مطالعات گذشته نشان دادند که بی تحرکی بویژه تماشای طولانی مدت برنامه‌های تلویزیونی نقش مهمی در ایجاد و توسعه چاقی دارد. در مطالعه‌ای که اخیرا در مجله علمی تغذیه بالینی آمریکا چاپ شده است، بیش از 1800 کودک 9 تا 10سال مورد ارزیابی قرار گرفتند که 23 درصد آنها چاق بودند یا اضافه وزن داشتند. پژوهشگران به منظور بررسی ارتباط میان فعالیت بدنی و اندازه دور کمر،‌ میزان چربی بدن و نمایه توده بدنی (BMI) ، از وسیله‌ای شبیه ساعت مچی استفاده کردند تا میزان و شدت فعالیت بدنی کودکان را در کل یک روز اندازه گیری کنند. کودکان نیز مدت زمانی را که جلوی تلویزیون یا کامپیوتر سپری کرده بودند، گزارش می‌دادند.69درصد از کودکان حداقل یک ساعت در طول روز فعالیت بدنی متوسط انجام می‌دادند، در حالی که 58 درصد از کودکان گزارش دادند که روزانه کمتر از 2 ساعت جلوی تلویزیون یا کامپیوتر بودند. نتایج این مطالعه حاکی از آن بود، کودکانی که زمان بیشتری غیر فعال بودند، دور کمر بزرگ‌تر و درصد بیشتری چربی در بدن داشتند. اما نتایج این پژوهش تاکید می‌نماید، زمانی که کودکان به ورزش‌های سنگین می‌پرداختند یا ترکیبی از ورزش‌های سنگین و متوسط را انجام می‌دادند، تاثیر مهم‌تری نسبت به میزان فعالیت بدنی متوسط، در کاهش دور کمر و تجمع توده چربی در ناحیه مرکزی در کودکان داشت. به عنوان مثال طبق این پژوهش، به ازای هر 5 تا 6 دقیقه فعالیت سنگین مانند بسکتبال، فوتبال‌و دویدن، دور کمر کودکان به میزان 32/1 سانتی‌متر کاهش یافت. در حالی که انجام فعالیت بدنی متوسط بیش از دو برابر آن مدت زمانی، تنها 5/0 سانتی‌متر دور کمر را کاهش داد. براین اساس در کنترل و پیشگیری از چاقی کودکان داشتن ورزش سنگین روزانه حتی به میزان محدود به همراه فعالیت بدنی معمول ضروری است؛ البته این پرسش همچنان مطرح است که انجام چه میزان فعالیت بدنی سنگین برای کنترل چاقی کودکان مطلوب می‌باشد؟

نکته عملی: از آنجا که بی‌تحرکی در کودکان یکی از عوامل اصلی در شیوع روزافزون چاقی در نسل جدید می‌باشد، باید کودکان را به اجتناب از بی‌تحرکی تشویق کرد. اما باید تاکید کرد که این به تنهایی برای جلوگیری از چاقی دوران کودکی کافی نخواهد بود، بلکه برای کاهش رشد اپیدمی چاقی در میان کودکان، ضمن محدود کردن زمان‌های بی تحرکی، انجام فعالیت‌های بدنی سنگین و شرکت در فعالیت‌های ورزشی باید تشویق گردد.

novindiet.com

جالب است بدانید مطالعات بسیاری روی طول دوره شیردهی و احتمال ابتلا به چاقی در بزرگسالی، انجام گرفته، اما مطالعه اخیر بر نقش تغذیه کودکان پس از دوران شیر خوارگی نیز تاکید داشته است. به همین منظور پژوهشگران، اطلاعات موجود از 536 کودک را که از 4 ماهگی یا 12 ماهگی از غذای جامد استفاده کرده بودند بررسی کردند. توده چربی و بدون چربی آنها در سن 4 سالگی با یکدیگر مقایسه شد. میزان توده چربی در کودکانی که حداقل یک سال از شیر مادر استفاده کرده بودند، 7/4 کیلو گرم بود در حالی که در کودکانی که هرگز شیر مادر نخوردند این میزان 5/5 کیلو گرم بود. علاوه بر این، 87 کودکی که دچار چاقی یا اضافه وزن بودند به طور میانگین تنها 9 هفته از شیر مادر استفاده کرده بودند، در مقابل در کودکان با وزن طبیعی میانگین زمان شیردهی 12 ماه بوده است.

