امیركبیر را می‌توان از نخستین كسانی دانست كه زیربنای اصلی آموزش را در ایران بنا گذاشته است.
نخست‌وزیر ناصرالدین شاه، تاسیس مدرسه دارالفنون را از اصلی‌ترین كارهای اصلاحی خود قرار داد و مصرانه پیگیر ساخت ساختمان این مدرسه در نزدیكی میدان توپخانه شد. او هنگام تكمیل ساختمان نخستین مدرسه كشور، مترجم اول دولت را برای استخدام شش آموزگار ماهر با حقوق مناسب به اتریش فرستاد. زمانی كه استادان اتریشی به ایران رسیدند، امیركبیر از صدارت بركنار شده بود، با این حال استادان اتریشی رشته‌های مهندسی، پیاده نظام، پزشكی و جراحی، توپخانه، داروسازی و معدن را در دارالفنون راه‌اندازی كردند و تدریس نزدیك به 150 جوان خانواده‌های اشراف كه سواد خواندن و نوشتن داشتند را به زبان فرانسه آغاز كردند.
از آنجا كه تدریس به زبان فرانسه صورت می‌گرفت، مترجمان همزمان مطالب را به فارسی ترجمه می‌كردند كه بعد از چند سال یادداشت‌های این مترجمان از تدریس استادان خارجی و تالیفاتی كه در ایران داشتند، تبدیل به نخستین كتاب‌های درسی در ایران شد. این كتاب‌ها در چاپخانه دارالفنون به صورت چاپ سنگی تهیه می‌شد و در دسترس دانشجویان قرار می‌گرفت.
این روند تالیف كتاب‌های درسی پس از مدتی علاوه بر كتاب‌های ترجمه شده استادان خارجی، توسط فارغ‌التحصیلان دارالفنون ـ كه نوشتن كتاب‌های درسی را آغاز كرده بودند ـ ادامه پیدا كرد.اما نخستین دبستان به سبك جدید، ۳٧ سال و نخستین دبیرستان ۴۷ سال پس از تاسیس دارالفنون كه یك مركز آموزش عالی بود در ایران تاسیس شد
میرزا حسن رشدیه را كه در ایروان دبستانی تاسیس كرد، می‌توان نخستین مولف كتاب‌های درسی دبستان در ایران دانست. از وی نزدیك به 27 كتاب چاپ شده موجود است. پس از تاسیس دبستان مذكور كم‌كم تعداد مدارس ویژه در تهران و شهرستان‌ها افزایش پیدا كرد و به دنبال آن در سال 1290 شمسی قانون وزارت فرهنگ تصویب شد و آموزش همگانی و اجباری جزو وظایف دولت قرار گرفت بعد از 10 سال قانون شورای عالی فرهنگ نیز به تصویب رسید كه مطابق این قانون كل امور مدارس شامل سازمان، برنامه، امتحانات، استخدام معلم و مدت زمان آموزش در سطح كشور یكسان شد و مولفان ملزم شدند كتاب‌های درسی را مطابق برنامه‌ای كه از سوی وزارت فرهنگ به آنان ابلاغ می‌شد، تالیف كنند.
در شهریور ۱۳۲۰ به دنبال ورود آثار جنگ جهانی به ایران و گران شدن چاپ و توزیع كتاب‌های درسی، وزارت فرهنگ نیز كه در فكر كاهش مسوولیت خود بود، تالیف و تهیه كتاب درسی را آزاد اعلام كرد. این امر تا 20 سال ادامه پیدا كرد و هر روز به منتقدان این روند اضافه شد تا این‌كه در سال 1341 وزارت فرهنگ ناچار دوباره تالیف و نشر كتاب‌های درسی را به عهده گرفت و در سال 1343 سرانجام نخستین جلسه هیات امنای آن با شركت آقایان دكتر خانلری، دكتر ضیایی، رضا اقصی، دكتر محمود بهزاد و پروفسور فاطمی تشكیل شد و آقای دكتر محمود بهزاد با پیشنهاد وزیر فرهنگ و تصویب هیات دولت به مدت سه سال به ریاست سازمان كتاب‌های درسی ایران منصوب شد. تشكیل سازمان كتاب‌های درسی در همان سال اول نتیجه داد و مشكلات كمبود كتاب‌های درسی از میان رفت. بسیاری از كتاب‌های درسی كه در این دوران تالیف شده تا سال‌ها در مقاطع مختلف تدریس می‌شد.
منبع :http://www.weare.ir
