مواجه شدن با شبهه قادر به حل آن نيستند، و دچار شك مي‏شوند بايد از مطالعه فلسفه خودداري كنند. و يا با نظارت يك استاد ماهر به مطالعه بپردازند. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : بايد توجه داشته باشيد كه (فلسفه) نيز دو اصطلاح دارد، در اصطلاح قديم آن فلسفه عبارت بود از مجموعه معارف انساني كه شامل فلسفه اولي و طبعيات و رياضيات هستند و طبق اين اصطلاح است كه گفته مي‏شود علوم تجربي از فلسفه جدا شده است ولي اصطلاح جديد آن مساوي با فلسفه اولي است كه هيچوقت با علم مخلوط نبوده است. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : عالم ملكوت كه فوق نظام طبيعت است، و جايگاه وجود عرش، لوح، فرشتگان، عقل و... است. براي ما عالم غيب است. آنگاه كه اشخاص در اثر زهد، اخلاص، عبادت ايمان خالص به خدا، عمل صالح مراتب قرب الهي را طي مي‏كنند چشم دل آنها بينا شده و آن عالم را مي‏توانند مشاهده كنند. و نديم و همدم ملكوتيان شوند. اين را مكاشفه مي‏گويند. جايگاه عالم كشف و شهود، مباحث عرفاني است. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : اعتقاد به وحدت وجود به اين معنا كه خداوند وجود دارد در عالي‏ترين مرتبه هستي و مخلوقات معلول و شعاع و جلوه از وجود او هستند و معناي وجود در مورد خداوند و در مورد موجودات يكي است خداوند ظهور و واقعيت دارد، جهان و انسان هم واقعيت و ظهور دارند. اما ظهور جهان و انسان ظهور عرضي است و ظهور الله ذاتي است و خالق و رب است و اينها مخلوق و مربوب و مملوك هستند. البته برخي از صوفيه به اشتباه رفته‏اند كه آنها از صف فلاسفه و عرفاي واقعي خدايند. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : هر موجود خارجي را كه ما با آن روبروي مي‏شويم دو مفهوم از آن مي‏توانيم انتزاع كنيم يكي مفهوم هستي در برابر نيستي و اين مفهوم بسيار روشن است و مفهوم ديگر ماهيت آن موجود است كه وقتي سؤال شود كه فلان چيز چيست در پاسخ همان ماهيت را پاسخ مي‏گوييم في‏المثل وقتي به يك انسان در خارج مي‏نگريم يك مفهوم از آن انتزاع مي‏كنيم و مي‏گوييم كه «موجود» است اين كلمه حاكي از همان هستي است و مفهوم ديگر اين است كه مي‏گوييم«انسان» است و اين مفهوم اشاره به ماهيت او است كه وقتي پرسش مي‏شود اين موجود چيست؟ در پاسخ آنرا يادآور مي‏شويم. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : يك مسلك و يك فلسفه زندگي خواه ناخواه بر نوعي اعتقاد و بينش و ارزيابي درباره هستي و بر يك نوع تغيير و تحليل از جهان مبتني است. نوع برداشت و طرز تفكري كه يك مكتب درباره جهان و هستي عرضه مي‏دارد زير ساز و تكيه‏گاه فكري آن مكتب به شمار مي‏رود و اين زير ساز و تكيه گاه اصطلاحاً جهان بيني ناميده مي‏شود. جهان بيني توحيدي درك اين حقيقت است كه جهان هستي از يك مشيت حكيمانه پديد آمده است. جهان بيني توحيدي عميق‏ترين بينش و طرز تفكري است كه انسان مي‏تواند درباره جهان در رابطه با سعادت و سير تكاملي خويش داشته باشد. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : انديشه‏ها و ادراكات انسان آفريده مغز نيست و مغز افكار را به وجود نمي‏آورد و بلكه فكر كار روح انسان است و مغز ابزار و آلت تفكر است دليل اين مطلب اين است كه ادراك و علم، مادي نيست و مجرد از ماده است در حالي كه مغز عضو مادي است و چيزي كه ماده است نمي‏تواند غير مادي را ايجاد كند. بنابراين ادراكات محصول مغز نمي‏باشد و اين روح انسان است كه آنها را ايجاد مي‏كند و مغز تنها نقش آلت و ابزار را دارد. « بخش پاسخ به سؤالات »