تبیان، دستیار زندگی

کاشفان فروتن اسفناج 

وسط شهر كریستال سیتی ایالت تگزاس، مجسمة قهرمانی وجود دارد كه صنعت رو به ورشكستگی اسفناج‌كاران را نجات داد و به همین دلیل كشاورزان مجسمه‌اش را آن‌جا قرار داده‌اند. ملوان زبل یا آن‌طور كه خارجی‌ها به او می‌گویند: پاپ آی.

کارتون معاون کلانتر، یکی از محبوب‌ترین کارتون‌های بچه مدرسه‌های دهه هفتادی آمریکایی بوده است

یک عصرانة لذیذ

کاراکتر دپیوتی داگ (همان معاون کلانتر خودمان) را شرکت TerryToons Cartoon  خلق کرد. سری‌های کوتاه مدت تلویزیونی‌اش (هر اپیزود هفت دقیقه) به سفارش کانال CBS تهیه شد و از اوایل دهه 1960، چهار اپیزود از آن‌ها در یک نمایش تلویزیونی نیم‌ساعته پخش می‌شد. آن صحنة مشهوری که ماسکی و وینس، معاون را زورکی روی سن نمایش می‌کشانند تا حسابی جلوی همه کنف‌اش کنند و ما خیال می‌کردیم تیتراژ است، در واقع ربط‌دهندة اپیزودها به هم بود. دپیوتی داگ، اوایل دهه 1350 در ایران دوبله شد و تلویزیون تا مدت‌ها بعد از انقلاب با نام معاون کلانتر نشانش می‌داد.

دپیوتی داگ، با آن شکم جلو آمده و کلاه و ژیله‌اش، از تمام نشانه‌های مجری قانون بودن فقط نشان روی سینه را دارد و یادآور کاراکترهای این شکلی وسترن‌های فورد و هاکس است. همة امور زندگی معاون در زندان کلانتری می‌گذرد. دیتون آلن، کمدین و صداپیشة مشهور، با لهجه و گویش غلیظ ایالت‌های جنوبی آمریکا به جای دپیوتی داگ حرف می‌زند و به ساده‌لوحی و روستازادگی‌اش می‌افزاید، کاری که ایرج رضایی هم در دوبله‌اش انجام داد و نوع کمدی بیان کارتون اصلی را در نسخة فارسی حفظ کرد. ماسکی (Musky Muskrat) موش آبی و وینس   (Vince Van Gophe) یک موش حفار، دوستان معاون هستند و بیشتر ماجراهای کارتون، سر و کله زدن‌های دیوانه‌کنندة این دو با معاون فلک‌زده است.

ماسکی و وینس

این دو در تنبلی و علافی لنگه ندارند و نهایت فعالیت‌شان ماهی‌گیری در کنار رودخانه است. گاهی کلانتر (Sheriff) به معاون دستور می‌داد که آن دو را به مدرسه برگرداند تا تکالیف‌شان را انجام بدهند. در عوض برای دیوانه کردن معاون، سریع‌تر از خودشان پیدا نمی‌شود. در یک قسمت از ماجرا، کلانتر صد دلار جایزه برای «تنبل‌ترین» فرد به عنوان برنده تعیین می‌کند و اطمینان دارد که دوباره هم معاون برنده می‌شود. اما ماسکی نقشه‌ای می‌کشد و با دستبرد به مرغدانی (Hen House) و بلند کردن تخم‌مرغ‌ها، قصد تحریک معاون را دارد. اما نقشه‌اش اثر نمی‌کند. دست آخر چون ماسکی برای برداشتن جایزه هم از خودش واکنشی نشان نمی‌دهد، معاون کم می‌آورد و جایزه را شریکی برنده می‌شوند! وینس، دوست صمیمی و پایة همیشگی ماسکی بود، با کلاه گرد و یک یقه و پاپیون کوچک. او روزها هیچ چیز را نمی‌دید، اما در کندن تونل استاد بود. موقع فرار از دست معاون، دم ماسکی را می‌گرفت. تکیه کلامش این بود: «What Happend… What Happend» زنده‌یاد مهدی آژیر تمام حس و حالت بیان این عبارت را در دوبله به فارسی نگه داشته.) یک راکون به اسم Tycoon در بعضی قسمت‌ها همراه ماسکی و وینس بود و گاهی ماسکی با زدن یک نقاب مشکی، خودش را جای او جا می‌زد و به این ترتیب از دست قانون فرار می‌كرد.

