تبیان، دستیار زندگی

رسول الله (ص) فرمودند : كسى كه بیشترین همتش اطفاى شهوات است ، حلاوت ایمان از دلش كنده مى ‏شود.

امام صادق (ع) فرمودند : به درستی كه از حقیقت ایمان آن است كه مقدم بدارى حق را بر باطل اگر حق تو را ضرر رساند و باطل تو را نفع رساند.

1- در روایتى آمده كه فضالة به واسطه معاویة بن عمّار [یا: فضالة بن معاویة بن عمّار] مى گوید :
به امام صادق (ع) عرض كردم : دو نفر در یك لحظه شروع به خواندن نماز مى كنند، یكى در نماز قرآن مى خواند و قرائتش ‍ بیشتر از دعاست و دیگرى دعایش افزون از تلاوت قرآن و در یك لحظه نماز را به آخر مى رسانند ، كدامیك از این دو افضل و برتر است ؛ حضرت فرمود : هر دو فضیلت دارد ، هر دو زیباست.
وى مى گوید : عرض كردم مى دانم كه هر دو زیبا است و فضیلت دارد ؛ كدام برتر است ؟
حضرت فرمود : دعا برتر است. آیا فرمایش خداوند متعال را نشنیده اى كه مى فرماید :
وَقالَ رَبُّكُمْ: اءُدْعُونى ، اءَسْتَجِبْ لَكُمْ، إِنَّ الَّذینَ یَسْتَكْبِروُنَ عَنْ عِبادَتى ، سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرینَ. (غافر ؛ 60)
- و پروردگارتان فرمود كه : مرا بخوانید تا دعایتان را براى شما اجابت كنم ، به راستى كسانى كه از پرستش و عبادت من گردنكشى كنند ، با حالت خوارى و ذلّت وارد جهنّم خواهند شد.
به خدا سوگند مقصود از عبادت در آیه شریفه دعاست ، به خدا سوگند آن افضل است.
آیا آن عبادت نیست ؟ و حضرت دوبار فرمود :
به خدا سوگند عبادت همان دعاست و بعد فرمود: آیا دعا استوارترین عبادت نیست ؟! سپس دوبار افزود :
به خدا سوگند دعا ، محكم ترین عبادت است.

2- در روایت دیگر آمده كه از امام باقر (ع) پرسیده شد كدامیك از این دو در نماز افضل است :
بیشتر قرآن خواندن یا طول دادن ركوع و سجود ؟
حضرت فرمود : بسیار درنگ كردن در ركوع و سجود. مگر كلام خداوند متعال را نشنیده اى كه مى فرماید :
فَاقْرَئُوا ما تَیَسَّرَ مِنْهُ، وَاءَقیموُا الصَّلاةَ. (مزمل ، 20)
- پس هر مقدار از قرآن را كه مُیَسَّر بود قرائت كنید ، ولى نماز را كاملاً بپادارید.
مسلّماً مقصود خداوند از اقامه و بپا داشتن نماز بسیار درنگ كردن در ركوع و سجود و طول دادن آن دو است .
راوى مى گوید عرض كردم : كدامیك از این دو افضل است : قرائت بسیار یا دعاى بسیار؟
حضرت فرمود: دعاى بیشتر. مگر فرمایش خداوند متعال را نشنیده اى كه مى فرماید :
قُلْ: ما یَعْبَؤُ بِكُمْ رَبّى ، لَوْلا دُعآؤُكُمْ. (فرقان ، 77)
- بگو: اگر دعایتان نبود ، پروردگارتان چه اعتنایى به شما داشت ؟!

اگر حالِ بنده اى كه به نماز مكلّف است مقاوم و استوار باشد ، به گونه اى كه به تغییر مكان ها ، اخلاص و اختصاصش دیگرگون نگردد، افضل آن است كه در انتخاب مكان هاى نماز و جایگاه هاى دعا ، هر مكان و جایگاهى را كه شرع مقدّس به آن فضیلت داده انتخاب و پیروى نماید كه با فضیلت ترین آنها خانه هاى خداوند - متعال و جلّ جلاله - و مساجد است كه مخصوص ‍ عبادت اوست ، و برترین مسجدها ، مسجدُالحَرام و مسجد مدینه باشد. و البتّه مطلب در این رابطه بسیار است و ما تنها مقدارى از آن را كه آماده است ، در این راستا و بر اساس روایت ذكر مى كنیم .