پژوهشگران برای بررسی رژیم غذایی پس از شیر خوارگی، کودکان را براساس این‌که رژیم غذایی‌شان چقدر به رژیم استاندارد نزدیک بود، به 2 گروه تقسیم کردند. در یکسو کودکانی بودند که بیشترین غذای آماده کودک و حداقل میوه، سبزیجات و غذاهای خانگی را استفاده می‌کردند. در نقطه مقابل کودکانی قرار گرفتند که رژیم غذایی متنوع و سالم به همراه دریافت کافی میوه و سبزیجات را داشتند. نتایج این مطالعه نشان داد که میانگین توده بدنی بدون چربی در کودکان در سن 4 سالگی با رژیم غذایی سالم، در مقایسه با کودکان با تغذیه ناسالم بیش از یک کیلوگرم تفاوت داشت. نکته قابل توجه آن بود که تاثیر طول مدت مصرف شیر مادر و کیفیت رژیم در تجمع بافت چربی در بدن مستقل عمل می‌نمودند.

نکته عملی: با توجه به شیوع چاقی و افزایش وزن در کودکان و نوجوانان، برنامه‌ریزی برای پیشگیری از دوران نوزادی باید آغاز گردد. در این زمینه مصرف شیر مادر به مدت حداقل یک سال و آشنایی کودکان با رژیم غذایی سالم و متناسب، تضمین کننده وزن و سلامتی آنها در سال‌های آتی خواهد بود.

متاسفانه مصرف نوشابه‌ها و نیز آبمیوه‌های حاوی شکر طی دهه اخیر در بین کودکان و نوجوانان شیوع قابل توجهی یافته است. در مطالعه‌ای که اخیرا در مجله علمی کودکان چاپ شده است، پژوهشگران آلمانی دریافتند کودکانی که تشویق به نوشیدن آب در مدرسه می‌شوند، در بیش از یکسال، یک سوم کمتر از سایر بچه‌ها دچار اضافه وزن می‌گردند. در این مطالعه که حدود 3000 نفر از دانش‌آموزان دوم و سوم ابتدایی در 32 مدرسه دو شهر آلمان را در برمی‌گرفت، 17 مدرسه به منبع تامین آب فیلتر شده مجهز بودند و به دانش‌آموزان بطری‌های قابل استفاده مجدد داده شد که بتوانند در کلاس نیز آب در اختیار داشته باشند. بعلاوه چهار جلسه درس برای آموزش اهمیت نوشیدن آب برگزار گردید. 15 مدرسه دیگر بعنوان کنترل و برای مقایسه بودند. بعد از یک سال میزان خطر افزایش وزن در کودکان مدرسه‌هایی که آب در دسترس آنان بود به میزان 30 در صد کمتر از گروه کنترل بود. این برنامه بویژه درمورد بچه‌هایی که در مرز اضافه وزن بودند، بیشتر سودمند بود.

مکانیسم اثر این که چگونه نوشیدن آب در کودکان از افزایش وزن آنان جلوگیری می‌نماید دقیقا مشخص نیست. به نظر می‌رسد که مصرف آب توسط کودکان در مدرسه باعث کاهش دریافت نوشیدنی‌های شیرین شده توسط آنها می‌شود. مطالعات انجام شده در بزرگسالان نشان داده است که نوشیدن آب بر متابولیسم اثر داشته و باعث افزایش سوخت و ساز بدن می‌شود. بر همین اساس در بزرگسالان توصیه آن است که در روز 8 لیوان آب بنوشند. در کودکان اگرچه این تاثیر به اثبات نرسیده ولی قطعا مصرف منظم آب در تنظیم وزن مفید است. این که چه میزان آب در کودکان باید طی روز استفاده شود بسته به شرایط محیطی و نیز میزان فعالیت بدنی کودکان متفاوت است. البته توصیه آن است که در حین وعده غذایی حتی الامکان از آب استفاده نشود.

