عنوان :
بررسي روش قرآن به قرآن
نويسنده :
جعفر نكونام
سال :
1368
استاد :
آذرتاش آذرنوش
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
در اين پايان‌نامه روش تفسيري قرآن به قرآن بررسي شده‌است . در ابتدا مفهوم روش و تفسير و معاني تأويل و تنزيل بيان شده و سپس روش تفسير قرآن و تاريخچه روشهاي تفسيري و انواع آنها مورد بررسي قرار گرفته است. پس از آن نظريه‌هاي مختلف در زمينه روش تفسير قرآن به قرآن و مباني و دلايل تفسير قرآن به قرآن ذكر شده است . در پايان، كيفيت تفسير قرآن به قرآن و اشكالات وارد بر اين روش بررسي شده است .
عنوان :
بررسي آيات قرآني در كتاب « شواهد الربوبية»
نويسنده :
اعلاء توراني
سال :
1368
استاد :
غلامرضا اعواني
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
اين پايان‌نامه مقدمه و چهار بخش دارد . در مقدمه به موضوعاتي چون برهان در قرآن، ارتباط قرآن و برهان، قرآن و معاني آن، تفسير واقعي و تفسير به رأي پرداخته شده است . در بخش اول، تعيين و تشخيص وجود، اسماء حسناي الهي،عرش و كرسي در كلام الهي، تقسيمات وجود و علل چهارگانه بررسي شده است . در بخش دوم با عنوان اثبات وجود حق‌تعالي از وجود خداي تعالي و خلق دنيا و آخرت ، اينكه صفات اشياء از لوازم صفات حق تعالي است و عدد ملائكه عقلي بحث شده است . بخش سوم درباره معاد و نفس و حاوي مباحث تكون حيوان، ذو مراتب بودن افلاك،سعادت حقيقي انسان و اثبات معاد است. بخش چهارم در خصوص نبوت و شامل موضوعات اوصاف نبي و جايگاه آن در فلسفه الهي،تغيير شرايع، واجبات عام و جز آن است .
عنوان :
ترجمه و تحقيق پيرامون رساله ي (السحاب المطير في تفسير آيه التطهير(
نويسنده :
آذر كجيله
سال :
1368
استاد :
سيد محمد باقرحجتي
دانشگاه :
آزاد اسلامي تهران شمال
موضوع :
چکيده : اين پايان‌نامه از يك مقدمه و دو بخش تشكيل شده است . در مقدمه مختصري در شرح حال مؤلف آمده و در بخش اول متن رساله ترجمه شده و در بخش دوم موضوعاتي چند درباره آيه تطهير مورد تحقيق قرار گرفته است . مطالب اين رساله در زمينه اقوال مختلف مربوط به مراد از اهل بيت در آيه تطهير و نيز دلالت آن آيه بر عصمت اهل بيت است .
عنوان :
پژوهشي پيرامون مصونيت قرآن از تحريف
نويسنده :
عباس نقيئي
سال :
1368
استاد :
سيد محمد باقرحجتي
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
چکيده : اين پايان نامه در چهار فصل تنظيم شده است: در فصل اول, مباحثي از قبيل تحريف و اقسام آن و تبليغات سوء برخي نسبت به شيعه و نيز ضابطه و معيار تكفير و شناخت ضروريات دين مطرح گرديده است. درفصل دوم, عمده ترين ادله ي طرفداران تحريف قرآن و در فصل سوم, عمده ترين شبهه ي قائلين به تحريف قرآن يعني روايات موجود در مجامع روايي شيعي و سني مورد نقد و بررسي تفصيلي قرار گرفته است. در فصل چهارم, دلايل مهم نفي تحريف قرآن اعم از نقل, عقل, سنت و اجماع طرح و سپس آراء قري به پنجاه تن از بزرگان شيعه از قرن سوم تا عصر حاضر به تفضيل بيان شده است. همه ي آنها متفقاً وقوع هر نوع تحريفي را در قرآن نفي كرده اند.
عنوان :
موانع فهم قرآن
نويسنده :
علي اكبر محمد گراشي
سال :
1367
استاد :
سيد محمد باقر حجتي
دانشگاه :
دانشگاه تربيت مدرس
موضوع :
با توجه به انحرافي كه بعد از وفات رسول اكرم ? در جامعه اسلامي پيش آمد و شارحان و مفسران واقعي قرآن يعني اهل بيت پيامبر ? از صحنه سياسي و اجتماعي بركنار ماندند ، جريان فهم قرآن از مسير حقيقي خود خارج گشت، يهوديان تازه مسلمان همچون « كعب الاحبار» بر كرسي تبيين قرآن تكيه زدند و با تربيت « ابوهريره» ها اين انحراف را شدت بخشيدند. به روايات آنان اعتماد كردند و بر ظاهر آنها جمود ورزيدهند. تا جايي كه راه عقل را به سوي فهم آيات الهي و تدبر در آن مسدود گردانيدند. در اين تحقيق با استفاده از شيوه‌هاي اهل بيت ? در توضيح و تبيين آيات به بيان شأن و عظمت قرآن و نقش آن در سعادت بشر، ضرورت فهم قرآن و كسب شرايط و ابزارهاي آن پرداخته و با برشمردن موانع موجود اعم از موانع بيروني (خارجي ) و موانع دروني (نفساني) اين انحرافات را ريشه‌يابي كرده و در نهايت به صورت روشمند راههاي رفع موانع را در چند اصل ارائه كرده است.
عنوان :
گردآوري معراجنامه شعرا و بررسي واژه‌ها ، اصطلاحات، آيات و احاديث آن
نويسنده :
اقدس عشقي
سال :
1367
استاد :
جاويدي
دانشگاه :
دانشگاه فردوسي مشهد
موضوع :
اين پايان‌نامه در خصوص نوعي از ديوانهاي شعر است كه در آنها موضوع معراج رسول خدا(ص) به نظم كشيده شده است. عناوين فصول آن عبارتند از: گفتاري مختصر درباره احوال و زندگاني آثار شاعران معراجنامه، فرهنگ لغات و تركيبات معراجنامه،اصطلاحات عرفاني، فلسفي و منطقي، آيات و احاديث در معراجنامه شعراء .
