متاسفانه در سالهای اخیر به دلیل فاصله و شکاف عمیقی که بین طبقه مرفه و مستمد جامعه ایجاد شده است، شاهد آن هستیم که آداب و رسوم و سنن نیز تحت تاثیر این عامل قرار گرفته و حالا برداشت همه اقشار جامعه از چنین سنت هایی متفاوت از گذشته است، به طوری که عده ای معدود در انتظار آمدن چنین شبی هستند و خیل کثیری از مردم نگران از نداری، در طلوع صبح طولانی ترین شب سال لحظه شماری می کنند.
- تصویر اول
سوز سرمای آخرین شب پاییز، تن نحیف و رنجور پیرمرد را می گزید. بینی اش حسابی سرخ شده بود و او مجبور بود دست های پینه بسته اش را روی آن بگیرد تا از شدت سرمای خشک و کشنده کم کند.
ساعت از 9 شب گذشته بود اما مرد هنوز جرات رفتن به خانه را نداشت، چون بچه ها منتظر بودند تا پدر با دستهای پر از میوه و شیرینی وارد خانه شود. هرچه بود امشب، شب چله بود.
رسم است در این شب مردم دور هم جمع می شوند و با خوردن انواع تنقلات، شیرینی و میوه، شب طولانی سال را سحر می کنند.
اما او پول زیادی برای تهیه خوراکی های شب چله را نداشت اما نمی خواست که بچه ها هم از دستش دلخور شوند. ناچار راهش را به سمت بازار کج کرد و رفت به طرف چرخی ها تا شاید بتواند چیزی تهیه کند.
یکی یکی قیمت سیب و پرتقال و انار و نارنگی را می پرسید و رد می شد. بالاخره کنار یکی از چرخی ها ایستاد و رو به فروشنده گفت: این میوه هایی که پایین چرخ گذاشتی، فروشی هستند؟!
مقداری سیب و پرتقال لک دار و ریز بود که فروشنده آنها را داخل یک جعبه ریخته بود.
فروشنده که دوست داشت در شب یلدا، مشترهای خوب به سراغش بیایند، وقتی قیافه خسته و رنجور پیرمرد را دید، با کمی بی اعتنایی، گفت: آره . اگه میخوای همه رو ببر، سه تومن بده...
پیرمرد گفت: سه هزار تومان واسه اینا!! مگه چه خبره...
فروشنده که فکر نمی کرد این جواب رو از پیرمرد بشنود ، با صدای بلندتری گفت: اصلا نمی فروشم. برو...
بعد زیر لب با خودش غرولند می کرد که "ببین سر چراغی چه مشتری هایی گیرمون میاد"
اما پیرمرد که می دانست نمی تواند با پولی که دارد جای دیگر چیزی بخرد، ایستاد و بعد از اینکه فروشنده کمی آرام شد، با چهره ای از روی خواهش و التماس، گفت: جوون! من اینقدر پول ندارم. تازه همه میوه ها هم زیاده . به اندازه هزارتومن بزار سوا کنم. خیر ببینی...
فروشنده شنید پیرمرد چه گفت اما اصلا توجهی نکرد و جواب سایر مشتری ها را می داد.
پیرمرد یک بار دیگر درخواست خودش را تکرار کرد و منتظر جواب فروشنده ماند...
- تصویر دوم
یکی دو هفته بیشتر نبود که دخترشان نامزد کرده بود و حالا در اولین حضور، داماد به همراه خانواده و اقوام نزدیک به رسم سنت شب چله می بایست هدایایی برای عروس خانم بیاورند.
چند ساعتی مانده به شب، ولی دل تو دل مادر نیست و مدام سرش را از در خانه بیرون می آورد تا ببیند همسرش کی می رسد.
مرد از راه می رسد اما هنوز جواب سلامش را نگرفته است که همسرش رو به او می کند و می گوید: زودباش برو سه چهارتا مرغ بخر، یه مقدار هم میوه و شیرینی بگیر و بیار. میدونی که امشب آقا رضا با خانواده و فامیل میان، 10 نفری میشن. هیچی نداریم تو رو خدا زود بگیر و بیا
مرد همه حرفهای همسرش را شنید اما بعد از مکث کوتاهی رو به زن کرد و گفت: اما خوش انصاف! فقط 50 هزار تومن از حقوق این ماه برامون مونده که اون هم باید واسه یه ماه خرج کنیم. حالا چه جوری اینها ارو بخرم. نمی شد بگی فقط دامادمون بیاد آخه ما توقع نداریم که...
هنوز حرفش تمام نشده بود که زن غرولند کنان گفت: بابا مهمونیه اوله خوب نیست. باید آبروداری کنیم. دخترمون خجالت زده میشه...
مرد رفت و با مرغ و میوه و شیرینی و یه پیراهن کادویی برای دامادشان برگشت.
