تبیان، دستیار زندگی

تا خمس مال را ندهد نمي تواند در آن مال تصرف كند، اگر چه قصددادن خمس را داشته باشد.

كسي كه خمس بدهكار است ، نمي تواند آن را به ذمه بگيرد، يعني خود رابدهكار اهل خمس بداند و در تمام مال تصرف كند، و چنانچه تصرف كند و آن مال تلف شود، بايد خمس آن را بدهد.

كسي كه خمس بدهكار است اگر با حاكم شرع مصلاحه كند، مي تواند درتمام مال تصرف نمايد، و بعد از مصالحه ، منافعي كه از آن به دست مي آيد مال خود اوست .

كسي كه با ديگري شريك است ، اگر خمس منافع خود را بدهد و شريك اوندهد و در سال بعد از مالي كه خمسش را نداده براي سرمايه شركت بگذارد، هيچ كدام نمي توانند در آن تصرف كنند.

اگر بچه صغير سرمايه اي داشته باشد و از آن منافعي به دست آيد، بنابر احتياط واجب بعد از آنكه بالغ شد بايد خمس آن را بدهد.

انسان نمي تواند در مالي كه يقين دارد خمسش را نداده اند تصرف كند،ولي در مالي كه شك دارد خمس آن را داده اند يا نه ، مي تواند تصرف نمايد.

كسي كه از اول تكليف خمس نداده ، اگر ملكي بخرد و قيمت آن بالارود، چنانچه آن ملك را براي آن نخريده كه قيمتش بالا رود و بفروشد، مثلا زميني رابراي زراعت خريده است ، اگر پول خمس نداده را به فروشنده داده و به او گفته اين ملك را به اين پول مي خرم ، در صورتي كه حاكم شرع معامله پنج يك آن را اجازه بدهد، خريدار بايد خمس مقداري كه آن ملك ارزش دارد بدهد. و همچنين است بنا بر احتياط واجب اگر چيزي را كه خريده از اول قصد داشته كه پول خمس نداده راعوض آن بدهد.

كسي كه از اول تكليف خمس نداده ، اگر از منافع كسب چيزي كه به آن احتياج ندارد خريده و يك سال از خريد آن گذشته ، بايد خمس آن را بدهد، و اگراثاث خانه و چيزهاي ديگري كه به آنها احتياج دارد مطابق شأن خود خريده ، پس اگربداند در بين سالي كه در آن سال فايده برده آنها را خريده ، لازم نيست خمس آنها را بدهد. و اگر نداند كه در بين سال خريده يا بعد از تمام شدن سال ، بنابر احتياط واجب بايد با حاكم شرع مصالحه كند.

اگر از معدن طلا، نقره ، سرب ، مس ، آهن ، نفت ، ذغال سنگ ، فيروزه ،عقيق ، زاج ، نمك و معدنهاي ديگر چيزي به دست آورد، در صورتي كه به مقدارنصاب باشد، بايد خمس آن را بدهد.

نصاب معدن بنابر احتياط 105 مثقال معمولي نقره يا 15 مثقال معمولي طلاست ، يعني اگر قيمت چيزي را كه از معدن بيرون آورده ، بعد از كم كردن مخارجي كه براي آن كرده به 105 مثقال نقره يا 15 مثقال طلا برسد، بنابر احتياطواجب بايد خمس آن را بدهد.

استفاده اي را كه از معدن برده ، اگر قيمت آن به 105 مثقال نقره يا 15 مثقال طلا نرسد، خمس آن در صورتي لازم است كه به تنهايي يا با منفعتهاي ديگر كسب او از مخارج سالش زياد بيايد.

گچ و آهك و گل سرشور و گل سرخ بنابر احتياط واجب از معدن محسوب است و خمس دارد.