عنوان :
شرح و نقد نوع 78 كتاب « الاتقان» سيوطي
نويسنده :
علي اكبر ربيع نتايج
سال :
1367
استاد :
سيد جعفر سامي‌الدبوني
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
نوع 78 كتاب الاتقان درباره شناخت شرايط مفسر و آداب تفسير است. اهم مباحث اين تحقيق ، پس از مقدمه‌اي درباره زندگي عبدالرحمن سيوطي و كتاب، الاتقان في علوم القرآن، او عبارتند از: معناي تفسير و تأويل و فرق آن دو، تفسير موضوعي قرآن به قرآن، معناي مجمل و سبب آمدن آن در قرآن، آيات پيامبر (ص) همه قرآن را بيان كرده است؟ آيا قرآن قابل فهم است؟ منابع تفسير اعم از حديث نبوي، قول صحابي، لغت ورأي؛ تعارض قرآن و سنت، تفسير به رأي و ادله موافقان و مخالفان، تفسير صوفيان ، ظاهر و باطن در قرآن، و آنچه كه بر مفسر واجب است.
عنوان :
دراسات في القصة القرآنية
نويسنده :
مهدي ربيعي
سال :
1367
استاد :
فيروز حريرچي
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
اين پايان‌نامه به زبان عربي نوشته شده و مشتمل بر چهار بخش است .بخش اول با عنوان مقدماتي درباره قصه قرآني حاوي معناي لغوي و اصطلاحي و مفهوم قرآني قصه، هنر قصه‌پردازي نزد عرب قبل از اسلام و قصه در مفهوم جديد آن است . در بخش دوم تحت عنوان عامل بنيادي در قصه قراني. گفتگو در قصه قرآني و زمان در قصه قرآني بررسي شده‌اند. در بخش سوم با نام بررسي برخي پديده‌ها در قصه قرآني ، از امثال قرآن، قصه قرآني و اسرائيليات ، رد بعضي از شبهات پيرامون قصه قرآني سخن رفته است . بخش چهارم به بررسي تطبيقي نمونه‌اي از قصه‌هاي قرآني ـ يعني قصه صاحب دوباغ ـ اختصاص دارد.
عنوان :
تصحيح و تحقيق ترجمه نظام‌الدين نيشابوري بر متن قرآن كريم
نويسنده :
محمد دزفولي
سال :
1367
استاد :
سيد امير محمود انوار
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
در اين پايان‌نامه يكي از ترجمه‌هاي قرآن به زبان فارسي به نام ترجمه نظام الدين نيشابوري بر اساس چندين نسخه خطي تصحيح و بررسي شده است . مباحث مقدمه اين پژوهش عبارتند از : شرح زندگاني مترجم، تأليفات ، مذهب ، اشعار، تاريخ وفات و خصوصيات ترجمه آن.
عنوان :
ترجمه و تحقيق مبحث اعجاز مناهل العرفان في علوم القرآن عبدالعظيم زرقاني
نويسنده :
علي اصغر كاملي
سال :
1367
استاد :
عبدالمهدي يادگاري
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
در اين پايان نامه مبحث اعجاز كتاب مناهل العرفان في علوم القرآن مورد ترجمه و نقد قرار گرفته و از اين موضوعات بحث به عمل آمده است: وجوه اعجاز قرآن و حدود آن و جاودانه بودن معجزات قرآن, چگونگي تأليف و تنظيم قرآن, تأمين نيازهاي بشر و روش قرآن د رارشاد مردم و اصلاح جامعه, خبرهاي غيبي در قرآن, كيفيت نزول وحي و چهره پيامبر هنگام نزول وحي, تاثير قرآن و موفقيت آن و شبهه هاي مختلف در ارتباط با قرآن و رد شبهه ها.
عنوان :
پژوهشي در تفسير صافي و مولف آن (ره)
نويسنده :
حسن صفري نادري
سال :
1367
استاد :
سيد مرتضي آيت الله زاده شيرازي
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
چکيده : در پايان نامه حاضر, ابتدا به پايه گذاران تفسير قرآن و روش تفسيري اهل بيت و مفسران شيعه اشاره شده است و سپس تنوع تفاسير شيعي, مهمترين آن تفاسير تا عصر فيض كاشاني, تفاسير معروف در عصر فيض كاشاني, استادان و شاگردان او و نظر علما درباره ي وي, مراتب علمي و تحولات فكري, تاليفات و آثار علمي او در زمينه هاي تفسير قرآن, حديث و اصول دين و اعتقادات وي در زمينه فقه و اصول, فلسفه و شعر آورده شده است. در پايان تفسير صافي مورد بررسي قرار گرفته و ويژگيهاي اين تفسير و نقد آن مطرح شده است.
عنوان :
پژوهشي درتفسير العسكري
نويسنده :
محمد مسعود راهنماي منفرد
سال :
1367
استاد :
سيد محمد باقرحجتي
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
چکيده : در اين پايان نامه تفسير العسكري منسوب به امام حسن عسكري (ع) مورد تحقيق و بررسي قرار گرفته است. مباحث اين پژوهش عبارتند از: نحوه ي تدوين و عناوين برجسته ي تفسير العسكري, بررسي سلسله ي سند تفسير العسكري, بررسي سلسله سند تفسير العسكري, نظر اساطين رجال, حديث و تفسير درخصوص اين كتاب, بررسي اعتراضات پيرامون محتواي تفسير, د رمبحث اخير موارد تصحيف, مغايرت با تاريخ و غلو بررسي شده اند.
عنوان :
علم مناسبت بحثي در ترتيب آيات و سور
نويسنده :
ايرج گلجاني اميرخيز
سال :
1366
استاد :
سيد محمد باقر حجتي
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
در اين پژوهش مناسبت و ترتيب آيات و سور مورد بررسي قرار گرفته و از اين موضوعات بحث شده است: ضرورت بحث تناسب در قرآن كريم، مفهوم و سابقه علم مناسبت و كوششهاي به عمل آمده در آن، دلالت قرآن بر وجود تأليف الهي آن، دلايل قرآن براي تأييد سنت پيامبر ? در تعيين جايگاه آيات قرآن كريم، روايتهاي تاريخي درباره ترتيب آيات قرآن، جايگاه علم مناسبت در ميان انواع ديگر علوم تفسيري، و ارتباط آيات و اسباب نزول.
