تبیان، دستیار زندگی

یحیی، پسر زکریای نبی (علیهما السلام) ابلیس را دید، گفت: کیست که وی را دشمن تر داری، و کیست که وی را دوست تر می داری؟

ابلیس گفت: پارسای بخیل را دوست تر دارم، که او جان همی کند و طاعت همی کند، اما بخل وی آن همه باطل گرداند، و فاسق بخشنده را دشمن تر دارم که او خوش همی خورد و خوش زندگی کند، و همی ترسم که خدای تعالی بر وی به سبب سخاوتش، رحمت کند و وی را توبه دهد.

براى تحقق هر كارى گذشته از وجود اسباب، نبودن مانع نیز لازم است و تنها دراین صورت پیدایش آن كار ضرورى خواهد بود.

براى مثال; رویش بذر سالم در دل خاك مرطوب مشروط به این است كه آفتاب سوزان‏یا سرماى شدید بر سر راه بذر آن قرار نگیرد.

در دعا نیز باید به موانع توجه داشت و آنها را از سر راه برداشت. برخى ازموانع عبارتند از:

1 تنافى با سنتهاى آفرینش

خواسته‏اى كه در دعا عرضه مى‏شود، باید مخالف‏سنت‏هاى الهى كه خداوند بر پایه حق و حكمت‏بنا نهاده است نباشد.

از جمله سنت‏هاى خداوند این است كه; براى هر یك از انسانها اجلى قرار داده كه‏در صورت حتمى بودن گریز از آن نیست. بنابراین اگر كسى دعا كند كه بخواهد خداعمر بى‏پایان به او بدهد و یا مریضى را كه اجل حتمى او فرا رسیده است، از مرگ‏برهاند، اجابت چنین خواسته‏اى به معناى تعطیلى در قانون قطعى الهى و یا وروداستثنا در حریم آن است و این خود مانع از اجابت دعاست
.

قرآن كریم در این باره مى‏فرماید:

«وانفقوا من ما رزقناكم من قبل ان یاتى احدكم الموت فیقول رب لولا اخرتنى‏الى اجل قریب فاصدق و اكن من الصالحین و لن یوخر الله نفسا اذا جاء اجلهاوالله خبیر بما تعملون‏».

«از آنچه به شما روزى كرده‏ایم انفاق كنید، پیش از آن كه مرگ یكى از شما فرارسد، آنگاه بگوید: پروردگارا چرا مرگ مرا تا زمانى اندك به تاخیر نمى‏اندازى،تا صدقه دهم و از صالحان باشم و هرگز خداوند اجل هیچ كس را وقتى فرا رسد، به‏تاخیر نخواهد انداخت‏».

2 تزاحم دعاها

گاهى شخصى كه از ستم دیگران به ستوه آمده، علیه ستمگران دعامى‏كند و از خداوند انتقام خود را مى‏طلبد ولى در همین حال این شخص به ظاهر مظلوم‏به خاطر ستمى كه خود به دیگرى كرده، مورد غضب قرار گرفته است. همین تزاحم دعاهامى‏تواند مانع استجابت گردد. تزاحم در حدیث قدسى یكى از موانع دعا معرفى گردیده‏است‏خداوند متعال در این باره مى‏فرماید: «... اما ان تكون ظلمت احدا فدعا علیك‏فتكون هذه بهذه...» یا این است كه تو به دیگرى ستم كرده‏اى و او بر ضرر تو دست‏به دعا برداشته است پس این به [واسطه] آن [دفع مى‏شود.] از حضرت صادق (علیه‏السلام) روایت‏شده است كه: «هر گاه شخصى مورد ستم دیگرى واقع شود، سپس علیه اواز درگاه خداوند تقاضاى انتقام كند، خداوند مى‏فرماید: شخص دیگرى هست كه ادعادارد از سوى تو مظلوم واقع شده و بر تو نفرین مى‏كند، اگر مى‏خواهى تا دعاى تو رادر باره او و دعاى او را در حق تو به اجابت رسانم و گرنه هیچ یك را برآورده‏نمى‏كنم; تا از عفو خود شما را بهره‏مند سازم‏».

گاهى هم انسان براى موفقیت‏خود دعا مى‏كند در حالى كه بسیارى از اشخاص دیگر كه‏از دست او دل شكسته‏اند براى ناكامیش با دل سوزان و اشك ریزان دعا مى‏كنند.

بنابر این دعا كننده باید قبل از دعا، دیگران را از خود راضى سازد. امام‏صادق(علیه السلام) فرمود: «كان ابى یقول اتقوا الظلم فان دعوه المظلوم تصعد الى‏السماء».

