تبیان، دستیار زندگی

 

«سنگ های صفراوی بدون نیاز به جراحی و تنها با استفاده از دارو، به راحتی و به سرعت درمان می شوند.» این جمله قاطع را همین اول بحث می گویم تا خیال آن دسته از بیماران مضطربی که از پزشک خود شنیده اند که «سنگ کیسه صفرا درمانی به جز جراحی ندارد» را راحت کرده باشم. خوشبختانه در طول دوران طبابت خود، تقریباً هیچ بیماری نداشته ام که برای درمان سنگ کیسه صفرای او دچار مشکل خاصی شده باشم و متاسفانه این جملات را در حالی می نویسم که چندی قبل، یکی از اقوام نسبتاً نزدیک خود را که به اصرار پزشکان معالج و علیرغم بیماری قلبی، برای درمان سنگ کیسه صفرا اقدام به جراحی کرده بود را به آسانی از دست دادیم.

 

کیسه صفرا چیست؟ صفرا به چه کاری می آید؟

کیسه صفرا، به زبان ساده کیسه کوچکی است که در زیر کبد و چسبیده به آن قرار گرفته است و از سویی به کبد راه دارد که از این طریق صفرا را دریافت می کند و از سویی هم از طریق یک مجرای مشترک با لوزالمعده به ابتدای روده باریک می رسد و از این طریق صفرای ذخیره شده خود را برای هضم مواد غذایی – و به طور مشخص چربی ها – وارد دوازدهه (یا همان اثنی عشر) می کند. بنابراین عمل اصلی کیسه صفرا، ذخیره سازی، تغلیظ، و تنظیم ورود صفرا به دوازدهه و عمل اصلی صفرا کمک به هضم چربی ها می باشد. صفرا به طور عمده شامل اسیدهای صفراوی و کلسترول است که اولی همان وظیفه هضم چربی ها را به عهده دارد و دومی یعنی کلسترول به همراه برخی مواد دیگر از راه مدفوع دفع می شود؛ به عبارت دیگر، صفرا وظیفه تنظیم میزان کلسترول خون از طریق دفع گوارشی آن را هم به عهده دارد، جالب است که بدانید کبد روزانه نیم تا ۱/۵ لیتر صفرا تولید می کند.

 

صفرا و طبّ سنتی

صفرا همان طور که از اسمش هم پیداست ماده ای است زرد رنگ و چنانکه گفتیم محل اصلی تجمع آن در کیسه صفراست. از منظر طب سنتی، صفرا یکی از اخلاط چهارگانه سازنده بدن است(دم، بلغم، صفرا و سودا) که تبلور و ظهور اصلی آن در همین کیسه صفراست. اما بر خلاف نظر طب کلاسیک، در طبّ سنتی، عمل صفرا محدود به هضم چربی ها نیست؛ بلکه این خلط تلخ مزه که در تمام بدن گردش می کند؛ خلطی است تیز و سوزاننده که مسیر را برای حرکت سایر اخلاط باز می کند؛ به هضم غذا کمک می کند؛ حرکات روده ها را زیاد می کند؛ در بدن تولید حرارت می کند و انسان را در بروز بعضی واکنش های هیجانی به ویژه خشم یاری می کند. توضیحات بیشتر در مورد این خلط در محل مناسب خود خواهد آمد.

 

سنگ کیسه صفرا چیست؟

گفتیم که صفرا در کیسه صفرا جمع می شود. در مدت توقف صفرا در این کیسه، کمی از آب آن کم و به اصطلاح تغلیظ می شود. حال اگر به هر دلیل این تغلیظ بیش از حد صورت گیرد؛ کم کم نقاطی از صفرا خشک شده و تبدیل به قطعات جامدی می شوند که همان سنگهای صفراوی هستند.

 

علل تشکیل سنگ کیسه صفرا

بر اساس تعریف فوق، تشکیل سنگ کیسه صفرا دو علت اساسی دارد:

۱- غلیظ بودن اولیه صفرا: به این معنی که صفرا از همان ابتدا که وارد کیسه صفرا می شود غلیظ باشد و لذا احتمال تشکیل سنگ در آن بالاتر از حدّ معمول است. مهمترین ماده ای که در این مساله دخیل است، کلسترول است. افزایش کلسترول در صفرا باعث تشکیل سنگ های صفراوی کلسترولی می شود که ۷۵% سنگهای صفراوی را تشکیل می دهند. دراین افراد، میزان کلسترول موجود در صفرا بیشتراز حدی است که بتواند به حالت محلولی پایدار باقی بماند؛ یعنی در واقع صفرا از نظر کلسترول، حالت فوق اشباع پیدا می کند و در نتیجه در صفرای فوق اشباع، کریستال های میکروسکوپی کلسترول تشکیل می شود. رسوب تدریجی کلسترول به تدریج منجربه پیدایش سنگ های صفراوی می شود.

از جمله علل افزایش کلسترول صفرا می توان به چاقی و مصرف غذاهای پرچرب یا تخم مرغ اشاره کرد.

۲- کم شدن میزان تخلیه کیسه صفرا: گفتیم که کیسه صفرا با حرکات انقباضی، هر چند ساعت، مقداری از صفرای خود را به درون روده تخلیه می کند؛ حال اگر به هر دلیلی این تخلیه با تاخیر صورت گیرد؛ صفرای درون کیسه غلیظ تر شده و احتمال تشکیل سنگ افزایش می یابد. علل گوناگونی برای این مشکل وجود دارند که برخی از آنها عبارتند از:

- جراحی، به خصوص جراحی های شکمی.

- سوختگی ها.

- بارداری: در طی سه ماهه سوم بارداری، به علت تغییر در ترکیب ذخیره اسیدهای صفراوی و ظرفیت حمل کلسترول صفرا، اشباع کلسترول افزایش قابل توجهی پیدا می کند که این مساله خود به تشکیل سنگ کیسه صفرا کمک می کند. همچنین بررسی ها نشان داده است که در زمان۰ بارداری، انقباض کیسه ی صفرا در پاسخ به یک وعده غذا، بسیار کند شده، این مساله منجر به اختلال در تخلیه کیسه ی صفرا می شود.

- غذاهای کم کالری، رژیم های غذایی شدید یا کاهش وزن سریع: که باعث کم شدن تخلیه کیسه صفرا می شوند. دیده شده که ۱۰ تا ۲۰ درصد افرادی که به کمک غذاهای بسیار کم کالری، وزن خود را سریعا کم می کنند؛ گرفتار سنگ کیسه صفرا می شوند.

- مصرف قرصهای ضدّ بارداری خوراکی.

 

انواع سنگهای صفراوی

۱- سنگهای کلسترولی: گفتیم که ۷۵% سنگهای صفراوی را تشکیل می دهند. امروز شواهد زیادی حاکی از ارتباط بین  میزان کلسترول غذا و تشکیل سنگ های صفراوی در دست است. افزایش کلسترول در برنامه ی غذایی مبتلایان به سنگ صفراوی موجب ترشح بیش تر کلسترول در صفرا می شود و همین تغییرات به عنوان زمینه ساز تشکیل سنگ های صفراوی کلسترولی عمل می کند.

علل اصلی تشکیل سنگهای صفراوی عبارتند از:

- چاقی که باعث افزایش ترشح کلسترول در صفرا می شود.

- هورمون های جنسی زنانه: هورمون استروژن، داروهای حاوی استروژن و قرص های ضدبارداری خوراکی به عنوان عوامل مستعد کننده شناخته شده اند.

- بیماری های روده کوچک و یا برداشتن آن در طی عمل جراحی.

- افزایش سن.

- کاهش تحریک کیسه ی صفرا به دنبال تغذیه وریدی طولانی مدت، روزه داری یا رژیم های طولانی، بارداری و ….

- رژیم غذایی پرچرب.

- آسیب های نخاعی.

- یبوست.

- فقدان ورزش و فعالیت بدنی.

۲- سنگهای رنگدانه ای یاپیگمانی: ۲۵ درصد سنگهای صفراوی را تشکیل می دهند. عوامل مستعد کننده ایجاد سنگهای رنگدانه ای عبارتند از:

- عوامل ژنیتک.

- سیروز الکلی.

- سن بالا.

-عفونت مزمن سیستم صفراوی یا عفونت انگلی.

 

شیوع سنگهای صفراوی

میزان بروز سنگهای صفراوی با افزایش سن، افزایش پیدا می کند، تا آنجا که بین ۵۰ تا ۶۵ سالگی، به طور متوسط حدود ۲۰% زنان و ۵% مردان دچار این بیماری هستند. همان طور که پیداست میزان بروز این بیماری در زنان بسیار بیشتر از مردان است.