عنوان :
شيخ طوسي و روش او در تفسير تبيان
نويسنده :
الياس كلانتري
سال :
1366
استاد :
سيد مرتضي آيت‌الله زاده شيرازي
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
در اين پايان‌نامه روش تفسيري شيخ طوسي در تفسير تبيان بررسي شده است . در ابتدا، شخصيت شيخ طوسي و تاريخچه زندگي وي طرح شده، سپس موضوعات زير بررسي شده است: تفسير تبيان و روش آن، علت تأليف كتاب تبيان، موضوع تحريف قرآن از نظر شيخ طوسي، نظر وي درباره تفسر به رأي و الفاظ دخيل در قرآن كريم، شأن نزول آيات در تفسير تبيان، مباحث كلامي و نظر عقيدتي شيخ طوسي، استشهاد وي به شعر عرب، و نظر ايشان درباره اختلاف قراءات. در پايان تفسير تبيان مورد ارزيابي و نقد و بررسي قرار گرفته است.
عنوان :
دريافت انديشه‌هاي عرفاني از ايات قرآن كريم و تجلي آن در نثر فارسي
نويسنده :
محمد حسين سعادت فر
سال :
1366
استاد :
مجتهد زاده
دانشگاه :
دانشگاه فردوسي مشهد
موضوع :
مباحث اين پايان‌نامه عبارتند از : تعريف عرفان و تصوف، علت اساسي ظهور تصوف، قرآن و تأثير آن در دلهاي مستعد انديشه‌هاي عرفاني، رابطه انسان و خدا، شناخت باري‌تعالي،درباره دل، شريعت و طريقت، مدعيان تحقيق و اهل تحقيق، نفس، ترك دنيا و رابطه آن با كمال ، انديشه عرفا در انفاق و ايثار ، انديشه‌هاي تربيتي.
عنوان :
ديباچه‌اي بر « اعجاز قرآن باقلاني»
نويسنده :
غلامرضا جمشيد نژاد
سال :
1365
استاد :
سيد جعفر سامي الدبوني
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
در اين پايان‌نامه از ابتداي كتاب ياد شده شامل مقدمه‌ي سيد احمد صقر و مقدمه‌ي مؤلف تا صفحه‌ي 48 متن كتاب ترجمه شده است. موضوعات مورد بحث اين قسمت عبارت است از : نهضت تأليفي علماي اسلامي در دفاع از قرآن، نقش عالمان معتزلي در بيان اعجاز قرآن،كتاب اعجاز القرآن رماني، كتاب اعجاز القرآن رماني، كتاب اعجاز القرآن خطابي، باقلاني و كتاب اعجاز القرآن، باقلاني و شيخ مفيد.
عنوان :
محكم و متشابه قرآن
نويسنده :
طيبه يزدي
سال :
1365
استاد :
سيد محمد باقر حجتي
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
در اين پايان‌نامه نخست معناي لغوي و اصطلاحي محكم و متشابه، اقسام متشابه و فرق ميان محكم و متشابه بيان شده، سپس به اين پرسشها پاسخ گفته شده كه آيا علم به متشابهات ممكن است، چرا كتاب خدا بر متشابه مشتمل است، آيا محكم بر متشابه مزيتي دارد و موارد متشابهات كدامند. نويسنده، حروف مقطعه و آيات صفات را از متشابهات به شمار آورده است. وي در ضمن به معناي لغوي و اصطلاحي تأويل پرداخته و ائمه (ع) را عالم به تأويل قرآن خوانده است و در پايان نمونه‌هايي از آيات متشابه را بررسي كرده است.
عنوان :
دارسة و تحقيق في تفسير الشهرستاني
نويسنده :
محمد علي آذرشب
سال :
1365
استاد :
سيد محمد باقر حجتي
دانشگاه :
دانشگاه قم
موضوع :
در اين پايان‌نامه تنها نسخه موجود تفسير محمد بن عبدالكريم شهرستاني (469ـ548 ق) به نام مفاتيح الاسرار و مصابيح الابرار تصحيح و بررسي شده است . در اين پژوهش نخست تحت عنوان عصر شهرستاني به معرفي وضعيت سياسي و فرهنگي آن زمان پرداخته شده، سپس زندگي او بررسي و مذهب او شناسايي شده است ؛ مهمترين ويژگي اين پايان‌نامه تصحيح اغلاط فراوان و اعجام دقيق اغلب كلمات آن ـ كه فاقد نقطه‌اند ـ مي‌باشد . افزون بر اين مأخذ روايات و اقوال نيز شناسايي شده‌اند.
عنوان :
اسباب النزول
نويسنده :
زهرا پنجه شاهي
سال :
1365
استاد :
سيد محمد باقر حجتي
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
اين پايان‌نامه به بررسي اسباب نزول پرداخته و مشتمل بر اين مباحث است: تحقيق در كلمه سب، اسباب نزول ، معني نزول قرآن، راه شناخت اسباب نزول، فوايد معرفت و اهميت و ارزش آن مانند آگاهي به مدلول صحيح آيات، حكم و قاعده در صورت خاص بودن لفظ و اينكه سخن درباره اسباب النزول جز از طريق روايت و سماع امكانپذير نيست.
عنوان :
آيات الاحكام در تفسير مجمع البيان
نويسنده :
محسن شريعتي
سال :
1365
استاد :
واعظ زاده
دانشگاه :
دانشگاه فردوسي مشهد
موضوع :
در اين پايان نامه آيات فقهي در خصوص عبادات از مبحث طهارت تا جهاد و مطالب مربوط ـ اعم از قرائت ، حجت، اعراب‌گذاري، لغت، شأن نزول و تفسير ـ از كتاب مجمع البيان طبرسي استخراج و بررسي شده‌اند.