پدرم همواره مى‏فرمود: از ستم به دیگرى بپرهیزید; زیرا دعاى مظلوم تا آسمان‏بالا مى‏رود.

و امام كاظم(علیه السلام) فرمود: «لا تحقروا دعوه احد فانه یستجاب للیهودى والنصرانى فیكم و لا یستجاب لهم فى انفسهم‏».

دعاى هیچ كس را كوچك نشمارید; زیرا درخواست‏یهودى و نصرانى در باره شما به‏اجابت مى‏رسد گر چه در باره خود آنان مستجاب نمى‏گردد.»

3نبود قابلیت

قرآن كریم در واقعه طوفان نوح(ع) پس از آن كه درخواست‏حضرت، مبنى بر نجات فرزندخویش، را نقل مى‏كند، مى‏فرماید: «یا نوح انه لیس من اهلك انه عمل غیر صالح فلاتسالن ما لیس لك به علم انى اعظك ان تكون من الجاهلین‏».

دعا كننده باید قبل از دعا، دیگران را از خود راضى سازد. اى نوح [شایسته‏این كه] از اهل تو [باشد] نیست و سر تا پایش ناصالح است. در باره آن چه به‏حقیقتش آگاه نیستى، از من چیزى مخواه، تو را پند مى‏دهم تا از جاهلان نباشى‏» ازاین روى كفر و عناد نسبت‏به حق مانع عنایت الهى و مشمول رحمت‏خاص او گشته و درلحظه انتقام رحمت عام را نیز تغییر مى‏دهد و هر دعایى حتى تقاضاى پیامبر بزرگ‏خداوند در حق پسر را بى‏تاثیر مى‏سازد. در آیه‏اى دیگر خداوند متعال پیامبراكرم را مخاطب خویش ساخته، مى‏فرماید:

«سواء علیهم استغفرت لهم ام لم نستغفر لهم لن یغفر الله لهم ان الله لا یهدى‏القوم الفاسقین‏».

بر منافقان یكسان است كه تو در باره آنان طلب بخشش و غفران كنى یا نكنى [درهر دو صورت] خدا هرگز آنان را نخواهد آمرزید زیرا خداوند گروه فاسق را [در اثرلجاجت و سیاهى قلبشان] هدایت نمى‏كند.

براى جلب رحمت الهى قلبى لازم است كه سالم از كفر و نفاق باشد; زیرا به فرموده‏قرآن مجید: «یوم لا ینفع مال و لا بنون الا من اتى الله بقلب سلیم‏». در روزقیامت مال و فرزند سودى نمى‏دهد، جز قلب سالم.

امام صادق(علیه السلام) فرمود: پدرم همواره مى‏فرمود: از ستم به دیگرى‏بپرهیزید; زیرا دعاى مظلوم تا آسمان بالا مى‏رود.

چه قلب وقتى از مرض كفر و نفاق سلامت‏یافت، شایسته پذیرش رحمت الهى مى‏شود ومواهب خداوندى به سویش سرازیر مى‏گردد.

برخى دیگر از گناهان نیز قابلیت پذیرش دعا را از بین مى‏برند. آنجا كه در دعاى‏كمیل از زبان امیرمومنان مى‏خوانیم: «اللهم اغفرلى الذنوب اللتى تحبس الدعاء».

بارالها! گناهانى كه از من سرزده و مانع استجابت دعایم مى‏شود، بر من ببخش‏»،اشاره به همین واقعیت دارد.

محمد بن مسلم از امام باقر(ع) نقل مى‏كند آن حضرت فرمود: «ان العبد یسال‏الله الحاجه فیكون من شانه قضاوها الى اجل قریب او الى وقت‏بطى فیذنب العبدذنبا فیقول الله تعالى للملك: لا تقض حاجته و احرمه ایاها فانه تعرض لسخطى واستوجب الحرمان منى‏».

بنده حاجتش را از خدا مى‏خواهد. بناى الهى نیز بر آن است كه خواسته‏اش را دیریا زود به اجابت رساند. آنگاه بنده گرفتار گناهى مى‏شود. خدا به فرشته‏اى كه‏مامور كار او است، مى‏فرماید: خواسته‏اش را به انجام نرسان و او را از دست‏یابى‏به خواسته‏اش محروم كن! زیرا او خود را در معرض خشم من قرار داده و مستحق دورى‏از رحمت من گشته است‏».

شخصى به رسول خدا عرض كرد:

«احب ان یستجاب دعایى فقال(ص):

طهر ماكلتك و لا تدخل بطنك الحرام‏».

دوست دارم دعایم مستجاب شود.

