کاهو
کاهو از سبزی‌های بسیار مفیدی است که علاوه بر خواص درمانی، مصرف غذایی نیز دارد و در میان سبزی‌ها، دارای تاریخی کهن است. کاهو یکی از قدیمی‌ترین سبزیجات دنیاست که منشاء آن در هندوستان و آسیای مرکزی می‌باشد. دو دسته کاهو وجود دارد:
1. کاهوی پرورشی و اهلی که در سالاد استفاده می‌شود که کاهوی گرد و کاهوی ایرانی از انواع مهم آن است. کاهوی ایرانی از نظر مواد غذایی از کاهوی گرد بهتر است. کاهوی گرد ارزش غذایی چندانی ندارد؛ زیرا دارای مقدار زیادی الیاف است که تولید گاز و نفخ در معده می‌کند.
2. کاهوی وحشی
فواید کاهو
کاهو از نظر طب قدیم ایران سرد و مرطوب است. دانشمندان علم تغذیه و گیاه‌شناسی برای کاهو خواص متعددی را بیان کرده‌اند که به تعدادی از آنها می‌پردازیم:
ـ کاهو، یک داروی تسکین دهنده و آرام بخش طبیعی است؛ زیرا شامل مقدار کمی از یک مادة شیمیایی به نام لاکتوسین است که وقتی به مقدار زیاد مصرف گردد، موجب سستی در بدن می‌شود.
ـ خون را صاف و تمیز می‌کند. امام صادق7فرمود: کاهو بخورید؛ زیرا خون را صاف می‌کند. ( ) امام رضا7 نیز به شیعیان خود توصیه می‌فرمودند: تا می‌توانید کاهو بخورید؛ زیرا کاهو رقت خون را از بین می‌برد و بهتر از سایر سبزی‌ها، خون را تصفیه می‌نماید.
ـ کاهو به ویژه نوعی از آن که دارای برگ‌های زرد است، غذایی زودهضم است و خواب آرامی را به دنبال دارد. از این رو رسول خدا6 فرمود: کاهو، خواب‌آور و برای هضم غذا مفید است. ( )
ـ دارای آهن فراوان است که برای خونسازی در بدن لازم است. بنابراین از مؤثرترین و طبیعی‌ترین درمان‌های کم‌خونی است.
ـ بینایی را تقویت می‌کند.
ـ موی سر را به رنگ سیاه زیبایی در می‌آورد، به خصوص اگر ناشتا خورده شود.
ـ برای ضعف اعصاب مفید است.
ـ سرشار از آب "بیولوژیک" می‌باشد و املاح معدنی نیز دارد.
ـ ضدیبوست و خشکی مزاج است.
ـ چهرة انسان را با طراوت و در گونه‌های صورت، سرخی زیبایی پدید می‌آورد.
ـ اگر کاهو را با سکنجبین یا سرکه بخورند، اشتها آور است.
ـ شصت گرم کاهو را اگر در یک لیتر آب به مدت یک ساعت با آتش ملایمی بجوشانید، جوشانده‌ای به دست می‌آید که خواب‌آور و بطور ملایم ملین (نرم کننده) است و کبد را از سموم پاک می‌کند. این جوشانده، در هنگام اختلالات کبدی به خصوص یرقان (زردی) مفید و مؤثر است.
ـ زخم‌های مجاری ادرار و مثانه را درمان می‌کند.
ـ قوای جنسی را تقویت می‌کند.
ـ برای برطرف کردن درد سینه کاهو را بپزید و بخورید.
ـ زنان شیرده اگر می‌خواهند که شیرشان زیاد شود، باید کاهوی پخته بخورند.
ـ ضد تورم است و ورم غدد لنفاوی را برطرف می‌کند.
ـ چنانچه کاهو مخلوط با عصارة هویج خورده شود، بر خاصیت آن افزوده می‌گردد.
ـ به علت اینکه تمام انواع کاهو، سبزینه (کلروفیل) دارند، می‌توان شیرة تمام انواع آن را گرفت. بهترین قسمت برای گرفتن شیره، برگ‌های خارجی کاهوست که بالاترین کلروفیل را دارد.
ـ طبیعت آرام دهنده دارد و درد معده را تسکین می‌دهد.
ـ ادرار آور است و برای بهبود بند آمدن ادرار تجویز می‌شود.
ـ اگر کاهوی سوخته را به صورت پودر درآورید و بر روی جوش‌ها و زخم‌ها بپاشید، برای التیام جراحات و ترمیم آنها مفید است.
ـ برگ‌های سبز کاهو بیشتر از برگ‌های سفید دارای ویتامین Cاست و علاوه بر آن مقدار نسبتاً زیادی ویتامینA و ویتامین E دارد.
خواص تخم کاهو
ـ تخم کاهو از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است.
ـ خواب آور است.