عنوان :
حاجي سيدابوترابي
نويسنده :
سيدمحمدمهدي
سال :
1365
استاد :
سيد محمد باقرحجتي
دانشگاه :
دانشگاه تربيت مدرس
موضوع :
چکيده : مقدمتان في علوم القرآن در اصل مقدمه دو تفسير به نامهاي المباني لنظم المعاني و المحرر الوجيز بوده كه با اهتمام آرتور جفري در يك مجلد به چاپ رسيده است . بخش اول و دوم اين كتاب را به ترتيب آقايان مجيد معارف و عبدالوهاب شاهرودي ترجمه ، نقد و تحقيق كرده‌اند . بخش اخير اين اثر كه شامل فصل نهم و دهم مقدمه المباني و تمام مقدمه المحرر الوجيز است ، در اين پايان‌نامه بررسي شده و اموري كه انجام گرفته عبارتند از : تصحيح اغلاط مطبعي، شرح اعلام، استخراج مأخذ روايات و اشعار و استدراك مطالب در منابع ديگر.
عنوان :
ترجمه, نقد و بررسي مقدمتان في علوم القرآن
نويسنده :
عبدالوهاب شاهرودي
سال :
1365
استاد :
سيد محمد باقرحجتي
دانشگاه :
دانشگاه تربيت مدرس
موضوع :
چکيده : كتاب مقدمتان في علوم القرآن از جمله متون كهن در علوم قرآني است كه در قرنهاي 5 و 6 هجري به رشته تحرير درآمده است . مقدمتان مقدمه دو تفسير است . مقدمه نخست متعلق به تفسير « المباني في نظم المعاني » است كه به سال 425 هجري به تحرير درآمده است . اين كتاب مشتمل بر ده فصل است . با تمامي كوششهاي انجام گرفته، تا به حال از نويسنده آن اطلاعي به دست نرسيده است . مقدمه ديگر، مربوط به تفسير المحررالوحيز في تفسير الكتاب العزيز كه نويسنده آن ابن عطيه (480ـ545) از مفسران و فقها و قاضي القضاة شهر قرطبه است .
عنوان :
ترجمه‌ي كتاب «اعجاز قرآن باقلاني»
نويسنده :
سيد حسين ميردامادي
سال :
1364
استاد :
سيد جعفر سامي الدبوني
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
در اين پايان‌نامه ،در آغاز شرح حال باقلاني آمده است و اكتاب اعجاز قرآن او معرفي شده است؛ سپس كتاب ياد شده از صفحه‌ي 47 تا 200 ترجمه شده است و گاهي برخي از واژگان شرح شده است.
عنوان :
ترجمه‌ي اعجاز قرآن باقلاني
نويسنده :
قاسم كفاش
سال :
1364
استاد :
سيد جعفر سامي الدبوني
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
در اين پايان‌نامه صفحات 194ـ342 اعجاز القرآن باقلاني ترجمه شده است. موضوعات مورد بحث عبارت است: خطبه‌هاي رسول اكرم و علي(ع) و خلفا و مقايسه‌ي آنها با قرآن، اشعار مشهور جاهلي مثل امرء القيس و مقارنه‌ي آنها با قرآن.
عنوان :
اسرائيليات در تفسير
نويسنده :
سيد محمد حسين ميرصادقي
سال :
1364
استاد :
سيد محمد باقر حجتي
دانشگاه :
دانشگاه تربيت مدرس
موضوع :
مقصود از اسرائيليات ، اخبار يهوديان است،لكن آن را به اخبار مسيحيان نيز تعميم مي‌دهند . در اين پايان‌نامه در زمينه اين موضوع مباحث زير بررسي مي‌شوند: تاريخچه تفسير، تفسير در دوران نبوي، تفسير در دوره صحابه، معناي اسرائيليات ،تلاشهاي نافرجام در كاهش ارزش قرآن، عوامل ورود اسرائيليات به تفاسير، شخصيتهايي كه موجب ورود اسرائيليات به فرهنگ اسلامي شدند، آيا نقد اسرائيليات جايز است ؟ نمونه‌هايي از تفاسير قرآن و موضع نويسندگان آنها در قبال اسرائيليات .
عنوان :
استكبار از ديدگاه قرآن و سنت
نويسنده :
مريم شايسته
سال :
1364
استاد :
سيد محمد باقر حجتي
دانشگاه :
آزاد اسلامي تهران شمال
موضوع :
مباحث اين پايان‌نامه عبارتند از : معناي لغوي و اصطلاحي استكبار و استضعاف ،انگيزه‌هاي استكبار،ويژگيهاي مستكبران، استضعاف در پرتو بيان قرآن و حديث، پيامدهاي استكبار و استضعاف،راههاي مقابله با استكبار و استضعاف.
عنوان :
ترجمه, نقد و تحقيق كتاب مقدمتان في علوم القرآن (بخش اول)
نويسنده :
مجيد معارف
سال :
1364
استاد :
سيد محمد باقرحجتي
دانشگاه :
دانشگاه تربيت مدرس
موضوع :
چکيده : در پايان‌نامه حاضر، بخش اول اين اثر ترجمه و تحقيق و نقد شده است . شيوه اغلب مفسران قرآن آن است كه قبل از شروع تفسير قرآن، نخست مقدمه‌اي در باب شاخه‌هاي مختلف علوم قرآني مي‌نگارند و بعد از اعلام نظريات خويش،به امر تفسير مشغول مي‌شوند. اين سنت از ديرباز معمول دانشمندان بوده است . از بين مقدمه‌هاي مهمي كه به شرح و تحقيق در شاخه‌هاي مختلف علوم قرآني پرداخته‌اند، مقدمه تفاسير ارزشمند المباني و المحررالوجيز است كه تفسير اول متعلق به قرن پنجم هجري و اثر يكي از نويسندگان اسلامي است كه به دليل حذف صفحه اول اين تفسير نام ايشان معلوم نيست. تفسير دوم از دانشمد معروف قرن ششم هجري « ابن عطيه اندلسي» است . هر دو مقدمه را فردي به نام « آرتور جفري » تصحيح و در مصر در يك مجله به نام مقدمتان في علوم القران به چاپ رسانيده است.
