چروك صورت - چـروك صورت: بوجود آمدن شیارهای عـرضی در پیشانی و شیارهای طـولی در بین دو ابرو و نیز شیارهای كنار چشم ها و دهان و بر روی گونه ها.
- علل بوجود آورنده چروك: در ایجاد چروك صورت علتهای گوناگونی وجود دارد.
مسئول نگه داشتن قوام پوست كلاژن داخل درمی میباشد; حال به هر علتی در روند كلاژن سازی اختلالی بوجود آید می تواند باعث چروك پوست گردد. با افزایش سن كلاژن سازی دچار وقفه میگردد و افراد با سنین بالا پوستی افتاده دارند.
اختلالات ارثی در تولید كلاژن در بیماران سندرم مارفان و سندرم اهلر دانلس از این جمله اند در این بیماران پوست بعلت نقص در كلاژن سازی دچار افتادگی زود رس میگردد.
علاوه بر كلاژن سازی علتهای دیگری نیز در ایجاد چروك پوست دخیلند از جمله : افزایش قـدرت عـضلانی زیر پوست میباشـد; افراد عـصبی و اخـمو بعـلت اسـتفاده زیاد از عضلات صورت دچار این حالت میشوند و با افزایش قدرت این عضلات چروك زود رس پیدا میكنند.
افرادی كه قـبلا" چاق بوده ولی دچار لاغری میشوند بعلت از دست دادن چربی زیر پوستی دچار افتادگی پوست میشوند و چروك بوجود می آید.
افراد سیگاری بعلت از دست دادن چربی زیر پوستی ( عدم تغذیه مناسب و كاهش اشتها ) و همچنین نقص در كلاژن سازی و علتهای گوناگون دیگر دچار چروك زودرس می شوند.
پوسـتهای خشـك نسـبت به پوسـتهای چـرب زودتر دچـار چروك میشوند كه میتواند به دلیل علت زمینه ای پوست خشك باشد ( عدم نگهداری آب در پوست به دلایل سرشتی ). علتهای دیگری نیز وجود دارد كه از حوصله این بحث خارج میباشد.
برای پیشـگیری در ایجاد چروك باید عـوامل ایجاد كننده آن را از بین برد از جمله : تغـذیه مناسب - عدم مصرف مواد مخدر و دخانیات - اعصاب آرام و غیره.
روشهای متنوعی برای از بین بردن چروك صورت وجود دارد:
1) مصرف كرمهای مرطوب كننده تا حدودی میتوانند چروكهای ریز را بطور موقت از بین ببرند.
2)انجام پیلینگ : چه بصـورت تدریجـی با مصـرف كـرمهای حـاوی AHA با درصـدهای پائین و چه به صـورت پیلینگ در مطــب با داروهای پیلینگ با درصــد بالا. با این روشــها تحریك كلاژن سازی صورت می گیرد.
3)انجام لیزر با انواع گوناگون لیزر(تحریك كلاژن سازی)
4)جدید ترین روش برای از بین بردن چروك صورت تزریق آمپول رقیق شده و غیرسمی شده ســم میكــروب بوتیلیسم ( botox ) در داخــل عـضلات پوســت صـورت.
با این روش عضلات صورت را فلج یا ضعیف میكنند و باعث از بین رفتن چروك صورت می گردد. این روش موقتی میباشد و بسته به افراد از 3 ماه تا 9 ماه طول میكشد. با تكرار تزریق این فاصله زمانی افزایش می بابد.
پیلینگ یا لایه برداری
پیلینگ یا همان لایه برداری به عملی گفته میشود كه لایه سطحی پوست بطرقی برداشته شود.
