تبیان، دستیار زندگی

پاسخ : همان گونه كه در نامه خود متذكر شده‏ايد، پذيرش مسؤوليت‏هاى اجرايى از سوى روحانيون، اين مسأله را در اذهان پديد مى‏آورد كه آنان هرچه مى‏گويند و هر چه انجام مى‏دهند، بيرون از محدوده انتقاد و بررسى است و لذا يك نوع جنبه تعبد به خود مى‏گيرد. اين موضوع از جوانب مختلفى قابل بررسى است. يكى از جهات آن اين است كه آيا اساساً كسى حق چنين ادعايى را دارد يا خير؟ ديگر آنكه چه زمينه‏هايى موجب بروز اين انديشه شده و بالاخره چه بايد كرد؟ {Tجهت اول:T} هيچ كس جز معصوم نبايد خود را عارى از خطا بپندارد، بلكه بايد عملكرد خويش را در بوته نقد خود و ديگران قرار دهد تا از خطاها و اشتباهات احتمالى جلوگيرى گردد. ولى يك نكته را نيز بايد مدنظر قرار داد و آن اينكه گاه شخص از جانب خود سخنى نمى‏گويد، بلكه سخن معصوم و يا كلام خدا را نقل مى‏كند. در اين صورت نبايستى قدر و منزلت آن سخن را با سخنان شخصى و برداشت‏هاى فرد يكسان دانست. براى مثال اگر كسى گفت: خداوند نماز را واجب كرده و يا فلان مطلب را در آيه‏اى بيان نموده است (منهاى برداشت‏هاى شخصى) نمى‏توان اين سخن را هم طراز گفته‏هاى خود فرد قرار داد. آنچه را كه مجتهد با توجه به مبانى متقن خود از احكام شرعى بيان مى‏كند، بايد جزء همين مقوله دانست. البته نظرات شرعى مجتهد نيز بر دو قسم است: برخى از ضروريات و دين شمرده مى‏شود كه نقد ناپذيرند (مگر كسى در اساس و اصول دين ترديد داشته باشد كه مقوله ديگرى است) و برخى ديگر از ضروريات نيستند. اين دسته را مى‏توان با ابزار خاص خود مورد نقد قرار داد. همان گونه كه هر دانشى را بايد با روش و متولوژى ويژه خود در بوته نقد گذاشت؛ نه اينكه هركس از هر درى و به هر جهت از راه برسد و بخواهد هر دانشى را مورد نقد قرار دهد. {Tاما در اجرائيات:T} در مسائل اجرايى به هيچ وجه تعبّدى در كار نيست، ولى اين سخن را نيز بايد به درستى درك نمود كه «تعبّدى نبودن به معناى هرج و مرج نيست» بلكه مجرى چه روحانى باشد و چه غير آن، بايد محترم باشد و در مرز قانون از او تبعيت شود. و در كنار آن نيز انتقاد سازنده صورت پذيرد. بنابر اين هر چيز به جاى خويش نيكوست. گرچه برخى مباحث و شؤون را با يكديگر مخلوط مى‏كنند و عدم تعبد را به بى‏نظمى و بى‏قانونى مى‏كشانند. كوتاه سخن آن كه در غير تعبدى‏ترين نظام‏هاى عالم نيز اطاعت بى‏چون و چرا از قانون، سرلوحه فرهنگ عمومى شهروندان آن جامعه است گرچه انتقاد نيز در كنار آن ممكن است وجود داشته باشد. از جهت ديگر، گاهى فرهنگ جامعه بنا به سوابق خود، نوعى اطاعت ويژه براى برخى اشخاص قائل است و از همين رو حتى در مسائل اجرايى نيز زبان به انتقاد گشوده نمى‏شود. در اين جا بايد با روشنگرى واقع بينانه مسائل را به مردم تفهيم كرد و شؤون را از يكديگر جدا نمود و مرز انتقادناپذيرى را براى آنان مشخص كرد. موضوع ديگرى كه در پايان نامه شما آمده است، مسأله حفظ حرمت روحانيت و تقدس آن است كه موضوع بسيار حائز اهميتى مى‏باشد. واقعيت آن است كه حضرت امام (ره) به عنوان بنيانگزار جمهورى اسلامى ايران در آغاز انقلاب، اين نكته را در نظر و عمل بيان كرده بودند كه روحانيون بايد وظيفه اصلى خود را - كه همان هدايت و تبليغ است - انجام دهند و كارهاى اجرايى مملكت به غير آنان واگذار گردد. ولى تجربه