كمبود خواب حتی اگر اندك هم باشد، منجر به عدم تمركز، كاهش دید و ایجاد اختلال در حافظه میشود.
نتایج تحقیقات گوناگون نشان میدهد هنگامی كه مغز با كمبود خواب مواجه میشود عملكردش را تغییر میدهد و نواحیای از مغز فعال میشوند كه در استراحت كامل بودهاند.
تحقیقات مفصلی در خصوص اختلالات خواب انجام شده است كه نشان میدهد، كمبود خواب میتواند سلامت روان را تحت تاثیر قرار دهد و سبب بسیاری از بیماریها از جمله افسردگی شود: «شما همانقدر كه به رژیم غذایی سالم و روزانهتان اهمیت میدهید باید به وضع خوابتان هم رسیدگی كنید.» او فشار خون بالا، بیماریهای قلبی و دیابت نوع 2 را هم از جمله عوارض كمخوابی در افراد میداند و میافزاید: «خواب كافی یعنی حداقل هفت تا هشت ساعت خوابیدن در شبانهروز كه ممكن است این عدد نسبت به سیستم بدنهای افراد مختلف، یكی دو ساعت متفاوت باشد.»
اثرات كمبود خواب روی انجام فعالیتهای مغزی را میتوان با قدرت انعطافپذیری مغز در حالات مختلف دریافت. كسانی كه بیش از 35 ساعت نخوابیدهاند تستهایی را كه افراد استراحتكرده به خوبی جواب میدهند اشتباه پاسخ میدهند و از تمركز كمتری برخوردارند.
نویسندگان این مقاله بر این باورند كه هنگام كمبود خواب، سطوح پایینتر مغز فعال میشوند، در واقع هنگام برگزاری تست میان دو گروه استراحتكردهها و افرادی كه كمبود خواب دارند، محققان دریافتند نواحی متفاوتی از مغز هر گروه فعال است به نحوی كه نواحی prefrontal در افراد نخوابیده و كورتكس تمپورال و پارتیال در افراد استراحتكرده بیشتر فعال بود.
در افرادی كه كمبود خواب داشتند و با این حالت تست حافظه را بهتر پاسخ داده بودند، علاوه بر كورتكس پره فرونتال، كورتكس باریتال هم فعال بود (نواحیای كه درست بالای گوش قرار دارند). این محققان دریافتند هر چه فرد بیشتر خوابآلوده باشد، كورتكس پره فرونتال فعالتر است. در نهایت میتوان این گونه برداشت كرد كه نواحیای كه هنگام كمبود خواب فعال هستند، با زمانهای دیگر كه فرد استراحت كافی دارد، فرق دارد، به این ترتیب میتوان دریافت كه چرا هنگام خوابآلودگی اتفاقات و حوادث بیشتر رخ میدهد.
بسیاری از اعضا و ارگانهای بدن دورههای استراحت و تجدید قوا را دارند كه نیاز به خواب ندارد ولی كورتكس مغز تنها با خواب است كه استراحت میكند و تواناییهای خود را باز مییابد و آنچه هنگام خواب در كورتكس روی میدهد هنوز به صورت یك راز است.
هر چه بر میزان كمبود خواب افراد افزوده شود، به تدریج پیامدهای ناگواری نظیر افزایش وزن، مقاومت نسبت به انسولین و بیماریهای قلبی نیز به همراه خواهد داشت. اگرچه ممكن است برخی از افراد به شش ساعت خواب شبانهروزی و گروهی به 10 ساعت خواب شبانه نیاز داشته باشند، اما به طور متوسط هر فردی باید هشت ساعت در شبانهروز را به خواب و استراحت اختصاص دهد اما خوشبختانه كمبود خواب جبرانپذیر است.
معمولاً اغلب افراد روزی یك ساعت كمبود خواب دارند و آن به این معنی است كه برای جبران این كسری خواب در سال نیاز به دو هفته خواب مداوم داریم. یكی از بهترین راهها این است كه هر شب یك یا دو ساعت بیشتر بخوابیم، اما اگر به شدت دچار كمبود خواب هستید، برای بازگشت به یك الگوی خواب طبیعی چندین ماه زمان لازم است.
به گفته كارشناسان، در چنین شرایطی بهتر است هرگاه احساس خستگی كردید به تختخواب بروید و صبح را بدون تنظیمكردن ساعت برای بیدار شدن از خواب بیدار شوید.
اگرچه ممكن است در ابتدای چرخه بهبودی و جبران كمبود خواب خود از اینكه هر شب بیش از 10 ساعت به خواب میروید احساس بیهودگی كنید، اما پس از گذشت چند روز به تدریج مدتزمان خواب شما كاهش خواهد یافت. علاوه بر مدتزمان خواب شبانه، شدت و شرایط خواب فرد نیز میتواند بر كمبود خواب تاثیرگذار باشد و تنها پس از یك خواب عمیق، فرد احساس شادابی و نشاط را تجربه خواهد كرد. اگرچه همچنان محققان در تلاش هستند به یافتههای جدیدی درباره فعالیتهای مغزی هنگام خواب دست یابند، اما به نظر میرسد زمان خواب هر فرد فرصتی است برای بازیابی نیروی از دسترفته در مغز. بنابراین هرچه مدتزمان خواب شبانه طولانیتر باشد، مغز فرصت بیشتری برای به دست آوردن آمادگیهای خود در اختیار خواهد داشت. با توجه به آنچه گفته شد میتوان به این نتیجه رسید كه بدن هر فرد قادر است بر اساس نیاز فرد، الگوی خواب مناسبی برای خود در نظر گیرد. به گفته محققان، عوامل ژنتیكی نقش بسیار مهمی در تعیین الگوی خواب فردی دارند. بر این اساس غیرممكن است كه فردی بتواند الگوی خواب خود را با گذشت زمان تغییر دهد و در این صورت تنها دچار كمبود خواب و عوارض و پیامدهای ناشی از آن خواهد شد.
بررسیها نشان داده است هرچه بیشتر خسته شوید، كمتر احساس خستگی میكنید، بنابراین بهتر است هرچه سریعتر كمبود خواب خود را جبران كنید تا شادابی و نشاط از دسترفته را بازیابید. در غیر این صورت به تدریج با ناتواناییهای حسی و ذهنی مواجه خواهید شد كه در زندگی شما محدودیتهایی را به وجود خواهد آورد.