امروزه در کشور ما استفاده از لوازم آرایشی یکی از اقلام پرمصرف روزمره بسیاری از خانوارهای ایرانی به شمار می رود به طوری که بدون استفاده از آن حاضر نیستند وارد جمع شوند و استفاده نکردن از آن را به عنوان نقص و عیبی در خود می دانند!

این روزها اگر از خیابانهای پر تردد عبور کرده باشید حتماً دستفروشانی به چشمتان خورده اند که بساط لوازم آرایش را روی پارچه ای آلوده کف خیابان پهن کرده اند و با قیمتهای بسیار کم انواع لوازم آرایش را که به ظاهر مارکهای معروفی هم دارند، می فروشند. زمانی که یکی از این اقلام را در دست می گیری و با تعجب به آن نگاه می کنی فروشنده آن خم به ابرو می آورد و مدام تأکید می کند که اینها مارکهای اصل هستند و چون او دارد این لوازم را پایین تر از قیمت بازار می فروشد مهر تقلبی بودن را به آنها می چسبانیم. با این وجود آنچه که در اطراف این دستفروشها بیشتر به چشم می آید ازدحام دخترهای کم سن و سالی است که با اشتیاق فراوان تعداد زیادی لوازم آرایش را به دست گرفته اند و خیال می کنند چون مارکهای عرضه شده شبیه مارکهای اصل است چه سودی کرده اند غافل از اینکه پوست و زیبایی خود را در معرض خطری گاه جبران ناپذیر قرار داده اند.

در حال قدم زدن در یکی از خیابانهای مرکزی پایتخت بودم که با صحنه جالبی رو به رو شدم. رو به روی یک مغازه لوازم آرایشی که نمایندگی یکی از شرکتهای مطرح را داشت دستفروشی وسایلش را پهن کرده بود و مارکهای تقلبی همان محصول را زیر نصف قیمت به مشتریانش می فروخت. دقایقی بعد وارد مغازه لوازم آرایشی شدم و از متصدی پرسیدم که آیا کار دستفروشان روی فروش او تأثیرگذار نیست و او در حالی که لبخند تلخی به لب داشت، گفت: ما مشتریان خاص خودمان را داریم و کسانی که ضرر این محصولات را حتی برای یک بار تجربه کرده باشند سراغ این محصولات نخواهند رفت چون باید هزینه گزافی را برای درمان پوست و موی خود بپردازند.

فروشنده میانسال در ادامه می گوید: افراد متقلب این روزها در زیرزمینها و کارگاههای غیرمجاز شهرهای مرزی ترکیه و ایران به تهیه و تولید لوازم آرایشی پرمصرف همچون کرم پودر، ریمل و پنکیک با جعل مارکهای معروف پرداخته و تولیدات خود را به بازارهای مصرف به فروش می رسانند.

وی در ادامه می افزاید: کشور ما یکی از پرمصرف ترین لوازم و مواد آرایشی و بهداشتی است و این موضوع باعث شده تا افراد سودجو که در این زمینه فعالیت دارند با تولید و عرضه مواد آرایشی ارزان قیمت به بازارهای کشور، درآمدهای کلانی برای خود به ارمغان بیاورند.

مارکهای تقلبی و پیری زودرس

باید توجه داشت واکنش حساسیتی، یکی از شایع ترین عوارض استفاده از انواع لوازم آرایشی است. سوزش، خارش، خشکی و قرمزی همگی از نشانه های حساسیت است و در ترکیبات غیراستاندارد این واکنشها بیشتر است. التهاب و تحریک مداوم پوست در پی استفاده پی در پی از لوازم آرایشی در طول زمان می تواند به پدیده شایع پیری زودرس پوست بینجامد.

امیری یکی از فروشندگان لوازم آرایشی در خیابان مروی در رابطه با بیماریهای پوستی که لوازم آرایشی تقلبی به بار می آورد، می گوید: من به عنوان یک مغازه دار در بازار واقعاً نگران هستم که با برخی تصمیمات غلط اجازه داده می شود کالاهای نامرغوب و تقلبی که خطر شیوع انواع بیماریهای پوستی و گاهی سرطان پوست را هم با خود دارد به وفور در بازار و به راحتی به فروش برسد.