حضرت فرمود: آذوقه‏ات را از مال شبهه‏ناك پاك كن و غذاى حرام در شكم خود جاى‏نده‏».

و در حدیثى قدسى خداوند متعال فرمود: «و ربما صلى العبد فاضرب بها وجهه واحجب عنى صوته، اتدرى من ذالك؟ یا داوود ذاك الذى یكثر الالتفات الى حرم‏المؤمنین بعین الفسق...».

چه بسا بنده نماز مى‏گزارد و من آن را رد كرده، به صورتش مى‏زنم و صداى مناجات‏او را از خود دور مى‏سازم. مى‏دانى این چه شخصى است؟ اى داوود، این همان كسى است‏كه همواره چشم خیانت‏خویش را متوجه حرم [ناموس] مومنان ساخته است‏».

4 بى‏توجهى به واسطه‏ها

خداوند متعال خالق هستى و پدیدآورنده نظام و سنن حاكم‏بر آن است، لذا دوست دارد انسانها به این نظام احترام گذاشته، و در وصول به‏خواسته‏هایشان آن را از نظر دور نداشته و در عین حالى كه تاثیر وسایل را درمقاصد خود به ذات حق مستند مى‏كنند، براى برآورده شدن نیازهاى خود، آنها را نیزبه كار بندند.

بر این اساس قرآن كریم براى دفع شر كفار راه جهاد را پیش روى مومنان گذارده‏است و مى‏فرماید: «و قاتلوهم یعذبهم الله بایدیكم ...» با آنها بجنگید، تاخداوند با دست‏شما كافران را به سزاى كارشان برساند».

در جاى دیگر كسانى را كه در خانه نشسته و به امید فتح از سوى خدا دست روى دست‏گذاشته و اقدامى نمى‏كنند توبیخ مى‏كند.

شخصى به امام صادق(ع) عرض كرد: دعا فرما تا خداوند به من روزى راحتى بدهد،حضرت فرمود: «برایت دعا نمى‏كنم. برو همان طور كه خداوند دستور داده، سعى و تلاش‏كن‏».

در برخى احادیث از كسانى كه بدون توجه به وسائلى كه خداوند قرار داده است،رفع مشكل خود را مى‏طلبند یاد شده است. این‏گونه افراد در پنج دسته ذیل قرارمى‏گیرند:

كفر و عناد نسبت‏به حق مانع عنایت الهى و مشمول رحمت‏خاص او گشته و در لحظه‏انتقام رحمت عام را نیز تغییر مى‏دهد و هر دعایى حتى تقاضاى پیامبر بزرگ‏خداوند در حق پسر را بى‏تاثیر مى‏سازد.

1. شخصى كه خداوند مالى به او عنایت‏كرده، و او با اسراف و تبذیر و مصرف نابجا اموالش را به هدر مى‏دهد و از خداتقاضاى روزى مى‏كند.

2. مردى كه از سوء خلق همسر خود و اذیت‏هاى پى‏درپى او به تنگ آمده و از خدامى‏خواهد تا او را از دست آن زن راحت كند، حال آنكه خدا راه طلاق را در پیش روى‏او گذاشته است.

3. شخصى كه از آزار مكرر همسایه‏اش شكوه مى‏كند و او را به خاطر آن نفرین‏مى‏كند، در حالى كه مى‏تواند خانه‏اش را بفروشد و در جاى مناسبى منزل اختیار كند.

4. آنكه در خانه نشسته، كار نمى‏كند و از خدا طلب رزق مى‏كند در حالى كه خداوندراههاى روزى را پیش روى او قرار داده است.

5. كسى كه مالى را به دیگرى قرض داده است و مقروض انكار مى‏كند.

سپس دست‏به دعا برداشته و از خدا برگشت مال خویش را مى‏طلبد، در صورتى كه‏خداوند به او دستور شاهد گرفتن داده است.

انجام طاعت و ترك معصیت به حسب ظاهر مشكل است و مسلمان شدن مشكل، بلكه كالمحال [مانند محال] است و بنابراین غیر از معصومان(ع) همه به ترك طاعت و فعل معصیت مبتلا هستیم و معصوم بودن مثل اینكه نشدنی است، ولی در افراد بشر، شمر هم بسیار است؛ امّا آیا چیزی هست كه مطلب را آسان كند؟


از اموری كه خیلی سهل المؤونه و آسان است ـ اگرچه عمل بر خلاف قول باشد ـ این است كه انسان ملاحظه كند و ببیند اگر ملتزم به طاعت و ترك معصیت باشد، آیا حال او مثل صورتی است كه ترك طاعت و فعل معصیت می‌كند و آیا این حال، مثل حالت اوّل است؟


