تبیان، دستیار زندگی

دریاچه تانگانیکا

دریاچه تانگانیکا دریاچه‌ای بزرگ در مرکز افریقا است.

دریاچه تانگانیکا قدیمی‌ترین دریاچه جهان و پس از دریاچه بایکال سیبری دومین دریاچه ژرف جهان ‌می‌باشد.

اروپائیان برای نخستین بار این دریاچه را در سال ۱۸۵۸ کشف کردند. ریچارد برتون و جان اسپیک به هنگام جستجو برای یافتن سرچشمه رودخانه نیل به این دریاچه برخوردند. اسپیک کاوش خود را ادامه داد و سرچشمه اصلی نیل یعنی دریاچه ویکتوریا را یافت.

دریاچه تانگانیکا در نشست غربی دره نشستی بزرگ افریقا قرار دارد.

دریاچه سد ارس

این دریاچه در شمال غربی ایران و بین دو کشور ایران و جمهوری آذربایجان واقع شده است.

مخزن دریاچه به طول ۵۲ کیلومتر، دارای عمق متوسط ۲۰ متر، مساحتی حدود ۱۴۵ کیلومتر مربع و حجم کل آن ۱۳۵۰ میلیون مترمکعب است.

حداکثر درجه حرارت هوا در تابستان ۴۰ درجه سانتی گراد و در زمستان ۲۰ درجه سانتی گراد اندازه گیری شده است.

وسعت حوزه آبریز آن ۱۰۰۲۲۰ کیلومتر مربع بوده که ۳۸ درصد آن در خاک نخجوان و ۲۳ درصد در خاک ترکیه و ۳۹ درصد آن در خاک ایران قرار دارد.

محل دریاچه در ۴۰ کیلومتری شهرستان جلفا بوده و حداقل دبی رودخانه در این منطقه ۳۳۹ مترمکعب در ثانیه و حداکثر ۲۲۴۰ مترمکعب در ثانیه است.

PH آب رودخانه حدود ۶/۷ و جز آبهای مرغوب محسوب می شود.

ب مخزن دریاچه سرشار از مواد بیوژن است و به همین دلیل زنجیره غذایی آن شامل پلانکتونها، موجودات بنتیکی می باشد.

دریاچه آرال

دریاچه آرال (دریاچه خوارزم یا دریای خوارزم) یک پهنه آبی است در نقطه‌ای از جهان که امروزه آسیای مرکزی خوانده می‌شود. سرزمین کهن خوارزم در کنار این دریاچه جای دارد.امروزه این دریاچه میان دو کشور تازه‌ساخته شده ازبکستان و قزاقستان جای گرفته است.دو رود آمودریا و سیردریا به این دریاچه می‌‌ریزند.ولی از سال 1960 میلادی که رژیم شوروی به بهانه آبیاری این دو رود را از بستر خود بیرون راند این دریاچه با خشکی روبه‌رو شده است.همچنین این دریاچه گرفتار دورریزهای آزمایشهای نظامی،کودهای شیمیایی،پروژه‌های صنعتی و... شده است. آلودگی زیستبوم بزرگ‌ترین مشکل این پهنه آبی است.

استان کرمانشاه

استان کرمانشاه در غرب ایران واقع شده‌است. جمعیت این استان بنا بر برآوردهای سال ۲۰۰۶  ۱٬۹۰۲٬۷۶۰ نفر است.

مرکز این استان شهر کرمانشاه است که دارای حدود ۷۶۵٬۰۷۵ نفر جمعیت است  که ۱٬۴۱۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.

این استان در گذشته یكی از مراكز ساسانیان بوده‌است و از همین دوره آثار بسیار زیاد و ارزشمندی در این استان مانند تاق بستان،كتیبه بیستون و معبد آناهیتا باقی مانده‌است و در طی سده‌های گوناگون نیز به دلیل جایگاه ویژه راهبردی این شهر دارای اهمیت ویژه‌ای بوده‌است. امروزه نیز از مهم‌ترین شهرهای غرب ایران به شمار می‌رود.

