دوشنبه 26 آذر 1403 - 12 جمادي الثاني 1446 - 16 دسامبر 2024
تبیان، دستیار زندگی
در حال بار گزاری ....
ڕەش
سپی
سه وز
شین
سوور
پرتەقاڵی
مۆر
زێڕین
هه موو
ده ق
فیلم
ده نگ
وینه
دابه زاندن
کوردی
Persian
کوردی
العربیة
اردو
Türkçe
Русский
English
Français
دوو شەممه 26 سەرماوەز 1403 - 12 جەمادیولسانی 1446 - 16 دسامبەر 2024
صفحه اصلی تبیان
شبکه اجتماعی
مشاوره
آموزش
فیلم
صوت
تصاویر
حوزه
کتابخانه
دانلود
وبلاگ
فروشگاه اینترنتی
1
2
دورگه‌ى عه‌ره‌ب
نیمچه دورگه‌ی عه‌ره‌ب كه گه‌وره‌ترین نیمچه دورگه‌ی جیهانه، ئه‌كه‌وێته باشوری رۆژئاوای ئاسیاوه.
پارێزگای هه‌مه‌دان له سه‌رده‌می ماده‌کان
له‌سه‌ره‌تای هه‌زاره‌ی دووهه‌می پێش زایین ئاسیای ناوه‌ڕاست ڕووداوی زۆر به‌خۆوه ده‌بینێت که ده‌بێته هۆی ڕاگواستنی خێڵه جۆراوجۆره‌کانی ئێرانی.
مێژووی پارێزگای ئازربایجانی ڕۆژئاوا
له‌باری مێژووییه‌وه، مێژووی ئازربایجان له‌گه‌ڵ مێژووی ماده‌کان تێکه‌ڵه و واته بنه‌ڕه‌تێکی کوردی هه‌یه. ماده‌کان پاش هاتنیان بۆ ئێران به‌ره‌به‌ره به‌شه‌کانی ڕۆژئاوای ئێرانیان داگیر کرد.
ئیلام له سه‌رده‌مه حکومه‌تی ئه‌فشاری و زه‌ندییه‌کان
ئه‌م سه‌رده‌مه حکومه‌تی ئه‌فشاری و زه‌ندییه‌کان و . . . ده‌گرێته‌وه و ئیلامیش به‌شێک له خاکی ژێر ده‌سه‌ڵاتی ئه‌وان بووه.به‌رچاوترین ئاسه‌واری سه‌رده‌می زه‌ندییه بینای ئیمام زاده عه‌لی ساڵح خاسه‌لییه .
خه‌ڵکی پارێزگای کرماشان
پارێزگای کرماشان یه‌ک له‌پارێزگا کوردنشینه‌کانی ڕۆژئاوای ئێرانه. هه‌ندێ له‌گه‌وره‌ترین هۆز و خێڵه‌کانی کرماشان بریتین له: له‌ک، که‌لهوڕ، زه‌نگه‌نه، گۆران، سنجاوی، جمور، قه‌ڵخانی، ئیل زۆڵه، جاف و ...
ئیلام له سه‌رده‌می مه‌فره‌ق و ئاسن
ئه م سه‌رده‌مه که هاوکات له‌گه‌ڵ سه‌رده‌می نه‌ته‌وه‌ی کاس وئیلامییه‌کانه یه‌ک له سه‌رده‌مه ژێرینه‌کانی تێکنۆلۆژی مرۆڤه که کاسییه‌کان وه‌کوو پێشه نگی تێکنۆلۆژی دۆزینه‌وه‌ی مه‌فره‌خ له جیهان دا ناوبانگیان ده‌رکردووه.
ئەووەڵین شاری گرد لە ئێراندا
شاری گوڕ یا شاری فیروزئاوا له 100 کیلۆمیتری باشووری شاری شیراز دا یەکێ له سەرنج ڕاکەشترین شەرەگەلی گەشتیاری ئێرانه.
پارێزگای ئیلام له سه‌رده‌می ساسانیەکان
به‌هۆی ئه‌وه‌ی که له‌م سه‌رده‌مه دا، پارێزگه‌ی ئیلام له نێوان تیسفون(به‌غدا) وه‌کوو پێته‌ختی ساسانییه‌کان و ده‌وڵه‌تی شاری شوش و بێستون و فارس دا بووه، خاوه‌ن گرینگایه‌تییه‌کی تایبه‌ت بووه و هه‌ر بۆیه ده‌وڵه‌تی ناوه‌ندی ئه‌م پارێزگه‌یه‌ی ئاوه‌دان کر
مەحیەدین حەقشناس ؛شاعێری شیرین زمانی کوردستان
شاعێری شیرین زمان و خەڵکی ، مامۆستا مەحیەدین حەقشناس ، لە ڕۆژێکی زستانی ساڵی ١٣٠٣ هەتاوی لە شاری سنە چاوی بە ئاسمانی ژیان هەڵێنا.