مشروطيت و نيز حوادث پس از انقلاب، ثابت نمود كه اكثر روحانيت (روحانيان متعهد و انقلابى) به عنوان تئوريسين‏هاى يك انقلاب بزرگ در قرن بيستم، از صحنه سياست و پست‏هاى كليدى خارج گردند، مسلماً اين خيزش عظيم اسلامى به انحراف كشيده خواهد شد و داعيه‏هاى ديگرى به روى صحنه خواهند آمد. شرايط سنگين پذيرش مسؤوليت پس از انقلاب و مشكلات آن نيز مزيد بر علت گرديد و روحانيان متعهد احساس وظيفه كردند كه در صحنه قانون گذارى و اجرائيات مملكت حضور فعال‏ترى داشته باشند. گرچه از جهت حرمت و قداست تاريخى خود نيز با مشكلاتى مواجه گردند. حال يا مى‏بايست وظيفه را ترك مى‏كردند و تقدّس را حفظ مى‏نمودند و يا برعكس، حال به نظر شما در اين صحنه مى‏بايست چه رفتارى مى‏كردند؟! البته در اين زمينه سخن‏هاى ديگرى نيز وجود دارد كه در اين مجال نمى‏گنجد.

پاسخ : وجود طلاق به صورت ابتدايى در دست مرد - البته با قيود و شرايطى كه اسلام قرار داده است - امرى متناسب با وضعيت طبيعى ازدواج است، نه مربوط به قرارداد و اعتبار صرف. مكانيسم طبيعى ازدواج اين است كه زن در كانون خانواده، محبوب و محترم باشد و همين كه شعله عشق مرد نسبت به وى خاموش شد، ركن اساسى خانواده ويران شده و طبيعتا اين اجتماع كوچك از هم خواهد پاشيد. حفظ قانونى زن در خانه نيز نمى‏تواند او را محبوب مرد سازد و آن ويرانه را آباد نمايد. از همين‏رو اسلام توصيه مى‏كند كه زن كارى كند كه كاملاً محبوب و معشوق شوهرش واقع گردد و او را دلباخته خود سازد. ولى عكس قضيه چنين نيست؛ يعنى، با سلب علاقه زن از شوهر، حيات خانوادگى پايان يافته نيست؛ زيرا بى‏علاقگى زن، مهر مرد را نسبت به وى خاموش نمى‏سازد، بلكه عادتا آن را تيزتر و حادتر مى‏كند؛ چون مرد خواستار شخص زن است و زن خواستار عشق و محبت مرد. افزون بر اين زن در مورد لزوم مى‏تواند درخواست طلاق قضايى كند و حتى مى‏تواند به هنگام ازدواج، داشتن حق طلاق را براى خود، جزو شرايط ضمن عقد قرار دهد. براى مطالعه بيشتر ر . ك : نظام حقوق زن در اسلام ، شهيد مطهرى

پاسخ : از گذشته‏هاى بسيار دور، دو مكتب دوباره كيفيت اطلاع و وثوق انسان بر حقايق وجود داشته است: مكتب مشّاء و مكتب اشراق. مكتب مشّاء سير عقلانى را براى راهيابى به حقايق شروع مى‏كرد و مكتب اشراق صفاى درون و تهذيب نفس را راه وصول به حقيقت مى‏دانست. برخى از حكماى اسلامى، هر دو راه را مكمل و معاضد يكديگر در رساندن انسان به حقيقت دانسته‏اند. «حكمت متعاليه ملاصدرا» بروز و ظهور كامل اين تفكّر است. بارى برادران عزيز! به هر جهت روشن و مجرب است كه با تصفيه درون از رذايل اخلاقى، كسب كمالات معنوى و رياضت‏هاى مشروع، مى‏توان جويبارى به سوى درياى حقيقت گشود و از زلال آن سيراب شد. آنچه كه براى كربلايى كاظم و امثال او اتفاق افتاده معلول عمل و خلوص آنها و پرهيز آنان از حرام و عمل به واجبات و در يك كلمه «تقوا» بوده است. مگر قرآن نفرموده است: «{/Bاِتَّقُوا اَللَّهَ وَ يُعَلِّمُكُمُ اَللَّهُ‏{w138-142w}{I2:282I}/}؛ از خدا پروا كنيد و خداوند به شما تعليم خواهد داد». بلى آن گاه كه قلب انسان از زنگار گناه پاك شد و مزيّن به ملكات فاضله اخلاقى گرديد و از آفات فراوان آن به سلامت عبور كرد، شعاع حقيقت بر قلب او خواهد تابيد و از سرچشمه آن جرعه‏اى خواهد نوشيد.

