پرسش

عرض سلام و ادب
مطالعات فلسفی دارم و سوالی مدتهاست ذهن من را درگیر کرده و به وادی حیرت کشانده است و تحقیق در این زمینه برای من تاکنون نتیجه نداشته است. سوالم این است؛
در داستان حضرت خضر و کشتن نوجوان بافرض قبول اینکه آن نوجوان در آن همان زمان کافر و مرتد شده بود و حضرت خضر تکوینا آن نوجوان را به دستور خداوند به قتل رسانده بود سوالی مطرح می شود. خضر در پاسخ موسی گفت کفر در دل او نقش بسته و موجب قتل پدر و مادر مومنش می شد.
اگر خداوند از قبل به آینده بندگانش به طور حتم و صد در صدی علم و اشراف دارد و می داند که آنها ولو به اختیار خودشان چه راهی را برمی گزینند و به کدام مسیر می روند، چرا افرادی را خلق میکند که می داند در پایان، جهنمی می شوند ولو به اختیار خودشان؟ یعنی خدا کسی را می افریند که میداند اخرالامر به جهنم می رود و راهی عذاب و زجر آتش می شود و کسی را می افریند که از قبل میداند به بهشت می رود. خب چرا؟ چرا خداوند کاری را می کند که میداند پایانش خسران و ضرر است آیا این ظلم یا بی عدالتی نیست. مگر نه اینکه بعضی ها در روز محشر میگویند (یا لیتنی کنت ترابا) چرا همان اول او را خاک و در و دیوار خلق نکرد تا در روز واقعه راهی عذاب نشود او که خودش هم به بودنش راضی نبود و خالق او میدانست آخرش چه می شود؟

پاسخ

با سلام و عرض تحیت.
دوست محترم!
از منظرهای متفاوتی به سؤال شما جواب داده شده است. از منظری صرفا فلسفی بخواهیم پاسخ دهیم به تبع اهلش می‌گوییم:
حتما در مسیر مطالعاتتان به این موضوع برخورده‌اید که علم الهی، موجب اجبار و سلب اختیار از انسان نمی‌شود.
از طرفی در فلسفه خلقت، به این موضوع برخورده‌اید که هر آنچه که قابلیت خلق شدن داشته باشد، آفریده می‌شود؛ یعنی فیض خدا مطلق است و هر چیزی که قابلیت داشته باشد از این فیض بهره می‌برد. به عبارت دیگر، نمی‌توان تصور کرد که خالقی باشد و موجودی قابلیت خلق شدن را داشته باشد و مانعی هم برای آن نباشد، ولی باز هم خلق نشود. وقتی مقتضی موجود باشد و مانع مفقود، معلول محقق می‌شود.
اما چرا قابلیت برای خلق بوجود می‌آید، این به حکمت‌های خلقت بازمی‌گردد.
مثلا گفته می‌شود خلق چنین افرادی که شما فرموده‌اید و آمدن آن‌ها در این دنیا، علاوه بر این که علی الاصول فرصتی برای کمال ایشان است، تا به اختیار خود، زندگی ابدی خود را بخوبی بسازند، محیطی می‌سازد تا همگان در شرائط مطلوب برای استکمال قرار گیرند. دنیایی برای کمال انسانهایی که به اختیار می‌خواهند کامل شوند مناسب است که در آن آدم‌های بد هم باشند، همانطور که نفس اماره هم باید باشد و شیطان هم باید باشد.
این جواب را بعضی می‌پسندند.
اما جوابهای دیگری هم هست که اگر خواستید در خدمت خواهیم بود.
پیروز باشید.
موسسه ذکر ـ قم.
باستانی.