دیوار و ستون های معبد آناهیتا

کرمانشاه را از دید گوناگونی آب و هوائی و قومی و مذهبی هند ایران لقب داده‌اند چرا که از لحاظ آب و هوایی دارای چهار فصل در یک زمان است برای نمونه قصر شیرین دارای آب و هوای گرم و سنقر و پاوه دارای آب و هوای سرد و کرمانشاه دارای آب و هوای معتدل هستند در این استان قومیت‌های کرد, لک, فارس, ترک و عرب در کنار هم زندگی می‌کنند. از دیدگاه مذهبی نیز دارای گونه گونی بسیار زیادی است. به طور مثال پیروان کیشهای شیعه، سنی، اهل حق (یارسان)، مسیحی (ارمنی)، آشوری، و یهودی در این استان در کنار هم زندگی آشتی آمیزی دارند.

اکثریت مردم کرمانشاه به زبان کردی و [فارسی] صحبت می‌کنند.

یکی از مهم‌ترین آثار این استان سنگ‌نگاره بیستون است که بزرگ‌ترین سند به جا مانده از روزگار هخامنشیان به شمار می‌رود و به سه زبان توسط داریوش بزرگ شاهنشاه هخامنشی بر کوه اسطوره‌ای بیستون حک شده‌است. افزون براین بیستون نماد مهر است چرا که از خود گذشتگی فرهاد، نام این کوه را با عشق جاودانه شیرین و فرهاد که الهام بخش بسیاری از نویسندگان و سرایندگان نامدار ایران همچون نظامی گنجوی بوده درهم سرشته‌است. از همین رو یکی از القاب مهم شهر کرمانشاه (خاک عشق) است.

سراب نیلوفر

سراب نیلوفر دریاچه كوچكی در حدود 20 كیلومتری شمال غرب كرمانشاه است كه مملو از گل های نیلوفر است كه در فصول گرم سال غنچه ها و برگ های آن سر از آب برآورده و قسمت زیادی از آن را می پوشاند. اطراف این سراب تأسیسات رفاهی گردشگری و پاركی احداث شده است.

تکیه معاون الملک

تکیه معاون الملک از جمله آثار زیبا و باشکوه است که از دوره قاجاریه در کرمانشاه به یادگار مانده است. این بنای تاریخی در بافت قدیم شهر کرمانشاه در محله آبشوران قدیم و در خیابان شهید «حداد عادل» واقع شده است.

تکیه معاون الملک در سال ‪ ۱۳۲۰هجری قمری توسط حسین خان معین الرعایا (پدر معینی کرمانشاهی، شاعر معاصر) بناشده. در آن زمان تکیه به منظور برگزاری مراسم مذهبی و رفع اختلافات قومی و عشایری مورد استفاده قرار می‌گرفت.

در سال ‪ ۱۳۲۷در گرماگرم مبارزات مشروطه خواهی گروهی از مشروطه خواهان به علت آنکه تکیه معاون الملک محل اجتماع مخالفان مشروطه شده بود با استفاده از توپ‌های سنگین این بنای نفیس را که همچون گوهر شب چراغی در غرب ایران می‌درخشید ویران کرده و به آتش کشیدند. با فروکش کردن آتش هرج و مرج، حسن خان معین الرعایا معروف به معاون الملک در سال ‪ ۱۳۰۷به بازسازی مجدد این بنای باشکوه پرداخت.

امتیاز قابل ملاحظه و استثنایی این بنا در کاشی کاری آن است. به گفته کارشناسان میراث فرهنگی کرمانشاه کاشی‌های برجسته و نیمه برجسته با نقوش بسیار زیبا و رنگ‌های صددرصد طبیعی که در این بنا به کار رفته در جهان بی‌همتاست. تصاویری که بر روی کاشی‌ها حک شده شامل صحنه‌هایی از غزوات محمد ٫ نبردهای علی ،حوادث کربلا، تصاویر سلاطین باستانی ایران از جمله پادشاهان هخامنشی و تصاویری از تخت جمشید است که در نوع خود بی نظیر است.

تکیه معاون الملک دارای سه در ورودی است که در غربی به خیابان حداد عادل در شمالی به کوچه معاون الملک و در جنوبی به کوچه ایلخانی مشرف است.

این بنا از سه قسمت حسینیه، زینبیه و عباسیه تشکیل شده است.

مجموعه بنا در حدود شش متر از سطح خیابان پایین تر است به طوری که برای ورود به حسینیه باید از ‪ ۱۷پله بزرگ عبور کرد. در کنار پله‌های ورودی ،سقاخانه کوچکی وجود دارد که به وسیله کاشیهایی با نقوش پابوالفضل تزیین شده است.