پاسخ : اميد است توصيه هاى زير بتواند راه‏گشاى شما باشد: 1- پيش از هر چيز، به خداوند بزرگ توكل نموده و پيوسته از او در حل مشكل مدد جوييد. 2- همواره بكوشيد در برابر ناهنجارى‏هاى ذكر شده صبر، متانت و برخوردى پرمهر و عاطفه و منطقى داشته باشيد و ديگر اعضاى خانواده را نيز به چنين شيوه‏اى تشويق نماييد، به ويژه مادر شما اگر در برابر هر خشونتى عكس العملى محبت‏آميز داشته باشد به تدريج، البته در مدت طولانى، روش تند و خشن پدرتان را تغيير خواهد داد. 3- كوشش كنيد عواملى كه در خانه موجب ناراحتى و عصبانيت پدرتان مى شود، از بين برود؛ مثلاً اگر از بى‏نظمى‏هاى خانه، سر و صدا يا برخى خواسته‏ها ناراحت مى‏شود، حتى الامكان آنها را از بين ببريد و محيط خانه را براى او جايگاهى آرام‏بخش و دوست داشتنى كنيد. 4- بررسى كنيد كه دخالت‏هاى ديگران در چه زمينه‏هايى است، سپس بكوشيد آن زمينه ها را از بين ببريد. 5- در صورتى كه افراد بزرگ و فهميده‏اى در نزديكان، بستگان يا دوستان پدرتان وجود دارد كه توصيه‏هايش به پدر شما مفيد مى‏افتد مشكلات را با او در ميان نهاده و بخواهيد كه با حفظ امانت و شيوه‏اى حكيمانه، در موارد مقتضى اندرزها و رهنمودهاى لازم را به پدر شما بدهد و به كارها و اقدامات ناپسند خود آگاه نمايد. به هر حال او پدر شماست و شما بايد ديد خود را نسبت به او عوض كنيد. اقدامى كه براى درآوردن خرجى خود انجام داده‏ايد خوب و به جاست، اما اين كار نبايد باعث جدايى و دورى شما از پدرتان گردد. شما با اخلاق و نيك‏رفتارى خود، مى‏توانيد الگوى مناسبى براى تغيير رفتار پدرتان باشيد.