 

علایم و نشانه های سنگهای صفراوی

اغلب سنگهای صفراوی فاقد هر گونه علامتی هستند؛ اما در سایر موارد، اکثر علایم سنگهای صفراوی ناشی از انسداد نسبی مجرای صفراوی با سنگ است، این علایم عبارتند از:

۱- دردهای شکمی: این دردها به این دلیل ایجاد می شوند که انسداد مجرای صفرا با سنگ باعث افزایش فشار داخل مجرا و گشاد شدن آن می شود که حاصل آن انقباضات مکرّر کیسه و مجرای صفراوی برای رفع انسداد است که این انقباضات درد ایجاد می کنند. این دردها معمولاً در ربع فوقانی و راست شکم(سمت راست معده) حس می شوند؛ اگر چه ممکن است در روی معده و یا گاهی در سمت چپ شکم و حتی در ناحیه جلوی قلب هم بروز کنند. درد ممکن است به پشت یا ناحیه بین دو کتف یا کتف راست و با شیوع کمتر به شانه راست انتشار پیدا کند. شروع دردها معمولاً ناگهانی است و در عرض چند دقیقه شدت آن بالا رفته و به حد ثابتی می رسد. درد، ممکن است با شدت زیاد، ۱ تا ۴ ساعت ادامه یابد و سپس به تدریج یا به سرعت بر طرف شود. ممکن است به هنگام درد، بیمار در محل کیسه صفرا(یعنی ربع فوقانی راست شکم) با فشار احساس درد داشته باشد. در بعضی بیماران این دردها با غذا ارتباط دارند و در برخی دیگر، خیر. دردهایی که با غذا ارتباط دارند  ممکن است به دنبا ل مصرف یک غذای چرب یا خوردن مقدار زیادی غذا بعد از یک دوره گرسنگی طولانی و حتی گاهی به دنبال یک تغذیه معمولی ایجاد شوند. به طور معمول، درد، سه تا پنج ساعت بعد از غذا شروع می شود اگرچه گاهی هم بلافاصله بعد از مصرف غذا ظاهر می شود. این دردها ممکن است مشابه دردهای ناشی از زخم اثنی عشر به نظر بیایند؛ با این تفاوت که با خوردن غذا بهتر نمی شوند و تنها با استفراغ کردن آرام می گیرند. درد با تهوع و دل به هم خوردگی و استفراغ همراه است. بسیاری اوقات با مصرف غذاهای چرب و سنگین، تخم مرغ، شکلات، کاکایو، شیرینی های خامه ای و … درد شروع شده یا شدت می یابد. وجود دو حالت تهوع و سرگیجه با همدیگر از بهترین علایم سنگ کیسه صفرا و به طور کلی بیماری های کیسه صفراست.

۲- سوء هاضمه: معمولاً این بیماران دچار علایم مختلفی از سوء هاضمه هستند از جمله: سوزش سر دل، نفخ، تهوّع، آروغ های مکرّر، احساس سنگینی معده یا عدم هضم غذا که این علایم به ویژه با مصرف غذاهای چرب ممکن است تشدید شوند. برخی بیماران هم به دلایل نامشخصی به عدم تحمل گوارشی بعضی میوه ها و یا سبزی ها دچار می شوند.

 

تشخیص سنگ کیسه صفرا

در حال حاضر، بهترین راه تشخیص سنگ صفراوی سونوگرافی است که ۹۵% سنگهای صفراوی را نشان می دهد؛ ولی چنانکه در ادامه خواهیم دید با روشهای درمانی ذکر شده در این مقاله عملاً نیازی به این کار نیست و شما حتّی اگر با فرض وجود یک سوء هاضمه عادی یا مشکل معده هم با این بیماری برخورد کنید؛ عملاً بیمار درمان خواهد شد.

 

درمان

درمان این بیماری شامل دو اصل است:

۱- کنترل اورژانسی درد: یکی دو روز پس از شروع درمان، عملاً دردهای بیمار از بین می روند؛ اما تا آن موقع و به ویژه برای کنترل دردهای حاد یا شدید، این اقدامات قابل انجام هستند:

الف – بادکش: انجام بادکش در محل کیسه صفرا تسکینی فوری در درد بیمار ایجاد می کند. جالب این است که در بسیاری از موارد، بادکش با گشاد کردن مجاری صفراوی باعث عبور سنگ و درمان عملی بیمار خواهد شد. با این حال در صورت تکرار درد، بادکش نیز قابل تکرار است. اگر چه معمولاً بیش از ۳-۲ روز و آنهم روزی ۲-۱ بار ضرورت پیدا نمی کند.

ب – حرارت دادن: در صورتی که به هر دلیل انجام بادکش میسّر نبود می توانید یک عدد آجر(که بهتر است آب ندیده باشد) را داغ کرده لای حوله پیچیده روی محل کیسه صفرا قرار دهید و اثر تسکینی آن را شاهد باشید. سایر روشهای حرارت دادن(مثل اطو کشیدن، حوله داغ و …) اثری به مراتب کمتر از آجر داغ دارند.

۲- درمان نهایی: درمان سنگهای صفراوی دو رکن دارد:

الف – حذف یا تعدیل موارد مستعد کننده ایجاد سنگ کیسه صفرا: که در قسمتهای قبلی به آنها اشاره شد. در این میان بحث تغذیه در این بیماران را کمی مفصل تر مورد اشاره قرار خواهیم داد.

ب – درمان دارویی: اغلب دیده ام که درمانهای دارویی سنگ کیسه صفرا از سوی اهل فن در طب سنتی، بر اساس داروهای صفرابُر انجام می شود که به نظرم موفقیت این رویکرد چندان بالا نیست. بنابر تجربه اینجانب اگر برخورد درمانی با سنگ کیسه صفرا مثل برخورد درمانی با کسی که مشکلات گوارشی عادی و سوء هاضمه دارد(مثل نفخ کردن، ترش کردن، عدم هضم غذا، زخم معده و مانند آنها) باشد؛ نتایج درمانی بسیار خوبی حاصل خواهد شد. مدیریت چنین درمانی برای کسانی که آشنایی با طب سنتی دارند بسیار ساده است؛ اما برای استفاده سایرین قدمهای درمانی را ذکر می کنیم:

۱- درمان یبوست: یبوست بیمار حتماً باید رفع شود. این کار کمک بسیار زیادی به درمان بیماری خواهد کرد.

۲- سایر داروها: پیشنهاد من این است که با داروهای ذیل و بر اساس مزاج بیمار، درمان انجام شود:

- داروهای گرم: زنیان، رازیانه، آویشن، بابونه، کرفس، انیسون، سیاهدانه، شوید، شیرین بیان و ….

- داروهای سرد: گشنیز، همیشه بهار، کاسنی، شاهتره، خرفه و ….

 

مثالهای عملی

 * چند نسخه برای بیمار دچار سنگ صفراوی که غذاهای گرمی بیشتر به او می سازد:

۱- (عرق آویشن یا عرق زنیان، یک قسمت) + (عرق بابونه، یک قسمت) + (عرق گشنیز یا همیشه بهار یک قسمت): عرق ها با هم مخلوط شده روزی سه بار و هر بار یک استکان کوچک به مدت یک ماه مصرف شود.

۲- (تخم کرفس یا انیسون یک قاشق چایخوری) + (بابونه شیرازی یا تخم رازیانه، یک قاشق مرباخوری) + (تخم گشنیز یک قاشق مرباخوری یا گل همیشه بهار یک قاشق غذاخوری): هر سه مورد را به همراه هم و با دو لیوان آب  روی شعله کم ۳۰-۲۰ دقیقه جوشانده صاف کرده شیرین نموده میل نمایند(روزی یک بار تا یک ماه).

بنابراین برای بیماران سرد مزاج می توان ۳-۲ قسمت از داروهای گرم(دراشکال مختلف آن) و یک قسمت از داروهای سرد را مخلوط و استفاده کرد. در بیمارانی که با مصرف کمترین سردی دچار مشکل می شوند می توان داروهای سرد را حذف کرد. اگر بیمار دچار یبوست بود می توان از گل سرخ یا سنا یا سایر ملین های مناسب در ترکیب پیشنهادی استفاده کرد.

* چند نسخه برای بیمار دچار سنگ صفراوی که غذاهای خنکی بیشتر به او می سازد:

۱- (عرق گشنیز یک قسمت) + (عرق همیشه بهار یک قسمت + عرق زنیان یا آویشن یا بابونه یک قسمت): روزی سه بار هر بار یک استکان کوچک تا یک ماه.

۲- (عرق کاسنی یک قسمت) + (عرق شاهتره یک قسمت) + (عرق زنیان یا آویشن یا بابونه یک قسمت): روزی سه بار هر بار یک استکان کوچک تا یک ماه.