«گربه ماهی» بزرگ

كسی هست نخوانده باشد؟

ماركوپولوی ما

«ماركوپولو، تاجر و جهانگردی بود كه از زادگاه خود در ونیز برای سیاحت به ایران، هند و چین رفت و مدت‌ها در دربار قوبلای قاآن ماند و...» توی كتاب‌ها دربارة ماركوپولو این‌‌طوری می‌نویسند. برای ما اما ماركوپولو هیچ‌كدام این‌ها نبود. برای ما ماركوپولو، یك دوست بود، یك آشنا، كه شنبه عصرها به دیدن‌مان می‌آمد و با موسیقی عجیبی شبیه آهنگ Shine on you carzy diamond پینك فلوید از عجایب جهان می‌گفت.

سال‌ها بعد از دیدن آن كارتون ـ مستند و طی شدن دورة كودكی، كتاب‌های زیادی دربارة ماكوپولو و نقاشی‌ها و فیلم‌های زیادتری دربارة این تاجر ونیزی خواندم و دیدم. اما هیچ‌كدام از این ماركوهای جدید، آن ماركوپولوی دوست‌داشتنی ما نشدند. برای ما، انگار زمان در سال‌های دهه 60 متوقف شده و ماركو، در آن كارتون ژاپنی تا ابد جوان و با صورتی كه هنوز مو در نیاورده، باقی مانده است.

سفرهای ماركوپولو/ 1979Travels of marco Polo

موتور سواری با مادر بزرگ!

یك كارتون لهستانی دیگر

سه خال مو!

با برادرم كه از من دوسال و نیم بزرگ‌تر بود همیشه كل‌كل داشتیم، همیشه توی سر و مغز هم می‌زدیم و این‌ها همه از بازی شروع می شد. اصلا هر وقت از بازی حوصله‌مان سر می‌رفت یك چیزی داشتیم كه به ما هیجان می‌داد. دعوا – شوخی. دعوایی كه قرار بود شوخی باشد و ضربه‌های آرام و همیشه بعد از چند ضربه، جدی می‌شد.

وقتی  یك گوریل 13متری، بالای ماشین كوچولوی بیگلی بیگلی می‌نشست

انگوری انگوری!

یك تام و جری تازه. قرار بود گوریل انگوری، یك تام و جری جدید باشد. تام و جری‌ای كه این‌بار بر خلاف سنت دیرینه‌شان با هم دوست بودند و جانشان را برای هم می‌دادند. تام شده بود یك گوریل 13 متریِ (40 فوتیِ) خجالتی كه عاشق انگورو موز بود، جری هم یك ماشین خریده بود و اسمش شده بود بیگلی بیگلی (Beegle Beegle). این وسط یك تغییر هویت كوچولو هم اتفاق افتاده بود، جری از موش بودن استعفا داده بود و شده بود سگ. یك سگ سفیدِ دوست‌داشتنی كه اصغر افضلی به‌جایش حرف می‌زد، همان كسی كه یك عمر به جای وودی آلن حرف زد و ما را عاشق صدای خودش كرد.

یگلی بیگلی از ماشین پیاده می‌شد و انگوری از روی سقف می‌آمد پایین، سقفی كه هیچ‌وقت به خاطر وزن مثلا زیاد این گوریل 13 متری، حتی یك سانت هم كج و كوله نشد.

همان موقع بود كه با یك آدم غریبه روبه‌رو می‌شدند و خودشان را بیگلی بیگلی و انگوری معرفی می‌كردند و طرف با تعجب می‌گفت: «اما؟ تو كه یك نفری!» و آن وقت بود كه طرف، تازه متوجه انگوری نازنین می‌شد: «واای‌ی، این‌كه یك گووررری‌ی‌یل گنده است!» مردم بیچاره نمی‌دانستند كه این گوریل 13 متری، بی‌آزارتر از هر آدم یك متری دیگری است، آزارش حتی به فیل هم نمی‌رسد چه برسد به آدم.

منتقدهای بی‌ذوق آمریكایی هم مثل همین آدم‌های غریبة داخل كارتون با «گوریل انگوری» برخورد كردند. آن‌ها به «گوریل انگوری» هم مثل ده‌ها كارتون دیگر، انگ «كارتون شنبه صبح‌ها» را چسباندند، انگی كه به راحتی می‌توانست اعتبار هنری هر كارتونی را زیر سؤال ببرد. اصطلاح «كارتون‌های شنبه صبح‌ها»، اختراع یكی از مطرح‌ترین انیمیشن‌سازها یعنی «چاك جونز» خالق كایوت و رود رانر و رقیب شركت هانا -باربرا بود. این اصطلاح، اصولا به كارتون‌های مبتنی بر دیالوگ دهه 60 و 70 آمریكا اطلاق می‌شد، به قول خودمان، كارتون‌های رادیویی.

