پیشنهاد این هفته ما برخی نقاط گردشگری شهرستان چابهار است و مطمئن باشید هر نوع گردشگری كه باشید چه فرهنگی، چه مشتاق طبیعت، چه علاقه‌مند به بناهای باستانی و... می پسندید و دیگر از آن دل نمی‌كنید.

اگر یادداشت‌های آخر هفته ما را دنبال می‌كنید حتما یادتان می‌آید كه چندی پیش از كوه گل‌افشان در بندر تنگ این شهرستان برایتان گفتیم و توصیف كردیم كه چطور در هر دقیقه دست‌كم 2 بار حباب‌های گل روی تپه باد می‌شوند‌ و با صدا پق بامزه‌ای می‌تركند و گردشگران را مسحور خود می‌كنند، اما این گل‌افشان با خاصیت درمانی‌اش تنها جاذبه گردشگری چابهار نیست.

یكی دیگر از جاذبه‌های گردشگری این منطقه، روستای تیس است كه قلعه پرتغالی‌ها را در خود جای داده است علاوه بر این قلعه، در جنوب دره تیس، منطقه‌ای وجود دارد به نام جنانی كچ‌ كه گفته می‌شود جنیان در آن سكونت داشته‌اند.

در نزدیكی روستای تیس نیز در دامنه كوه‌های شهبازبند، چند دهانه غار هست كه چابهاری‌ها به آنها بان‌مسیتی تیس می‌گویند و داخل برخی شان به دست انسان تراشیده شده است و این موضوع نشان می‌دهد كه روزگاری انسان‌هایی در آنها می‌زیسته‌اند. اگر به چابهار رفتید سر زدن به جنگل‌های حرای آن را نیز از یاد نبرید؛ جنگل‌هایی واژگون با درخت‌هایی كه ریشه‌هایشان سر از آب بیرون آورده‌اند و پناهگاه پرندگان مهاجر شده‌اند. نه این كه خیال كنید ما بقیه زیبایی‌های چابهار را از یاد برده‌ایم، اشتباه می‌كنید، موضوع فقط این است كه جاذبه‌های گردشگری این شهرستان آنقدر زیاد است كه ما نمی‌توانیم همه آنها را در یك جلسه به شما معرفی كنیم، فقط همین.

علی یوشی‌زاده

حتما شما هم مادران زیادی را دیده‌اید یا می‌شناسید كه ساعت 10 صبح با عجله خودشان را به مدرسه فرزندشان می‌رسانند و ناهار، دفتر و كتابی را كه او فراموش كرده است با خود به مدرسه می‌برند. چرا این مادران برای نجات فرزندشان این كار را انجام می‌دهند؟ چرا اجازه نمی‌دهند بچه‌ها ببینند بی‌مسوولیتی چه نتایجی دارد؟ چرا نمی‌گذارند كودك شرایطی را تجربه كند كه خودش به وجود آورده ‌است؟

اگر یك بار فرزندتان فراموش كرد غذایش را با خود به مدرسه ببرد، بهتر است به جای این‌كه سریع غذا را به او برسانید، اجازه دهید شرایط را تجربه كند و ببیند بی‌مسوولیتی او چقدر دردسرساز می‌شود. البته مادرها هم باید سعی كنند در این شرایط كمی راحت‌تر برخورد كنند و طوری نشان دهند كه مشخص شود انجام كارهای مربوط به كودك وظیفه آنها نیست.

شاید شما هم از این‌كه فرزندتان یك روز گرسنه بماند ناراحت شوید، شاید دوست نداشته باشید او را در سختی‌ها تنها بگذارید. اما باید بدانید گاهی لازم است كودك نتیجه كارش را ببیند تا دیگر آن را تكرار نكند.

البته در این موقعیت، فرزند شما نه تنها مسوولیت‌پذیری را می‌آموزد، بلكه می‌فهمد چطور باید در شرایط سخت و دشوار زندگی از خودش مراقبت كند. به عنوان مثال اگر روزی ناهارش را با خود به مدرسه نبرد، می‌تواند غذا را با یكی از دوستانش شریك شود یا این‌كه با مقدار كمتری غذا خودش را سیر كند.

اگر پدر و مادر خودشان افرادی مسوول باشند، نیمی از راه طی شده است؛ چون بچه با دیدن رفتار آنها می‌آموزد چطور مسوولانه برخورد كند. اما نیمه دیگر راه را باید به او بیاموزید و نشان دهید چگونه انسان مسوولیت‌پذیری باشد:

• به او مسوولیت‌هایی مناسب سنش بدهید.

• با كارها و مسوولیت‌های بیش از حد، كودك را خسته و دلزده نكنید.