۳- (تخم گشنیز ۳-۲ قاشق مرباخوری) + (تخم شوید یا تخم کرفس یا انیسون یک قاشق چایخوری یا تخم رازیانه یک قاشق مرباخوری یا آویشن درشت یک قاشق غذاخوری): همه را با هم و با دو لیوان آب روی شعله کم ۳۰-۲۰ دقیقه جوشانده صاف کرده شیرین نموده میل نمایید(روزی یک بار تا یک ماه).

بنده به تجربه عرق گشنیز(یا جوشانده تخم گشنیز) و عرق همیشه بهار(یا جوشانده گل همیشه بهار) را در میان خنک ها موثرتر از بقیه یافته به همین جهت تقریباً در تمامی نسخه ها از آنها استفاده می کنم. در گرم مزاجان هم اگر حرارت بیمار بسیار بالا بود می توان از سهم خنکی بیشتری استفاده کرد یا فقط از خنکی استفاده کرد. داروهای صفرابری مثل آب زرشک هم در صورت تحمل گوارشی برای این گونه بیماران قابل تجویز هستند. البته موارد فوق تنها چند مثال بود و کسانی که آشنایی مناسبی با طب سنتی دارند می توانند بر اساس امکانات موجود نسخه های متعددی برای بیماران خود تجویز کنند. درمان تک دارویی هم برای این بیماران امکانپذیر است و معمولاً پاسخ مناسبی هم می دهد.

نکته بسیار مهم: در درمان سنگهای صفراوی حتی در بیماران گرم مزاج، همیشه سعی کنید در حدّ خفیفی غلبه را با داروهای گرم قرار دهید. برای مثال اگر یک فرد دموی را نیز با نسخه فرد بلغمی درمان کنید؛ اغلب نتیجه مناسبی به دست خواهید آورد و شاید تنها دسته ای که نیاز واقعی به نسخه ای با غلبه داروهای خنک دارند؛ بیماران صفراوی باشند؛ اما جالب اینجاست که علی العموم، بیمارانی که دچار سنگ صفرا می باشند سرد مزاج هستند و یا حداقل معده آنها دچار سردی شده است و لذا با تجویز داروهای گرم، مشکلی پیدا نخواهند کرد. این نکته در تحقیقات اخیر هم ثابت شده است؛ چرا که گفته می شود که اغلب بیماران مبتلا به سنگ صفرا را بانوان چاق و دارای شکم بزرگ، چند شکم زاییده و با سن بالای ۵۰-۴۰ سال تشکیل می دهند که طبیعتاً بیماری با چنین خصوصیاتی به احتمال قوی دارای درجاتی از غلبه سردی(و به خصوص بلغم) خواهد بود. جالب اینجاست که بر اساس منطق طب سنتی هم بلغم خلطی است که می تواند باعث کاهش حرکات دودی دستگاه گوارش(و از جمله کیسه صفرا و مجاری صفراوی) شود که این امر زمینه ساز تشکیل سنگ های صفراوی است، مضاف بر اینکه چنین فردی سطح بالاتری از کلسترول را هم در صفرای خود خواهد داشت.

 

رژیم غذایی در بیماران دچار سنگ صفراوی

تنظیم رژیم غذایی در بیماران دچار سنگ صفراوی به مانند سایر بیماری ها از یک قانون مهم تبعیت می کند:«بیمار باید تا زمان بهبودی کامل از مصرف هرگونه غذایی که احساس می کند به او نمی سازد خودداری کند.»

در واقع، این دستورالعمل ساده، خیلی از مواقع، نسبت به دستوراتی که پزشکان معالج به بیمار می دهند؛ نتایجی بهتر و کامل تر را در پی دارد. بنابراین بیمار دچار سنگ صفرا باید از مصرف هر گونه غذایی که باعث بروز علایمی همچون احساس عدم هضم غذا، سنگینی و نفخ معده، سوزش یا ترش کردن معده و مانند آنها می شود خودداری کند. امّا نکات ذیل را می توان به عنوان دستوراتی کلّی مدّ نظر داشت:

۱- اکثر این گونه بیماران نسبت به غذاهای چرب واکنش نشان می دهند. بنابراین بهتر است مصرف سرخ کردنی ها، انواع غذاهای آماده، انواع آجیل بوداده، تخم مرغ، خامه، کره، انواع سس های بازاری و چربی های حیوانی که منبع غنی کلسترول هستند به حدّاقل برسد. بهترین روغن برای مصرف این گونه بیماران، روغن زیتون است.

۲- هر غذایی که به طور عادی هضم آن در معده طول می کشد بهتر است از برنامه غذایی خارج شود. به این ترتیب غذاهایی مانند برنج، ماکارونی، سیب زمینی و … هم به لیست فوق افزوده می شوند.

۳- بسیاری از بیماران با مصرف غذاهای نفّاخ – مثل انواع حبوبات، سیر، پیاز و … و حتّی گاهی برخی میوه ها و سبزی ها هم دچار مشکل می شوند که بهتر است در طول دوره درمان از مصرف آنها هم پرهیز شود.

۴- جویدن کامل غذا، مصرف نمک قبل و بعد از غذا و عدم مصرف مایعات از نیم ساعت قبل تا ۵/۲ ساعت پس از غذا کمک زیادی به بهبود علایم بیمار می کند.

 

آیا بعد از اتمام درمان، انجام سونوگرافی لازم است؟

پاسخ این سوال منفی است. اگر علایم بیماری کاملا بهبود پیدا کنند می توان مطمین بود که نیاز به اقدام اضافه ای نیست؛ حتی اگر فرض بر این باشد که هنوز هم سنگ یا سنگ هایی در کیسه صفرا موجودند؛ چرا که اصولاً اغلب موارد سنگ های کیسه صفرا در حال عادی هم بدون علامت هستند و چه بسا بیمار تا آخر عمر متوجه وجود آن نشود و یا اینکه با تشخیص سوء هاضمه به درمان آنها بپردازد. بنابراین به همان دلیل که لازم نیست از افراد عادی و غیر بیمار، سونوگرافی به عمل آورد(با آنکه ممکن است بسیاری از آنها دارای سنگهای صفراوی باشند)؛ بیماری که علایم او کاملاً بهبود یافته است نیز به انجام سونوگرافی نیازی ندارد.

 

کوله سیستیت حاد

گاهی سنگ صفراوی، مجرای صفراوی را به طور کامل مسدود می کند که حاصل آن التهاب شدید کیسه صفرا و بروز علایمی مثل تب، علاوه بر علایم عادی است. بیماری که دچار این مشکل می شود؛ نباید نگران باشد. درمان این بیماری نیز عملاً هیچ تفاوتی با موارد مزمن ندارد.

 

عوارض جرّاحی

چنان که گفتیم رویکرد اصلی طبّ جدید در درمان سنگ های صفراوی، جرّاحی و خارج کردن کیسه صفراست. اگر چه با رایج شدن جرّاحی های لاپاراسکوپیک و استفاده از بی حسّی موضعی به جای بیهوشی؛ عوارض عمل جرّاحی به حدّاقل رسیده است؛ اما اگر فرض کنیم تمام مشکلات ناشی از عمل جرّاحی هم کنترل شود؛ بیمار تا مدّت ها از عوارض ناشی از فقدان یک عضو بدن خود رنج خواهد برد که از جمله آنها می توان به اسهال های صفراوی اشاره کرد که گاه تا چند سال پس از جرّاحی؛ بیمار را آزار می دهند. برای کنترل این اسهال ها پیشنهاد ما این است که بیمار از داروهای صفرابُری مثل سماق یا تخم خرفه بوداده استفاده کند.

«زالــــو»؛ جرّاح کوچک!

 

درآمد: مقاله پیش رو، متنی است که من در مطب در اختیار بیماران علاقمند و کسانی که زالو می اندازند قرار می دهم و نقش زیادی در ارتقای اطّلاعات علمی ایشان و تصحیح باورهای عامّه نسبت به زالو داشته است. امیدوارم برای شما هم قابل استفاده باشد.

***********************************

زالو کرمی است لزج، چسبنده و خون آشام و به دلیل این صفاتش، چندش آور و نفرت انگیز! در ادبیات ما «زالوصفت» به آدم هایی می گویند که از دیگران بهره کشی می کنند و در واقع به آنها می چسبند و خون آنها را می مکند. بیشتر ما از این جانور تصوّر نامانوسی داریم.  امّا آیا واقعاً زالو مستحق این همه لعن و نفرین است؟ لااقل، تاریخ طب گواهی می دهد خدمتی که زالو به نوع بشر کرده است بیشتر از تمام زیان هایی است که برای وی برمی شمارند.