در رابطه با گزینش مكان نماز نیز بهترین جا براى نمازگزار ، مكانى است كه بنده در آنجا حضور قلب داشته و با دل به یاد خداوند - جلّ جلاله - بوده و حقّ حُرمت عظمت الهى و ادب خاكسارى عبودیّت و بندگى را مراعات نماید و نسبت به اخلاص و اختصاص اعمال براى پروردگار نزدیكتر بوده و به دور از چیزهایى باشد كه باطن و ظاهر انسان را از ایستادن در پیشگاه خداوندى كه مولى و مالك انسان و با عظمت تر از همگان و خداوندگار دنیا و آخرت است ، به خود سرگرم مى سازند.

در حدیث دیگرى از امام صادق - صلوات اللّه علیه - آمده كه :
اِسْتِكانت در دعا این است كه دعا كننده هنگام دعا ، دستانش را بر دو شانه اش قرار دهد.

یكى از احتمالاتى كه ممكن است مقصود از این اشارات باشد آن است كه : گشودن دست در حالت رَغْبَت ، به حال كسى كه به خداوند - جلّ جلاله - امید دارد و حسن ظنّش به تفضّل او بر خوف از جلالِ عظمتش فزونى دارد ، نزدیكتر است ، لذا شخص راغب همواره خواهان ایمنى است و كف دستش را مى گشاید تا احسان خداوند به آن فرو ریزد.

امام صادق می فرماید :

... به دیدار یکدیگر بروید زیرا این دید و بازدید ها موجب زنده شدن دل های شما و بازگو کردن و یادآوری حدیث های ماست ، حدیث ها و سخنان ما ، باعث همبستگی و مهربانی بیش تر بین برخی از شما با برخی دیگر خواهد شد. اگر سخنان ما را پذیرفتید و به کار گرفتید ، هدایت می شوید و نجات می یابید ، و اگر سخنان ما را رها کردید ، گمراه می گردید و هلاک می شوید ، بنابراین شما احادیث و سخنان ما را بپذیرید و به کار ببندید ، من نیز ضامن و عهده دار نجات شما می باشم.

با توجه به این حدیث نورانی در می یابیم برای هدایت و نجات باید دو کار مهم را سرلوحه زندگی خود قرار دهیم و آن دو عبارت است از: پذیرفتن سخنان و احادیث معصومین و دوم عمل به آنها.

متاسفانه ، امروزه بسیاری از مردم و به خصوص جوانان از این مهم غفلت می ورزند ، و باز با کمال تاسف بسیاری از تحصیلکردگان علمی جامعه و بسیاری از الگو های اجتماعی نیز به طور کلی از این مهم نه تنها فاصله گرفته اند ، بلکه به شکلی متضاد با آن در حرکت هستند.

بهانه بسیاری از مردم ، برای زیر پا گذاشتن سخنان معصومین دستکمی از بهانه های یهود و بنی اسرائیل ندارد (که داستان آن در قرآن آمده ، به قسمت قرآن مراجعه کنید.) که در مقابل هر امر الهی با بهانه های واهی ، سعی در شانه خالی کردن از مسئولیت های خود می کرد.

امروزه نیز مردم با بهانه هایی همچون جعلی بودن احادیث و کهنگی ، از انجام آن فرار می کنند ، در حالی که آنچه مسلم است ، این فرار به ضرر کسی جز خود ما تمام نخواهد شد.

از طرفی کهنگی در مورد مسائلی علمی که دائما در حال تغییرند معنا دارد ، نه امور فطری که از ابتدا در ذات بشر بوده و هست ، و شکل قانونمندی دارند ؛ مثلا نیاز به خانواده و ....

در ثانی بسیار کم بینی و بی شرمی و نابخردانه است ، اینکه برای ارضا هوی نفس خود ، به بسیاری از روحانیونی که سال ها با جان و دل از این احادیث نگهداری کرده اند تا در آن دخل و تصرف صورت نگیرد تهمت دزدی و دروغگویی بزنیم.

در این که در هر قشری افراد ظاهر نما و خائن و دنیا دوست وجود دارد ، جای شکی نیست ، اما این بدان معنا نیست که هر کس حدیثی را نقل کرده و ما آن را در جهت منافع خود نمی بینیم ، مورد تهمت قرار دهیم. و باید برای ادعای خود دلیلی ارائه کنیم. صرفا عملکرد عده ایی از روحانیون نمی تواند باعث شود که کل سخنان ائمه را زیر سوال ببریم.

در همین احادیث ؛ از عالم بی عمل و .... بسیار نام برده شده ، عقل حکم می کند ؛ آن روحانی که مشغول جعل احادیث بوده ، باید این احادیث را از بین می برد !!! پس چرا در بسیاری از کتب (اصول کافی) این باب ، در اوایل کتاب نوشته شده است؟؟

ثالثا ؛ بسیاری از احادیث آنقدر پر مغز و عمیق هستند که هر انسان با شعوری متوجه می شود که این سخنان ؛ نه تنها سخنان یک شخص ساده نیست ، بلکه سخنان معصومین نیز نمی توانسته باشد ، و بی شک این الهامات خداوندی است که به معصوم القا شده است. (که در روایات این مسئله به شکل کلی ذکر شده است.)