نکته عملی: آب بهترین نوشیدنی برای حفظ سلامتی کودکان و نیز کنترل وزن آنان است. آموزش کودکان توسط والدین و نیز معلمان می‌تواند برای ترغیب کردن بچه‌ها به نوشیدن آب بیشتر موثر واقع شود. البته تاثیر‌گذاری این آموزش منوط به دسترس گذاشتن آب از یک طرف و نیز مصرف بیشتر آب توسط خود والدین و نیز معلمان است.

پژوهشگران دانشگاه پنسیلوانیا در یک مطالعه، توانایی 1061 کودک 3 تا 5 ساله را برای کنترل خود اندازه‌گیری کرده و سپس تا سن 12 سالگی آنها را از نظر میزان افزایش وزن تحت نظر داشتند. در این مطالعه کودکانی که کنترل کمتری در برابر اسباب بازی‌ها و نیز تنقلات از خود نشان می‌دادند در سن 12 سالگی، سریع‌تر و بیشتر از بقیه وزن اضافه کردند.

در مطالعه‌ای دیگر در دانشگاه میشیگان، پژوهشگران توانایی تعدادی کودک 4 ساله را با کمک آزمایش مقادیر کم و زیاد خوراکی بررسی کردند. در این آزمایش به کودکان گفته شد، اگر 7 دقیقه صبر کنند می‌توانند از ظرف بزرگتر خوراکی بخورند. از 805 کودک شرکت کننده، 47 درصد نتوانستند 7 دقیقه کامل صبر کنند. جالب است بدانید خطر آن که این کودکان در سن 11 سالگی، دچار اضافه وزن شوند 29 درصد بیشتر از بقیه بود.

همان گونه که می‌دانیم، کنترل همیشگی غذای کودکان و نیز میزان کالری دریافتی آنان توسط والدین بویژه در جامعه امروزی با عنایت به در دسترس بودن مواد غذایی آماده و حضور بیشتر کودکان در اجتماع مانند مهدکودک‌ها تقریبا غیر ممکن است. لذا آموزش کنترل رفتارها به کودکان بویژه در برابر مواد غذایی وسوسه کننده می‌تواند رفتار آنها را بهبود بخشد و بر روی انتخاب‌های غذایی آنها و حتی میزان تماشای تلویزیون و کم تحرکی آنان تاثیر بگذارد. بر همین اساس متخصصان تغذیه پیشنهاد می‌کنند، کمک به کودکان برای آموختن چگونگی کنترل علایق می‌تواند روشی برای مبارزه با ابتلا به چاقی باشد.

نکته عملی: برای کنترل افزایش بی رویه وزن کودکان، توجه به رفتارهای غذایی کودکان و نیز میزان تحرک بدنی آنان از همان دوران کودکی یعنی 3 تا 5 سالگی ضروری است. به جای کنترل آمرانه مواد غذایی، بایستی آموزش رفتارهای غذایی صحیح را نیز از همین دوران برای کودکان آغاز کرد. بهترین آموزش رفتاری نیز رعایت رفتارهای مطلوب غذایی و نیز پرداختن منظم به ورزش توسط والدین است.

این مطالعه شامل 8000 کودک بود که به 3 گروه مختلف تقسیم شده بودند: کودکانی که در طول دوره مهدکودک، پایه اول تا سوم، اضافه وزن داشتند؛ کودکانی که تنها در پایه سوم اضافه وزن داشتند و کودکانی که هرگز اضافه وزن نداشتند. پژوهشگران، مشاهدات مربیان این دانش‌آموزان را در مهدکودک و همچنین پرسشنامه‌ای که کودکان درباره احساسات‌شان بیان کردند را مورد بررسی قرار دادند.