معرّفی: زالوها نرم تنانی تک‌جنسی و عمدتا آبزی هستند که همگی زندگی انگلی دارند. از بین650 گونه شناسایی شده، تنها 50 نوع از آنها از خون پستانداران تغذیه می‌کند که زالوی پزشکی (medical leech) معروفترین آنهاست. این نوع زالوها که رنگ سبز زیتونی تا سبز لجنی و نوارهایی تیره در سطح پشتی خود دارند؛ پس از صید، مدتی در آب های صاف و تمیز نگهداری می شوند تا هر گونه آلودگی احتمالی آنها رفع شود و سپس برای مقاصد طبّی مورد استفاده قرار می گیرند.

تاریخچه زالودرمانی: سابقه زالودرمانی به حدود 3500 سال قبل در مصر می رسد و از 2500 سال پیش، در هند، یونان، روم، ایران و سپس در اروپا مورد استفاده قـرار گـرفته است. در کشور ما، اطبّای بزرگی چون رازی، ابـن سینا، و جرجانی، این روش را تایید و تشریح کرده اند. در حال حاضر، در کلینیکهای معتبر کشورهایی مانند چین، هند، روسیه، آمریکا، انگلیس و بسیاری دیگر از کشورها از زالو به طور گسترده و رسمی در مقاصد طبّی استفاده می شود؛ بـرای مثال:

1- جامعه جراحان انگلستان، کاربرد زالو پس از جراحی های پلاستیک و پیوند اعضاء( و حتی حین عمل جرّاحی) را پذیرفته است.

2- در روسیه و اوکراین، جهت رفع چروک صورت، کرم‌های آرایشی ساخته می شود که ماده موثره آن از زالو به دست می آید.

3-  در ژوین 2004 میلادی، سازمان غذا و داروی آمریکا(F.D.A)، واردات زالو برای مصارف پزشکی را مورد تایید قرار داد و امتیاز فروش زالو را در این کشور، به یک شرکت فرانسوی، اعطا کرد.

4- کشور ترکیه، مثل بانک خون، بانک زالو هم دارد.

5- قیمت صادراتی هر زالو 6-2 دلار است و کشورهایی مانند روسیه و انگلیس، از این راه، سالیانه میلیون ها دلار درآمد دارند و این در حالی است که مرغوب ترین زالوی طبّی، یعنی زالوی شرقی یا پارسی(hirudo medicinalis orientalis) به راحتی در ایران قابل تکثیر است.

روش اثر زالو: زالو با خونخواری خود، خون آلوده و فاقد اکسیژن را از عمق بدن خارج و همزمان، بزاق خود را که حاوی ماده ضدّانعقادی هیرودین و احتمالاً بیش از 100 نوع ماده فعّال دیگر  است به بدن تزریق می‌کند؛ یعنی دو عمل تصفیه و رقیق سازی خون را همزمان انجام می‌دهد. این سالم سازی خون، به کنترل عفونتها، عملکرد بهتر سیستم ایمنی بدن و افزایش اکسیژن رسانی به  بافت‌ها منجر می شود.

«هیرودین» که مادّه اصلی ضدّ انعقادی بزاق زالو است؛ نـسبت به داروی «هـپـاریـن» کـه از مـهمـترین موادّ ضدّ انعقادی مورد استفاده در پزشکی است؛ اثرات قویتر و اختصاصی تری دارد و در باز کردن عروق ـ و از جمله عروق کرونری قلب ـ بسیار موثّر است. از دیگر خواصّ اثبات شده بزاق زالو می توان به این موارد اشاره نمود:

خاصیت بی‌حس‌کنندگی و ضدّ دردی؛ خاصیت گشادکنندگی عروق؛ خاصیت ضدالتهابی و ضدلخته‌ای؛ خاصیت آنتی بیوتیکی(چرک خشک کنی).

کاربردهای درمانی زالو: در طبّ نوین، زالو، دارای کاربردهای درمانی گسترده ای است که برخی از مهمترین آنها عبارتند از: جرّاحی های پیوند اعضاء(برای برقراری خون عضو پیوندی) ؛ جرّاحی زیبایی و پلاستیک(جهت رفع چین و چروک پوست) ؛ ورم دست و پا (به خصوص ورم ناشی از مشکلات سیاهرگی) ؛ درمان بیماری هایی مانند واریس، بواسیر و واریکوسل؛ گرفتگی های عروقی(مثل بسته بودن رگهای قلب) ؛ خون مردگی های زیرپوستی و عضلانی؛ سیاه شدن اندام(قانقاریا) ؛ درد ساق و پاشنه پا؛ دردهای سیاتیکی؛ سردی، گزگز و مور مور شدن اندام؛ انـواع آرتروز؛ اسپاسم (گرفتگی) های عضلانی؛ جلوگیری از تشکیل لخته های سیاهرگی و لخته های عـروق قـلبی(به ویژه پس از سکته های قلبی یا مغزی و یا پس از باز کردن عروق قلبی با عـمل جـرّاحی، بالون زدن و ...) ؛ درمان کانون های عفونی در پوست، استخوان و حتّی قلب؛ برخی سرطان ها(به ویژه سرطان های پوستی) ؛ اصـلاح بـدرنـگی، چین و چروک و جوش ها و دمل های پوستی؛ اگزما های پوستی؛ سیاهی لب ها؛ سینوزیت؛ زخم های بستر و زخـم هـای عـروقـی(مثل زخـم هـای نـاشـی از قطع نخاع یا زخم های افراد دیابتی) ؛ التهاب و زخم معده؛ کولیت؛ برونشیت؛  التهاب و برخی سرطان های پروستات؛ التهابات کبد و کیسه صفرا؛ ترک اعتیاد به موادّ مخدر ؛ نازایی؛ ناباروری مردان؛ کاهش توانایی جنسی(Impotence)؛ الکلیسم؛ و ....

آیا زالو باعث انتقال هپاتیت و ایدز می شود؟ خیر؛ چرا که هر زالو تنها برای یک بیمار استفاده می شود و پس از جـدا شـدن از بـدن وی، مـعـدوم می شود؛ بنابراین امکان انتقال این بیماری ها وجود ندارد.

آمادگی ها و نکات مهمّ قبل از زالواندازی

1- برای اثربخشی بیشتر زالودرمانی، از چند روز قبل از زالواندازی، با مشورت پزشک معالج خود از داروهای ملیّن و مسهل استفاده نمایید. یک راه ساده این است که روزی یک قاشق غذاخوری خاکشی را در یک لیوان آب داغ ریخته کمی شیرین و میل کنید.

5- به دلیل طولانی بودن فرآیند زالواندازی و برای افزایش کیفیت کار؛ سعی کنید در ابتدای ساعت کاری درمانگاه مراجعه کنید.

4- قبل از مراجعه به درمانگاه، موضع مربوط را ابتدا با آب و صابون و سـپس بـا آب فـراوان بشویید چـرا کـه زالـوهـا بـه انواع «بـوها»- حتّی بوی عرق- حسّـاسند و هر گونه بویی(بـوی صـابـون، عـطـر، روغن های مالشی، اودکـلـن، مــوادّ آرایـشـی، ضدّ عفونی کننده ها مثل بتادین، الکل، ساولن و ...) باعث کاهش تمایل آنها در چسبیدن به پوست می شود. توصیه می شود از دو روز قبل از زالواندازی، از مواد فوق استفاده نشود.

5- از 12 ساعت قبل از زالواندازی از رابطه زناشویی بپرهیزید.

6- اگر محل زالواندازی موهای بلندی دارد، آنها را کاملا کوتاه کنید یا درصورت امکان بتراشید.

7- در هنگام مراجعه برای زالواندازی، روی موضع زالواندازی لباس های گشاد و راحت بپوشید. این کار، زالواندازی و پانسمان بعد از آن را تسهیل می کند.

8- در حالت ضعف، گرسنگی، تشنگی و بی حالی شدید، (و خانم ها، در ایّام عادت ماهیانه و بارداری) زالو نیندازید. زالواندازی بانوان در زمان شیردهی باید با توجّه به وضعیت جسمانی و تنها با توصیه پزشک انجام شود.

9- اضطراب باعث تنگ شدن عروق و کاهش تمایل زالوها به خونخواری می شود. پس در هنگام زالواندازیّ آرام و راحت باشید.

10- در صورت مصرف داروهـای رقیق کننده خون، (آسپرین، وارفارین، دی پریدامول و ....) پزشک را در جریان بگذارید.

11- افراد ذیل نباید زالو بیندازند:

- بیماران دچار هموفیلی یا سایر بیماری هایی که مشکل انعقادی و استعداد خونریزی طولانی مدّت دارند.

- افراد دچارکم خونی های شدید یا لاغری و ضعف مفرط یا کسانی که دوره طولانی بیماری های سخت را می گذرانند.