ئاسه‌واره که‌ونینه‌کانی پارێزگای کوردستان
پارێزگای کوردستان به‌شێک له‌مه‌ڵبه‌ندێکه که ده‌سه‌ڵاتی ماده‌کانی له‌سه‌ر بووه. سنووری ئه‌و وڵاتانه‌ی که ده‌سه‌ڵاتی مادیان له‌سه‌ر بووه له‌باکووره‌وه گه‌یشتۆته ئووراتۆ، له‌ڕۆژئاواوه گه‌یشتۆته ئاشوور و له‌باشوور و باشووری ....
ئیسماعیل حوسێنپوور،شاعیر و ڕۆشنبیری کوردی خۆراسان
ئیسماعیل حوسێنپوور، شاعیر و ڕۆشنبیری کوردی خۆراسان، لە ٩ی ڕێبەندانی ١٣٥٠ (٢٩ی ژانویه‌ی ١٩٧٢) لە گوندی «سەردارئاباد»ی سەر بە «شیروان» لە دایک بووە و سەرەتای خوێندنی لە هەمان شوێن دەست‌پێکردووە. پاشان بۆ درێژەی خوێندن هاتووەتە شیروان.
میرزا عەبدۆلقادری پاوەیی
میرزا عە‌بدۆلقادر ناسراو بە مەحزون پاوەیی (١٨٥٠-١٩١٠) شاعیرێکی بەناوبانگی ھەورامی بووە.
قوتابخانەی حەکیم نیزامیی
ئاستارا کە هەڵکەوتۆتە پارێزگای گیلانەوە و لە وڵاتی ئێران دایە، یەکیک لە خوێندەوارترین و رۆشنبیرترین شوێنەکانی ئێران و ژمارەی بێسەواد و نەخوێندەوارەکانی ئەم ناوجەیە زۆر کەمە....
مەلا ئەحمەدی نۆدشی
فانی نۆدشەیی ناوی تەواوی حاجی مەلا ئەحمەدی نۆدشەیی کە بە حاجی مامۆستا ناسراوە و نازناوی فانییە ، کوڕی مەلا عەبدولڕەحمانی کوڕی مەلا ئەحمەدی نۆدشەییە ، بنەماڵەکەیان زانای ناودار و ئایینپەروەری تیا هەڵکەوتووە....
سۆران کوردستانی؛نووسەر، شاعیر و مێژوونووسی کوردی ئێرانی
بەهمەن فەریوەر ناسراو به سۆران کوردستانی ساڵی ١٣٣٤ی کۆچی هەتاوی بەرامبەر به ١٩٥٥ی زایینی له شاری هونەرپەروەری سنە پێی ناوەتە دنیا.
فەرەیدون بیگلەری شوێنەوارناسی کورد
فەرەیدون بیگلەری شوێنەوارناسی کورد (ھۆزی جاف، تیرەی نیرژی)، خاوەن دکتۆرای شوێنەوارناسی کۆنەبەردی لە زانستگای (بوردۆ)ی فەرەنسایە و بەرپرسی بەشی کۆنەبەردی مۆزەخانەی نەتەویی ئێرانە.
یەحیا عەلەوی فەرد
یەحیا ئەلەوی فەرد (١٩٧٣، بۆجنوورد خۆراسانا باکور) یەک ژ ھە‌لبە‌ستڤان ، ڕۆژنامە‌گە‌ر و نڤیسکارێن کوردێن کورمانج ئێ ل ئیرانێ یە.
مەلا مستەفا بێسارانی
مستەفای بێسارانی کوڕی مەلا قوتبەدین کوڕی مەلا شەمسەدین ساڵی ١٠٥٣ی کۆچی (١٦٤٣ یان ١٦٤٤) لە گوندی بێساران لە ناوچەی ژاوەرۆ (ئێستا لە شارستانی سەوڵاوادایە) لەدایکبووە....
سەید یاقووبی مایەشتی
سەید یەعقووب کوڕی سەید وەیسی لە ساڵی١٨٠٢ لە گوندی قەمشەی ناوچەی مایدەشتی کرماشان لەدایک بووە. بە بنەماڵە دەچنەوە سەر سەیدانی سامرەیی و لە قەمشە دەژین. کوردی ئەو ناوچەیە و بنەماڵەی شاعیر لە سەر ئایینزای شیعەی دوازدە ئیمامین...