بررسی نظرات مربیان حاکی از آن بود که دختران چاق مهارت‌های شخصی کمتری نسبت به دخترانی دارند که هرگز اضافه وزن نداشتند. همچنین دختران با اضافه وزن، خویشتنداری کمتری دارند. لازم به ذکر است که این تفاوت‌ها بین دختران چاق و دختران با وزن طبیعی در اثر گذشت زمان بیشتر می‌شود. اما وضعیت وزنی پسران، تاثیری بر چگونگی مهارت‌های خویشتنداری و اجتماعی مورد مشاهده معلمان نداشت. نکته دیگر قابل ذکر آن که پسران چاق، رفتارهای برون‌گرایانه و ارتباطی کمتری از پسران با وزن نرمال داشتند؛ در حالی که عکس این موضوع راجع به دختران صادق است. دختران با اضافه وزن، بیشتر رفتارهای برون‌گرایانه نشان می‌دادند.

نتایج به دست آمده از برداشت کودکان چاق نسبت به خودشان نشان داد که کودکان چاق مهارت‌های فردی ضعیف و جایگاه اجتماعی پایینی دارند و ارتباطات ضعیفی با همسالان خود برقرار می‌کنند. همچنین در کودکان چاق رفتارهای درون‌گرایانه بیشتری مانند افسردگی گزارش شده است. نکته مهم دیگر این پژوهش آن است که دید متفاوت مربیان نسبت به کودکان با اضافه وزن سبب می‌شود که کودکان، احساس تبعیض را از همان ابتدا تجربه نمایند.

نکته عملی: با توجه به آثار سوء ‌زودهنگام روانی چاقی در کودکان، والدین حتی قبل از این‌که کودکان اضافه وزن پیدا کنند باید به وضعیت وزنی آنها توجه داشته باشند. در این راه والدین باید به کودکان خود کمک کنند تا سالم‌تر غذا بخورند و فعال‌تر باشند. به عنوان مثال، کودکان را به جای تماشای تلویزیون، در بازی‌هایی که همراه با تحرک بدنی می‌باشد شرکت دهند. در انتخاب غذایی نیز باید از همان دوران کودکی مواد غذایی سالم را جایگزین تنقلات ناسالم کنند. علاوه بر این درمان چاقی کودکان را به بهانه ‌این که آنان در سنین رشد هستند نباید به تاخیر بیندازند.

مطالعه اخیر که در دانشگاه پنسیلوانیا روی 35000‌نوجوان آمریکایی با کمک پرسشنامه سلامت ملی انجام گرفته است، نشان می‌دهد که احتمال بروز علائم افسردگی و اضطراب در نوجوانان سفیدپوست که دچار اضافه وزن هستند در مقایسه با نوجوانان لاغر همسن که شرایط مشابهی دارند، بیشتر است، اما با این حال بنا بر گزارش محققان که در مجله علمی بیماری‌های کودکان انتشار یافته، این موضوع در مورد نوجوانان نژاد آمریکایی آفریقایی چاق صدق نمی‌کند. شاید این به‌ آن علت باشد که براساس مطالعات انجام شده دیگر، نوجوانان سیاهپوست به اندازه سفیدپوستان از اضافه وزن رنج نمی‌برند و به نظر می‌رسد که کمتر از جانب خانواده و دوستان برای لاغر شدن تحت فشار قرار می‌گیرند. همچنین این امکان هم وجود دارد که چون نوجوانان سیاهپوست خود، اغلب با مجموعه‌ای از استرس در زندگی‌شان مواجهند، بنابراین اضافه وزن، تاثیر کمتری بر وضعیت روحی آنها خواهد داشت.

تجربیات به دست آمده از نحوه زندگی نوجوانان که از چاقی رنج می‌برند حاکی از آن است که خیلی از آنان به دلیل مشکل افزایش وزن از شرکت در مجالس عمومی خودداری می‌نمایند که این مشکل اعتماد به نفس آنان و نیز تشدید افسردگی را برای آنان به همراه خواهد داشت. از طرف دیگر عدم حضور در مجامع عمومی همراه با عدم تحرک در آنان بوده که خود افزایش وزن بیشتر را همراه خواهد داشت.