- مصرف کنندگان داروهای ضدّانعقادی: به تجربه برای ما ثابت شده که تنها مصرف وارفارین با زالواندازی تداخل دارد که برای رفع مشکل می توان 4-3 روز قبل از زالواندازی، مصرف آن را قطع و در صورت ضرورت، 3-2 روز بعد از آن، مصرف دارو را از سر گرفت.

- کسانی که سابقه تشکیل اسکارهای شدید و کلویید(گوشت اضافه) در محلّ زخم های خود دارند.

-کسانی که سابقه آلرژی های شدید دارند.

- افرادی که در زالواندازی های قبلی حسّاسیت شدید به بزاق زالو نشان داده اند.

-کسانی که خونریزی فعّال گوارشی یا سابقه خونریزی های شدیدی از این دست را دارند.

- افراد دچار ضعف سیستم ایمنی(مثل ایدز و ...) یا کسانی که مدّت زیادی است از داروهای کورتونی استفاده می کنند.

12- مرض قند، نه تنها مانعی برای زالواندازی  نیست بلکه افراد دیابتیک، از زالواندازی فواید بسیاری می برند.(مثل درمان زخم های دیابتی، ناتوانی های جنسی، مشکلات چشمی، سردی یا سوزش پاها و ...)

نکات مهمّ در زمان زالواندازی

1- بـسیار پسندیده است که زالواندازی نیز با تـوجّـه بـه « خـداوند متعال» به عـنوان شـفادهنده بـیماری ها؛ وضو داشتن، صدقه دادن و قرایت آیه الکرسی انـجام شود.( درمانگاه طبّ اسلامی، به نیابت از مراجعه کنندگان محترم، اقدام به پرداخت صدقه می کند.)

2- در مورد زمان های مناسب برای زالواندازی، شاید بهتر باشد که مطابق با زمان های توصیه شده برای حجامت که در احادیث شریف حضرات معصومین(علیهم السّلام) وارد شده است، عمل شود.

3- درشتی و ریزی و تعداد زالوی مورد استفاده در هر بیمار، باید از سوی پزشک و با توجّه به عواملی ازجمله نوع بیماری، مزاج، بنیه بدنی، سن، جنس و نوع تغذیه شخص، برآورد شود. هرگز پزشک را برای افزایش تعداد زالوها یا استفاده از زالوهای درشت تر یا ریزتر، تحت فشار نگذارید.

4- فواصل زالواندازی نیز باید از سوی پزشک و با توجّه به عوامل فوق الذّکر مشخّص شود. همچنین بین زالواندازی و اقداماتی مانند فصد یا حجامت هم باید فاصله مناسبی لحاظ شود در غیر این صورت ممکن است بیمار دچار عوارض شدیدی شود.

5- محل چسبیدن زالو روی پوست، به شکل Y است. ماده بی‌حسی تزریق شده توسط زالو، سبب کاهش درد، حین نیش زدن و مکیدن خون می‌شود. هر زالو در زمانی بین 60 - 15 دقیقه، به طور متوسّط، 15- 5 میلی‌ لیتر (یعنی حدود ده برابر حجم بدن خودش)خون می مکد. 

بایسته ها و نکات مهمّ پس از زالواندازی

1- کمی تورّم، گرمی، سرخی و احساس ضربان در محلّ زالواندازی، طبیعی است و نیاز به اقدام خاصّی ندارد.

2-  افت  فشار خون خفیف بیمار در دوره پس از زالواندازی، عادّی است و نیاز به درمان ندارد. در طول زمان خونریزی، استراحت کرده از فعّالیت و ایستادن خودداری کنید. افرادی که احتمال افت فشارخون در آنها می رود یا دچار عوارضی مثل ضعف، سرگیجه و مانند آن شده اند؛ می توانند با مصرف مایعاتی مانند شربت زعفران، شربت گلاب و بیدمشک، شیر گرم و یا آب میوه های طبیعی شیرین شده با عسل، خود را درمان کنند.

3- اطراف محلّ گزش، ممکن است تا چند روز کبود شود که امری طبیعی است امّا برای رفع سریع تر این عارضه می توانید روزی 4 بار و در هر بار چند مرتبه؛ روی محل، حوله گرم قرار دهید.

4- گاهی تا چند روز، از محل گزیدگی خونابه می آید؛ روی آن گاز استریل یا دستمال کاغذی تمیز گذاشته چسب بزنید.

5- اگر محل گزیدگی دچار خارش شدید شد؛ در یک لیوان آب ولرم، یک قاشق غذاخوری عسل و یک قاشق چای خوری نمک حل کنید و با پنبه آغشته به این  محلول، روزی 4 مرتبه، محل را به آرامی شستشو دهید. کمپرس محلّ گزش با کشک یا بخور دادن با محلول آب و سرکه هم کمک کننده است. استفاده از پماد کالامین- دی یا کالاندولا هم بلامانع است. در صورت شدّت زیاد خارش، با مشورت پزشک، از داروهای ضدّ خارش خوراکی(آنتی هیستامین ها) استفاده کنید امّا هرگز محلّ گزش را نخارانید.

6- برخی افراد به بزاق زالو حسّاسند و ممکن است علاوه بر خارش، دچار قرمزی و تورّم محلّ گزش شوند. در این موارد، علاوه بر شستشو با محلول فوق، پانسمان محلّ با عسل یا خمیر زردچوبه و مـصرف قـرص های آنتی هیستامین هم مفید است. این عارضه چندان مهم نیست و در صورت عدم درمان نیز، خود به خود برطرف می شود امّا در دفعات بعدی، آن را به پزشک خود اطلاع دهید.

7- اگر محلّ زالواندازی دچار عفونت شد؛ فورا با پزشک معالج تماس بگیرید. گفته می شود که علّت اصلی این مساله، عجله در بند آوردن خون است. لذا توصیه می شود که تا چند ساعت پس از افتادن زالوها، اجازه ادامه خونریزی داده شود. علاوه بر این، جداکردن زودرس زالوها از بدن، خاراندن محلّ گزش، پوشیدن لباس تنگ بر روی این محلّ، تعویض زودرس پانسمان و کندن دَلَمه روی زخم هم می تواند منجر به افزایش خطر عفونت شود. برای کاهش احتمال عفونت؛ تا 48 ساعت از شستن محل گزش پرهیز کنید. بعد از 48 ساعت می توانید محلّ را با کف صابون یا شامپو، به آرامی بشویید. برای ضدّعفونی کردن محلّ زخم استفاده از بتادین یا الکل سفید مانعی ندارد اگرچه معمولا نیازی به این کار نیست.

یک پیشنهاد برای جلوگیری از عفونت محلّ گزش زالو: پس از بند آمدن خونریزی،آویشن، گل خطمی و تخم گشنیز(از هر کدام حدود 20 گرم) را با هم مخلوط و خوب آسیاب کرده با آب جوش خمیر کرده، داغ داغ، به صورت یک لایه ضخیم روی محلّ نیش زالوها بمالید و روی آن را گاز استریل یا باند گذاشته این پوشش را نیز کاملا با پلاستیک و چسب بپوشانید، به نحوی که تا 24 ساعت، ضماد شما خشک نشود. اگر این پانسمان را دقیق انجام دهید احتمال عفونت کردن محلّ زالواندازی به حدّاقل می رسد. مصرف روزانه سه لیوان جوشانده آویشن یا سه استکان عرق زنیان نیز بسیار کمک کننده است.

8- دلمه روی زخم را جدا نکنید و اجازه دهید به صورت طبیعی و خود به خود کنده شود که البته این مساله ممکن است یک هفته طول بکشد.

9- معمولا جای گزش زالو روی پوست باقی نمی ماند و بسته به اندازه زالو، پس از مدّتی(بین 3-1 هفته) محو می شود امّا در این زمینه، نمی توان تضمینی ارایه کرد. رنگ محلّ گزش، مانند رنگ جایی است که ضربدیده است. در ابتدا قرمز کمرنگ تا بنفش  است و به تدریج به سمت زرد، تغییر رنگ می دهد تا کم کم محو شود. خاراندن محلّ گزش، پوشیدن لباس تنگ روی محلّ، عفونت محلّ گزش و قرار گرفتن محلّ زالواندازی روی مفاصل پرحرکت ازجمله عواملی است که می تواند منجر به این شود که جای گزش زالو روی پوست بماند. در افرادی که پوست روشنی دارند ممکن است حتّی تا چند ماه، جای زالو روی پوست بماند.