گوریل انگوری، یكی از همین‌ها بود كه ساعت 10:30 صبح شنبه از شبكه ABC پخش می‌شد. اولین قسمتش، 6 سپتامبر 1975 پخش شد و آخرین قسمتش، 3 سپتامبر 1977. البته بعدها انگوری و بیگلی بیگلی توی چند تا قسمت‌های كارتون محبوب «اسكوبی -دو»ها هم ظاهر شدند.

«كارتون‌های شنبه صبح‌ها»، معمولا با بودجة كمی ساخته می‌شدند، برای همین از تصاویر كمتری استفاده می‌كردند. در حالی كه كارهای والت دیزنی، 24 نقاشی در ثانیه بود، كارتون‌های هانا - بار برا به طور متوسط از 3 یا 4 فریم در ثانیه استفاده می‌كرد. حركت كاراكترها، به خصوص حركت دهان و چشم، خیلی محدود بود و در اكثر سكانس‌ها از فریم‌های تكراری استفاده می‌شد. تابلوترین سوتی این‌جور كارتون‌ها وقتی بود كه مثلا قرار بود یك شاخه بشكند و روی زمین بیفتد. فرض كنید بیگلی بیگلی از یك شاخه آویزان می‌شد، از همان اول می‌شد حدس زد كه این شاخه می‌شكند و بیگلی بیگلی روی زمین می‌افتد، چون رنگ شاخه با رنگ بقیة درخت فرق داشت. علت تكنیكی‌اش این است كه بك‌گراند، روی مقوا كشیده می‌شود و آن شاخه‌ای كه قرار است بشكند روی سل (تلق سلفونی) كشیده می‌شود و رنگی كه روی سل گذشته می‌شود با رنگی كه روی مقوا گذاشته می‌شود فرق دارد. آدم‌های ظریف‌كار، معمولا این دو تا رنگ را نزدیك هم می‌كنند. ولی در اكثر حالات این ظریف‌كاری صورت نمی‌گرفت و نتیجة كار، تابلو از آب در می‌آمد. «گوریل انگوری» هم از این قاعده‌ها مستثنی نبود.

نسخة روسی تام و جری

یك گرگ سیگاری شلخته و كثیف، یك خرگوش جنتلمن و با كلاس و ایدة دنبال هم دویدن‌های بی‌پایان كه انگار هیچ‌وقت كهنه نمی‌شود.

گامبا و هفت موش  كوچولو  كه می‌‌خواستند دریا را ببینید

راسوی شهر اُز

دریا. گانبا و بوبو می‌خواستند به آن جا بروند، به دریا، جایی كه خط افق، آن آبیِ رؤیایی را از سفیدی بالای سرش جدا می‌كرد.

دوروتی، دوباره آمده بود. همان دختر كوچولوی «جادوگر شهر اُز» گانبا دوروتی، جدید بود و بوبو كوچولو، یك جانشین درست و حسابی برای سگ دوروتی. مترسك و آدم آهنی و شیر هم مثل دوروتی آرزویی داشتند،           می‌خواستند به چیزی برسند و برای رسیدن به آن باید تا شهر اُز را پیاده گز   می‌كردند. وضعیت گانبا و بوبو و شش موش كوچولوی دیگر هم چیزی شبیه آن بود، یویشوی فروشنده، چوتای آسیب‌دیده و زخمی، گاكوشای دانشمند،

ایكاسامای غرغرو و آن موش دكتر و آن یكی موش دائم‌الخمر هم می‌خواستند به جایی بروند، به شهری، چیزی شبیه شهر اُز، شهری وسط دریا به اسم «یوممی گاجیما».

یوممی گاجیما، جزیره‌ای تحت سلطة «نورویی» بود، یك راسوی سفید و بدجنس كه زندگی را به كام موش‌های جزیره، زهرمار كرده بود. نورویی معادل همان جادوگر بدطینتی بود كه دوروتی با سطل آب او را از بین برد. حالا گانبا می‌بایست به دوروتی ادای دین می‌كرد، باید با شر می‌جنگید، شری كه برخلاف جادوگر بدطینت، سفیدرنگ بود.

مترسك و آدم آهنی، كلاغ‌های قصر جادوگر را تار و مار كردند و شیر، دوروتی را از مهلكة داخل قصر نجات داد. آن‌ها مثل گانبا و هفت موش كوچولوی دیگر متحد شدند، سر راسوی سفید همان بلایی آمد كه سطل آب بر سر جادوگر آورده بود.