• از او انتظار داشته باشید فردی مسوول باشد و مسوولیت كارهایش را بپذیرد.

• هیچ‌وقت او را فردی غیر مسوول و فراموشكار ندانید؛ حتی زمانی كه مسوولیت‌هایش را انجام نمی‌دهد، او را مورد تمسخر و سرزنش قرار ندهید.

• به او در برنامه‌ریزی و سازماندهی درس‌ها و تكالیف مدرسه كمك كنید.

• بگذارید او مسوولیت كارهای اشتباهش را بپذیرد و شرایطی را كه خودش ایجاد كرده است، تجربه كند.

عوامل موثر در ایجاد اختلالات عروقی را فاكتور خطرساز می‌نامند. یكی از بزرگ‌ترین فاكتورهای خطرساز، اختلالات چربی است. اما این كه چربی‌ها چه نقشی در بدن ما بازی می‌كنند، شاید سوال خیلی از مردم باشد. در پاسخ این سوال باید گفت، چربی‌ها وظایف متعددی را در بدن برعهده دارند كه مهم‌ترین آنها عبارتند از: شركت در ساختمان دیواره سلول‌ها، شركت در تولید اسیدهای صفراوی كه پس از ساخته شدن در كبد و ذخیره شدن در كیسه صفرا، موقع لزوم نقش خود را در هضم چربی‌ها بازی می‌كند. همچنین شركت در ساخت بسیاری از هورمون‌های بدن كه به آنها هورمون‌های استروئیدی می‌گوییم.

تری گلیسرید هم به عنوان یك منبع انرژی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اما باید بدانیم همین چربی‌ها كه در فعالیت‌های مختلف و ضروری، بدن ما را همراهی می‌كنند و مفید هستند، در صورت افزایش، باعث رسوب در دیواره عروق مختلف می‌شود كه نتیجه آن تشكیل پلاك‌های تنگ‌كننده عروق است.

این فعالیت چربی‌ها در كنار سایر فاكتورهای خطرساز، با گذشت زمان زمینه آسیب رساندن به بسیاری از ارگان‌های بدن را فراهم می‌آورد.

دانستن این نكته هم حائز اهمیت است كه اگر چه تمامی اجزای بدن به علت اختلالات چربی دچار آسیب می‌شوند، اما صدمه برخی ارگان‌های حیاتی بیشتر نمود دارد.عروق قلبی، مغزی و كلیوی از شایع‌ترین عروقی هستند كه تنگی آنها به علت اختلالات چربی، علائم بالینی واضحی را نشان می‌دهد.

خوب است بدانیم آسیب عروق قلبی چه عوارضی را به بار می‌آورد؟

پزشكان، بیماری‌های قلبی را در گروه‌های متعددی مطالعه می‌كنند. یكی از بزرگ‌ترین گروه‌های بیماری‌های قلبی، بیماری‌های عروق قلبی است كه با عنوان‌های متعددی از جمله بیماری‌های عروق كرونر از آنها نام برده می‌شود.

این گروه از بیماری‌های قلبی، مهم‌ترین عامل مرگ و میر در بسیاری از كشورهای دنیا محسوب می‌شود.اختلالات چربی كنترل نشده در كنار سایر فاكتورهای خطرساز، زمینه را برای ایجاد بیماری‌های عروق كرونر زودرس فراهم می‌كند. در بعضی از اختلالات چربی كه زمینه ژنتیكی دارند، اختلالات چربی گاه آنقدر شدید است كه بیمار طی سال‌های نخست زندگی و نوجوانی دچار بیماری‌های عروق قلبی می‌شود.

همه این موارد از اهمیت كنترل چربی خون حكایت دارد و امروزه این خطری است كه بسیاری از مردم را در كشورهای مختلف تهدید می‌كند. پس لازم است من و شما هم اطلاعاتی در این زمینه و بویژه چگونگی كنترل چربی‌ها داشته باشیم.

كتاب «اختلالات چربی خون» از جمله منابعی است كه می‌تواند شما را در این مسیر كمك كند. این كتاب را دكتر احمد محمودآبادی نوشته و نشر كردگاری آن را با قیمت 1900 تومان در اختیار علاقه‌مندان قرار داده است.