10- روش قطع خونریزی: به دلیل وجود ضدّ انعقادهای قوی در بزاق زالو، خونریزی محلّ گزش، معمولا12-3 ساعت(و در زالوهای درشت، حتّی تا 24 ساعت) طول می‌کشد. چنان که گفتیم، نباید در کنترل خونریزی عجله کرد و در صورت امکان باید اجازه داد تا خونریزی، خود به خود بند بیاید. به همین دلیل بهتر است تا چند ساعت، از پانسمان با فشار کم استفاده کنید تا خونریزی خفیف محلّ زالواندازی ادامه پیدا کند. پس از آن، اگر به دلایلی مانند ادامه خونریزی و ضعف بیمار نیاز به کنترل خونریزی بود، به این روش عمل کنید:

الف- از خونریزی وحشت نکنید. در صورت شدّت خونریزی، روی پانسمان را 30 دقیقه با نوک انگشتان خود محکم فشار دهید؛ معمولا خونریزی قطع خواهد شد.

ب- حالا مقداری زردچوبه خالص(بدون فلفل) یا زاج سفید آسیاب شده، خاکستر باقلا یا مازو یا پوست انار، پشم یا پنبه سوخته یا خاکستر چوب یا خاکستر پوست کدوی خورشی را روی محلّ گزش زالوها گذاشته، پس از گذاشتن یک عدد گاز استریل، پانسمان فشاری انجام دهید. بـرای کنترل بهتر خونریزی می توانید روی پانسمان را با «باندِ کشی» ببندید امّا نباید آن را آن قدر محکم کنید که جریان خون عضو،مختل شود. در هرحال؛ باندِ کشی را دو ساعت بعد باز کنید. پس از 24 ساعت، می توانید با خیالی آسوده پانسمان را هم باز کنید.

ج- موقع بازکردن پانسمان، پودر تقریبا زردی در اطراف زخم هست که خود به خود می ریزد؛ ولی لخته خونی که روی محل گزش، چسبیده  را جدا نکنید؛ چون منجر به خونریزی می شود.

د- بـه دلیل استفاده از زالـوهای ظریف بـرای صورت، معمولا خونریزی به خودی خود قطع می شود امّا در صورت ضـرورت، پـانسمان زالـواندازی صـورت را تنها باعسل انجام دهید تا جای گزش زالوها روی پوست نماند.

11- حدّاقل تا 12 ساعت پس از زالواندازی، از رابطه زناشویی، فعّالیت و کار سنگین و استحمام طولانی خودداری کنید.

12- تغذیه پس از زالواندازی: بعضی اهل فنّ اعتقاد دارند که  تا 48 ساعت پس از زالواندازی، باید از مصرف غذاهای گرمی،آب  سرد، آب قند، عسل، انواع مربّا، خرما و ادویه پرهیز کرد.(البته افرادی که دچار ضعف یا افت فشار خون شده اند از این توصیه ها مستثناء هستند.)

مصرف غذاهایی مانند دل و جگر و قلوه در دوره پس از زالواندازی، نه تنها مفید نیست بلکه با تولید خون غلیظ، اثرات مفید زالواندازی را کاهش می دهد.

13- زالو درمانی پشت گوش: در این مورد ممکن است فرد دچار تورم  دردناک غدد لنفاوی پشت گوش شود که درمان این عارضه، کمپرس حوله گرم تا چند روز است.

14- زالو درمانی پا: افرادی که روی پایشان زالواندازی می کنند؛ باید تا 3 روز، هر روز حداقل 4 ساعت (2 ساعت صبح، 2 ساعت بعدازظهر ) پاها را بالاتر از سطح بدن نگه دارند(دراز بکشند و زیر پای خود بالش قرار دهند). به هنگام خواب نیز باید یک بالش زیر پا قرار گیرد؛ وگرنه احتمال دارد پاها ورم کند. در صورت ورم کردن پا، روزی 4 بار و هر بار چند مرتبه، روی محل حوله گرم قرار دهید.  

روش انداختن زالو  

اگر به توصیه پزشک یا دلایل شخصی، تمایل دارید خودتان زالو اندازی کنید به این نکات توجّه کنید:

1- سـعی کنید زالو را در محیطی تاریک و نسبتاً خنک (البته نه در یخچال) نگهداری کنید و روزی یک بار آب آن را عوض کنید.

2- بـرای چـسباندن زالـو، آن را روی یک عدد گاز گذاشته روی موضع می گذاریم و منتظر می مانیم تا زالو به محل چسبیده، خونخواری را شروع کند. احساس سوزش در محل، نشانه گزش زالوست. حالا زالو را به حال خود رها کنید تا پس از سیر شدن، خودش از محل جدا شود؛ حالا کمی نمک روی آن پاشیده آن را دور بیندازید.

منابع:

1- booali.ir

2- tim.ir

3- زالودرمانی، سید محمّد موسوی، نشر کانون پژوهش، 1386

4- زالودرمانی پزشکی، آندره آس میکالسن، ترجمه دکتر محسن کیهانی و دکتر فاطمه علیجانیها، نشر اسحاق،

برخی از افراد در حین مسافرت حتی سفرهای کوتاه، در هنگام  حرکت با وسیله نقلیه پس از مدتی دچار حالت تهوع می گردند که در طب سنی به بیماری حرکت و در بین مردم به ماشین گرفتگی مشهور می باشد.
علت اصلی این امر، وجود اخلاط ناسالم در معده فرد است که با حرکت مداوم، باعث جابجایی اخلاط و ایجاد حالت تهوع و بعضاً استفراغ می گردد، لذا در منابع طب سنتی تاکید می شود که قبل از سفر، فرد یک پاکسازی کلی بدن نموده و بعد عازم سفر شود.

 

اگر دچار چنین حالتی شدید موارد ذیل توصیه می گردد:

- برای رفع آن خوردن سردی ها مخصوصاً آبغوره مفید می باشد. همچنین خوردن آبی که مقداری آبلیمو داخل آن ریخته باشند خوب است.
- توصیه می گردد در زمان حرکت به گونه ای برنامه ریزی نمایید که هضم  معده شما تمام شده باشد و معده خالی باشد، ولی فرد گرسنه نباشد.
- اگر این حالت نهایتاً منجر به استفراغ شد، مانع آن نشوید.
- تحت فشار ادرار و مدفوع نباشند و قبل از حرکت دفع ادرار و مدفوع صورت گرفته باشد.
- دریا زدگی نیز همانند حالت تهوع در ماشین به علت حرکت مداوم بدن می باشد و همین دستورات کمک کننده است.

دکتر روازاده

اگرچه می توان گفت تمام کلمات معصومین علیهم السلام کمک به ارتقای روحی روانی انسان هاست چند موردی را که شاید به ذهن ما نزدیکتر برسد به عنوان نمونه ذکر میکنیم:

حضرت صادق علیه السلام فرمود:

به یكدیگر دست بدهید كه كینه را از بین مى برد

دارالسلام ج 3، ص 386 و 387 و 455 و 456.

مَن ساءَ خُلقُهُ عَذَّبَ نَفسَهُ؛
هر كس بداخلاق باشد، خودش را شكنجه و آزار مى دهد.

كافى، ج2، ص321،

و

إِذا أَحبَبتَ رَجُلاً فَلا تُمازِحهُ وَلاتُمارِهِ؛
هر گاه كسى را دوست داشتى، با او نه شوخى كن نه مجادله.

كافى، ج2، ص664، ح9

و

رَجُلاً یَسأَلُ اَبا عَبدِ اللّه  علیه السلام فَقالَ: الرَّجُلُ یَقولُ أَوَّدُكَ، فَكَیفَ أَعلَمُ أَنَّهُ یَوَدُّنى؟ فَقالَ: اِمتَحِن قَلبَكَ، فَإن كُنتَ تَوَدُّهُ فَإنَّهُ یَوَدُّكَ؛
شخصى از امام صادق علیه السلام پرسید: گاهى به من گفته مى شود: دوستت دارم. از كجا بدانم كه (راست مى گوید و) دوستم دارد؟ حضرت فرمودند: قلب خودت را بیازماى، پس اگر تو او را دوست دارى، بدان كه او نیز تو را دوست دارد.

كافى، ج2، ص652، ح2

و

اَلنَّومُ راحَةٌ لِلجَسَدِ وَالنُّطقُ راحَةٌ لِلرّوحِ وَالسُّكوتُ راحَةٌ لِلعَقلِ؛
خواب، آرام بخش جسم است، سخن گفتن آسایش روح است و سكوت، سبب راحتى عقل است.

من لایحضره الفقیه، ج4، ص402، ح5865

و

 

ثَلاثٌ تـُورِثُ المَحَبَّه: الـدَیـنُ وَ التَّـواضُعُ وَ البَذلُ؛

سه چیز است که محبت آورد: قـرض دادن و فـروتنـى و بخشـش.