مواردی كه لایه برداری انجام میگیرد :
*وجود جوش صورت و از بین بردن اسكارهای باقیمانده از جوش صورت
* وجود لك صورت یا ملاسما
* وجود كك و مك یا فركل ( freckle )
*وجود هر نوع اسكار از قبیل :· سوختگی؛ باقیمانده هر نوع ضایعه در صورت
* وجود انواعی از لك باقیمانده از التهاب قبلی
طریقه پیلینگ:
لایه برداری را میتوان به طرق گوناگون انجام داد:
* لایه برداری شیمیائی :بوسیله مواد شیمیائی كه عمدتا" از اسید با در صدهای متفاوت است انجام میگیرد.معمولا" از الفا هیدروكسی اسید ( AHA )؛ تری كلرو استیك اسید ( TCA ) و فنل با درصدهای متفاوت استفاده می شود.
* لایه برداری میكانیكی : بوسیله ابزارهای تراشنده لایه سطحی پوست را می تراشند از جمله:
(dermabresion استفاده از یك دستگاه دوار و تراشنده ) و یا بوسیله سنباده .
* لایه برداری بروش لیزر: معمولا" از لیزر CO2 برای این منظور استفاده میشود.
انتخاب پوست مناسب جهت هر نوع پیلینگ در نتیجه عمل بسیار دخیل می باشد به اینصورت كه نمیتوان هر نوع پیلینگ را برای هر نوع پوست انتخاب كرد.
جـدا از اینكـه پیلینگ را در چـند جـلسه میتوان انجـام داد. روش پیلینگ بصورت طـولانی و مداوم نیز صورت میگیرد، این روش بوسیله كرم های دارای الفا هیدروكسی اسید با در صد متفاوت معمولا" كمتر از %15 انجام میگیرد، در این روش فرد هر شب از این كرمها بر روی جـاههایی كه میخـواهـد لایه برداری شود؛ استفاده می كند.
در مواقعی كه فرد از پیلینگ استفاده میكند باید از نور خورشید اجتناب كند و حتمآ از ضد آفتاب در مواقع خارج از منزل استفاده كند.البته پیلینگ را نمیتوان به همه افراد تجویز كرد و باید جهت پیلینگ افراد انتخاب شوند.
جوش صورت یا آكنه
آكنه یا جوش یك اختلال پوستی میباشد كه در سنین نوجوانی شروع وتا آخر جوانی همراه افراد درگیر میباشد درمان بیشتر جنبه كنترل جوش صورت به منظور بهبودی موقتی تا ما دامای كه تحت درمان دارویی قرار دارند و به منظور جلوگیری ااز بوجود آمدن جوشگاهای عمیق می باشد.
اول از همه باید دید كه ضایعات واقعاً جوش هستند. چون خیلی از ضایعات پوستی شبیه جوش بروز میكنند. جوش بیشتر در نواحی سبوره ( نواحی از بدن كه دارای غدد چربی فراوان میباشد) دیده می شود.
- غدد چربی بطور طبیعی در تمام سطح پوست گسترش دارند و مسئو ل چرب نگه داشتن سطح پوست میباشند. همچنین به علت دارا بودن بعضی مواد دارای خاصیت ضد میكروبی و قارچی هستند. این غدد در كف دست و پا و لـب وجود ندارند و بیشترین تراكم آنها در صورت ؛ سر ؛ سینه می باشد.
جوش بیشتر در صورت دیده میشود و بصورت انواع شكلها از قبیل:
- كومدون ( جوشهای ریزی كه بصورت سر سیاه و سر سفید دیده می شوند )؛
- پاپول (جوشهای برجسته و قرمز رنگ)؛
- پاسچول (جوشهای چركی)
- و بالاخره ناجول و كیست (جوشهای بزرگ و دارای عمق و مواد داخل آنها)
از بسته شدن دهانه خروجی غدد چربی بعلت های گوناگون جوش بوجود می آید. علتهای بسته شدن این دهانه ها شامل:
1) تولیـد و ترشح زیادی چربی در این غدد كه خود این میتواند بعلت ارثی بودن یا عدم تنظیم هورمونی باشد. البته گاهی سطح هورمون در سطح طبیعی میباشد ولی پوست به این مقدار طبیعی نیز حساس است.
2) رشد میكروب در دهانه غدد كه باعث التهاب و بسته شدن این غدد می شوند.