وی می افزاید: البته نباید این نکته را نادیده گرفت که بسیاری از لوازم آرایشی تقلبی در داخل کشور هم تولید می شود که با عناوین شرکتهای نام و نشان دار به چرخه توزیع بازار وارد می شود و مصرف کننده معمولاً به دلیل قیمت پایین تر از آن استفاده می کنند.

دختر 28 ساله ای که شاهد صحبتهای مغازه دار بود وارد بحث ما شد و گفت: از آنجایی که فرق بین این مارکهای اصلی و تقلبی را نمی دانستم رو به استفاده از اجناس تقلبی و ارزان قیمت آوردم. هنوز یک ماه از استفاده از این لوازم آرایشی نگذشته بود که پوست صورتم پر از جوش های ریز و درشت شد و پوست اطراف چشمانم ملتهب گردید، باور کنید چندین برابر پول لوازم آرایشی اصل را خرج درمان پوستم کردم.

وی ادامه می دهد: از آن زمان تاکنون با خودم عهد کرده ام که دیگر سراغ مارکهای تقلبی نروم.
مهدی، فروشنده یکی از مغازه های لوازم آرایشی در مرکز تهران است.

زمانی که از او درباره گسترش مارکهای تقلبی در بازار می پرسم، می گوید: من تا چند سال قبل مغازه کوچکی داشتم و برایم اهمیتی نداشت که مارکهای تقلبی را به جای اصل آن به مشتریانم بفروشم. فقط برایم درآمد بیشتر مهم بود.

این مغازه دار در ادامه توضیح می دهد: کارم روال بدی نداشت تا اینکه یک روز یکی از رنگ موهای مغازه ام را بنا به درخواست مادرم به خانه بردم و او استفاده کرد.

چند روز بعد قسمتی از موهای مادرم ریخت و من تاوان کارم را به نوعی پس دادم چون ناخواسته با دستان خودم مادرم را هم گرفتار این محصولات غیراستاندارد کرده بودم. از آن روز به بعد در کارم حس مسؤولیت دارم و دیگر سراغ فروش این محصولات نرفته ام، چون به این باور رسیدم که فروش این محصولات به بازی گرفتن سلامت افراد است.

زنانی که اعتماد به نفس ندارند

نسیم شبستری روان شناس در رابطه با استفاده بیش از حد جوانان امروز از لوازم آرایشی تند و غلیظ توضیح می دهد: آرایش های تند، نشانه اعتماد به نفس پایین است. افراد خجالتی و کسانی که هنوز به خودباوری اجتماعی و شخصی نرسیده اند از آرایشی استفاده می کنند که به تصور خودشان برایشان شخصیت می آورد. آرایش های خشن و تند مشخصه زنان بی اعتماد به نفس است.

وی ادامه می دهد: با گسترش حس عدم اعتماد به نفس، دختران نوجوان تصور می کنند، آرایش پوشاننده نقص آنهاست. این افراد صورت خود را هر چند بی عیب باشد دارای معایب بزرگ می دانند. در نتیجه برای حل این مشکل رو به استفاده از لوازم آرایشی می آورند.

بازار در انحصار چین، تایلند و ترکیه

بین 80 تا 90 درصد لوازم و کالاهای آرایشی در ایران به صورت قاچاق از طریق مرزهای شرقی و غربی وارد ایران می شوند.

این در حالی است که عملاً هیچ اطلاعی از میزان سلامتی و بهداشتی بودن این محصولات وجود ندارد و گزارشهای متعددی که از مراکز بهداشتی دریافت می شود حکایت از خطر بالقوه این کالاها برای سلامتی مصرف کننده ایرانی دارد و آن دسته از آنها که دارای مارکهای معروف اروپایی یا آمریکایی هستند تقریباً همه قلابی بوده و به طرز ماهرانه ای در چین، تایلند و ترکیه جعل شده و روانه بازار ایران می شوند.

فصلنامه مهندسی بازار در مقاله ای تخصصی به بررسی ویژگیهای بازار لوازم آرایشی در ایران پرداخته و با اعلام مطلب بالا با تأکید بر اینکه بخش عمده ای از بازار ایران در اختیار مارکهای چینی، کره ای و ترکیه ای است، می نویسد: این دست از کشورها با ارایه تنوع گسترده ای از محصولات آرایشی با قیمتهای ارزان و در بسته بندیهای جذاب، مطابق بودجه، بخش عمده ای از مصرف کننده های ایرانی اقدام به تولید لوازم آرایشی می کنند.

