اقسام لفظ

منطقيون لفظ را به سه اعتبار تقسيم كرده اند:

الف) تقسيم لفظ به اعتبار مقايسه با معناى خودش. هنگامى كه يك لفظ را با معناى آن در نظر مى گيريم، يكى از صورت هاى پنج گانه را خواهد داشت:

1 . مختص؛

2 . مشترك؛

3 . منقول؛

4 . مرتجل؛

5 . حقيقت و مجاز.

اين اقسام را به صورت نمودار زير مى توان توضيح داد:

لفظ واحد

داراى معناى واحد است (مختص)؛ مانند لفظ الله داراى معانى متعدد است

تمام معانى به وضع واضع نيست (حقيقت و مجاز)؛ مانند لفظ ماه )براى كره قمر و انسان خوش سيما)

تمام معانى به وضع واضع است

وضعى بر وضع ديگر سبقت گرفته

وضعى بر وضع ديگر سبقت نگرفته است (مشترك)؛ مانند لفظ شير )به معناى حيوان درنده و مايع نوشيدنى).

معناى لاحق با ملاحظه تناسب با معناى سابق وضع شده است (منقول)؛ مانند لفظ صلوة كه ابتدا براى نيايش وضع شده و سپس در معناى نماز، كه با نيايش متناسب است، به كار رفته است.

معناى لاحق با ملاحظه تناسب با معناى سابق وضع نشده است (مرتجل)؛ مانند اكثر اسامى اشخاص و اماكن.

هدف منطقى از ذكر اقسام فوق اين است كه توصيه كند: در تعريف و استدلال بايد از استفاده لفظ مشترك و مجاز اجتناب كرد، مگر با كمك قرينه. منقول و مرتجل نيز مادامى كه