3) اختلال در كراتینی شدن ( در تشكیل كراتین دهانه اختلال وجود دارد مثل افرادی كه سوء تغـذیه یا رژیم غـذائی دارند كه اسیدهای چرب ضروری در بدن آنها كـم میباشد و یا بعـلتهای دیگری این اختلال وجود دارد).
جوشهای صورت را نمیتوان بطور كامل از بین برد ولی میتوان آنها را تحت كنترل در آورد.
درمان این جوشها بستگی به نوع جوش انجام می گیرد. در كل شستشوی مكرر نواحی جوش بویژه با صابونهائی كه اسیدیته میباشند و از خود بقایایی به جا نمیگذارند از تشكیل جوش جـدید تا حـد زیادی مـوثر هسـتند و در درمان نیز كـمك كـننده میباشند. این صابونها در داروخانه ها موجودند و به عنوان ضد جوش معرفی میشوند. در درمان جوش از داروهای ضد باكتری ( میكروبی ) نیز استفاده میشود. كه بستگی به نوع جوش و گسترش آن دارد.
داروهای دیگری نیز بسته به نوع جوش در درمان مصرف دارند كه اختصاصی میباشند و از حوصله این بحث خارج هستند.
افرادی كه دارای جـوش میباشـند باید از مصـرف هر گـونه كـرم یا پـماد اجـتناب كنند: چون باعث بدتر شدن جوشها میگردند.
افرادی هستند كه منافذ پوست آنها به اصطلاح باز میباشد و در داخل این منافذ بصورت سیاه دیده میشود. ترشح چـربی و در معرض هوای آزاد قرار گرفتن این چـربی باعث اكسید شدن آن میگردد و به صورت سیاه دیده میشوند. برای از بین بردن آن میتوان از همان صابونهایی كه گفته شد استفاده كرد و همچنین از اسكراب صورت نیز میتوان كمك گرفت.
یكـــی از عارضـــه های جــــــوش صــــــورت باقـــی ماندن لكه در آن ناحیه بعلت التهاب و فــعال بودن سیسـتم دفـاعـی بدن در آنجا می باشد.
جـوشـهایی كه بیشـتر دستـــكاری شــوند احـتمال بوجـود آمـدن لكه بیشتر است . در ضمن افراد با رنگ پوست تیره تر لكه ناشی از جوش در آنها بیشتر است
درمان این عارضه در حقــیقـت درمــان جـوش میباشد . یعـنــی با درمان جوش بعلت كم شدن التهاب احتمال بوجود آمدن لكه كم میشود . درمان قاطـعی برای از بین بردن این نوع لكه وجود ندارد و در طـول زمان بسته به نوع پوست این لــكه ها از بین میروند . البته بعضــی از داروهای موضعی این طول زمان را كاهش میدهند كه از آن جمله میتوان از ژل های حاوی AHA نام برد این ژل حاوی اسیدهای میوه میباشد و باعث تسهیل در پوسته ریزی طبیعی پوست میشوند و به این خاطر پوست جوان و شاداب میماند .
داروهای موضــعی دیگر كـه كـمك كننده میــباشند : كرم و ژلــهای حاوی ویتامین ث و مشتقات ویتامین آ ( كرم و ژل تره تینوئن )
از نظر علمی و آنچه در كتب علمی - پزشكی موجود است هیچ نوع غذا و خوراكی در ایجاد و تشـدید جــوش صورت دخـیل نیسـتند ؛ ولی بر اساس طـب قـدیـم و گـفته افرادی كـه جــوش صورت دارند بعضـی از خوراكیـها در بدتر كردن جـوش صورت دخیل میـباشند و پرهـیز از این خوراكیها باعث بهبودی در جوش می شود .
از جمله غذا و خوراكیهایی كه باعث این علت میشوند شامل : غذاهای چرب ، تنقلات ، خرما، كشمش ، محصولات دریایی ( ماهی و میگو ) ، بعضی از میوه جات ( موز ، كیوی ، خرمالو ) و غیـره . بهـترین راهكار پرهـیز از مواد غذایی و خوراكیهایی است كه فرد اظهار میكند با خوردن آنها جوش صورتش بدتر می شود.
