آموزش و تحقيقات
آرش معروف به كمانگیر، از پهلوانهای باستانی و اسطورهای ایران است كه در تیراندازی بسیار زبردست و بیمانند بود. او پس از شكست ایرانیان از تورانیان برای تعیین مرز دو كشور تیری را از نقطهی شكست، ساری یا آمل، پرتاب كرد. تیر آرش پس از زمان درازی پرواز در آسمان، بر قلهای در شرق كوههای خراسان یا بر تنهی درختی در نزدیكی مرو فرود آمد. مرز ایران و توران این گونه تعیین شد، اما پیكر آرش، كه همهی نیروی خود را برای پرتاب آن تیر گذاشته بود، پاره پاره شد و او جان خود را در راه میهن از دست داد.
سه شنبه 29/10/1388 - 1:15
آموزش و تحقيقات
بیرونی هر چند در روزگار خود چندان شناخته نبود و پس از آن نیز كمكم به فراموشی سپرده شد، اما در سدههای اخیر بار دیگر كشف شد و جایگاه شایستهی او در علم و فرهنگ بیش از پیش روشن شد. هر چند در دورهی ترجمهی آثار عربی به لاتین، اثری از بیرونی به لاتین ترجمه نشد، اما اكنون ترجمهی كتابهای مهم او به زبانها مهم دنیا انجام شده است و كارل ادوارد زاخاو از برجستهترین مترجمان آثار اوست. زاخاو كه به ترجمهی الاثار الباقیه و تحقیق ماللهند پرداخته، در شناساندن بیرونی به جهان غرب نقش چشمگیری داشته است. او پیرامون درستكاری بیرونی در كار پژوهش میگوید:
"وی هم نسبت به شخص خویش و نسبت به دیگران، داوری سختگیر است. چون خود به حد كمال صادق است، از دیگران نیز خواستار راستی و درستی است. هر كجا موضوعی را به درستی نفهمیده است، یا تنها بخشی از آن را فهمیده، خواننده را از این مطلب آگاه میكند و یا از خواننده میخواهد كه نادانی او را ببخشد و یا با وجود عمر پنجاه و هشت سالهای كه دارد، وعده میدهد كه دنبال مطلب را بگیرد و نتیجهای را كه با گذشت زمان میگیرد، منتشر سازد و تو گویی خود را در برابر مردمان مسووول میدانسته است. وی پیوسته حدود معرفت خویش را به درستی معلوم میكند و با وجوی كه اطلاع مختصری از عروض هندی دارد، آن اندازهی مختصر را نقل میكند و در این كار تابع این اصل كلی است كه خوب نباید فدای بهتر شود و گویا از آن بیم داشته است كه عمرش كفاف ندهد و نتواند در مسالهی مورد بحث چنانكه باید استقصای كامل كند. دشمن كسانی است كه از گفتهی جملهی "نمیدانم" بیم دارند كه مبادا به نادانی خود اقرار كرده باشند و هر وقت با نقصی در راستی و. صداقت رو به رو شده، اضهار خشم و تنفر كرده است."