پاسخ : در رابطه با مشكلى كه طرح فرموده‏ايد لازم است چند نكته را به دقت در نظر گرفته و سپس به ارزيابى مجدد بپردازيد: 1- نكاتى كه نسبت به دانشجوى دانشگاه آزاد يا هر دانشگاه ديگرى گفته مى‏شود عموميت ندارد. اين يك مغلطه بزرگ است كه ذهن بسيارى از ما به آن عادت پيدا كرده است و به محض بروز ناهنجارى‏هايى توسط تعداد قليلى از يك گروه، همه آنها را به حكم واحدى محكوم مى‏كنيم. بايد اين بدبينى را كنار زنيم و در نظر داشته باشيم كه در هر دانشگاهى - بلكه در هر جايى - انسان‏هاى شريف و پاكدامن بسيارند و احياناً ممكن است عناصر نابايى نيز وجود داشته باشند. پس در قضاوت نسبت به هر كس بايد رفتار خود او را ملاك قرار داد. 2- همسر شما با توجه به نگاشته شما داراى يكسرى امتيازات و ويژگى‏هاى مثبت مى‏باشد كه در زندگى بسيار حايز اهميت و لازم است و تنها اشكالى كه بيان داشته‏ايد پيروى نكردن از دستورات شما بويژه در رفت و آمدهاى فاميلى و ... است. در اين زمينه لازم است نكات زير را به دقت مورد سنجش قرار دهيد: الف) نافرمانبردارى همسر شما به چه شكل است؟ آيا از اول با نظر شما مخالفت مى‏كند؟ آيا ابتدا آن را مى‏پذيرد، ولى در عمل غير آن مى‏كند؟ ب) چند درصد از خواسته‏هاى شما را اجابت مى‏كند و چند درصد را مخالفت؟ ج) فكر مى‏كنيد علت مخالفت و سرپيچى او چيست؟ آيا ممكن است شما سختگيرى بيش از حد نسبت به او روا داشته باشيد؟ آيا تحريكات ديگران موجب اين مسأله شده است؟ د) براى حل اين مشكل چه اقداماتى كرده‏ايد؟ چه راه حل‏هايى داريد؟ فكر مى‏كنيد چه كسانى مى‏توانند در اين مسأله به شما كمك كنند؟ ر) آيا فكر نمى‏كنيد اين نابفرمانى‏ها منحصر به دوران عقد باشد، يا احتمال مى‏دهيد بعداً نيز ادامه داشته باشد؟ ه) نقش اين مسأله را در آينده زندگى خود چگونه ارزيابى مى‏كنيد؟ و) تا چه اندازه حاضريد در مقابل همسرتان كوتاه بياييد و به او آزادى عمل بيشترى بدهيد؟ داشتن آگاهى كافى نسبت به مسائل فوق هم براى شما و هم براى هر مشاورى كه از او استمداد مى‏جوييد لازم است. بنابراين لازم است براى تصميم‏گيرى آينده نسبت به اين امور مطالعات لازم را انجام داده و در صورت لزوم ما را نيز در جريان بگذاريد. آنچه به طور اجمال در اين جا مى‏توانيم بگوييم آن است كه: به نظر ما فكر طلاق را از سر خود بيرون كرده و با دور افكندن بدبينى‏ها در صورتى كه احساس مى‏كنيد سرپيچى‏هاى فعلى همسر شما مشكل جدى در زندگى آينده نمى‏آفريند، لازم است قدرى كوتاه بياييد و در عين حال از طريق بيان منطقى و با ابراز احساسات گرم و صميمانه در مقابل همسرتان، او را نسبت به خود مطيع‏تر سازيد.

پاسخ : يكى از اهداف ازدواج و نيازهاى فطرى بشر، تناسل و تكثير نسل است به گونه‏اى كه اگر اين هدف از برنامه ازدواج حذف مى‏گرديد، بسيارى از مردم تن به ازدواج نمى‏دادند. از همين رو و به خاطر اين نياز در رواياتى، مردان از ازدواج با زنان نازا منع شده‏اند، البته اين منع به معناى حرمت و يا حتى كراهت ازدواج با آنان نيست؛ بلكه به اين معناست كه اگر طالب فرزند و نسل هستى، نبايستى با زنانى كه نازا هستند، ازدواج كنى، همان گونه كه از نظر ملاك، ازدواج با مردانى كه عقيم هستند نيز همين حكم را دارد. در كتاب شريف «كافى» ، ج 5 ، ص 333 رواياتى در اين زمينه آمده است. البته تعبيرى كه شما در نامه خود نوشته‏ايد (تكّه گليم كنار مسجد) را نيافتيم. براى نمونه پيامبر خدا(ص) به مردى فرمودند: «با زنى كه چه بسا نازيبا ولى ولود است ازدواج كن و با زن نازا اگر چه زيبا باشد ازدواج نكن؛ زيرا من به شما امت در روز قيامت مباهات مى‏كنم. آيا نمى‏دانى كه فرزندان در زير عرش براى پدرانشان استغفار مى‏كنند»؟ اين روايت و امثال آن در حقيقت ارشاد به راه بهتر است، نه اينكه منع شرعى در كار باشد. دليل روشن اين مسأله آن است كه پيامبران الهى، در مواردى با زنان نازا ازدواج كرده‏اند؛ به طور مثال همسر ابراهيم (ساره) نازا بود. همچنين برخى از همسران پيامبر(ص) نيز نازا بوده‏اند؛ در عين حال پيامبران خدا با آنان ازدواج كرده بودند.