فەریاد شیری
فەریاد شیری، (لە دایکبووی ساڵی ١٩٧١) ھۆنراوەنووس، چیرۆکنووس، لێکۆڵەر و وەرگێڕی خەڵکی ڕۆژھەڵاتی کوردستانە. شیری لە دایکبووی ساڵی ١٩٧١ لە شاری سەحنەی کرماشانە.
جیھان ئارا خاتوون پاوەیی،که‌سایه‌تییه‌کی ناوداری کورد
جیھان ئارا خاتوون کچی مەلا نەشاتی پاوەیی لە ساڵی ١٢٧٥ی کۆچی مانگی لە شاری پاوە لەدایک بوو و ساڵی ١٣٢٩ی کۆچی مانگی لە شاری جوانڕۆ کۆچی دوایی کرد. جیھان ئارا یەکێک لەو شاعیرە ژنانەی کوردستان بووە کە پێشەنگ بووە لە باسی مافی ژن و زوڵم و زۆرداری پیاوان.
شاری مێژوویی سەیمەرە
ماداکتۆ، ، دەڕەشار یان شاری مێژوویی سەیمەرە، یەکێک لە شارەکانی ڕۆژھەڵاتی کوردستانە کە لە پارێزگای ئیلام ھەڵکەوتووە.
پاشایەتی ماد
ماد ناوی نەتەوە کە لە ھەزارەی یەکەمی پێش زایینی مەسێح کۆچیان کرد بۆ ڕۆژئاوای بانەکانی ئێران. مادەکان بناغەی یەکەم پاشاییەتی ئاریائیەکانیان دامەرزان بە شکست پێھێنانی ئاشووریەکان لە ٦٠٠ ساڵ پێش زایینی مەسێح ، بووە گەورترین پاشایەتی رۆژئاوای ئاسیا.
غوڵامرەزاخان ئەرکەوازی
غوڵامرەزاخان ئەرکەوازی (١٧٧٠ - ١٨٣٩)، شاعیر و خواناسی بەناوبانگی کوردی ئیلامە. ئەو بە ھۆی وتنی موناجاتنامە و ھەڵبەستەکانی دیکە لە نێوی خەڵکی ڕۆژھەڵاتی کوردستان ناسراوە.
غوڵامڕه‌زا ڕه‌شید یاسمی شاعیر گەورەی کرماشان
غوڵامڕه‌زا ڕه‌شید یاسمی شاعیر، نووسه‌ر و وه‌رگێڕی کوردی کرماشانی غوڵامڕه‌زا ڕه‌شید یاسمی ڕۆژی ٢٩ی خه‌زه‌ڵوه‌ری ١٢٧٥ی هه‌تاوی، ڕێکه‌وتی ٢٠ی نوامبری ١٨٩٦ له گاواره‌ی سه‌ر به داڵه‌هۆی کرماشان له‌دایک بوو.
قەڵای مێژوویی ھەولێر
قەڵای ھەولێر تەپۆڵکەیەکی بازنەیی ڕووتەختە بە ڕووبەری ١٠٢٫١٩٠ مەتری چوارگۆشە لە ناوەڕاستی شاری ھەولێر کە کۆنەوە ناوەندی شاری ھەولێر بووە.
به‌دیعوزه‌مان سەعید نوورسی
سەعید نوورسی ناسراو بە بدیع الزمان (٥ی کانوونی دووەمی (مارت) ١٨٧٨ - ٢٣ی کانوونی دووەمی ١٩٦٠) زانا و فەیلەسووفی گەورەی ئایینی ئیسلام و نووسەری سەرجەمی پەیامەکانی نوور و مامۆستای کۆمەڵەی نوور بوو. لە سەردەمی خۆیدا و لە تەمەنی ١٥ ساڵیدا زانایانی ئایینی ئەو
کورته‌یه‌ک له ژیانی شاعیری به‌ناوبانگ سه‌ید باقر هاشمی
مامۆستا سه‌ید باقر هاشمی ڕۆژی چوارشه‌ممه پانزه‌ی خه‌زه‌ڵوه‌ری ساڵی 1319ی کۆچی هه‌تاوی له گوندی ته‌م ته‌م سه‌ر به قه‌زای ڕوانسه‌ر له پارێزگای کرماشان له دایکبووه....
وەسیەت نامەکەی شێخ ئەبو عەلی سینا
ئەبو عەلی سینا بە نیسبەت جەنابی ئەبوسەعیدی ئەبوالخیر رێزێکی تەواوی هەبوو و لە نێوانیان دا نامەگۆڕینەوە هەبووە، بە شیوەیەک کە شێخ وەسیەتنامەکەی خۆی بۆ ئەبوسەعیدی ئەبوالخیر نووسی و ناردی بۆی.