تحف العقول، ص316

 

طبیعت گلستان از منحصر به فردترین زیست‌بوم‌های ایران محسوب می‌شود؛ اما این طبیعت این روزها با مشکلاتی چون حضور بی‌ضابطه گردشگران به شدت تهدید می‌شود و بسیاری از گونه های نادر گیاهان دارویی زیر پای طبیعت گردان از بین می روند.

به گزارش شبکه خبری آموزشی گیاهان دارویی به نقل از مهر، طبیعت گلستان از منحصر به فردترین زیست‌بوم‌های ایران محسوب می‌شود؛ اما این طبیعت این روزها با مشکلاتی چون حضور بی‌ضابطه گردشگران به شدت تهدید می‌شود و بسیاری از گونه های نادر گیاهان دارویی زیر پای طبیعت گردان از بین می روند.

۶۰ درصد وسعت گلستان را عرصه های ملی و طبیعی تشکیل می دهند و جنگل ها و مراتع استان نیز با داشتن بیش از ۴۰۹ گونه گیاهان و ده‌ها گونه جانوری یکی از نقاط بکر زیست ‌محیطی در سطح جهان محسوب می‌شود که تنها گیاهان دارویی موجود در آن به عنوان یک بانک از گیاهان دارویی محسوب می‌شود.

همزمان با نوروز، بسیاری از گردشگران بدون ملاحظه و کنترل با خودرو های خود تا پای درختان جنگل های منحصر به فرد می روند و با خیال راحت از اینکه کنترلی وجود ندارد ضوابط زیست محیطی را نادیده می گیرند.

این درحالیست که گلستان به علت شرایط اقلیمی و آب و هوای مناسب، قطب گیاهان دارویی محسوب می شود و بسیاری از گونه های گیاهی به صورت خودرو در این استان وجود دارد.

به دلیل داشتن تنوع گونه های دارویی به سرزمین و نگارستان داروهای گیاهی شهره است، هر چند از این پتانسیل بهره چندانی برده نشده است.

در گلستان ۴۰۹ گونه گیاه دارویی متعلق به ۹۴ تیره گیاهی شناسایی شده است که ۱۵۶ گونه آن در جنگل ها، ۹۸ گونه در مراتع، ۴۷ گونه در زمین های زراعی و ۱۰۸ گونه بصورت مشترک در اراضی جنگلی، مرتعی و زراعی رویش دارند.

بر اساس یافته ها و پژوهش های محققان، بیشتر گیاهان موجود در تیره های گیاهی از خاصیت دارویی برخوردارند.

بومادران، مامیران، توسکا، بابونه، درمنه، شابیزک، داغداران، کنگروحشی، ولیک، سرخدار، پیر بهار، زوله، فرفیون، راش، پای خر، کاسنی بارهنگ ،سیزاب و کور(کبر) از گونه های دارویی گرگان است.

سطح کشت آبی گیاهان دارویی در این استان ۴۸۴٫۶۶ هکتار و سطح کشت دیم شش هزار و ‎ ۸۱۶ هکتار است و متوسط عملکرد در هر هکتار زیر کشت گیاهان دارویی، ‎۴۰۰ کیلوگرم است.

۷۰ درصد تولیدات گلستان، در بازارهای خارج استان و ‎ ۳۰ درصد دیگر نیز در بازارهای محلی به فروش می‌رسد.

گیاهان دارویی که در استان گلستان کشت می‌شود شامل زیره سبز، کدوی تخم کاعذی، نعنای فلفلی، بابونه، بومادران، رزماری، آویشن باغی و اسفرزه است.

زمینه مناسب برای تولید گیاهان دارویی در گلستان فرصت مناسبی برای توسعه صنایع تبدیلی و داروسازی و حتی صادرات در این بخش مهیا کرده است.

همچنین در حال حاضر دو کارخانه تولید گیاهان دارویی توسط بخش خصوصی در سطح استان مشغول فعالیت هستند و در استان گلستان زمینه مناسب برای تولید گیاهان دارویی با قیمت مناسب برای فرآوری در استانهای دیگر مهیاست.

گیاهان دارویی بیشتر در ارتفاعات استان و منطقه چهار باغ دیده می شوند اما در مراوه تپه، جنگلها و نقاط دیگر استان نیز موجودند.

به تاکید کارشناسان، گردشگران نوروزی باید در بهره مندی و استفاده از طبیعت بکر گلستان ضوابط زیست محیطی را نیز رعایت کنند و از تخریب و صدمه زدن به این زیست بوم خودداری کنند.

طبق پیش بینی ها، نوروز امسال حدود ۱۰ میلیون مسافر به گلستان سفر می کنند که شمار زیادی از آنان برای بهره مندی از جاذبه های طبیعی وارد استان می شوند.

هرگز به آدم ها نخند !!

به سرآستین پاره ی کارگری که دیوارت را می چیند و به تو می گوید ارباب ، نخند !

به پسرکی که آدامس می فروشد و تو هرگز نمی خری ، نخند !

به پیرمردی که در پیاده رو به زحمت راه می رود و شاید چند ثانیه ی کوتاه معطلت کند ، نخند !

به دبیری که دست و عینکش گچی ست و یقه ی پیراهنش جمع شده ، نخند !

به دستان پدرت...

به جارو کردن مادرت...

به راننده ی چاق اتوبوس...

به رفتگری که در گرمای تیر ماه کلاه پشمی به سردارد...

به راننده ی آژانسی که چرت می زند...

به پلیسی که سر چهار راه با کلاه صورتش را باد می زند...

به جوانی که قالی پنج متری روی کولش انداخته و در کوچه ها جار می زند...

به بازاریابی که نمونه اجناسش را روی میزت می ریزد...

به پارگی ریز جوراب کسی در مجلسی...

به پشت و رو بودن چادر پیرزنی در خیابان...

به زنی که با کیفی بر دوش به دستی نان دارد و به دستی چند کیسه میوه و سبزی...

به هول شدن همکلاسی ات پای تخته...

به مردی که در بانک از تو می خواهد برایش برگه ای را پر کنی...

به اشتباه لفظی بازیگر نمایشی...

نخند ...

نخند که دنیا ارزشش را ندارد ...

که هرگز نمی دانی چه دنیای بزرگ و پر دردسری دارند:

آدم هایی که هر کدام برای خود و خانواده ای، همه چیز و همه کسند.

آدم هایی که برای زندگی تقلا می کنند...

بار می برند...

بی خوابی می کشند...

کهنه می پوشند...

جار می زنند...

سرما و گرما را تحمل می کنند...

و گاهی خجالت هم می کشند

خیلی ساده ... نخند دوست من!!!

هرگز به آدم ها نخند

خدا به این جسارت تو نمی خندد ؛ اخم میکند.

 

با رفتن او ، بقیه هم وقتى فهمیدن وضع ما خراب شده از ما فاصله گرفتند و امروز که شما این بسته‌هاى غذا و پول را برایمان آوردید ما به شدت به آنها نیاز داشتیم.

اى کاش همه انسان‌ها مثل شما جوانمرد و اهل معرفت بودند!

حکیم تبسمى کرد و گفت: حقیقتش من این بسته‌ها را نفرستادم. یک فروشنده دوره‌گرد امروز صبح به مدرسه ما آمد و از من خواست تا اینها را به شما بدهم و ببینم حالتان خوب هست یا نه!؟ همین!

حکیم این را گفت و از زن خداحافظى کرد تا برود.

در آخرین لحظات ناگهان برگشت و ادامه داد: راستى یادم رفت بگویم که دست راست و نصف صورت این فروشنده دوره گردهم سوخته بود !