جرج سارتن، بنیانگذار رشتهی تاریخ علم، كه كتابی با نام مقدمهای بر تاریخ علم نوشته است، دورهی تاریخ علم را به فصلهایی بخش كرده و هر فصل را كه شامل معرفی فعالیتهای علمی نیم سده است، به نام یك دانشمند بزرگ نامگذاری كرده است. فصل 33 از كتاب او به عصر بیرونی نامگذاری شده است و دلیل این كار را چنین بیان كرده است:
"گزاف نخواهد بود اگر بگوییم كه این دوره نشانهی اوج تفكر قرون وسطایی بود. رهبران بزرگ چنان فراوان بودند؛ ابنیونس، ابنهیثم، بیرونی، ابن سینا، علیبنعیسی، كرجی، ابنجبرول كه دست كم برای لحظهای تاریخنگار را مبهوت میكنند. گرچه همه اینان مردان ممتازی به شمار میرفتند، اما دو تن، سر و گردنی از دیگران بر تر بودند. برونی و ابنسینا. بیشتر به خاطر اینان بود كه آن عصر، این چنین درخشان و برجسته مینمود. این دو تن، كه به طریقی یكدیگر را میشناختند، با هم تفاوت بسیار داشتند. برونی نشانگر روحی پرتكاپو و نقاد بود و ابنسینا دارای روحیهی تركیبی بود. بیرونی بیشتر كاشف بود و از این لحاظ، به آرمان علمی جدید نزدیكتر شد. ابنسینا یك سازمان دهنده، جامعالعلوم و فیلسوف به شمار میآید. هر دو در وهلهی اول به یك اندازه اهل علم بودند و دشوار است یكی از این دو را برگزینیم. مگر به خاطر این مورد تصادفی كه زندگی بیرونی، این عصر را كاملتر در بر میگیرد و از این رو میتوان گفت معرف كاملتر است."
سه شنبه 29/10/1388 - 1:14
آموزش و تحقيقات
مقایسهی اندازهگیریهای بیرونی از طول و عرض جغرافیایی شهرها
با اندازهگیریهای امروزی
نام شهر
| اندازهگیری بیرونی | اندازهگیری امروزی |
عرض
|
طول نسبت به تعداد
|
عرض
|
طول نسبت به تعداد
|
دقیقه
|
درجه
|
دقیقه
|
درجه
|
دقیقه
|
درجه
|
دقیقه
|
درجه
|
ری
|
34 35
|
5 8
|
35 35
|
1 7
|
بغداد
|
25 33
|
0 0
|
20 33
|
0 0
|
بلخ
|
40 36
|
0 21
|
46 36
|
24 22
|
دمشق
|
30 33
|
10-
|
30 33
|
7 8-
|
غزنین
|
35 33
|
22 24
|
33 33
|
2 24
|
نیشابور
|
10 36
|
0 15
|
13 36
|
23 14
|
مكه
|
40 21
|
0 3-
|
26 21
|
37 4-
|
شیراز
|
36 29
|
32 8
|
38 29
|
8 8
|
سه شنبه 29/10/1388 - 1:12
آموزش و تحقيقات
مقایسهی اندازهگیری چگالی كانیها به روش بیرونی
و روشهای امروزی
كانی | اندازهگیری بیرونی | اندازهگیری امروزی |
طلا
|
26/19
|
26/19
|
جیوه
|
74/13
|
56/13
|
مس
|
92/8
|
85/8
|
برنج
|
67/8
|
4/8
|
یاقوت آسمانی
|
97/3
|
09/4-01/4
|
یاقوت سرخ
|
85/3
|
14/4-95/3
|
لعل
|
58/3
|
7/3-5/3
|
زمرد
|
75/3
|
75/3-65/3
|
عقیق سرخ
|
56/2
|
8/2-5/2
|
لاجورد
|
6/2
|
8/2-4/2
|
سه شنبه 29/10/1388 - 1:11
آموزش و تحقيقات
آثار بیرونی تحقیق ماللهند: موضوع این کتاب مذهب و عادات و رسوم هندوان و نیز گزارشی از سفر به هند است.
قانون مسعودی: کتابی است در نجوم اسلامی شامل یازده بخش. در این کتاب بخشهایی مربوط به مثلثات کروی و نیز زمین و ابعاد آن و خورشید و ماه و سیارات موجود است.
التفهیم لاوایل صناعت التنجیم: این کتاب نیز در نجوم و به فارسی نوشته شده است و برای مدت چند قرن متن کتاب درسی برای تعلیم ریاضیات و نجوم بوده است.