براساس یافته‌های این مطالعات، پژوهشگران پیشنهاد می‌کنند که هنگام بروز مشکلات وزنی در نوجوانان، باید سلامت روانی آنها نیز ارزیابی گردد. در ضمن باید به این نکته هم توجه شود که گروه‌های مختلف کودکان، ریسک متفاوتی برای ابتلا به مشکلات روانی به‌دلیل چاقی دارند. نکته حائزاهمیت دیگر آن است که خیلی از اوقات این نوجوانان سعی می‌نمایند از ارتباط افسردگی یا اضطراب خود با مشکل افزایش وزن طفره روند چراکه گاه از حل مشکل افزایش وزن خود ناامید هستند.

نکته عملی: با توجه به شیوع بی‌رویه چاقی در کودکان و نوجوانان، این مساله را باید بیش از پیش بویژه در جامعه شهری جدی گرفت. نکته اساسی آن است که پیشگیری و درمان چاقی در این سنین را نباید به بهانه آن که کودکان در این سنین در حال رشد هستند به تاخیر انداخت، چراکه می‌تواند علاوه بر آثار سوء جسمی، زمینه‌ساز اختلالات روانی از قبیل اضطراب و افسردگی نیز شود.

مطالعات اخیر نشان داده است که مصرف نوشابه در کودکان در آمریکا طی 2 دهه اخیر نزدیک به 3 برابر افزایش یافته است. در کشورما نیز مصرف نوشابه‌ها شیوع پیشرونده مشابهی را یافته است که با توجه به شیوع مشابه چاقی در کودکان توجه بیشتر به محدودیت مصرف این نوع مواد غذایی را تاکید می‌کند. مطالعات اخیر نشان داده است که جایگزین کردن نوشیدنی‌های سرشار از شکر با آب، اثر چشمگیری بر میزان کالری مصرفی کودکان دارد و در مبارزه با چاقی دوران کودکی بسیار مفید است.

نتایج مطالعه اخیر که در مجله آرشیو طب کودکان چاپ شده است تاکید می‌کند زمانی که کودکان به‌جای نوشیدن نوشابه یا شربت‌های حاوی شکر، آب می‌نوشند، در واقع میزان مصرف کالری آنها به طور معنا داری کاهش می‌یابد بدون این‌که مصرف بقیه غذاها و نوشیدنی‌ها افزایش پیدا کند.

محققان در این مطالعه اطلاعات مربوط به رژیم غذایی بیش از 3000 کودک و جوان 19 - 2 سال را مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند. آنها دریافتند جایگزین کردن آب به جای نوشابه‌های حاوی شکر با کاهش چشمگیر کالری کلی مصرف شده در ارتباط است. به طوری که هر یک درصد کاهش در مصرف نوشابه‌های شیرین شده با شکر، با کاهش 6/6 درصدی کالری مصرفی مربوط است و نکته مهم و جالب توجه این است که این کاهش مصرف کالری با افزایش مصرف بقیه غذاها و نوشیدنی‌ها جبران نمی‌شود. بر این اساس محققان تخمین می‌زنند که در رژیم غذایی کودکان با جایگزین کردن همه نوشیدنی‌های شکری با آب، مصرف کالری روزانه به طور متوسط 235 کالری کاسته خواهد شد. از آنجایی که امروزه کودکان مقدار زیادی کالری بیهوده مصرف می‌کنند، گاهی 15 - 10 درصد انرژی روزانه آنها از این نوشیدنی‌ها تامین می‌شود، لذا جایگزین کردن نوشیدنی بدون کالری یک راه آسان و موثر برای کاهش کالری مصرفی کودکان، در کنار بهبود بخشیدن به وضعیت تغذیه آنهاست. کامل‌ترین جایگزین برای این نوشیدنی‌ها آب است که برای فرو نشاندن احساس تشنگی کودکان می‌تواند بهترین اثر را داشته باشد.

نکته عملی: نتایج مطالعات اخیر بر شیوع پیشرونده چاقی کودکان اشاره دارد. یکی از شیوه‌های غذایی نادرست مصرف بی‌رویه نوشابه‌های گازدار توسط کودکان است. بر اساس نتایج مطالعات فوق جایگزین کردن نوشیدنی‌های بدون کالری و از همه بهتر آب به‌جای این مایعات پر کالری می‌تواند میزان دریافت کالری بالا را محدود کرده و از چاقی دوران کودکی جلوگیری کند.