پرسش

بر ادران ارجمند سلام علیکم:
در مقاله
آیا در آخرت تكامل انسان به درجات عالیتر وجود دارد؟
آمده که
اصولاً معنای نجات از دوزخ تكامل نیست. نظیر این كه به كسی گفته شود: رتبه شما چنین است، به شرط این كه این جریمه را بپردازید. در این جا پرداختن آن جریمه، به خاطر تخلّفی كه كرده است،تكامل محسوب نمی‏شود. رتبه‏اش تعیین شده، ولی بر اثر سنگی كه خودش بر سر راه انداخته باید از آن مانع عبور كند تا به رتبه و جایگاهی كه شایسته آن است نائل آید و به عبارت دیگر رتبه چنین شخصی در قیامت، تعیین شده و آن عبارت است از این كه جایگاهش فلان مرتبه از بهشت برین با اعراف است (به خاطر اعمال نیك و ایمان او)؛ به انضمام عذاب دوزخ در مدت مقرر (به خاطر گناهان و تخلفاتی كه مرتكب شده است)
من این نوع تفکر را تا کنون نشنبده بودم و علاقمندم برادران ارجمند در صورت امکان پشتوانه های قرانی و یا حدیثی در این مورد را اعلام بفرمایند.

پاسخ

با سلام و عرض تحیت.
دوست محترم!
از آن جا که بهشت برای پاکان است، هر کسی که می‌خواهد وارد بهشت شود بایستی از آلودگی گناه و... پاک شده باشد. پاک شدن انسان از گناه معنایی ندارد، الا تکامل معنوی. این تکامل هم زدودن گناهان انسانهای گناهکار را شامل است، و هم رشد معنوی انسان‌های پاک را. نمی‌دانیم در آن مقاله چه نوشته شده است، ولی آنچه شما نقل کرده‌اید صحیح نیست.
البته انسانها در این دنیا به حسب تلاششان مراتب دارند، و در آن دنیا به حسب توشه‌ای که با خود برده‌اند با آنها برخورد می‌شود، و اسباب تکامل برای کسانی که لیاقتش را دارند فراهم است. گاهی برای تکامل باید مراتبی از عذاب را هم چشید.  
از باب تیمن هم شده، به یک حدیث توجه کنید:
«قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه وآله):‏ اتَّقُوا اللَّهَ مَعَاشِرَ الشِّیعَةِ فَإِنَّ الْجَنَّةَ لَنْ تَفُوتَكُمْ‏ وَإِنْ‏ أَبْطَأَتْ‏ بِهَا عَنْكُمْ‏ قَبَائِحُ أَعْمَالِكُمْ فَتَنَافَسُوا فِی دَرَجَاتِهَا قِیلَ: فَهَلْ یَدْخُلُ جَهَنَّمَ أَحَدٌ مِنْ مُحِبِّیكَ وَمُحِبِّی عَلِیٍّ (علیه السلام) قَال‏....»
در روایتی طولانی، پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) فرمودند: اى گروه شیعیان! از خداوند بترسید، بهشت از دست شما نمى‌رود اگر چه گناهان شما موجب شود که شما از ورود در آن تاخیر داشته باشید. اکنون براى بدست آوردن درجات بهشت با هم مسابقه دهید.
گفته شد آیا یکى از دوستان شما و یا دوستان على (علیه السّلام) وارد جهنم خواهند شد، فرمود: هر کس نفس خود را با مخالفت محمد و على (علیهما السّلام) چرکین کند و دنبال کارهاى حرام برود و به مؤمنان ظلم کند و با احکام شریعت مخالفت نماید روز قیامت گناهکار و آلوده خواهد آمد. محمد و على مى گویند تو کثیف و آلوده هستى و صلاحیت همنشینى با صالحان و نیکان را ندارى و شایسته نیستى که با حوران هم آغوش گردى و با فرشتگان مقرب هم‌نشین باشی. تو نمى‌توانى خود را با آنها قرین سازى، مگر اینکه از گناهان پاک گردى. او را براى پاک شدن گناهان در طبقه اول دوزخ جاى مى‌دهند و براى پاره‌ای از گناهان عذاب مى‌شود. بعضی از آنها هم براى بعضى از گناهانشان در محشر گرفتار شدائد و سختى مى‌گردند، ولى نیکان از شیعه به فریاد آنها مى‌رسند.
اخیار و دوستان در آن روز به فکر دوستان گناهکار خود مى‌باشند و مانند مرغى که دانه‌ها را از زمین برمى‌دارد، آنها هم دوستان خود را پیدا مى‌کنند و آنها را از اطراف جمع‌آورى کرده و از آنها شفاعت مى‌نمایند.
دسته‌اى از آنها گناهانشان کم‌تر و سبک‌تر است. این گروه با شدائد و سختی‌هائى که در دنیا از سلاطین و حکام مشاهده مى‌کنند و یا بیمارى‌هائى که در بدن آنها پدید مى‌آید گناهان آنها در همین دنیا پاک مى‌شود و بدون گناه وارد قبر مى‌گردند.
گروهى از آنها گناهانشان در هنگام مرگ با شدت جان کندن پاک مى‌شود، و گروهى گناهکار در وقت احتضار حالتى بر آنها پیش مى‌آید که موجب خوارى و ذلت ایشان مى‌شود. خداوند این مصائب را مقدر می‌کند تا به سبب آن، گناهان ایشان را مورد آمرزش قرار دهد.
جماعتى هم گناهانشان باقى مى‌ماند و در هنگام دفن آمرزیده مى‌گردند و پاک مى‌شوند؛ اما اگر گناهشان بزرگ باشد با شدائد و سختى‌هاى روز قیامت پاک مى‌گردند، و اگر گناهانشان بزرگ بود او را در طبقه اول دوزخ نگه مى‌دارند و بعد از عذاب از گناهان پاک می ‌شوند. این گروه بیشتر از همه محبان ما عذاب مى‌کشند. این گروه شیعیان ما نیستند، بلکه دوستان ما به حساب مى‌آیند و با دوستان ما دوست هستند و با دشمنان ما دشمن مى‌باشند. شیعیان ما کسانى هستند که از ما پیروى کنند و از آثار ما تبعیت نمایند و به کارهاى ما اقتداء کنند.(بحار الأنوار - ط - بیروت - ج ‏65، ص 154، ح 11)
پیروز باشید.
موسسه ذکر ـ قم.
باستانی