پاسخ : ازدواج شما داراى يك سرى خصوصياتى است كه شرايط پديد آمده تابعى از آن خصوصيات است. اولين ويژگى در ازدواج شما آن بوده كه پدر و مادر شما توافقى با موضوع نداشته‏اند. اين خود به طور طبيعى موجب گرديده كه روابط دو خانواده گرم نشود. البته ما نمى‏دانيم كه آيا خانواده شوهر نيز چنين بوده‏اند يا نه؟ در عين حال شما را ملامت نمى‏كنيم؛ زيرا شما خود تصميم گرفته‏ايد و لابد در زمان تصميم گيرى همه شرايط را سنجيده و سپس دانسته اقدام كرده‏ايد. اكنون نيز آمادگى پذيرش مسؤوليت آن و نيز گرفتن تصميم‏هاى لازم را داريد. خواهر عزيز! با توجه به شرايطى كه در خانواده شما وجود داشته و دارد، انتظار اين كه دو خانواده آن گونه كه شما مايليد با يكديگر گرم باشند، انتظارى بى‏مورد است. شما بايد با صبر و حوصله و تدبيرهاى لازم و صحيح، براى آينده برنامه‏ريزى كنيد تا هر دو خانواده به وضعيت مورد نظر شما برسند. از نقطه نظر ديگر، گرچه روابط گرم دو خانواده، عامل تقويت روابط شما و شوهرتان محسوب مى‏شود؛ ولى در حال حاضر بدون آن نيز مى‏توانيد زندگى كنيد. در مورد روابط شما با شوهرتان به نظر مى‏رسد مقدارى گرفتار ذهنيات خود پيش فرض ذهنى باشيد. لذا اين گونه تصور مى‏كنيد كه خانواده شوهر در صدد لطمه زدن به شما هستند. طبيعى است كه با اين تصور و پيش فرض ذهنى هرگاه با شوهرتان برخورد مى‏كنيد، به عنوان يك متهم و كسى كه به اندازه كافى بر عليه شما پر شده است با او رو به رو مى‏شويد. نتيجه اين برخورد آن مى‏شود كه اكنون اتفاق افتاده و حتى تفكر جدايى نيز پيش آمده است. خواهر گرامى! اگر مى‏خواهيد آسوده باشيد، اين ذهنيت‏ها را از خود دور كنيد و بينش خود را درباره زندگى عوض نماييد، حتى اگر مواردى نيز به نظر شما وجود دارد كه ديگران عليه شما و خانواده شما حرف مى‏زنند. اگر شما ستون زندگى و روابط خوب با همسرتان را حفظ كنيد، مطمئن باشيد كه هيچ چيز نمى‏تواند آن را متزلزل سازد. براى آزمايش هم كه شده، مدت شش ماه اين فكر را بر خود غالب كنيد كه نه خانواده شوهر عليه شما حرفى مى‏زنند و نه شوهرتان بدون عذر از شما خبرى نمى‏گيرد و واقعاً به مقتضاى آن عمل كنيد. در اين صورت خواهيد ديد كه محيط نيز به رنگ تفكر شما درخواهد آمد. به گفته برخى از دانشمندان، تفكر و بينش خود را عوض كن، دنيا عوض خواهد شد. به اين نكته نيز توجه داشته باشيد كه ما دادگاه نيستيم كه خواسته باشيم يكى را محكوم كنيم و ديگرى را تبرئه. ممكن است واقعاً عيب و ايرادى در كار شوهر باشد، ولى در حال حاضر مخاطب ما شما هستيد. بنابراين : 1- تفكر خلاف و جدايى را به طور كلى از ذهن خود بيرون كنيد و حرف آن را نيز به ميان نياوريد. 2- زندگى خود را خودتان بسازيد و منتظر آن نباشيد كه ديگران زندگى شما را بسازند. 3- با شوهرتان با مهربانى و ادب و احترام برخورد كنيد. پس از عمل به برنامه‏هاى فوق ما را از نتيجه مطرح سازيد. كتابهاى زير نيز براى مطالعه توصيه مى‏شود : 1- آئين همسردارى، ابراهيم امينى 2- قدرت تفكر، ريچارد مورفى‏