این تفکرات ، بیشتر از اینکه تفکرات یک مسلمان باشد ، به تفکرات یهود شبیه تر است ، زیرا آنها نیز با همین توجیهات هم کتاب خود را تحریف کردند و هم سخنان موسی (ع) را تغییر دادند و هم بسیاری از پیامبران الهی را به قتل رساندند.

بنابراین بیایید ، دست از روش قوم یهود برداریم و حدیث را سرلوحه زندگی خود قرار دهیم تا نجات پیدا کنیم.

متاسفانه امروز ؛ خواندن احادیث و عمل به آنها ، برچسب هایی نظیر خشونت طلبی ؛ عقب افتادگی و ضد پیشرفت را به همراه دارد ، اگر چه شاید (وشاید !!) امروزه این طرز تفکر در نظر بعضی افراد ؛ بخش کمی از جامعه را تحت تاثیر قرار داده ، (که ابدا این طور نیست) اما با وجود این خوش بینی ، همین تعداد کم ، شاید بسیاری از افراد جامعه را تحت تاثیر قرار دهد.

از طرفی باید این نکته را ذکر کنیم ، این سخنان در واقع توهین به امامان معصومی است که تمام علوم را می دانستند می باشد. و در انتها باید بگوییم که : اگر امروز ، و در همین لحظه شروع به بازسازی فکر و روان خود و جامعه نکنیم ، چه بسا اینکه دقیقه ایی دیگر زمان بسیار دیری باشد.

امام علی علیه السلام :

• خوشا به حال كسى كه باطنش صالح و آشكارش نیكو ، و شرّ خود را از مردم باز داشته است.
• هر ظاهرى را باطنى است همانند آن ، و از این رو كسى كه ظاهرش پاك شد درونش نیز پاك باشد و كسى كه ظاهرش نا پاك بود درونش نیز ناپاك باشد.
• چقدر زشت است براى آدمى ، كه درونى بیمار و ظاهرى زیبا داشته باشد.
• كسى كه همتش به خوراك ورودى شكمش باشد ارزشش نیز همان است كه از آن خارج شود.
• چگونه پاك و صاف گردد فكر و اندیشه كسى كه سیرى و پرخورى را ادامه مى ‏دهد
• مبغوض‏ترین بندگان در پیشگاه خداى‏ سبحان كسى است كه اندوهش شكم و عورت او است.
• به راستى كه چهار پایان اندوهشان شكمشان مى ‏باشد.
• بپرهیزید از پر خورى كه دل را سخت كند و سبب بى حالى و سستى در نماز و موجب تباهى بدن گردد.
• شكم و عورت خود را نگه دار كه بلا و گرفتارى تو در آن دو است.
• سیر غذا خوردن، گردن فرازى و تبختر به بار آرد و پارسایى را تباه سازد.

کتاب خاطرات علی (ع)

هنگامى كه آیه "و انذر عشیرتك الاقربین " (1) بر رسول خدا (ص) نازل گردید ، آن حضرت مرا به حضور طلبید و فرمود :
على ! از من خواسته شده كه بستگانم را به پرستش خداى یكتا دعوت كنم و از عذاب الهى برحذر دارم. از طرفى ، مى دانم كه اگر این ماموریت را با آنان در میان بگذارم پاسخ ناگوارى دریافت مى كنم. به این جهت در انتظار فرصتى مناسب دم فرو بستم تا اینكه جبرئیل فرود آمد و گفت :
اى محمد! اگر ماموریت خود را انجام ندهى به عذاب الهى مبتلا خواهى شد (اكنون از تو مى خواهم كه مقدمات آن را فراهم كنى) براى این كار یك صاع طعام (تقریباً سه كیلو گندم) تهیه كن و با افزودن یك ران گوسفند بر آن غذایى طبخ كن و قدحى نیز از شیر پر كن ، آنگاه پسران عبدالمطلب را گرد آور تا من با ایشان گفتگو كنم و ماموریت خویش را به آنها ابلاغ نمایم.
من آنچه حضرت دستور داده بود ، فراهم كردم و سپس فرزندان عبدالمطلب را به مهمانى او فرا خواندم. آنها چهل مرد بودند. در میان آنها عمو هاى پیغمبر : ابوطالب ، حمزه ، عباس و ابولهب نیز حضور داشتند.
به دستور رسول خدا (ص) سفره گسترده شد و غذایى را كه تهیه كردم بودم ، آوردم. چون بر زمین نهادم رسول خدا (ص) تكه اى گوشت برگرفت و با دندان هاى خود تكه تكه كرد و در اطراف ظرف غذا ریخت ، و سپس فرمود : به نام خدا برگیرید و (بخورید)
پس همگى خوردند (و سیر شدند) چندانكه دیگر نیازى به خوراكى نداشتند.
من همین قدر مى دیدم كه دست ها (ى بسیارى) به سوى غذا دراز مى شود و از آن مى خورند. (اما چیزى از غذا كاسته نمى شود!)
به خدایى كه جان على به دست اوست ، (اشتهاى) هر یك از آنان چنان بود كه مجموع غذاى طبخ شده تنها جوابگوى یك نفر از آنها بود ، نه بیشتر.