این خبر زمانی از اهمیت دوچندانی برخوردار می شود که بدانیم 14 میلیون نفر زن ایرانی به میزان 2/1 میلیارد دلار از بازار 7/2 میلیارد دلار بازار فروش لوازم آرایشی در خاورمیانه را به خود اختصاص داده اند.

هر زن ایرانی 150 دلار

این ارقام حاکی از آن است که هر زن ایرانی در سال 150 دلار یا به عبارتی 150 هزار تومان مصرف می کند. ضمن آن که زنان ایرانی اغلب از اجناس چینی استفاده می کنند و در این زمینه شاید حجم بیشتری از لوازم آرایشی را مصرف کنند.

یک محقق در این باره می گوید: سهم برندهای معتبر اروپایی و آمریکایی که دارای کیفیت و ترکیبات قابل اعتمادتری هستند، به دلیل قیمتهای بالایی که در ایران دارند، کمتر از یک درصد بازار تخمین زده می شود. متأسفانه سهم تولیدکننده های ایرانی از این بازار بزرگ و رو به گسترش بسیار ناچیز است و حداکثر در حدود پنج درصد تخمین زده می شود.

مهندس سعید صمدی تأکید دارد که عملاً هیچ اطلاعی از میزان سلامتی و بهداشتی بودن این محصولات وجود ندارد و گزارشهای متعددی که از مراکز بهداشتی دریافت می شود حکایت از خطر بالقوه این کالاها برای سلامتی مصرف کننده ایرانی دارد.

از سوی دیگر، اکثر محصولات لوازم آرایشی و بهداشتی، کرمهای پودر و مواد ساخت ریمل های آرایشی تقلبی است و حرفه ای ها با ترفندهای بسیار، با افزودنی های غیرمجاز و انواع چربی که معلوم نیست چه هست و از کجا به دست آمده، آنها را تولید کرده اند. بیشتر خانواده ها هم به هنگام خرید، از کیفیت و مواد اصلی ساخت این مواد اطلاعی ندارند.

در عین حال مشاور معاون دارو و غذای وزارت بهداشت و درمان به زنان هشدار داد: فقط از لوازم آرایشی و بهداشتی که دارای برچسب فارسی و توضیحات مربوط به تاریخ تولید و انقضا هستند، استفاده کنند.مؤسسه تحقیقات بین الملل وابسته به مرکز صادرات کانادا در گزارش سال 2007 خود، اندازه بازار لوازم آرایشی را در ایران، برابر 5/1 میلیارد دلار، مرکز تحقیقات بهارات که یک مرکز تحقیقات معتبر مستقر در لندن است، این اندازه را برابر با 2 میلیارد دلار و مرکز تحقیقات بازارهای بین الملل وابسته به اتحادیه اروپا اندازه این بازار را برابر 1/2 میلیارد دلار تخمین زده اند.

علامت یک بیماری

به هر حال، استفاده از لوازم آرایشی در ایران دیگر نه سن خاصی دارد و نه قشر خاصی. امروزه برخی از دختران و زنان ایرانی استفاده از لوازم آرایشی را جزو لاینفک زندگی خود می دانند و این تمایل باعث شده کشورمان تبدیل به دومین یا سومین مصرف کننده لوازم آرایش در خاورمیانه و هفتمین وارد کننده لوازم آرایشی در جهان شود.

از سوی دیگر سن مصرف لوازم آرایشی نیز به 15 سال رسیده و این در حالی است که در کشورهای توسعه یافته تمایل به آرایش بیشتر در بین زنان مسن دیده می شود که طراوت و شادابی پوست خود را از دست داده اند.

برخی کارشناسان، آرایش بیش از حد دختران جوان را مربوط به کمبود اعتماد به نفس در میان آنها ارزیابی می کنند و برخی نیز آن را به فرهنگی وارداتی نسبت می دهند.

دکتر سید احمد جلیلی، روان پزشک و رئیس انجمن روان پزشکان ایران معتقد است، مصرف زیاد لوازم آرایشی در ایران به ویژه بین دختران جوان و نوجوان ایرانی را نمی توان به یک مشکل روانی نسبت داد، بلکه این یک موضوع فرهنگی بوده که چندان هم بومی نیست.جلیلی می افزاید: در هر فردی به ویژه جوانان علاقه به مورد توجه قرار گرفتن وجود دارد اما بسته به اینکه نیازها و خواسته های فرد در زندگی تا چه حد برآورده شود و به چه سمت و سویی متمایل شود عادتهای خاصی را می پذیرد.