فرض كنید اگر انسان نزد رئیس‌جمهور یا هر رئیس مطلق، مقرّب باشد، این برای او بهتر است یا اینكه نزد فقیر تهیدست و محروم؟! آیا خوب است به ذاتی كه موت، حیات، مرض، صحّت، غنا و فقر به دست اوست، مراجعه كنیم و رابطة دوستی داشته باشیم، یا با كسی كه خود محتاج، ناتوان و بیچاره است؟! در اطاعت اوامر الهی و نیز در معصیت و به فرمان شیطان و نفس بودن، امر دایر است بین اینكه با كسی كه حیات و ممات، غنا و فقر، مرض و صحّت، مریض‌خانه و دكتر، خزانه و ثروت و... به دست اوست؛ مجالست كنیم یا با كسی كه هیچ ندارد؟! انسان كدام را اختیار می‌كند و محبّت وجدانیّه (نه به حسب خوف نار یا شوق بهشت) با كدام طرف است؟


به حسب ظاهر، بندة مطیع، پشتیبانش مثل كوه، محكم و استوار و منبع همة خیرات است و بندة عاصی پشتیبانش، محتاج‌تر از او و دشمن دانایی (شیطان) است كه از دوست نادان، بدتر است و صلاحدیدش تمام به زیان او است. نظیر شخصی كه نزد كسی رفت تا او را از فقر، فشار و ناراحتی روزگار نجات دهد، او گفت: شایسته‌ترین كار برای شما، اقدام به مرگ و خودكشی است! صلاحدیدش از این قبیل است كه بگوید: صلاح و نجات شما در این است كه قرص مرگ‌آور یا خواب‌آور بخورید تا راحت شوید! بنابراین، ما در عزم به طاعت، عازم به رفاقت، دوستی و هم‌نشینی با غنیّ قادر و دانای كریم هستیم و در عزم بر معصیت، عازم به رفاقت و هم‌نشینی با فقیر عاجز جاهل و لئیم.


اگر این معنا را درست تشخیص دهیم و بفهمیم و به طور واضح و روشن باور كنیم، خواهیم فهمید كه در اطاعت سود برده‌ایم، نه زیان و خسارت؛ به دلیل اینكه دیده‌ایم افرادی «و اُحی الموتی بإذن الله؛1 مردگان را به اذن خدا زنده می‌كنند» و كراماتی از این قبیل را داشته‌اند و شدنی است و محال نیست و اختصاص به انبیا(ع) هم ندارد، بلكه هر كه از آنها متابعت كند، می‌تواند از این راه به مقامات، كمالات و كرامات آنها دست یابد، البتّه بدون تحدّی نبوّت و كذّابیت مدّعی آن.


پس اگر انسان یقین كند و برای او واضح و آشكار شود كه در طاعت، با غنی، قادر، كریم و... رفاقت كرده و در معصیت با عاجزتر و محتاج‌تر از خود، طبعاً هیچ‌گاه به معصیت تمایل پیدا نمی‌كند و از قصر شاهنشاهی و از كنار هرگونه ناز، نعمت، آبادی و آسایش، به كاروانسرای خرابه و ویرانه نمی رود و با صاحب آن رفیق و همنشین نمی‌شود، در حالی كه خود آن صاحبخانه هم راضی نیست كه رفیق او و همراهش باشیم و از هر چیز محروم گردیم!
بنابراین، برای تسهیل طاعت و اجتناب از معصیت، راهی جز این نداریم كه متوجّه شویم و یقین [پیدا] كنیم كه طاعت، نزدیكی به تمام نعمت‌ها، خوشی‌ها، دارایی‌ها، عزّت‌ها و... است و معصیت، عبارت است از محرومیّت، ناخوشی، نداری، ذلّت و... .







پی‌نوشت:
٭ برگرفته از افق حوزه، سال هفتم، ش 231.
1. سورة آل عمران (3)، آیة 49.

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسل م:

مَكْتُوبٌ عَلَى الْعَرْشِ لا إِلَهَ إِلاّ اللَّهُ مُحَمَّدٌ نَبِیُّ الرَّحْمَةِ وَ عَلِیٌّ مُقِیمُ الْحُجَّةِ، مَنْ عَرَفَ حَقَّ عَلِیٍّ زَكَى

وَ طَابَ وَ مَنْ أَنْكَرَ حَقَّهُ لُعِنَ وَ خَابَ.

رسول خدا صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسل م فرمود:

بر عرش نوشته شده است خدایی جز الله نیست، محمّد پیامبر رحمت است و علی به پا دارندۀ

حجت. هر که حق علی را بشناسد، پاک و پاکیزه می‌گردد و هرکس حقش را انکار کند، از رحمت

دور می‌گردد و ناامید و دست خالی می‌شود.