رسول خدا (ص) فرمود ظرف شیر را نیز بیاورم. آنان همگى نوشیدند و سیراب شدند. به خدا سوگند قدح شیر گنجایش خوراك بیش از یك نفر را نداشت. (اما همگى به بركت رسول خدا (ص) از نوشیدنى و خوراكى بى نیاز گشتند.)
پس از صرف غذا ، همین كه رسول خدا (ص) خواست با ایشان سخن بگوید ، ابولهب پیشدستى كرد و گفت : چه شدید ، جادویتان كرد؟!
با سخنان ابولهب ، (مجلس از آمادگى افتاد و) مهمانان متفرق شدند و پیغمبر با ایشان سخنى نگفت.
بامداد روز بعد ، رسول خدا (ص) به من فرمود : على ! (دیدى كه) این مرد با گفتار خود بر من پیشدستى كرد و پیش از آنكه من سخنى بگویم جمعیت را پراكنده ساخت. تو امروز نیز مانند دیروز عمل كن و آنان را دوباره دعوت كن.
من نیز بنا به دستور آن حضرت غذایى تهیه كردم و آنها را گرد آوردم پس از صرف غذا ، رسول خدا (ص) سخن خود را آغاز كرد و فرمود :
اى فرزندان عبدالمطلب ! به خدا سوگند ، من در میان عرب جوانى را سراغ ندارم كه براى قوم خود ، چیزى بهتر از آنچه من براى شما آورده ام ، آورده باشد. من براى شما سعادت و نیكبختى دنیا و آخرت را آورده ام و خدا به من دستور داده است تا شما را بدان فراخوانم. اینك كدامیك از شما حاضر است مرا در این ماموریت یارى رساند تا به پاداش آن ، برادر من و وصى و جانشین من باشد ؟
(پاسخى از بستگان پیامبر شنیده نشد و) ناباورانه از حرف او سر باز زدند و من كه آن روز كوچكترین آنها بودم (برخاستم و) گفتم : اى پیامبر خدا (ص) من كمك كار شما در این ماموریت خواهم بود.

تصویری كه از خداوند در قرآن مجید رسم شده است , متفاوت با تصویری است كه بعضی ادیان بزرگ دیگر نمایش می دهند. بر طبق نظر مسلمانان , رفتار خداوند مجموعه ای است از عشق و محبت به انسانهای خوب و ابراز انزجار از انسان های بد. به این موضوع حداقل در چهل آیه از آیات قرآن بر مبنای تصویری روشن از انسانهای خوب و بد اشاره شده است. هدف این مقاله این است كه این تصویر از انسان هایی كه خداوند آنها را دوست دارد برمبنای آیاتی از قرآن تصویر شود.

همان طور كه در دو آیه بالا به آن اشاره شده است , قدم اول برای دریافت عشق خداوند , دنبال كردن مسیری است كه پیامبرانش به ما نشان داده اند. این زیباترین تصویری است كه می توان از عشق دو طرفه خالق و مخلوق ترسیم كرد. اگر خداوند را دوست دارید , قرآن شما را راهنمایی می كند تا خود را آماده دریافت عشق خداوند بكنید. ولی در عین حال به این موضوع نیز اشاره شده است كه اگر از راه راستی كه پیامبران نشان داده اند پیروی نكنید , مشمول عشق خداوند نخواهید شد.

این موضوع, احتیاج به توضیحات بیشتری دارد تا منظور قرآن از راه درست و خصایل انسان های خوب آشكار شود. شاید بتوان گفت كه بارزترین مشخصه انسان های خوب كه در پنج آیه (۲:۱۹۵ ، ۳:۱۳۴ , ۳:۱۴۸ , ۵:۱۳ و ۵:۹۳) از آیات قرآن به آن اشاره شده است , نیكوكاری نسبت به بقیه انسان هاست. نیكوكاری می تواند كمك به انسانهای فقیر , حمایت از یتیمان و یا حتی احترام به پدر و مادر باشد.