بروزترین ها

داشتم برنامه‌هاى مهم آینده م رو مرور میکردم،
از شما چه پنهون به جز مسواکى که تا دقایقى دیگه میزنم، باقیش دور از دسترسه !
########مطالب خنده دار#########
دقت کردین ؟
کافیه تو یه رابطه ی عاشقانه باشی;
اونوقته که از زمین و آسمون بهت پیشنهادای دوستی میشه !
اما حالا اگه تنها باشی به مارمولک پیشنهاد بدی رد می‌کنه !
########مطالب خنده دار#########
دوستم برام اس ام اس زده پرسیده :
میدونی بهترین یونجه مال کجاست ؟
براشت نوشتم : نه نمیدونم …
برام نوشته مشکلی نیست از یه گاو دیگه میپرسم … !!
منو میگی
ینی یه همچین دوستای اهل دلی داریم ما!!
########http://pazal.blogsky.com#########
دقت کردین اگر ۵ دقیقه زود راه بیفتی نیم ساعت زود می‌رسی
و اگر ۵ دقیقه دیر راه بیفتی نیم ساعت دیر می‌رسی ؟
########مطالب خنده دار#########
گاهی نمیتونم تشخیص بدم که من واقعا الان گشنمه یا فقط حوصلم سر رفته !
########مطالب خنده دار#########
گویش دختران در سال ۸۱ : عزیزم ، عشقم چرا ناراحتی ؟ قربونت برم !
گویش دختران در سال ۸۶ : عزیزم ، عشقم چرا ناراحنی ؟ قلبونت برم !
گویش دختران در سال ۹۱ : عجیجم ، عجقم چلا نالاحتی ؟ قلبونت بلم !
گویش دختران در سال ۹۶ : دیبیلیم ، عولوپولو ، بیلی بولونات !
########مطالب خنده دار#########
دقت کردین تو فیلمای ایرانی همیشه آدم بده بیلیارد بازی میکنه ؟
########مطالب خنده دار#########
درسته پراید کولرش خوب نیست ولی وُژدانن بخاریش خوب خنک می‌کنه !
########مطالب خنده دار#########
دقت کردین دردناکترین لحظه ی دنیا اینه که سر جلسه امتحان;
جواب یه سوال رو خط میزنی و یه چیزی دیگه مینویسی ،
بعد که میای بیرون میفهمی‌همون جواب اولی درست بوده ؟
########http://pazal.blogsky.com#########
دیشب ساختمون کناریمون آتیش گرفته بود با بابام سریع لباس پوشیدیم بریم کمک ؛
مامانم یهو داد زد وااااایستید ! دارید میرید آشغالارم بزارید جلو در !!!
بدجور تو فکر فرو رفتیم با بابام …
########مطالب خنده دار#########
من یه اخلاق خیلی خوبی دارم و اونم اینه که هیچوقت نظرمو به کسی تحمیل نمیکنم
ولی کسی که نظرش با من متفاوته خره …
تموم شد و رفت !
########مطالب خنده دار#########
چهارشنبه کلاسام تموم شد وسایلامو از خوابگاه جمع کردم اومدم خونه …
امروز داداشم برگشته بهم میگه : حالا تا کی خونه ی ما آویزونی ؟
########مطالب خنده دار#########
پیاله اى مشکوکم
لبریز از حرف‌هاى ریز و درشت
که مرگ و زندگى
من را به هم تعارف مى کنند..!
########مطالب خنده دار#########
سلامتی اونایی که منو به خاطر خودم میخوان … نه واسه پرایدم …!
########مطالب خنده دار#########
لوازم شخصی چیست ؟
وسایلی که متعلق به یک شخص می‌باشد
و تمام اعضای خانواده و فامیل وظیفه دارند از آن وسایل استفاده کنند ،
در غیره این صورت شخصی محسوب نمیشود !
########مطالب خنده دار#########
دقت کردین یه وقتایی هم تا آماده میشی که نظرتو بگی،
یهو بحث عوض میشه و ضایع میشی ؟
########مطالب خنده دار#########
داشتم کارت پایان خدمت بابامو میدیدم بهش میگم بابا واقعا قدت ۱۶۰ سانته ؟
میگه بچه مگه تو ۱۶۰ سانت دوره شاه رو میفهمی‌؟
########مطالب خنده دار#########
من هیچوقت بحث نمیکنم ؛ من فقط توضیح میدم که حق با منه !
########مطالب خنده دار#########
ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﯾﺎﻥ ﺭﺩﯾﻒ ﺍﻭﻝ ﮐﻼﺱ ﻫﻤﻪ ﺑﺎﻫﻮﺷﻦ
ﻭﻟﯽ ﻓﻘﻂ ﺗﺎ ﺯﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻫﺎﯼ ﺭﺩﯾﻒ ﺁﺧﺮ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺭﻗﺎﺑﺖ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ !
روحیه ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺭﺩﯾﻒ ﺁﺧﺮﯼ ﻫﺎﯼ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ …
########مطالب خنده دار#########
تا حالا دقت کردین تو فیلم‌های ترسناک;
طرف میخواد فرار کنه هیچ وقت ماشینش روشن نمیشه ؟!
########مطالب خنده دار#########
اگه هدف زندگیتون این باشه که برید اونور آب واقعا آدمای اوسکلی هستید !
چون تا پاتون برسه اونور آب…
اینور آب میشه اونور آب و باز هم می‌خواید برید اونور آب !
خخخخخخخخ
########مطالب خنده دار#########
هیچ دقت کردین برف پاک کن ماشین بیشتر وقتا بارونو پاک میکنه ؟
پس چرا بهش میگن برف پاک کن ؟
########مطالب خنده دار#########
بچه خواهرم سه سالشه ، شیطونی میکرده مامانش بهش گفته اینقد شیطونی نکن بسه !!
گفته اصن من میخوام تنها زندگی کنم …
########http://pazal.blogsky.com#########
تو این زمونه دو نفر همیشه تنهان :
دختری که آرایش بلد نیست و پسری که دروغ گفتن بلد نیست !
########مطالب خنده دار#########
فندک چیست ؟
وسیله ای است برای روشن کردن سیگار که معمولا خراب نمیشود
بلکه توسط دوستی از دوست دیگر دودره میشود …
########مطالب خنده دار#########
دقت کردین ﻭﻗﺘﯽ ﺩﺍﺭﯼ ﺟﻮﻥ ﻣﯿﮑﻨﯽ ﺗﺎ “ﻟﯿﺴﺎﻧﺲ” ﺑﮕﯿﺮﯼ ، ﻓﻮق ﻟﯿﺴﺎﻧﺲ ﻣُﺪ میشه ؛
ﺧﻮﺩﺗﻮ ﺟﺮ ﻣﯿﺪﯼ ﮐﻪ ﻓﻮﻕ ﻟﯿﺴﺎﻧﺲ ﺑﮕﯿﺮﯼ ، “ﺩﮐﺘﺮﺍ” ﻣُﺪ ﻣﯿﺸﻪ ؟
########مطالب خنده دار#########
یه بار ننم با عموم و زن عموم دعواش شده بود اومده بود خونه به بابام میگفت:
برادرت خودش خوبه ولی ترک تحصیل حرفای زنش قرار میگیره … خخخخخ
########مطالب خنده دار#########
روانشناسه دیشب گفت جوری زندگی کنید که انگار روز آخر عمرتونه ،
امروز به حرفش گوش کردم و کل کلاسارو پیچوندم !
########مطالب خنده دار#########
دقت کردین تو خونه کلا کسی باهات کار نداره،
حالا یه دقیقه میای با هندزفری آهنگ گوش کنی بقالی سر کوچتونم ۵ بار صدات زده ؟
########مطالب خنده دار#########
موبایلمو دزد برده هرچی گشتم کارتونشو پیدا نکردم ،
پسر عموم اومده میگه *#۰۶# رو بزن تو گوشیت سریالشو بهت میده بعد با این برو کلانتری
من
فک و فامیل
عموم و زن عموم
گوشیم توی دست دزده
خود دزده
بچه محلای دزده
########مطالب خنده دار#########
فارسی: دوستت دارم
انگلیسی: آی لاو یو
فرانسه: ژ تم
اسپانیول: ته آم
ایتالیایی: تی آم
آلمانی: ایش لیبه دیش
دخترونه: بولولو گوجی موجی بوچ بوچ!
########مطالب خنده دار#########
به خدا پارک دوبل اصلا سخت نیست…
فقط کافیه حواستون به
جدول و
تیر چراغ برق و
ماشین پشتی و
ماشین جلویی و
دسته برف پاک کن و
روسریتون و
کفش پاشنه بلند و
ناخون مصنوعی و
کلاچ و
ترمز و
گاز و
فرمون و
پسر همسایه که داره بهتون میخنده باشید

بروزترین ها

اما برای نیل به این هدف، پسران مسئول پیدا کردن عروس مرده برای پدرانشون باید خیلی زرنگ باشن تا بتونن با درنظر گرفتن نسبت عددی نابرابر مردان به زنان در چین، وظیفه‌شون رو درست به انجام برسونند. چینی‌ها پارسال – ۲۰۰۷ – نتیجه این نابرابری رو تونستند به وضوح مشاهده کنند: قتل‌های گسترده‌ی زنان خانه‌دار، فاحشه‌ها و البته اونایی که یه کم از نظر مغزی دچار مشکل بودن اونم توسط مردان روستایی چین! اینطوری راه‌حل این مشکل هم پیدا شد!! بر اساس گزارشی که سال گذشته تو واشنگتن‌پست به چاپ رسید، مرده‌شور‌هایی که مسئول حمل اجساد زنان چینی بودند، اونا رو به قیمت ۲۰۰۰ دلار از خانواده‌هاشون میخریدند تا به قیمت سرسام‌آور ۵۰۰۰ دلار به خریداران اعتبار و آرامش اخروی قالب کنند!
منبع:همشهری