الجماهر فی معرفه الجواهر: بیرونی این کتاب را به نام ابوالفتح مودود بن مسعود تألیف کرد و موضوع کتاب معرفی مواد معدنی و مخصوصاً جواهرات مختلف است. ابوریحان در این کتاب فلزات را بررسی کرده و نوشته است. او نظریّات و گفتههای دانشمندانی مانند ارسطو اسحاق الکندی را درباره حدود سیصد نوع ماده معدنی ذکر کرده است.
وی در این کتاب به شرح فلزها و جواهرهای قارههای آسیا، اروپا و آفریقا میپردازد و ویژگیهای فیزیکی ماند بو، رنگ، نرمی و زبری حدود ۳۰۰ نوع کانی و مواد دیگر را شرح میدهد و نظریهها و گفتارهای دانشمندان یونانی و اسلامی را دربارهٔ آنها بیان میکند.
صیدنه: این کتاب دربارهٔ مواد شیمیایی و خواص و طرز تهیه آنها نوشته شده است.
آثار الباقیه عن القرون الخالیه (اثرهای مانده از قرنهای گذشته): ابوریحان در این کتاب مبدأ تاریخها و گاهشماری اقوام مختلف را مورد بحث و بررسی قرار داده است. از جمله این اقوام - ایرانیها - یونانیها - یهودیها - مسیحیها عربهای زمان جاهلیت و عربهای مسلمان نام برده و درباره اعیاد هر یک به تفصیل سخن گفته است. این کتاب را میتوان نوعی تاریخ ادیان دانست.
سه شنبه 29/10/1388 - 1:9
آموزش و تحقيقات
بیرونی در ۱۴ شهریور ۳۵۲ خورشیدی (۲۹ ذیقعده ۳۶۲ قمری برابر ۵ سپتامبر ۹۷۳ میلادی) در خوارزم که در قلمرو سامانیان بود به دنیا آمد، و زادگاه او که در آن زمان روستای کوچکی بود، «بیرون» نام داشت. مرگش در غزنه در اوان انقلاب سلجوقیان و پادشاهی مسعود بن محمود غزنوی بودهاست و برخی درگذشت او را در ۲۲ آذر ۴۲۷ خورشیدی (۲۷ جمادیالثانی ۴۴۰ قمری برابر ۱۳ دسامبر ۱۰۴۸ میلادی) میدانند.
تألیفات بیرونی به زبان عربی، یعنی زبان علمی و همهکسفهم عالم اسلام بوده است، مگر التفهیم که آن را به فارسی کرد مر ریحانه دختر حسین خوارزمی را که خواهندهٔ کتابی در نجوم بود. بیرونی خود التفهیم را به عربی ترجمه کرد.
فلسفه
بیرونی دقّت و اصابت نظر خویش را مدیون مطالعات فلسفی بود، امّا او در فلسفه پیرو روش متعارف عهد خویش یعنی آن روش که به وسیله کندی و فارابی و نظایر آنان تحکیم و تدوین شده بود نبود ؛ بلکه به باورهای ویژه و روش جداگانه و ایرادات خود بر ارسطو ممتاز است، وی همچنین از آثار فلسفی هندوان کتبی چون «شامل» را به عربی ترجمه نمود.
تندیس بیرونی در بوستان لاله تهران
ناموری و شهرت
دانشنامه علوم چاپ مسکو، ابوریحان را دانشمند همه قرون و اعصار خوانده است. در بسیاری از کشورها نام بیرونی را بر دانشگاهها، دانشکدهها و تالار کتابخانهها نهاده و لقب «استاد جاوید» به او دادهاند.
نجوم
بیرونی گردش خورشید، گردش محوری زمین و جهات شمال و جنوب را دقیقا محاسبه و تعریف کرده است. خورشیدگرفتگی هشتم آوریل سال ۱۰۱۹ میلادی را در کوههای لغمان (افغانستان کنونی) رصد و بررسی کرد و ماهگرفتگی سپتامبر همین سال را در غزنه به زیر مطالعه برد.