طبق مطالعات و بررسی های انجام شـده افرادی كه جـوش صورت دارند كمتر دچار سرطان پوسـت از نوع بازال سـل میشوند. البته این به آن معـنا نیسـت كه برای درمـان جـوش پیگـیر نباشند.
* * *
لك صورت یا ملاسما
لك صـورت یا ملاسـما یك عـارضه پوستی شـایع بخصوص در دختران و خانمهای جوان میباشد این عارضه بصورت لكه های قهـوه ای تا خـاكستری تیره بر روی گونه ها ؛ پیشانی و چانه دیده میشود. شـایعـترین سنین بروز آن 20 تا 30 سالگی است و در خانمها از آقـایان بیشتر می باشد.
عـلت های زیادی در ایجـاد آن نقـش دارند ولی ثابت ترین علـت را اشعـه ماورابنفش خورشید میدانند . یعنی همیشه این علت باضافه علل دیگر را در ایجاد لك سهیم میدانند.
علل دیگر:
4) مصرف دارو بویژه داروهای هورمونی و بخصوص داروهای پیشگیری از بارداری و داروهای دیگر نیز در بروز آن نقش دارند ، از جمله داروهای اعصاب.
5) تغییـرات هورمونی در بـدن از جـمله بیماری غــده فوق كلیوی.
با پیشگیری از تابش اشعه خورشید بطور مستقیم بر روی صورت از ایجاد لك تا حد زیادی میتوان جـلوگـیری كرد.
مصرف كرمهای ضد آفتاب بطور منظم با عیار بالاتر از 20 به فواصل هر ۳ ساعت و همچـنین اجـتناب ار تابش نور خـورشـید بطـور مسـتقـیم بر روی صورت در افراد مستعـد از ایجـاد لك میتوان پیشگیری نمود.
برای از بین بردن لك با تجویز پزشك متخصص از كرمهای حــاوی هـیدروكـینون با در صد های گـوناگـون ( نباید بیشتر از6 تا 7 درصد باشد ) میتوان اسـتفاده نمود.
روشـهای دیگـر در درمان لك صورت :
- لایه برداری (peeling) ؛ سایش پوست بوسیله میكانیكـی ( ermabresion & salabresion ) و لـیزر میباشـد كـه بسـته به پوسـت افـراد انتخـاب میشود . افـراد با رنگ چـشــم روشـن و مـوهـای روشــن مـقـــدار رنگـدانـه پـوسـتی كـمتری نسـبت به پوسـتهای تیره دارند و به همین دلیل نور آفتاب بیشتر در پوست این افراد نفوذ دارد و چون یكی از اثرات نور آفتاب ایجاد لك صورت و همچنین كــك و مك میباشـد برای پیشگیری و درمان این افراد نیاز مبرم به ضد آفتاب دارند.
یكی از درمانهای لك صـورت همچـنان كه قـبلاُ نیز گفته شد استفاده از پیـلینگ میباشد. ولی این روش مناسب همه افراد نمی باشد . چـون افراد با رنگ پوست تیره اصلاْ مناسـب پیلینگ نمیباشند.
چــون یكی از عـوارض پیلـینگ خـود لك میباشـد و شانـس ایجـاد لك در افراد با پوست تیره خیلی بالا است .
- درمان دیگر لك صورت لیزر درمانی می باشد.
هیچكدام از روشهای درمانی لك صورت دائمی نیست و در یك جلسه نیز انجام نمیگیرد و نیاز به تجـدید درمان دارد و ادامه درمان دارد ، زیرا استـعداد افراد برای ایجاد لك كه با این روشــهای درمانــی برطرف نمیگردد . مصرف ضد آفتاب در افراد مستعد یك نیاز حیاتی در درمان و پیشگیری از لك می باشد .
* * *
فراوردهای ضدآفتاب
اشعه ماورا بنفش خورشید اثرات ثابت شده ای بر روی افزایش انواعی از سرطانهای پوست تـسـریع و تـشـدید پـیری چروك پوست و بـدتـر شــدن بـرخـی از بیماریهای پـوسـتی و ایجاد و تشدید لك صورت و كك و مك دارد.