عنوان :
تفسير كلامي قرآن مجيد
نويسنده :
سيد محمد حسين روحاني
سال :
1363
استاد :
آذرنوش آذرتاش
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
اين رساله در سه بخش به با اين عنوان‌ها نگارش درآمده است: بخش اول، علم تفسير و ارتباط آن با تفسير كلامي قرآن مجيد : شناسايي تفسير، تفسير در تاريخ؛ بخش دوم،تأويل وارتباط آن با تفسير كلامي قرآن مجيد؛ بخش سوم، اصول اعتقادي در قرآن مجيد : جهان پنهان،يكتاپرستي،پيامبري ، جبر و اختيار.
عنوان :
ترجمه وتحقيق بخشي از «الاتقان في علوم القرآن»(از نوع 77 تا پايان كتاب)
نويسنده :
ابوالفضل بهرام‌پور
سال :
1355
استاد :
محمد غفراني
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
در اين پايان“امه بخش ياد شده ترجمه و با كمك كتب تفسير و علوم قرآن شرح شده است. اين بخش شامل اين موضوعات است:شناخت تفسير و تأويل و بيان شرافت آن وحاجت به آن، شناخت شروط و آداب مفسر، غرائب تفسير، و طبقات مفسران.
عنوان :
ترجمه و تحقيق كتاب مذاهب التفسير الاسلامي
نويسنده :
سيد باقر موسوي
سال :
1354
استاد :
محمد غفراني
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
بخش ترجمه و تحقيق شده شامل اين موضوعات است: تعريف علم تفسير ، فرق تفسير و تأويل ،محكم و متشابه ،تعبيرات مجازي آيات و احاديث و نزاع اهل سنت و معتزله ،پيروي معتزله از عقل و اهل سنت از نقل، اختلافات آنان در عقايد، نزاع آن دو درباره‌ي كرامات اوليا(خرق عادات) ، تمسك معتزله به مبدأ لطف، شفاعت، نظريات مربوط ، حمل عرش.
عنوان :
ترجمه و تحقيق كتاب مذاهب التفسير الاسلامي (ص 1ـ48)
نويسنده :
جواد دانشفر
سال :
1354
استاد :
سيد محمد باقر حجتي
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
بخش ترجمه و تحقيق شده شامل اين موضوعات است: پيدايش تفسير مذهبي، اختلاف قرائات ،اثر خط در ايجاد اختلاف قرائات ، نبودن نقطه، اختلاف در اعراب، زيادت تفسيري قرائت عبدالله بن مسعود و ابي‌بن كعب، مصاحف آن دو، تناقض در قرائت‌ها ، عوامل پيدايش قرائات شاذ.
عنوان :
ترجمه و تحقيق بخش شانزدهم تا بيست و هفتم كتاب « الاتقان في علوم القرآن»
نويسنده :
اسدالله پيرمحمدي
سال :
1354
استاد :
محمد غفراني
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
در اين پايان‌نامه نوع‌هاي شانزدهم تا بيست و هفتم كتاب الاتقان في علوم القرآن عبدالرحمن سيوطي ترجمه شده و به كمل كتب علوم قرآن شرح گرديده است . موضوعات اين بخش از كتاب مذكور به اين قرار است: كيفيت نزول قرآن ،شناخت نامهاي قرآن و نامهاي سوره‌هاي آن،جمع و ترتيب قرآن، تعداد سوره‌هاي قرآن، شناخت حافظان و راويان قرآن، شناخت اسنادهاي عالي و نازل قرائت قرآن، شناخت قرائات متواتر و مشهور و آحاد و شاد و موضوع و مدرج .
عنوان :
جمع و تدوين قرآن
نويسنده :
سيد داود عليرضايي مصطفوي
سال :
1354
استاد :
محمد باقر حجتي
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
اين پايان‌نامه مشتمل بر هشت فصل است. نويسنده در سه فصل اول مباحثي را درباره وحي، نزول تدرجي قرآن و اولين و آخرين نزول آورده است . فصل چهارم را به جمع قرآن در عهد پيامبر (ص) و حفاظ و كتاب و نوشت‌افزارهاي آن عهد اختصاص داده است . فصل پنجم در خصوص گردآوري قرآن بعد از رحلت پيامبر (ص) يعني جمع ابوبكر و عثمان و مصاحف عثماني است . فصل ششم در زمينه معنا و تعداد و ترتيب آيات و سور و نيز اسامي و اقسام سوره‌هاي قرآن است . فصل هفتم درباره رسم الخط مصحف عثماني و فصل هشتم مبحثي است در مورد نقطه گذاري و اعراب قرآن.
عنوان :
ترجمه و تحقيق نوع 43 الي 47 الاتقان سيوطي
نويسنده :
سيد حسين شيخ الاسلامي
سال :
1354
استاد :
سيد محمد باقرحجتي
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
در اين پايان نامه بخشي از كتاب الاتقان سيوطي كه در آن انواع مختلف علوم قرآن فراهم آمده, ترجمه و اعراب گذاري شده و اعلام آن شرح گرديده است. موضوعات اين بخش عبارتند از: محكم و متشابه, مقدم و مأخر, عام و خاص, مجمل و مبين, ناسخ و منسوخ.
عنوان :
ترجمه و تحقيق بخشي از كتاب (مذاهب التفسير الاسلامي) گلدزيهر
نويسنده :
اسماعيل نوذريان
سال :
1354
استاد :
سيد محمد باقرحجتي
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
چکيده : در اين پايان‌نامه بخشي از كتاب مذاهب التفسير الاسلامي نوشته گلد زيهر ترجمه و بررسي شده است. مباحث اين بخش عبارتن از : مبهمات قرآن، نمونه‌هاي از تفسير شيعي آيات، تفسير قرآن در پرتو تمدن اسلامي، گرايش مذهبي هندي، نهضت مذهبي مصر و سيد جمال‌الدين افغاني و محمد عبده و مدرسه المنار .