حسینیه صحن کوچکی است که در اطراف آن حجره‌های دوطبقه و طاق نماهای متعددی قرار گرفته است که سراسر دیوارهای آن با کاشیهای زیبا آراسته شده است. داخل طاق نماهای این بخش به وسیله تابلوهای کاشی کاری شده پوشیده شده که صحنه‌هایی از عزاداری شامل سینه زنی قمه زنی و تصاویری از خلفا و سلاطین ایران و بارگاه سلیمان را نشان می‌دهد. همچنین اشعاری از واله کرمانشاهی در توصیف بنا و تاریخ خاتمه کاشی کاری آن نیز در این قسمت به چشم می‌خورد.

بخش میانی یا زینبیه به صورت صحن مسقفی است که اطراف آن به وسیله حجره‌های متعددی احاطه شده است. غرفه‌های طبقه فوقانی محل استقرار زنان شرکت ‌کننده در مراسم سوگواری بوده است. سقف بنابه صورت گنبدی روپوش است که گنبد زیرین به صورت عرق چین و نمای گنبد فوقانی فلزی است. تمام دیوارها و حجره‌های اطراف با کاشی‌های زیبا شامل ‪ ۱۸تابلو از صحنه‌های غم انگیز کربلا تزیین شده است. در قسمت بالای دیواره گنبد هشت تابلوی کاشی کاری شده قرار دارد.

این تابلوهای زیبا صحنه‌هایی از عروج محمد و دیدن علی در معراج، ضمانت امام رضااز آهو قربانی کردن اسماعیل توسط ابراهیم نبرد علی درخیبر باطل کردن جادوی جادوگران فرعون توسط موسی و مکتب خانه فرزندان علی را به تصویر کشیده است.

همچنین در حاشیه پایین آن اشکال متعددی از سلاطین اساطیری و تاریخی و مرثیه‌های متعددی از محتشم کاشانی با خط «میرزا حسن خان» خطاط کرمانشاهی به چشم می‌خورد. قبر معاون الملک بانی تکیه که در سال ‪ ۱۳۲۷هجری شمسی در گذشته در این بخش قرار دارد.

بنای عباسیه به صورت صحن وسیعی است که در قسمت شرقی آن بنای دوطبقه‌ای ساخته شده و در قسمت جنوبی آن ایوانی با دو ستون آجری برپا شده است. دیوارهای عباسیه نیز با کاشی هفت رنگ تزیین شده که بر روی آنها صحنه‌هایی از ورود یوسف به کنعان و بارگاه امام علی و امام حسین دیده می‌شود. در این صحن تصاویری نیز از شخصیت‌های مذهبی و سیاسی و مهره‌هایی از رجال دوره قاجار بر روی کاشی هانقش بسته است.

در ضلع جنوبی قسمت عباسیه تکیه معاون الملک موزه مردم‌شناسی کرمانشاه قرار دارد که شامل ‪ ۲۹ویترین از اشیا قدیمی،صنایع دستی، پوشاک و غیره با مضامین فرهنگی و اجتماعی است. تکیه معاون‌الملک اثری زیبا و باشکوه است که همواره گردشگران بسیاری را به سوی خود می‌کشاند.

مسجد عمادالدوله

این مسجد از آثار دوره ی قاجاریه است.ساختمان نخستین مسجد در سال 1285 ه.ق توسط امامقلی میرزا عمادالدوله(والی غرب و سرحددار عراقین)ساخته شده است. مسجد عمادالدوله به صورت چهارایوانی بنا شده و دارای سردر،صحن،ایوان،شبستان ستوندار و حجره های زیاد است.بر کاشی کاری ایوان مسجد،کتیبه ای شامل :قصیده ای با ذکر نام پادشاه وقت( ناصرالدین شاه) ،نام سازنده و تاریخ 1285 ه.ق جای دارد.بر روی ایوان شرقی صحن مسجد،اتاقکی چوبین ساخته اند.ورودی اصلی مسجد از طریق این ایوان شرقی است که با در چوبی بزرگی به راسته ی زرگرهای بازار کرمانشاه مرتبط می شود.پس از ساخت این مسجد، بانی آن یکی از درهای حرم حضرت علی(ع) را به کرمانشاه آورد و در این مسجد نصب نمود و به جای آن در نقره ای دیگری را وقف آستانه علوی نمود. این درگاه امروزه در مدخل مسجد و بازار زرگرها قرار دارد و به در «قاپی شاه نجف» مشهور است این درگاه چوبی به دوره صفویه تعلق دارد. در دیگر مسجد در ضلع جنوب غربی قرار داشته که توسط دالانی به تقاطع بازار زرگرها و بازار حوری آباد متصل می شود.این تقاطع زیر بزرگ‌ترین گنبد بازار که به میدان مشهور است قرار دارد.پایین تر از این تقاطع «جواهر فروشی کاشانی» قرارگرفته است.