دانش فیزیک
اپیکتوگرام یعنی چگال سنج آلت برای سنجش وزن مخصوص در فیزیک را اختراع نمود که با آن وزن مخصوص چیزها تعین میشود از اختراعات اوست
حکومتهای همدوره
در زمان بیرونی، سامانیان بر شمالشرقی ایران شامل خراسان بزرگتر و خوارزم به پایتختی بخارا، زیاریان بر گرگان و مازندران و مناطق اطراف، بوئیان بر سایر مناطق ایران تا بغداد، بازماندگان صفاریان بر سیستان و غزنویان بر جنوب ایران خاوری (مناطق مرکزی و جنوبی افغانستان امروز) حکومت میکردند و همه آنان مشوق دانش و ادبیات فارسی بودند و سامانیان بیش از دیکران در این راه اهتمام داشتند. بیرونی که در جرجانیه خوارزم نزد ابونصر منصور تحصیل علم کرده بود، مدتی نیز در گرگان زیر پشتیبانی مادی و معنوی زیاریان که مرداویج سر دودمان آنها بود به پژوهش پرداخته بود و پس از آن تا پایان عمر در ایران خاوری آن زمان به پژوهشهای علمی خود ادامه داد. با این که محمود غزنوی میانه بسیار خوبی با بیرونی نداشت و وسایل کافی برای پژوهش، در اختیار او نبود ولی این دانشمند لحظهای از تلاش برای تکمیل تحقیقات علمی خود دست نکشید.
سه شنبه 29/10/1388 - 1:8
شعر و قطعات ادبی
از سعدی، آثار بسیاری در نظم و نثر برجای ماندهاست:
- بوستان: کتابیاست منظوم در اخلاق.
- گلستان: به نثر مسجع
- دیوان اشعار: شامل غزلیات و قصاید و رباعیات و مثنویات و مفردات و ترجیعبند و غیره (به فارسی) و چندین قصیده و غزل عربی.
- صاحبیه: مجموعه چند قطعه فارسی و عربیاست که سعدی در ستایش شمسالدین صاحب دیوان جوینی، وزیر اتابکان سرودهاست.
- قصاید سعدی: قصاید عربی سعدی حدود هفتصد بیت است که بیشتر محتوای آن غنا، مدح، اندرز و مرثیهاست. قصاید فارسی در ستایش پروردگار و مدح و اندرز و نصیحت بزرگان و پادشاهان آمدهاست.
- مراثی سعدی:قصاید بلند سعدی است که بیشتر آن در رثای آخرین خلیفه عباسی المستعصم بالله سروده شدهاست و در آن هلاکوخان مغول را به خاطر قتل خلیفه عباسی نکوهش کردهاست.سعدی چند چکامه نیز در رثای برخی اتابکان فارس و وزرای ایشان سرودهاست.
- مفردات سعدی:مفردات سعدی شامل مفردات و مفردات در رابطه با پند و اخلاق است.
- رسائل نثر:
- کتاب نصیحةالملوک
- رساله در عقل و عشق
- الجواب
- در تربیت یکی از ملوک گوید
- مجالس پنجگانه
- هزلیات سعدی
از میان چاپهای انتقادی آثار سعدی دو تصحیح محمدعلی فروغی و غلامحسین یوسفی از بقیه معروفترند.[نیازمند منبع]
بوستان
بوستان کتابیاست منظوم در اخلاق در بحر متقارب (فعولن فعولن فعولن فعل) و چنانکه سعدی خود اشاره کردهاست نظم آن را در ۶۵۵ ه.ق. به پایان بردهاست. کتاب در ده باب تألیف و تقدیم به بوبکر بن سعد زنگی شدهاست. معلوم نیست خود شیخ آن را چه مینامیدهاست. در بعضی آثار قدیمی به آن نام سعدینامه دادهاند. بعدها، به قرینهٔ نام کتاب دیگر سعدی (گلستان) نام بوستان را بر این کتاب نهادند.