به مواردی كه بتوانند از نـفـوذ اشعـه ماورا بـنـفـش به قسمتهای عـمقی اپیدرم ( روی پوست ) و درم جـلوگـیری كـنند را محـافـظ یا ضـد آفتاب می گویند . نحـوه اثر ا ین ضد آفتابها جذب انعكاس اشعه ماورا بنفش می باشد از رسیدن آن به لایه های عمقی پوست جلوگیری می كنند
ضد آفتابها دو گونه هستند :
اول : ضد آفـتابـهای فـیزیكی: با انعـكاس اشـعه از رسیدن آن به پـوسـت جـلوگـیری میكنند هـر مانـع فـیزیكی كـه این عمل را انجام دهد از این گروه میباشد مانند پمادهای حاوی اكسید زینك كه از نـفـوذ اشعـه به روش انـعكاس آن جـلوگیری میكند. و یا مصرف كلاه لبه دار و حتی نقاب كه مانع رسیدن اشعه به پوست میشوند را جزء این گروه به حساب می آورند .
دوم : ضد آفتابهای شیمیائی: این گروه از ضد آفتابها از طریق جذب اشعه از رسیدن آن به لایه های عمقی پوست جلو گیری میكنند.
عـیار محافظتی ضد آفتابها : مقـدار جذب اشعه توسط ضد آفتاب را میگویند. هر چه این عـیار بالاتر باشد مقدار جذب اشعه نیز بیشتر می شود .
- در آب و هوای ایران عـیار محافـظـتی بالاتر از20 نیاز میباشد. هر چه اشعه در ناحیه ای مسـتـقـیم تر بتابد باید عیار را بالاتر انتخاب كنیم .
- در مناطق جنوبی ایران اشعه مستقیم تر تابش دارد . هر نوع ضد آفتاب با هر عیاری بیشتر از سه ساعـت روی پوست موثر نیست و باید بعد از 3 ساعت تكرار شود.
- بیشترین مقدار اشعه در فاصله زمانی 10 صبح تا 3 بعد از ظهـر به زمـیـن میـرسد.در این فاصـله زمانی از قرار گـرفـتن بطـور مستـقـیم در برابر اشعـه آفـتاب اجـتـناب شود.
- افرادی كه پوست روشن دارند بیشترین صدمه را از اشعـه میگـیرند و نیاز است این افراد بیشتر مراقب باشند.
- در فعالیتهای روز مره از قبیل كوهنوردی - شنا - اسكی - فوتبال و غیرو حتما" از ضد آفتاب استفاده شود .
- اكثر ضد آفتابها در آب محلول بوده و با شستشو و شنا یا تعریق پاك میشوند و باید مصرف آن تكرار شود.
- در كـودكـان از سن 6 ماهـگی به بعـد براحـتی میـتوان از ضـد آفـتابهای شیمیائی استفاده كرد - تركیبات موجود در ضـد آفـتاب مـیـتواند در بعـضی افراد حسـاسـیـت ایـجـاد كـند و بایـد نوع ضد آفتاب در این مواقع عوض شود.
- افرادی كه جوش صورت دارند باید از ضـد آفـتابـهـای محلول و یا لوسیون استفاده كنند ; چون كرمها و پماد كه چرب میباشند باعث بدتر شدن جوش صورت آنها می گردد .
توجــه : استـفـاده از ضد آفتابها به معـنی ایـمـنی 100% نـیـست و باید سایر موارد محافظتی را رعایت نمود .
- استفاده از ضد آفتاب اثرات سوء برای پوست ندارد ؟ مصرف ضد آفتاب هیچ گونه عوارضی ندارد و مفید نیز میباشد ولی انتخاب نوع و مارك ضدآفتاب و درجه محافظتی برای هر پوستی و منطقه ای بسیار مهم میباشد .
منبع : انجمن درمانگران ایران