وی می گوید: آنچه به من روان پزشک مربوط است این است که باید خواسته ها، تمایلات و انرژی فوق العاده نسل جوان را عاقلانه به سوی هدف درست هدایت کرد.

رئیس انجمن روان پزشکان ایران بر این نکته تأکید دارد که استفاده زیاد از لوازم آرایش یک بیماری نیست بلکه یک علامت است که باید همه اهل علم و جامعه شناسان ما آن را تجزیه و تحلیل کنند. این موضوع مانند سیگار کشیدن یک علت نیست بلکه یک معلول است که می تواند عوامل زیادی داشته باشد که ریشه آن جامعه شناختی است.اما دکتر نادر راستی، روان پزشک نظر دیگری دارد. وی می گوید: همه کارهای انسان ریشه روانی دارد و آرایش زیاد هم قطعاً ریشه های روانی متعددی می تواند داشته باشد.وی معتقد است: حتی کسانی که می گویند برای دل خودم این گونه آرایش می کنم هم به دنبال جلب توجه هستند.

دکتر راستی با بیان اینکه آرایش زیاد در ایران دلایل اجتماعی هم دارد، می گوید: معمولاً دلیل نیاز به جلب توجه بیش از حد کمبود اعتماد به نفس است. در برخی مواقع فرد در درون خود نقصی دارد یا خود را زیبا نمی داند. به طور مثال احساس می کند بینی بزرگی دارد یا صورتش زرد و نزار است یا پلکش آویخته است به همین دلیل تلاش می کند با آرایش زیاد این نقایص را برطرف کند. از همین روست که عملی مانند عمل بینی در کشور ما بسیار زیاد است.وی به یکی از مشکلات روانی به نام احساس نقص در بدن خود اشاره می کند و می افزاید: معمولاً کسانی که به آرایش های تند روی می آورند این مشکل را دارند زیرا آرایش های تند و یا آرایش هایی با سبکهای خاص و غیرمعمول حالت نمایشی دارد.

296 عارضه در کمین بانوان

دکتر امیر سادات افسری، پژوهشگر علوم پزشکی بالینی با اشاره به اینکه مصرف لوازم آرایشی می تواند به عنوان عامل تخریبی پوست باشد، می گوید: محصولات آرایشی تقلبی آثار مخرب تری بر روی پوست برجای می گذارند و سلامت پوست شهروندان بخصوص زنان در هر رده سنی را تهدید می کنند.

وی می افزاید: مواد آرایشی که به عنوان یکی از ملزومات کیف دستی بانوان جلب توجه می کند همواره به صورت دوجانبه ایفای نقش می کند به گونه ای که در بخش اول سبب زیبایی و تغییر چهره ظاهری و در بخش دوم با تأثیر بر روی سلولهای پوست، تأثیرات نامطلوبی را بر روی پوست صورت برجای می گذارند.

افسری با اشاره به تأثیرات لوازم آرایشی بر روی پوست صورت، می گوید: این تاثیرات به صورت پیرشدگی پوست، بروز چروکیدگی در ناحیه پیشانی و چین خنده کم کم آغاز می شود اما متأسفانه بانوان با دیدن آثار مذکور به خاطر پوشاندن چین و چروکها از مواد آرایشی بیشتری استفاده می کنند که همین امر سبب ضربه و آسیب بیشتر به پوست می شود.این در حالی است که چندی قبل دکتر علیرضا محبی پور، متخصص پوست نیز در گفتگو با ایرنا درباره استفاده از کرمهای آرایشی گفته بود: این کرمها 296 عارضه در افراد ایجاد می کنند که یکی از آنها جوش است. به همین دلیل بهتر است مردم به سوی استفاده از کرمهای مرطوب کننده و ضد آفتاب هدایت شوند.به هر حال، استفاده بیش از حد از لوازم آرایشی پدیده ای روانی و اجتماعی است و بر متولیان امر است که با بازبینی رفتارها و نحوه برخورد با مسایلی از این دست از گسترش بیش از پیش این پدیده جلوگیری کنند.

تهیه كننده: ندا جعفری-روزنامه قدس