عنوان :
ترجمه بحثي از كتاب (مذاهب التفسير الاسلامي) گلدزيهر
نويسنده :
علي اشرف رضائي
سال :
1354
استاد :
سيد محمد باقرحجتي
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
چکيده : اين پايان‌نامه حاوي ترجمه پنجاه صفحه از كتاب مذاهب التفسير الاسلامي است و مباحث ذيل را در بردارد: بررسي وجوه مختلف تفسيري، نمونه‌هايي از تفسير به مأثور، بررسي تفسير طبري و چگونگي روش تفسير او، معرفي شيوه‌ها و كتب تفسير كلامي، بخصوص تفسير اعتزالي مثل تفسير كشاف زمخشري و غرر و درر سيد مرتضي، شايان ذكر است كه گلدزيهر سيد مرتضي شيعي مذهب را معتزلي خوانده است .
عنوان :
ترجمه و تحقيق مذاهب التفسير الاسلامي گلدزيهر(صفحات 260ـ 324)
نويسنده :
عبدالله رسول‌زاده
سال :
1353
استاد :
آذرنوش آذرتاش
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
بخشي از كتاب مذاهب التفسير الاسلامي در اين پايان‌نامه ترجمه و تحقيق شده، درباره‌ي روش تفسير صوفيه و تفسير محي‌الدين عربي و نيز روش تفسير شيعه است.
عنوان :
ترجمه و تحقيق بخشي از كتاب«مذاهب التفسير الاسلامي »گلدزيهر
نويسنده :
سيد ابوالفضل موسوي
سال :
1353
استاد :
آذرنوش آذرتاش
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
بخش ترجمه و تحقيق شده حاوي اين موضوعات است: نگاهي اجمالي به پيدايش و تحولات تفسير، ظهور كعب‌الاحبار و عبدالله بن سلام، گرايش ابن عباس به كعب الاحبار، پيدايش روشهاي تفسيري، قرائت ابن مسعود در سوره‌ي فاتحه، نزول قرآن به هفت حرف ، قرائت‌هاي هفتگانه، مقام ابن مسعود و ابي‌بن كعب در قرائت،قرائات شاد، علماي نحو و قرائات، تفسير به مأثور، روي‌گرداني از تفسير در عصر تابعان، اسرائيليات در قرآن، اشارات قرآن به حوادث آينده، تفسير به رأي، ابن عباس و تفسير قرآن، ابن عباس و اشعار جاهلي، ابن عباس و شاگردان او،اختلافات روايات تفسيري.
عنوان :
شرح حال راغب اصفهاني و تحقيق در آثار او
نويسنده :
سيد علي ميرلوحي فلاورجان
سال :
1353
استاد :
ذكر نشده
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
اين پايان‌نامه شرح حال راغب اصفهاني و تحقيق در دو اثر بجا مانده از او به نامهاي مفردات القرآن و محاضرات الادباء است. نويسنده به دليل كمبود منابع درباره اين موضوع، بيشتر مطالب رساله خود را از دو اثر مذكور فراهم آورده است.
عنوان :
سبك و خصوصيات دستوري و لغوي تفسير ابوالفتوح رازي
نويسنده :
عسگر حقوقي
سال :
1353
استاد :
بديع الزمان فروزانفر
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
اين پايان‌نامه در سه بخش تنظيم شده است. بخش اول به ترجمه احوال و تاريخ حيات ابوالفتوح رازي، بيان مختصات نسخه‌هاي خطي و چاپي تفسير او، معرفي سبك و خصوصيات دستوري ولغوي آن، طرح مباحث تاريخي آن وبررسي علم كلام و فقه در آن تفسير اختصاص دارد. بخش دوم حاوي فهرست احاديث حضرت رسول اكرم (ص) و ائمه اطهار(ع)، اشعار عربي و فاسي، امثال عربي و فارسي، مباحث فقهي و كلامي،سخنان بزرگان و غزوات پيامبر اكرم (ص9 و اميرمؤمنان (ع) است . در بخش سوم اعلام و رجال مندرج در تفسير ابوالفتوح معرفي شده‌اند.
عنوان :
بحثي درباره تصحيف و تحريف قرآن
نويسنده :
علي مزارعي
سال :
1353
استاد :
سيدمحمد باقر حجتي
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
مندرجات اين پايان‌نامه عبارتند از : معاني مختلف تحريف، نظر محققان اسلامي درباره تحريف و تصحيف قرآن، دلائل عدم تحريف ،عقيده به تحريف بعد از حيات حضرت رسول (ص) ، كيفيت جمع‌آوري قرآن و بررسي قرآن منسوب به حضرت علي (ع) .
عنوان :
ترجمه و اقتباس تاريخ و اعجاز قرآن از كتاب تاريخ آداب العرب تأليف مصطفي صادق رافعي
نويسنده :
محمد رضا توسلي
سال :
1350
استاد :
علامه نوري
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
قسمتي از كتاب تاريخ آداب العرب كه در اين پايان‌نامه ترجمه و تحقيق شده ، در دو بخش با اين مباحث آمده است: در بخش اول از تاريخ قرآن،چگونگي جمع و تدوين و قرائت آن و در بخش دوم در خصوص اعجاز قرآن بحث شده است.
عنوان :
آراي خليل بن احمد در تفسير تبيان
نويسنده :
جعفر علي اميدي نجف آبادي
سال :
1350
استاد :
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
در اين پايان نامه نخست شرح حالي از خليل و كتاب او در مقدمه به دست داده شده، سپس 140 لغت كه شيخ طوسي در تفسير خود در خصوص آنها به آراي خليل بن احمد استشهاد جسته، گردآوري شده است.
عنوان :
ترجمه و تحقيق قسمتي از كتاب «الاتقان في علوم القرآن»
نويسنده :
اسماعيل شجاعي استبرق
سال :
1345
استاد :
سيد محمد باقر حجتي
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
در اين پايان‌نامه نوع اول تا پايان نوع پانزدهم از كتاب الاتقان ترجمه و شرح شده است و شامل اين موضوعات است: مكي و مدني، حضري و سفري، ليلي و نهاري، صيلي و شتائي ، فراشي و نومي ، ارضي و سمائي ، آنچه در آغاز نازل شده است،آخرين قسمت نازل شده، سبب نزول، آنچه به زبان برخي از صحابه نازل شده ، آنچه از قرآن نزولش تكرار شده، آنچه حكمش پس از نزولش بود و آنچه نزولش پس از حكم واقع شد. آنچه از قرآن كه فرشتگان با آن بودند و آنچه كه فرشته‌اي با آن نبود،آنچه از قرآن كه به بعضي از پيامبران نيز نازل گرديده و آنچه كه به كسي جز پيامبر اسلام(ص) نازل نشده است.