بابهای آن از قرار زیر است:
- عقل و تدبیر و رای
- احسان
- عشق و مستی و شور
- تواضع
- رضا
- قناعت
- عالم تربیت
- شکر بر عافیت
- توبه و راه صواب
- مناجات و ختم کتاب
گلستان
گلستان کتابی است که سعدی یک سال پس از اتمام بوستان، کتاب نخستش، آن را به نثر آهنگین فارسی در هفت باب «سیرت پادشاهان»، «اخلاق درویشان»، «فضیلت قناعت»، «فوائد خاموشی»، «عشق و جوانی»، «ضعف و پیری»، «تأثیر تربیت»، و «آداب صحبت» نوشته است.
غزلیات
غزلیات سعدی در چهار کتاب طیبات، بدایع، خواتیم و غزلیات قدیم گردآوری شدهاست.
سعدی و زبان فارسی
محمدعلی فروغی دربارهٔ سعدی مینویسد «اهل ذوق اِعجاب میکنند که سعدی هفتصد سال پیش به زبان امروزی ما سخن گفتهاست ولی حق این است که [...] ما پس از هفتصد سال به زبانی که از سعدی آموختهایم سخن میگوییم». ضیاء موحد دربارهٔ وی مینویسد «زبان فارسی پس از فردوسی به هیچ شاعری بهاندازهٔ سعدی مدیون نیست». زبان سعدی به «سهل ممتنع» معروف شدهاست، از آنجا که به نظر میرسد نوشتههایش از طرفی بسیار آساناند و از طرفی دیگر گفتن یا ساختن شعرهای مشابه آنها ناممکن.
حکایات
سعدی جهانگردی خود را در سال ۱۱۲۶ آغاز نمود و به شهرهای خاور نزدیک و خاور میانه، هندوستان، حبشه، مصر و شمال آفریقا سفر کرد(این جهانگردی به روایتی سی سال به طول انجامید)؛ حکایت هایی که سعدی در گلستان و بوستان آورده است، نگرش و بینش او را نمایان می سازد. وی در مدرسه نظامیه بغداد دانش آموخته بود و در آنجا وی را ادرار بود. در سفرها نیز سختی بسیار کشید، او خود گفته است که پایش برهنه بود و پاپوشی نداشت و دلتنگ به جامع کوفه درآمد و یکی را دید که پای نداشت، پس سپاس نعمت خدایی بداشت و بر بی کفشی صبر نمود. آن طور که از روایت بوستان برمی آید، وقتی در هند بود، سازکار بتی را کشف کرد و برهمنی را که در آنجا نهان بود در چاله انداخت و کشت؛ وی در بوستان، این روش را در برابر همه فریبکاران توصیه کرده است. حکایات سعدی عموماً پندآموز و مشحون از پند و و پارهای مطایبات است. سعدی، ایمان را مایه تسلیت میدانست و راه التیام زخم های زندگی را محبت و دوستی قلمداد میکرد. علت عمر دراز سعدی نیز ایمان قوی او بود.[۵]
در ایران روز 1 اردیبهشت بنام سعدی نامگذاری شده است .
سه شنبه 29/10/1388 - 1:6
شعر و قطعات ادبی
سعدی در شیراز متولد شد. پدرش در دستگاه دیوانی اتابک سعد بن زنگی، فرمانروای فارس شاغل بود.[نیازمند منبع]
سعدی هنوز طفل بود که پدرش در گذشت. در دوران کودکی با علاقه زیاد به مکتب میرفت و مقدمات علوم را میآموخت. هنگام نوجوانی به پژوهش و دین و دانش علاقه فراوانی نشان داد. اوضاع نابسامان ایران در پایان دوران سلطان محمدخوارزمشاه و بخصوص حمله سلطان غیاثالدین، برادر جلال الدین خوارزمشاه به شیراز (سال ۶۲۷) سعدی راکه هوایی جز کسب دانش در سر نداشت برآن داشت دیار خود را ترک نماید.[۱] سعدی در حدود ۶۲۰ یا ۶۲۳ قمری از شیراز به مدرسهٔ نظامیهٔ بغداد رفت و در آنجا از آموزههای امام محمد غزالی بیشترین تأثیر را پذیرفت (سعدی در گلستان غزالی را «امام مرشد» مینامد). غیر از نظامیه، سعدی در مجلس درس استادان دیگری از قبیل شهابالدین عمر سهروردی نیز حضور یافت و در عرفان از او تأثیر گرفت.این شهاب الدین عمر سهروردی را نباید با شیخ اشراق، یحیی سهروردی،اشتباه گرفت.معلم احتمالی دیگر وی در بغداد ابوالفرج بن جوزی (سال درگذشت ۶۳۶) بودهاست که در هویت اصلی وی بین پژوهندگان (از جمله بین محمد قزوینی و محیط طباطبایی) اختلاف وجود دارد.