اون شب همه خوشحال دور هم نشسته بودند و از همه جا می گفتند و می خندیدند اما مرد که فقط سه هزار تومان ته جیبش مانده بود، داشت با خودش فکر می کرد چگونه تا 28 روز آینده خرج خانه را تامین کند.
- تصویر سوم
مریم با اینکه 10 سال بیشتر ندارد اما خوب می داند که فقر و تنگدستی یعنی چی. واسه همین هیچ وقت جلوی پدرش حرفی از پول و... نمی زنه اما شب چله یه شب دیگه بود.
آن روز در مدرسه همه بچه ها از خوراکی هایی که در شب چله می خورند، حرف می زدند و می گفتند که امشب به مهمانی می روند و یا مهمان دارند.
مریم در مدرسه هم هیچی نگفت. وقتی آمد خانه رو به مادرش گفت: مامان بابا امشب کی میاد؟
مادر که از این سئوال مریم جا خورده بود و می دانست واسه چی می پرسد، بدون اینکه توضیح اضافی بدهد گفت " مثل همیشه دیر میاد، تو خوابی.
مریم گفت: ولی امشب شب چله است.
مادر: خب که چی؟! شب چله چه فرقی با شبهای دیگه داره. اصلا امروز چت شده گیر دادی به بابات.
مریم: آخه بچه ها تو مدرسه می گفتن امشب باید با فامیل ها جمع بشیم یه خونه و آجیل و میوه بخوریم. خب بابا زود بیاد بریم خونه خاله ... اونجا خوبه
اوضاع مالی شوهر خاله مریم قابل قیاس با پدرش نبود. واسه همین پدر مریم زیاد با آنها جور نبود و سعی می کرد کمتر همدیگر را ببینند اما مریم که از این قضایا با خبر نبود فقط می دانست که پدرش کارگر ساده یک شرکت خصوصی است و شوهرخاله اش یک کارگاه تراشکاری دارد.
- تصویر چهارم
مرد دنبال جای خالی برای تا خودرو خارجی مدل بالای خودش می گشت تا آن را نزدیک میوه فروشی پارک کند.
بالاخره چند متر بالاتر جایی را پیدا کرد و پیاده شد. دزدگیر را زد و رفت به سمت میوه فروشی.
البته این میوه فروشی مثل میوه فروشی های پایین نبود که همه چی داشته باشد. فقط چند قلم میوه مثل موز، نارنگی، آناناس، کیوی، گریپ فرود، سیب، خیار و انار اون هم از نوع درجه یک شون
فروشنده مرد را شناخت و به محض اینکه وارد شد، شروع کرد به پاره کردن تعارف و... بعد هم رو به مرد گفت: امشبم مثل شبای دیگه براتون جمع کنم؟
مرد جواب داد: نه، امشب مهمومن داریم. لطف کن از هر کدوم 5 کیلو بریز
فروشنده سفارش مرد را داد به کارگر مغازه ببرد داخل صندوق ماشین بگذارد و خودش شروع کرد به حساب کردن قیمت میوه و دست آخر گفت: می شه 75 هزار تومن، قابلی هم نداره.
مرد یک اسکناس دوهزارتومانی هم گذاشت تو جیب شاگرد مغازه و رفت به طرف شیرینی فروشی...
وقتی وارد می شدی، عطر شیرینی ها آدم را مست می کرد. جای سوزن انداختن نبود. چهارتا فروشنده مشغول راه انداختن مشتری ها بودن و دو تا هم پشت صندوق پول می گرفتند.
مرد سفارش آجیل و شیرینی داد و رفت پولش رو بده حسابدار که معلوم شد می شه 50 هزارتومن.
تو راه که می رفت زنگ تلفن همراهش به صدا در آمد و همسرش از آن طرف سفارش غذای امشب رو داد که چند جور از چی بگیره....
- نمای آخر
وقتی پولی را که مرد واسه یک "شب چله" خرج کرد را با اون چیزی که پیرمرد و امثال او خرج می کنند، مقایسه کردم، دیدم تقریبا با حقوق یک ماه آنها برابری می کند!!
با خودم گفتم "یکی مو را بیند و دیگری پیچش مو"... ما رو باش که خیال می کنیم زنده ایم و زندگی می کنیم اما ذهی خیال باطل که مرده ایم و نفس می کشیم!!!
بعد که کمی آرام تر شدم، به خودم دشنام دادم که مگر قرار نبود به آنچه دیگران دارند و تو نداری، حسادت نکنی!! پس چی شد؟! باز هم کم آوردی؟!
باز هم یک فقیر دیدی و اشک حسرت برای او ریختی. تو را چه به این کارها، قرار نیست که همه یه جور و یه اندازه بخورند و بپوشند و بگردند...