عنوان :
پرتوي از قصص قرآن در آثار سعدي
نويسنده :
محمد حسين پارسايي
سال :
1340
استاد :
حكمت
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
چکيده : رساله ي حاضر در سه فصل تدوين شده است. در فصل اول بيان مختصري درباره ي كلام خدا شامل نزول قرآن و محتواي آن آمده است. در فصل دوم قصه هايي از قرآن به ترتيب زير گزارش شده اند: آدم (ع), نوح (ع), هود (ع), صالح (ع), ابراهيم (ع), لوط (ع), يعقوب (ع), يوسف (ع), شعيب (ع), موسي (ع), طالوت (ع), داود (ع), سليمان (ع), ايوب (ع), يونس (ع), زكريا (ع), يحيي (ع), مريم(ع). عيسي (ع), اصحاب كهف و اصحاب فيل. فصل سوم به معرفي آثار سعدي كه در آنها قصص قرآن آمده, اختصاص دارد" نظير مجالس, گلستان, بوستان, قصائد عربي, ملمعات, طيبات, بدايع, غزليات قديم, صاحبيه و رباعيات.
عنوان :
شيخ طبرسي و تفسير مجمع البيان
نويسنده :
حسين كريمان
سال :
1334
استاد :
علي اصغر حكمت
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
رساله حاضر در شرح حال شيخ طبرسي ومقايسه تفسير مجمع البيان او با تفسير ابوالفتوح رازي است و اين مباحث را در بر دارد: ايران در عصر طبرسي، شيعه و مبادي آن به طور عام در ايران و در عصر طبرسي به طور خاص، شرح حال طبرسي، تطور تفسير تا عصر طبرسي، مقايسه تفسير ابوالفتوح رازي با مجمع البيان، رد اقوال هاشم شامي بر قرآن از زبان مجمع البيان. كساني كه بر روي مجمع البيان تتبع كرده‌اند.
عنوان :
تركيبات تأويل تصويري قرآن و حديث در شعر فارسي تا پايان قرن هفتم هجري- قمري
نويسنده :
حمزه خليلي واوسري
سال :
استاد :
دكتر تقي‌پور نامداران
دانشگاه :
پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي
موضوع :
پس از گذشت قرون متمادي از عمر زبان فارسي و تلألوي آن در آميختگي با فرهنگ بارور اسلام، قوم ايراني با برخورداري از بياني پويا قدم به وادي انديشه‌هاي بشري گذاشت. سابقه درخشان سخن‌پروري، سخن‌سنجي و سخن‌سرائي ايرانيان باعث شد تا در حمله اعراب، قبول كنندگان دست و چشم بسته فرهنگ اعراب نباشند، بلكه فرهنگ آمده از عرب را غربال و انتخاب كنند و آنگه با بقاياي فرهنگ اخلاقي خويش در آميزند و به عنوان انديشه زنده اسلامي در عمل كردن به آن كمر بندند و در اين اخلاقي خويش درآميزند و به عنوان وسيله‌اي شد براي بيان و تبليغ آنچه از دلها مي‌جوشد. بي شك براي بيان اين انديشه‌هاي بلند، دايره محدود لغات كافي نبود و شعرا و نويسندگان با پيچ و خم دادن و تركيب و تغيير گوناگون از پس تفهيم و تفاهم و تفسير برمي‌آيند. تركيبات تأويلي تصويري قرآن و حديث ” فرصت مناسبي است براي نمود جلوه‌اي خاص از قدرت تركيب‌سازي زبان فارسي و تلفيق آن با آيات و روايت كه در ادبيات فارسي كم نيست. منظور از نوشتن اين مجموعه نشان دادن تركيبات تأويلي تصويري است. تركيباتي كه با استفاده از آيات و روايت و مقوله‌هاي بياني(تشبيه، استعاره، كنايه و مجاز) استفاده از شعر را به عنوان يكي از ابزارهاي نشان دادن حالات روحي و معنوي شيرين كرده است. وقتي نويسنده زبان فارسي مي‌گويد: ”به منجنيق تَرْمِيْهِمْ بِحِجارةٍ مِنْ سِجِّيلٍ ايشان را سنگسار قهر ما گرداند.“(1) منظور او تنها تشبيه يك آيه قرآني به منجنيق نيست. چه كه با صرف تشيبه كنه مراد نويسنده فهميده نمي‌شود،بلكه لازمه درك اين عبارت، رجوع به قرآن و فهميدن تفسير و تأويل آيه است. يا آنجا كه شاعر مي‌سرايد: طاووس آفتاب خرامان ز صنع اوست در باغ بـــر چمن تولــج النـهــــــار ديوان قوامي رازي، ص111 ضمن استفاده از يك تشبيه، خوانند را به آيه 27 سوره آل‌عمران ارجاع مي‌دهد كه مي‌فرمايد: تُوِلِجُ في النهار وَ تُولِجُ في اللَّيل ... و تزرق من تشاء بغير حساب(مي در آري شب و روز و مي در آري روز در شب... و روزي دهي او را كه خواهي به فراخ بخشي « بي‌تقصير»). اين مجموعه دربرگيرنده اين نوع تركيبات در شعر فارسي از آغاز تا قرن هفتم است كه بر اساس مطالعات نگارنده بيش از 170 تركيب است. و در اين ميان مولانا جلال الدين ، شاعر شهير قرن 7، بيشترين تركيب را دارد.
