باب نمبر 3 ( درس چهارم)
محمد یک دانشجو است- او خیلی باهوش است-
محمد ایک طالب علم ہے- وه بہت ذہین ہے-
ان دونوں جملوں میں محمد کے متعلق بات ہو رہی ہے- لیکن دوسرے جملے میں محمد کی بجائے " او (وه)" استعمال کیا گیا ہے- لہذا ایسے کلمات جو تکرار سے بچنے کے لیے کسی شخص، یا چیز و غیره کی جگہ استعمال کیے جائیں ضمائر شخصی کہلاتے ہیں-
فارسی زبان میں مندرجہ ذیل کلمات ضمائر شخصی ہیں :
| اول شخص مفرد" من"( میں) | دوم شخص مفرد " تو"( تم) | سوم شخص مفرد " او"( وه) |
| اول شخص جمع " ما" (ہم) | دوم شخص جمع " شما" (آپ) | سوم شخص جمع "آنها" ( وه جمع) |
ضمائر شخصی کا جملوں میں استعمال:
| فارسی | اردو |
| من دانشجو هستم | میں طالب علم ہوں- |
| ما دانشجو هستیم | ہم طالب علم ہیں- |
| تو دانشجو هستی | تم طالب علم ہو- |
| شما دانشجو هستید | آپ طالب علم ہیں- |
| او دانشجو است | وه طالب علم ہے- |
| آنها دانشجو هستند | وه طالب علم ہیں- |
ضمیر منفصل:
ان جملوں میں" من- ما، تو-شما، او- ایشان" ضمائر شخصی فعل سے جدا استعمال ہوتے ہیں- لہذا ان ضمائر کو ضمائر شخصی منفصل کہتے ہیں-
"من" پاکستانی هستم
" تو" پاکستانی هستی
" او" پاکستانی است
" ما" پاکستانی هستیم
" شما" پاکستانی هستید
" آنها" پاکستانی هستند
ضمیر متصل:
ان مثالوں میں آپ نے دیکها ہوگا کہ " م- یم – ی- ید اور ند" فعل ناقص است/ هست کے ساته ملا کر لکهے گے ہیں اور جملے میں فعل کا صیغہ ظاہر کرتے ہیں- اس لیے ان کو ضمائر شخصی متصل (جڑا ہوا) کہتے ہیں-
| نوٹ | مثال | مثال |
| من هست سے هستم " م" کا اضافہ | من اقبال هستم | من دانش آموز هستم |
| ما هست سے هستیم " یم" کا اضافہ | ما پسر هستیم | ما دانش آموز هستیم |
| تو هست سے هستی "ی" کا اضافہ | تو دختر هستی | تو دانش اموز هستی |
| شما هست سے هستید " ید" کا اضافہ | شما دختر هستید | شما دانش آموز هستید |
| او است اس میں کوئی اضافہ نہ ہو گا | او احمد است | او دانش اموز است |
| آنها هست سے هستند " ند" کا اضافہ | آنها پسر هستند | آنها دانش آموز هستند |
| اول شخص مفرد | اول شخص مفرد | دوم شخص مفرد | دوم شخص جمع | سوم شخص مفرد | سوم شخص جمع |
| من رفتم | ما رفتیم | تو رفتی | شما رفتید | او رفت | انها رفتند |
| میں گیا | ہم گئے | تو گیا | آپ گئے | وه گیا | وه گئے |
اب بود" تها" سے اس کی مثالیں دیکهتے ییں-
| فارسی | اردو |
| من در خانه بود+م = بودم | میں گهر پر تها |
| ما در خانه بودیم | ہم گهر پر تهے |
| تو در خانه بود+ی = بودی | تو گهر پر تها |
| شما در خانه بودید | آپ گهر پر تهے |
| او در خانه بود | وه گهر پر تها |
| آنان در خانه بودند | وه گهر پر تهے |
مشق: اس کی مثال کےمطالعہ کے بعد نیچے دیئے گئےجملو ں کو مکمل کیجیئے-
من خوابیده .......
ما ............بودیم
............ خوابیده بودی
شما خوابیده ....
او ...................
آنها خوابیده .........
من حاضر ......... (بود)
.......... حاضر بودیم
تو حاضر ...........
........... حاضر بودید
او حاضر ............
آنها حاضر .........
مشق: اردو میں ترجمہ کریں-
| فارسی | اردو |
| من مجید هستم | میں مجید ہو ں |
| من بیست سال دارم | میری عمر بیس سال ہے |
| شما کی هستید؟ | آپ کون ہیں |
| او خواهر من است | ... |
| من در لاهور زندگی می کنم | ... |
| تو کجا بودی؟ | ... |
| من در خانه بودم | ... |
| او به دانشگاه رفته است | ... |
| ما در امتحان قبول شدیم | ... |
| شما استاد هستید؟ | ... |
مشق: مندرجہ ذیل سوالات کے جوابات لکهئے-
س: آن مرد کجا بود؟ ( بیمارستان)
ج: ..................................
س: معلم کجاست؟ ( کلاس)
ج: .................................
س: تو چرا نیامدی؟ ( خسته)
ج: ................................
س: شما این کتاب را چند خریدید؟ ( بیست و پنج روپیه)
ج: .........................................................
س: شما کجا هستید؟ ( خانه)
ج: .............................
س: آیا پسر شما قبول شد؟ ( بله)
ج: ..................................
س: آیا او نادر است؟ ( خیر)
ج: ..........................
س: امروز چه روزی است؟ ( جمعه)
ج: ...................................
کتاب کا نام : آموزش زبان فارسی مکاتباتی
تدوین کتاب : ثمینہ عارفہ
چاپ و تکثیر : خانہ فرہنگ جمہوری اسلامی ایران ۔ لاہور
پیشکش : شعبۂ تحریر و پیشکش تبیان
متعلقہ تحریریں:باب نمبر دو کی امتحانی مشق
باب نمبر ایک کی امتحانی مشق