كرمانشاه از لحاظ بقایای سكونت‎های پیش از تاریخ یكی از مناطق بسیار غنی و مهم در ایران و غرب آسیا است. قدیمی‎ترین آثار سكونت بشر در كرمانشاه مربوط به پارینه سنگی قدیم است كه شامل چند تبر دستی سنگی است كه در منطقه گاكیه و غرب هرسین یافت شده است.این آثار دست‎کم حدود 200 هزار سال قدمت دارند. آثار مهمی از دوران پارینه سنگی در غارهای كرمانشاه كشف شده است كه مربوط به دوره‎های پارینه سنگی میانی، جدید و فراپارینه سنگی است. نخستین غاری كه در ایران كاوش شد غار شكارچیان در بیستون كرمانشاه قرار دارد كه تنها بقایای استخوانی انسان نئاندرتال در ایران در آن كشف شده است. آثار سكونت نئاندرتال‎ها همچنین در سایر غارهای بیستون چون غار مر تاریك و غار مر آفتاب كشف شده است. در غارهای شمال شهر كرمانشاه مثل قبه و دو اشكفت نیز ابزار های سنگی این دوره یافت شده است.از دوره پارینه سنگی جدید و فراپارینه سنگی نیز آثاری در غارهای مرخریل و كولیان كشف شده است. از كهنترین آثار سكونت روستا نشینی اولیه در غرب آسیا چندین مكان در اطراف كرمانشاه قرار دارند كه از میان آن‎ها می‎توان به گنج‎دره در غرب هرسین و سراب و آسیاب در شرق كرمانشاه اشاره كرد. گفتنی است كه قدیمیترین مدارك اهلی كردن بز در تپه گنج دره شناسایی شده است كه نتایج مطالعه آن اخیرا به وسیله پرفسور ملیندا زیدر در نشریه معتبر ساینس منتشر شد. در ضمن باید خاطر نشان شد كه مردم و ساكنین این منطقه مادهای اصیلی هستن كه در گذشته به طوایف آمادی ملقب بوده اند و طی سالیان زیاد با وجود اقوام دیگر به دلیل شرایط منطقه ای بكر مانده بودند.

نام کرمانشاه از دوره ساسانیان بر این شهر گذارده شده‌است. در دوران اسلامی این شهر را «قره میسین» می‌خوانده‌اند.در یک مکتوب نام کرمانشاه را نخست لقب بهرام کرمانشاه (بهرام چهارم) نوشته‌اند از این رو که پیش از شاهی فرمانروای کرمان بوده‌است. پس از پادشاهی او به افتخارش نام این شهر را کرمانشاه گذاشتند.

اما بسیاری بر این باورند كه تئوری بالا سند تاریخی محكم و معقولی ندارد بر طبق متون قدیمی مانند اوستا نام منظقه ای كه كرمانشاه و كوه مقدس بیستون در آن قرار داشته كارمیسین آمده كه بعدها در زمان حمله اعراب بر حسب نام این منطقه بود كه قرمیسین شهرت یافت و در دوران تركهای سلجوقی هم در لفظ و هم در معنی تغییراتی یافت نام رودخانه گاماسیاب كه به كردی /gamasi"av/ تلفظ میشود بسیار نزدیك به لفظی است كه در اوستا ازین رودخانه آورده شده كه به /karmasi"av/ { یعنی آب كارمایسین } در خود شهر كرمانشاه نیز نام كامبادن كه بیشتر به دریاچه تاق بستان اطلاق میشد نیز یكی از نامهای قدیمی مربوط به شهر است این نام كه یادآور دریاچه و ناهید الهه آب و پل و باروری است در نقش تاق بستان نیز آمده كه ایستاده بر قایقی و به همراه هاله ای نورانی شاه و شكارگاه را نگاه میكند.

باده خیام

ساقی تو مرا همدم و جان آرامی       خوش مشرب و نکته سنج و سیم اندامی

گر هست به زیر ساغری بادهء ناب   ور منیست بخوان ترانه خیامی

سخن برای گفتن

خورشید سر به خاک خفتن دارد         ماه از افق آهنگ شکفتن دارد

شب را که ز راه میرسد در بیابید      شاید سخنی برای گفتن دارد