تبیان، دستیار زندگی

به كسي كه در شهر خودش مشهور باشد سيد است ، اگر چه انسان به سيدبودن او يقين نداشته باشد، مي شود خمس داد.

كسي كه زنش سيده است بنابر احتياط واجب نبايد به او خمس بدهدكه به مصرف مخارج خودش برساند، ولي اگر مخارج ديگري دارد كه به آن محتاج است و بر شوهرش واجب نيست ، جايز است شوهر از بابت خمس به زن بدهد كه به مصرف آن مخارج برسد.

اگر مخارج سيدي كه زوجه انسان نيست بر انسان واجب باشد بنابراحتياط واجب نمي تواند از خمس ، خوراك و پوشاك او را بدهد ولي اگر مقداري خمس ملك او كند كه به مصرف ديگري - غير مخارج خودش كه بر خمس دهنده واجب است - برساند، مانعي ندارد.

به سيد فقيري كه مخارجش بر ديگري واجب است و او نمي تواند مخارج آن سيدرا بدهد مي شود خمس داد.

احتياط واجب آن است كه بيشتر از مخارج يك سال به يك سيد فقير خمس ندهند.

اگر در شهر انسان سيد مستحقي نباشد و احتمال هم ندهد كه پيداشود، يا نگهداري خمس تا پيدا شدن مستحق ممكن نباشد، بايد خمس را به شهر ديگري ببرد و به مستحق برساند و احتياط آن است كه مخارج بردن آن رااز خمس برنداردو اگر خمس از بين برود، چنانچه در نگهداري آن كوتاهي كرده بايد عوض آن را بدهدو اگر كوتاهي نكرده چيزي بر او واجب نيست .

هرگاه در شهر خودش مستحقي نباشد ولي احتمال دهد كه پيدا شوداگرچه نگهداري خمس تا پيدا شدن مستحق ممكن باشد مي تواند خمس را به شهر ديگري ببرد و چنانچه در نگهداري آن كوتاهي نكند و تلف شود، نبايد چيزي بدهد ولي نمي تواند مخارج بردن آن را از خمس بردارد.

اگر در شهر خودش مستحق پيدا شود، باز هم مي تواند خمس را به شهر ديگر ببرد و به مستحق برساند، ولي مخارج بردن آن را بايد از خودش بدهد و درصورتي كه خمس از بين برود، اگر چه در نگهداري آن كوتاهي نكرده باشد ضامن است .

اگر با اذن حاكم شرع خمس را به شهر ديگر ببرد و از بين برود لازم نيست دوباره خمس بدهد و همچنين است اگر به كسي بدهد كه از طرف حاكم شرع وكيل بوده كه خمس را بگيرد و از آن شهر به شهر ديگر ببرد.

اگر خمس را از خود مال ندهد و از جنس ديگر بدهد، به احتياطواجب بايد از حاكم شرع اجازه بگيرد و بايد به قيمت واقعي آن جنس حساب كند، وچنانچه گرانتر از قيمت حساب كند، اگر چه مستحق به آن قيمت راضي شده باشد بايدمقداري را كه زياد حساب كرده بدهد.

كسي كه از مستحق طلبكار است و مي خواهد طلب خود را بابت خمس حساب كند، بنابر احتياط واجب بايد خمس را به او بدهد و بعد مستحق بابت بدهي خود به او برگرداند. ولي اگر با اذن حاكم شرع باشد اين احتياط لازم نيست .

مستحق نمي تواند خمس را بگيرد و به مالك ببخشد، ولي كسي كه مقدار زيادي خمس بدهكار است و فقير شده و اميد چيزدار شدنش هم نمي رود ومي خواهد مديون اهل خمس نباشد، اگر مستحق راضي شود كه خمس را از او بگيرد و به او ببخشد، اشكال ندارد.