ناسازگاری، بدخلقی، رفتارهای هیجانی بویژه میان جمع، زودرنجی، خجالتی بودن، قهر كردن مكرر و بی‌دلیل، مرافعه هنگام بازی با گروه همسالان و... نیز می‌تواند نشانه اجتماعی نبودن باشد و دردسرساز شود. كودكان بتدریج مهارت‌های رفتاری ارتباط با دیگران را می‌آموزند و شخصیت اجتماعی آنان از طریق ارتباط با والدین، اعضای خانواده، اقوام و دوستان و همچنین حضور در مدرسه مرحله به مرحله رشد می‌كند، اما عوامل بسیاری نیز این رشد را متوقف می‌سازد و انسان اجتماعی درون كودك، نوجوان یا حتی جوان را كوچك‌تر از سن واقعی‌اش نگه می‌دارد. اختلال رشد اجتماعی كودك زندگی‌آینده وی را با نابسامانی و عقده‌های روانی پیچیده مواجه می‌كند و از شانس وی برای برخورداری از یك زندگی سالم و مولد و دستیابی به موفقیت‌های فردی و اجتماعی می‌كاهد.

مهارت‌های ارتباطی كلید رشد شخصیت اجتماعی كودك محسوب می‌شود. دكتر مینا حمیدی، متخصص علوم تربیتی در این باره به یادگیری مهارت‌های ارتباطی از طریق الگوهای عملی اشاره می‌كند و می‌افزاید: «كودك از 3 سالگی بتدریج از رفتارهای غریزی دور می‌شود و از مهارت‌های اكتسابی در رفتارش استفاده می‌كند. وی از طریق مشاهده كردن می‌آموزد كه میان روابط افراد مختلف با یكدیگر مناسبات نسبتا ثابتی وجود دارد و تلاش می‌كند از این مناسبات الگوبرداری كند. احترام به بزرگ‌ترها، اظهار محبت، دست دادن و احوالپرسی و رفتارهای خاصی كه از و‌الدین و اعضای خانواده مشاهده می‌كند دنیای جدیدی پیش روی كودك می‌گشاید تا رفتارهای اجتماعی‌اش را گسترش دهد و به قول معروف همرنگ جماعت باشد. مهارت‌های اجتماعی شدن در كودكان از مشاهده الگوهای رفتاری اطرافیان ناشی می‌شود و به همین دلیل است كه كودك را آینه رفتار والدین می‌دانند. كودك احترام گذاشتن، منظم بودن، محبت كردن، نحوه سخن گفتن و حتی شیوه بازی كردن را از والدین می‌آموزد. در حقیقت مناسبات خانوادگی را باید پایه مهارت‌های اجتماعی كودك دانست.» وی نقش خواهر و برادر بزرگ‌تر را در فرآیند اجتماعی شدن كودك بسیار پررنگ می‌داند و توضیح می‌دهد: نتایج یك تحقیق در حوزه علوم رفتاری نشان می‌دهد ارتباط و الگوپذیری كودك از خواهر و برادر بزرگ‌‌تر در خانه تاثیری مستقیم و ملموس در رشد مهارت‌های اجتماعی وی دارد. چون اعضای خانواده برای كودك الگوهای بی‌چون و چرا و قابل اعتمادی هستند و آنچه كودك در محیط خانه یاد می‌گیرد در وجودش نهادینه می‌شود. در مقابل تك‌فرزندها مهارت‌های اجتماعی كمتری دارند، چون الگوهای محدودتری برای یادگیری رفتار اجتماعی در اطراف خود می‌یابند. نقش گروه همسالان نیز در این زمینه مهم است. كودك دوستانش را همنوع خویش می‌داند و با آنها احساس همذات‌پنداری دارد. این ارتباط افقی در مقابل ارتباط عمودی با بزرگ‌ترها در ذهن و روان كودك بستر مناسبی برای یادگیری و پذیرش مهارت‌های اجتماعی ایجاد می‌كند. ارتباط با گروه همسالان از حدود 10 سالگی تا پایان دوره بلوغ بشدت عاطفی و تنگاتنگ می‌شود و گاه كودك در بسیاری مسائل خود را جزو گروه و نه فردی مستقل می‌پندارد.

اولین وظیفه والدین درباره مهارت‌های اجتماعی كودك ارائه الگوهای رفتاری مناسب به وی از طریق رفتار درست خویش است. پس از آن باید رابطه كودك با اعضای خانواده بویژه سایر فرزندان را اصلاح كرد تا الگوی‌های قابل اعتماد به الگوهای منفی تبدیل نشوند. دیگر این كه باید به گروه دوستان كودك بویژه در ابتدای بلوغ احترام ویژه قائل شد. برای كودكان در این سنین بد گفتن از دوستان توهین به شخصیت و انتخاب خودشان محسوب می‌شوند و اغلب نیز در مقابل والدین طرف دوستانشان را می‌گیرند و به هر طریق ممكن حتی با روش‌های منفی و پرخاشجویانه از آنان حمایت و رفع اتهام می‌كنند.