پس از پایان تحصیل در بغداد، سعدی به سفرهای متنوعی پرداخت که به بسیاری از این سفرها در آثار خود اشاره کردهاست. در این که سعدی از چه سرزمینهایی دیدن کرده میان پژوهندگان اختلاف نظر وجود دارد و به حکایات خود سعدی هم نمیتوان چندان اعتماد کرد و به نظر میرسد که بعضی از این سفرها داستانپردازی باشد (موحد ۱۳۷۴، ص ۵۸)، زیرا بسیاری از آنها پایه نمادین و اخلاقی دارند نه واقعی. مسلم است که شاعر به عراق، شام و حجاز سفر کرده است[نیازمند منبع] و شاید از هندوستان، ترکستان، آسیای صغیر، غزنین، آذربایجان، فلسطین، چین، یمن و آفریقای شمالی هم دیدار کرده باشد.
سعدی در حدود ۶۵۵ قمری به شیراز بازگشت و در خانقاه ابوعبدالله بن خفیف مجاور شد. حاکم فارس در این زمان اتابک ابوبکر بن سعد زنگی(۶۲۳-۶۵۸) بود که برای جلوگیری از هجوم مغولان به فارس به آنان خراج میداد و یک سال بعد به فتح بغداد به دست مغولان (در ۴ صفر ۶۵۶) به آنان کمک کرد. در دوران ابوبکربن سعدبن زنگی شیراز پناهگاه دانشمندانی شده بود که از دم تیغ تاتار جان سالم بدر برده بودند. در دوران وی سعدی مقامی ارجمند در دربار به دست آورده بود. در آن زمان ولیعهد مظفرالدین ابوبکر به نام سعد بن ابوبکر که تخلص سعدی هم از نام او است به سعدی ارادت بسیار داشت. سعدی بوستان را که سرودنش در ۶۵۵ به پایان رسید، به نام بوبکر سعد کرد. هنوز یکسال از تدوین بوستان نگذشته بود که در بهار سال ۶۵۶ دومین اثرش گلستان را بنام ولیعهد سعدبن ابوبکر بن زنگی نگاشت و خود در دیباچه گلستان میگوید. هنوز از گلستان بستان یقینی موجود بود که کتاب گلستان تمام شد. [۱]
سه شنبه 29/10/1388 - 1:4
دانستنی های علمی
با سلام
امیدوارم که حال همه شما تبیانی های گل خوب باشد
نمیدونم مطالبی که در باره ریاضی میدم رو دوست دارید یا نه
ولی در هر صورت خوشحال میشم نظرتون رو راجع به ریاضی بدونم.
دوشنبه 28/10/1388 - 1:39
آموزش و تحقيقات
سقراط گفته است یونانی ها دروغگو هستند ولی خود سقراط هم یونانی است. پس او دروغ گفته که یونانی ها دروغ می گویند پس یونانیها راستگو هستند و سقراط هم که یک یونانی است، راستگوست پس راست می گوید که یونانیها دروغگو هستند پس...........آخر یونانیها دروغگواند یا راستگو!؟
دوشنبه 28/10/1388 - 1:37