(بحارالأنوار 27 / 10 ح 22)

بی تو ترک برداشته ام و به هر بهانه ای ، دلم می شکند ،
گاهی گم می شوم پشت پنجره ها و سکوتم را بغض می کنم تا نشنوند صدای شکستنم را

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

میدونی چرا میگن بنی آدم اعضای یکدیگرند؟ چون یکی مثل تو میاد میشه قلب من

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

لحظه هایی هست که دلم واقعاً برایت تنگ می شود.

من اسم این لحظه ها را “همیشه” گذاشته ام

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

آن روز ها صدای تو در گوشم می پیچید و خوابم می کرد

این شب ها صدای تو در دلم می پیچد و بیدارم می کند

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

کفرم را که در می آوری

.

ایمانم به عشق بیشتر می شود

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

شب که می شود

نبودن هایت را زیر بالشم می گذارم

و شجاعت خود را زیر سوال می برم …

دوام می آورم تا فردا ؟؟؟

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

زندگیم رو به راه است…!رو به راهی که رفته ای..رو به راهی که مانده ام….

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

در شبان غم تنهایی خویش
عابد چشم سخنگوی توام
من در این تاریکی
من در این تیره شب جانفرسا
زائر ظلمت گیسوی توام

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

گرچه پایان راه ناپیداست

من،به پایان دگرنیندیشم

که همین دوست داشتن زیباست

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

به خلوت بی ماهتاب من بگذر
به شام تار من ای آفتاب من بگذر
کنون که دیده ام از دیدن تو محروم است
فرشته وار شبی رابه خواب من بگذر

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

بگو دردی زپشت دردخیزد..

هزاران دشنه باجانم ستیزد

.بگو فتوا دهد عالم به قتلم.

.مگر عشق از وجودم می گریزد؟

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

هزاران کلمه در جای خالی ات ریختم اما جای خالی تو پر نشد. آیا تو از جنس بی نهایت بودی ؟

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

به خانه ام بیا

اندکی از قلبم مانده

ما که با هم این حرف ها را نداریم

آتشش بزن

تو به گرمای قلب من عادت کرده ای

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

فاصله را بگو به خود نبالد.

خاطره ی بودن با تو تمام فاصله ها را می شکند

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

یه قطره از اشکمو تو دریا می ریزم
تا پیدا شدنش دوستت دارم

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

نبودنت ، حجم بیشتری از قلبم را ، نسبت به بودنت تسخیر کرده

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

این روزها ،دوست دارم تورا داشته باشم -

تا اینکه ،تورا دوست داشته باشم

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

در آسمان غزل عاشقانه بال زدم
به شوق دیدنتان پرسه در خیال زدم
کتاب حافظم از دست من کلافه شدست
…چقدر آمدنت را چقدر فال زدم

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

نه هوا ابریست، نه بارانی می بارد.

پس بهانه ی دلم برای این همه سنگینی چیست؟

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

در خیال من بمان ، اما خودت برو .

آنکه در رویای من است مرا دوست دارد ، نه تو

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

نداشتمت و نداشتنت را چه سخت تجربه کردم…حال که در کنارمی ترس نداشتنت را تجربه می کنم…!

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

دیگر به عقربه های ساعت هم اعتمادی نیست…
چه کند می شمارند لحظه های بی تو بودن را!!!

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

تنها نامِ عزیزت که…

از مسیر خانه کوچک دلم می گذرد…

هر چه تاریکی غروب میکند…

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

کهربای چـشمانت نگین کدام انگـشتر شدکه به دستان من گـشاد بود

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

می دانی!دل تنگی عین آتش زیر خاکستر است.

گاهی می شود فکر می کنی تمام شده، اما یک دفعه همه ات را آتش می زند

فکر یعنی چه؟جهان را ساختن

یا به کار تازه ای پرداختن

فکر یعنی حرکتی هرچند کم

فکر یعنی بارشی هرچند نم

فکر خوب و ناب و عالی زندگیست

ساده چون گلهای قالی زندگیست

جسم با احساس دارد فکر ما

رنگ چون الماس دارد فکر ما

فکر یعنی کوشش و سعی و تلاش

فکر یعنی پشت پا بر کاش و کاش

فکر،آدم را تعالی می دهد

در جهت ها سمت عالی می دهد

فکرکن،فکر کسی را شاد کن

گرهمه دنیا خراب،آباد کن

پس تو مسوولی که خوبی سر زند

از دل و اندیشه ها غم پر زند