هونه‌رمه‌ندی بێ هاوتای جیهانی خه‌تاتی
خوالێخۆشبوو ئایه‌توڵڵا حاجی سه‌ید مورتزا نوجومی له زانا له‌بیرنه‌کراوانی دونیای هونه‌ری ئێران دێته ئه‌ژمار و له ماوه‌ی ژیانی خۆیدا خۆشه‌ویستیه‌کی سه‌رنجڕاکێشی له نێوان خه‌ڵکدا بوو...
مامۆستا عه‌لائه‌ددين سه‌ججادي
ناوی ته‌واوی (عه‌لادین نه‌جمه‌دین عیسامه‌دین)ه‌‌و لهبنهماڵهی ناوداری (سجادی)یه، ساڵی (1907) هاتۆته دنیاوه له‌خێزانێكی ئایینیدا گه‌وره بووه .
بەشی لەژیاننامه مامۆستا عەبباسی حەقیقی
ئه‌ستێره‌ى پڕشنگدارى ئاسمانى ئه‌ده‌بى کلاسیكى کوردى مامۆستا عه‌بباسى حه‌قیقى ساڵی 1902 ى زایینى له‌گوندى مه‌رجان ئاواى ده‌شتى حاجى حه‌سه‌ن سه‌ربه ناوچه‌ى مه‌هاباد پێى ناوه ته سه‌ر دنیا...
تاهير به‌گي جاف
تاهیر به‌گی جاف، كوڕی عوسمان به‌گی كوڕی محه‌مه‌د پاشای جافه.
مه‌لا عه‌بدولكه‌ريمي موده‌ريس
مێژووی ڕه‌وتی شارستانی مرۆڤایه‌تی له هه‌ر ووڵاتێك، هی هه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌ك، له قۆناغه جیاجیاكانی مرۆڤایه‌تی، ژماره‌یه‌ك مرۆی هه‌ره مه‌زن ده‌ووری زێده كاریگه‌ری له دروست كردنیدا ده‌گێڕن،
شێخ سه‌عیدی پیران
شیخ سه‌عید له ساڵی 1865دا له‌ناوچه‌ی پاڵوو له‌دایکبووه و یه‌کێکه له شێخه به‌رزه‌کانی نه‌قشه‌به‌ندی له پاش مردنی باپیره‌ی شیخ عه‌لی باوکی ناوچه‌ی پاڵووی به‌جێهێشتووه و ڕووی کردۆته شاری خنیس.
ماموستا دڵدار
دڵدار، ناوی یونسی كوڕی مه‌لا ڕه‌ئوفی كوڕی مه‌حمودی كوڕی مه‌لا سه‌عدی خادم ئه‌لسجاده‌یه. له ڕۆژی 20ی شوباتی ساڵی 1918دا له شاری كۆیه هاتۆته ژیانه‌وه.
عه‌بدولمه‌جید لوتفی
عه‌بدولمه‌جید لوتفی له 1905.06.30 له شاری خانه‌قین هاتۆته دنیاوه و له سه‌رده‌می مێر منداڵییه‌وه شاره‌كه‌ی خۆی جێهشتووه و ڕووی كردۆته شاری به‌غدا و ...
ئه‌سیری
شاعیری نه‌ته‌وه‌یی ناوداری كورد عه‌بدولخالق حوسێنی نه‌‌قشبه‌ندی ناسراو به ئه‌سیری، ...
نالی: لەیەك دێرە شیعردا
نالی ئەڵێ:(( یەک ڕەنگم و بێ ڕەنگم و ڕەنگین بەهەموو ڕەنگ- بەم ڕەنگە دەبێ ڕەنگ رژیی عیشقی حەقیقی))
ميرزا محه‌ممه‌د ڕه‌زاي که‌لهۆڕ که‌مينه چاپ
خۆش نووسی به‌ناوبانگی سه‌رده‌می قاجاڕ ، نووسه‌ری ڕۆژنامه‌ی وقايع اتفاقيه و داهێنه‌ری شێوازێکی نوێ له خه‌تی نه‌سته‌علیقدا بوو که دوای میر عێماد وه‌کوو گه‌وره‌ترین خۆش نووسی ئێرانی ده‌ناسرێت .
په‌رتۆ کرماشاني که‌مينه چاپ
حه‌لی ئه‌شره‌ف نه‌وبه‌تی ، کۆری ئه‌سه‌دۆڵڵا ، نازناو په‌رتۆ ، له شه‌شی ڕه‌زبه‌ری ساڵی 1310 کۆچی هه‌تاوی له کرماشان هاتوه‌ته دنیاوه .