صحبت با كودك درباره نحوه رفتار با دیگران و تذكر نكات منفی و مثبت رفتارهای وی، بهبود نقش حمایتی والدین، آزادی نسبی در برقراری روابط اجتماعی، ارتقای شناخت كودك نسبت به محیط‌های اجتماعی و مناسبات ویژه آنها و اجازه دادن به وی برای پرداختن به بازی‌های فكری و بدنی با گروه همسالان مهم‌ترین عواملی هستند كه این متخصص علوم تربیتی در رشد شخصیت اجتماعی كودكان ضروری می‌داند.

دكتر حمیدی همچنین می‌افزاید: در شرایط عادی اجتماعی شدن فرآیندی طبیعی و متناسب با خواست و تمایل كودك است. مشكل از جایی شروع می‌شود كه موانعی این روند را مختل می‌كنند. این موانع می‌توانند بسیار ساده ولی تاثیرگذار باشند.

گاه رفتاری كه از سوی والدین عادی و حتی روزمره تلقی می‌شود بر روان كودك تاثیری منفی می‌گذارد و به اشكال مختلف او را از یادگیری و به كار بردن مهارت‌های اجتماعی بازمی‌دارد. دخالت‌های نابجا و توقع زیاد در این حوزه یك نارسایی رفتاری شایع محسوب می‌شود. ممكن است والدین حتی در كوچك‌ترین مسائل مربوط به كودك نظیر انتخاب رنگ لباس نیز دخالت كنند و از این كه نظر خود را به كودك تحمیل سازند ابایی نداشته باشند. كسب مهارت‌های اجتماعی به نوعی به خودآگاهی و خودباوری نیاز دارد كه كودك از طریق استقلال شخصیتی به آن دست می‌یابد. هنگامی كه كودك امتناع كردن و نه گفتن را می‌آموزد سنگ بنای استقلال شخصیتی وی گذاشته می‌شود. در مقابل اگر والدین حق انتخاب و آزادی رای وی را سلب كنند كودك به فردی وابسته و پیرو تبدیل می‌شود كه از خودباوری كافی برای یادگیری مهارت‌های اجتماعی و ‌آزمون و خطای رفتارهای متنوع با دیگران برخوردار نیست. توقع‌ها نیز اغلب دردسرسازند. ممكن است توقع والدین برای به نمایش گذاشتن رفتاری شایسته از فرزندشان در یك جمع فامیلی به امر و نهی‌های شدیدی برای وی منجر شود كه در تصور كودك حضور در میان دیگران را امری دشوار و حتی غیرممكن جلوه دهد.

اغلب متخصصان علوم رفتاری حمایت عاطفی از كودك طی مراحل رشد را در شكل‌گیری شخصیت اجتماعی وی موثر می‌دانند. با این حال افراط و تفریط در این حوزه عادتی فراگیر است. حمایت بیش از اندازه كودك را وابسته و منفعل بار می‌آورد و اجازه بروز مشخصه‌های رفتاری و تعامل با دیگران را از وی سلب می‌كند. در مقابل ارضا نشدن نیازهای عاطفی مهارت‌های اجتماعی كودك را حول محور محبت‌جویی و حتی ترحم‌طلبی شكل می‌دهد. نیازهای عاطفی شدید عقلانیت را از رابطه فرد با دیگران می‌زداید و او را آسیب‌پذیر می‌سازد. اگر كودك یا نوجوانی عاطفه را در خانه نیابد در جامعه به دنبال آن خواهد گشت و در این مسیر دام‌های هولناكی را پیش‌روی خود خواهد یافت.

نكته دیگر در حوزه مهارت‌های رفتار اجتماعی به مشكل بیش‌فعالی باز می‌گردد. بیش فعالی كودكان عارضه‌ای است كه باید از طریق مشاوره متخصصان و با روش‌های دارویی برطرف شود. درمان نشدن بیش‌فعالی عوارض منفی آن را در تمام دوران عمر گریبانگیر مبتلایان می‌سازد و چه بسا زندگی فرد را به كلی تباه و نابود گرداند. بیش‌فعال‌‌ها با مجموعه‌‌ای از عوارض روحی و روانی، ضعف‌های ارتباطی، اختلالات شخصیتی و... مواجه می‌شوند كه مشمول مرور زمان نخواهند شد. ضعف مهارت‌های ارتباطی و اختلال در رشد سالم شخصیت اجتماعی كودكان می‌تواند آنان را در آینده به فردی بزهكار، پرخاشگر، منزوی و مطرود، اجتماع‌ستیز یا مبتلا به بیماری‌های روانی تبدیل كند. ناگفته نماند بنابه اصول اثبات‌شده افراد موفق كسانی هستند كه مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی بیشتری دارند و از این طریق برتری‌های خود را نسبت به دیگران آشكار می‌سازند.

امین رحیمی