ـ خوردن تخم کاهو زکام را برطرف می‌کند.
ـ برای درد سینه مفید است.
خوردن تخم کاهو برای دستگاه ادراری نافع است و آن‌هایی که قطره قطره ادرار می‌کنند، باید تخم کاهو بخورند (در حدود 10 گرم روزانه) تا این مرض در آنها برطرف شود .
مضرات
اگر در خوردن کاهو افراط نکنید، این گیاه به هیچ وجه مضر نیست. زیاده روی در خوردن کاهو باعث کم شدن قدرت جنسی، فراموشی و کم شدن حافظه، ضعف دید چشم و نفخ شکم می‌شود. برای برطرف کردن این عوارض می‌توان کاهو را با نعناع، کرفس و زیره میل کرد.
هل
هل گیاهی است که در مناطق حاره و گرم می روید که به مصرف ادویه و خوشبو کردن نوشیدنی‌ها و غذاها می‌رسد.
ترکیبات شیمیایی
هل دارای اسانس فرار و معطری در حدود 4% می باشد ضمنا این گیاه دارای مواد رزینی و چربی نیز است.
خواص دارویی
هل از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است.
ـ جویدن دانه‌های هل پس از صرف غذا ضمن کمک به هضم و گوارش بهتر غذا، می‌تواند بوی نامطبوع دهان ﴿مثل بوی سیر و پیاز﴾ را نیز خنثی کند.
ـ دانه‌های هل خواص گرمابخشی داشته و معده و روده‌ها را تقویت می‌کند.
ـ هل اشتها را تحریک می‌کند و عمل هضم غذا را بهبود می‌بخشد.
ـ نوشیدن دم کرده داغ آن موجب تسکین کولیت، سوء هاضمه، باد نفخ، حالت تهوع و بی‌حالی شده و مانع تشرح زیاد اسید معده می‌شود.
ـ یکی از خواص ویژه و بسیار ارزشمند هل، جلوگیری از تشکیل خلط در گلو است. از این‌رو می‌توان آن را به محصولات لبنی و پودینگ‌ها افزود تا اثر شیر را که موجب تشکیل خلط در گلو می‌شود خنثی کرده و به هضم آن نیز کمک کند.
ـ دانه‌های هل خاصیت دارویی اکسپکتورانت را دارد و سینوس‌ها و برونش‌ها، بینی و سینه را از خلط و ترشحات اضافی پاک می‌کنند.
ـ هل چنان که ذکر شد خواص گرمابخش و انرژی‌زا دارد از این‌رو به بهبود روحیه و بازیابی انرژی و توان از دست رفته کمک می‌کند، اضطراب و نگرانی را کاهش می‌دهد و در رفع افسردگی مؤثر است.
ـ هل همچنین کلیه‌ها را تقویت می‌کند و گفته می‌شود برای درمان شب ادراری کودکان مفید است.
ـ تقویت کننده قلب و بدن است.
ـ ادرار آرو است.
ـ قاعده آور است.
ـ مقوی سیستم هضم است.
ـ زخم‌های دهان را برطرف می‌کند. بدین منظور دم کرده هل را در دهان قرقره کنید.
ـ برای تسکین گوش درد، گرد هل را در گوش بریزید.
ـ تب را پایین می‌آورد.
ـ معالج سرماخوردگی است.
ـ برای تسکین درد رماتیسم مفید است.
ـ ترشی معده را برطرف می‌کند.
ـ ضد مسمومیت است.
ـ برای رفع بیماری‌های چشم مفید است.
طرز استفاده
دم کرده مقدار 30 گرم هل کوبیده را در یک لیتر آب جوش ریخته و بگذارید بمدت 10 دقیقه دم بکشد، سپس صاف کرده و بنوشید. هل را همچنین می‌توان به چای و قهوه اضافه کرد. در بسیاری از شیرینی‌ها و دسرهای سنتی ایرانی نیز از هل کوبیده یا آسیاب شده استفاده می‌شود.
برای تهیه یک دم کردة گیاهی معطر و آرام‌بخش و خوش طعم، 4 عدد دانه هل را همراه با 4 عدد دانه فلفل سیاه، چند عدد دانه میخک، یک قطعه دارچین نکوبیده و چند حلقه نازک زنجبیل تازه در 600 میلی لیتر آب بریزید. آن را به مدت نیم ساعت روی حرارت ملایم قرار دهید، اما مواظب باشید نجوشد. دم کرده را صاف کنید و به صورت داغ به همراه شیر یا عسل بنوشید. نوشیدن این دم کرده دو بار در روز، درمانی فوق‌العاده برای سرفه و سرماخوردگی است.
مضرات
مقدار مصرف زیاد هل برای روده‌ها مضر است. برای رفع این اشکال آنرا باید با کتیرا خورد.
منبع :ماهنامه نامه جامعه شماره 75-76