عنوان :
تحقيق درباره امثال القرآن و معادل‌هاي آن در ضرب‌المثل‌هاي فارسي
نويسنده :
سيد محمد رضوي
سال :
استاد :
دكتر سيد محمد باقر حجتي
دانشگاه :
موضوع :
اين پايان‌نامه داراي 3 فصل و مشتمل بر چكيده فارسي و انگليسي، مقدمه و فهرست مأخذ است . فصل اول رساله كه به كليات مي‌پردازد، در سه بخش تنظيم شده است : در بخش نخست مؤلف به تعريف مثل و تفاوت آن با كنايه، ارسال المثل و .... پرداخته است . در بخش دوم به پاسخ اين سؤال پرداخته كه چرا خداوند در قرآن ذكر مثل كرده است ؟ و سپس به بيان معاني مختلف مثل در قرآن مي‌پردازد و اقسام امثال القرآن در كتب علوم قرآني را برمي‌شمرد. در بخش سوم كه به امثال سائره اختصاص يافته است به تعريف و اهميت اين امثال مي‌پردازد و ذيل‌بندي با عنوان « ثمره و نتيجه عملي بحث از امثال سائره» هدف از نگارش اين رساله را ترويج فرهنگ تكلم با قرآن عنوان مي‌كند. در فصل دوم مؤلف به دسته‌بندي آنچه امثال قرآن ناميده، مي‌پردازد و سپس متناظر آن مثل در ادب فارسي را ارائه مي‌دهد و به شرح و توضيح مختصر و سرپايي مضمون هر مثل در يك صفحه مي‌پردازد . در فصل سوم مؤلف 1389 مثل فارسي را به ترتيب الفبايي فهرست كرده و پس از ذكر مثل، توضيح مختصري درباره مراد و مفهوم آن آورده است. بعد از توضيح مزبور، آيات متناظر با آن مثل فارسي به همراه ترجمه آيه اضافه شده است .
عنوان :
پژوهشي در قصه‌هاي قرآني
نويسنده :
حسين فعال عراقي نژاد
سال :
استاد :
نامشخص
دانشگاه :
دانشگاه آزاد اسلامي اراك
موضوع :
موضوع اصلي كه در اين رساله مورد تحقيق قرار گرفته‌است، نخستين مسأله در ارتباط با تاريخ قرآن است و از مسائل مهم علوم قرآني و معارف اسلامي به شمار مي آيد. اهميت بحث از تاريخ جمعي‌آوري قرآن در اين است كه ضمن تحقيق در اين مسأله مهم تاريخي، اعتبار قرآن و مصونيت آن از تحريف نيز اثبات مي‌گردد. علت انتخاب اين موضوع براي تحقيق اين بوده است كه با رجوع به منابع اوليه حديثي و تاريخي و بدور از ذهنيتهاي قبلي، بررسي جامعي انجام شود و تحقيقات ارزنده‌اي كه تاكنون صورت گرفته، كاملتر گردد و تناقضات در گفته‌ها،روايات مجعول، غفلتها و نارساييهاي استدلالها در اين ارتباط كشف و آشكار شود. تحقيق با مراجعه به منابع اوليه از كتب حديثي، تاريخي، قرآني و ... آغاز گرديد و اطلاعات لازم جمع‌آوري شد. محور اصلي در اين باب مطالعه روايات منقول بود. نكات مستفاد ازآنها يادداشت ومورد بررسي قرار گرفت . در بررسي كلي اين نتيجه حاصل گرديد كه در مجموع اين روايات به دو دسته كلي تقسيم مي‌شوند ،زيرا مدلول تعداد زيادي از آنها اين است كه جمع‌آوري قرآن بين‌الدفتين در زمان خود پيامبر (ص) انجام گرفته است وبه زمانهاي بعد موكول نگرديده است و مدلول تعدادي ديگر نيز اين است كه جمع‌آوري قرآن در عهد خلفا انجام شده است . سپس با دقت در مجموعه اين روايات و شواهد جنبي و تاريخي ديگر بدست آمد كه نمي‌توان تناقضات بين اين دو دسته از روايات را حل كرد و به صورت صحيح آنها را بر يك محور گردآورد و از طرف ديگر نارساييها و تناقضات در خود روايات دسته دوم، موجب گرديد تا در حجيت بسياري از آنها ترديد شود. بر اين اساس تحقيق بيشتر انجام شد و عدم حجيت برخي از آنها اثبات گرديد و نيز معلوم شد كه مدلول برخي ديگر از اين دسته، با روايات دسته اول ناسازگار نيست، و از سوي ديگر چون روايات دسته اول مؤيد به شواهد عقلي و تاريخي است ،نظر بر اين استقرار يافت كه قرآن در زمان خود حضرت رسول (ص) جمع‌آوري و بين‌الدفتين قرار گرفته است . سپس به كلمات بسياري از علماي بحث كننده در اين موضوع مراجعه شد، ادله و مؤيدات آنها مورد بررسي و ارزيابي قرار گرفت و برخي از آنها نقد گرديد و با ذكر ادله و مؤيدات قوي نظر اول اثبات شد .
عنوان :
فوايد بكارگيري الفاظ مكرر در قرآن
نويسنده :
پريچه ساروي
سال :
استاد :
نامشخص
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
در بخش اول به بررسي آيات قرآن كريم در اين زمينه پرداخته‌ايم. اين آيات از نظر مفاد و مضمون به شش دسته تقسيم شده و تحت عناوين ششگانه مورد بحث قرار داده‌ايم. در بررسي آيات، پس از طرح آيه به نقل آراء مفسران مهم از فريقين پرداخته‌ايم و سپس در صورت لزوم،از مجموع آراء ،خلاصه‌گيري و نتيجه‌گيري شده و به نظر مختار نيز اشاره نموده‌ايم. بخش دوم رساله را « تجسم اعمال از ديدگاه روايت » تشكيل مي‌دهد. احاديث و روايات در اين زمينه، برخلاف تصورات ابتدائي و پندار برخي ـ اندك نيست،بلكه زياد است . ما در اين ميان حدود پنجاه روايت را مورد بحث قرار داده‌ايم. بخش چهارم، حاوي شبهات و اشكالاتي است كه درباره اين موضوع وجود دارد . در اين قسمت ، اشكالات مهم مطرح و مورد بررسي قرار گرفته است.