عه‌باسي حه‌قيقي
ئه‌ستێره‌ی پرشنگداری ئاسمانی ئه‌ده‌بی كلاسیكی كوردی مامۆستا (عه‌باسی حه‌قیقی) ساڵی (1902) له‌گوندی (مه‌رجان ئاوا)ی ده‌شتی (حاجی حه‌سه‌ن)ی سه‌ربه‌ناوچه‌ی مه‌هاباد له‌ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان هاتووه‌ته دونیاوه.
حەسەن زيرەك كێ بوو! ژياننامەكەي بخوێنەرەوە
حەسەن زیرەك لە گەڕەكی سەر قەڵا، هەر ئەو شوێنەی كە قەڵای سەردار و مزگەوتی جامیعا و حەوزەگەورەی بۆكانی لێ هەڵكەوتووە، لە رۆژی (29)ی مانگی (11)ی ساڵی (1921) لە دایك بووە، لە تەمەنی خوار دە ساڵیدا لەگەڵ چەند‌‌كەسی دەنگ‌خۆشانی بۆكان لە شاییەكانی ناو شار و گ
مه‌حوی
(مه‌حوی) ناوی مه‌لا محه‌مه‌دی كوڕی مه‌لا عوسمانی باڵخییه له‌نه‌وه‌ی پیرو زانای ناودار (شێخ ڕه‌ش)ه. باپیریشی وه‌ك باوكی، ناوی مه‌لا عوسمان بووهو وه‌ك شێخ مارفی نۆدێ له‌گه‌ڵ دروستكردنی سلێمانیدا هاتووه‌ته شاری نوێوه. ...
عومه‌ر خيام
(ئه‌بولفه‌تح عومه‌ر كوڕی ئیبراهیم خیام)، ناسراو به (عومه‌ر خیام) ساڵی (٤٣٩)ی كۆچیی لهشاری (نیشابوور)ی ئێران له‌دایكبوه. خه‌یام یه‌كێكه له‌وكه‌سه مه‌زنانه‌ی ئێران‌و ته‌نانه‌ت جیهانیش، كه نه‌ك ته‌نها بۆ وڵاته‌كه‌ی، به‌ڵكو بۆ كۆمه‌ڵگه‌ی مرۆڤایه‌تیش جێ
مامۆستا مه‌لا عه‌بدولکه‌ریمی سائێب
مامۆستا مه‌لا عه‌بدولکه‌ریمی سائێب یه‌کێک له زاته پاک و بێگه‌رده‌کانی بواری ئه‌ده‌ب وهونه‌ری ده‌ڤه‌ری سه‌قز خوالێخۆش بوو مامۆستا مه‌لا که‌ریم سائێب ه .
مه‌‌ستووره‌‌ي ئهردهڵان
مه‌‌ستووره‌‌ی ئهردهڵان شاعیرو مێژوونووسی كورده. ناوی خۆی (ماه شه‌‌ره‌‌ف خانم) بووهو نازناوی مه‌‌ستووره بووه. له‌ده‌‌وروبه‌‌ری ساڵی ١٨٠٤ی زاینی لهبنهماڵهی قادرییه‌‌كانی سنه‌دا، كه ئه‌‌وسا زۆر لای والییه‌‌كان به‌‌قه‌‌دربوون، لهشاری س
میرزا عه‌بدولقادری پاوه‌یی
(میرزا عه‌‌بدلقادر) یه‌كێكه له‌ئه‌ستێره‌كانی ئاسمانی وێژه‌ی كوردیی، له‌ساڵی (1266) مانگی لهشاری پاوه له‌دایكبووه، ناوی باوكی (میرزا محه‌ممه‌د كوڕی كێخوا جه‌عفه‌ره).
سافى هیرانی
ناوى کاک مستەفاى کوڕى کاک عەبدلڵاى(ثانى)کوڕى کاک عەلى کوڕى کاک مستەفاى کوڕى کاک عەبدلڵاى کوڕى شێخ سولەیمانى هیرانى یە.
هێمن موكرياني شاعير
محه‌مه‌د ئه‌مین شێخولئیسلامی موكریانی ناسراو به‌هێمن یان هێمن موكریانی شاعیر. هێمن موكریانی نووسه‌رو وه‌رگێڕی گه‌وره‌ی كورده. هێمن له‌به‌هاری ١٩٢١ له‌دایكبووه‌و له١٤ی ئه‌پریلی ساڵی ١٩٨٦یشدا له‌ورمێ كۆچی دوایی كردووه...
1
2