پاسخ : يكى از مشكلاتى كه در بسيارى از خانواده‏ها بروز مى‏كند مشكل اختلاف نظر و سليقه‏ها بين پدر و مادر و فرزندان است. تعلق هر يك از اين طرف به نسل و فرهنگ و زمان خود اقتضائات خاصى را در آنان ايجاد مى‏كند و لذا آنچه را كه مى‏يابند حق دانسته و مى‏خواهند همه نيز بر طبق نظرات آنها عمل نمايند. ترديدى نيست كه مطلق پنداشتن هر يك از دو طرف كارى خطاست. نه پدر را مى‏توان گفت صد در صد درست فكر مى‏كند و نه فرزندان! پس چه بايد كرد. در مورد رفتار به پدر و مادر يك سرى اصول وجود دارد كه حتماً بايد مراعات گردد. از عمل آنها اصل احترام به پدر و مادر و آزار نرساندن به آنان است. اين يك اصل الهى و قرآنى نيز حكم فطرى هر انسان است. پدر و مادرى كه رنج فرزند داشتن را تحمل نموده و ناملايمات آن را به دوش كشيده‏اند، اين استحقاق را دارند كه فرزندان به آنان احترام كنند و موجبات آزارشان را فراهم ننمايند و به ويژه اگر آنان به سن پيرى رسيده باشند. قرآن مجيد مى‏فرمايد: خداوند حكم فرموده كه جز او را نپرستيد و درباره پدر و مادر نيكويى كنيد و اگر هر دو يا يكى از آنها پير و سالخورده شدند، مبادا كلمه‏اى كه رنجيده خاطر شوند بر زبان برانيد و كمترين آزار به آنان نرسانيد و با ايشان به اكرام و احترام سخن گوئيد. V}(اسراء ، آيه 23){V اين واجب‏ترين وظيفه‏اى است كه فرد در قبال پدر و مادر خود دارد. بنابراين نبايستى هيجانات جوانى و خطاهاى احتمالى پدر و مادر موجب بى‏احترامى فرزند نسبت به آنان گرد.. نكته ديگر: به نظر مى‏رسد اختلاف نظرها در خانواده ده شما به حد مشاجره و ايجاد نطاف در بين افراد خانواده منجر شده است، روشن است كه پدر شما به علت كهولت توان لازم را براى ايجاد تغيير در روش و برخورد خود نداشته باشد ولى شما كه جوان و تازه نفس هستيد، حتماً اين توان را داريد كه در روش برخورد با پدر تغييراتى در خود حاصل نماييد تا بتوانيد اعتماد او را به گفته‏هاى جلب كنيد. البته چنين اعتمادى با يكى دو برخورد حاصل نمى‏گردد، بايد مدتى طولانى و با برنامه‏ريزى صحيح و دورى از مشاجره و اختلاف اين مسير را طى نماييد. مطمئن باشيد كه در صورت بروز تغييرات اصولى در رفتار شما، رفتار پدرتان نيز تغيير خواهد كرد. البته در هر صورت شما را به حسن برخورد و عطوفت با پدر و مادر توصيه مى‏كنيم. زيرا بد رفتارى باپدر و مادر و آزار آنان عواقب ناگوارى براى فرزند در پى خواهد داشت. درباره ازدواج، شما مى‏توانيد با تصميم جدى از همين الان براى ازدواج اقدام كنيد و با يافتن فردى مناسب عقد را بخوانيد ولى عروسى و تشكيل خانواده را تا زمان مناسب به تأخير بياندازيد. در اين صورت هم از دغدغه‏هاى فكرى و روحى راحت مى‏شويد و هم اين كه آينده زندگيتان روشن و از مواهب ازدواج و دوران نامزدى نيز بهره خواهيد برد.

پاسخ : قبل از هر چيز از اين كه مشكل خود را با ما درميان گذاشته‏ايد و ما را امين خود دانسته‏ايد متشكريم. اميد است با مدد خداوند بتوانيم با هم فكرى و توصيه‏هاى مناسب مشكل را از سر راه برداريم. تحليل شما از علل ابتلا به خودارضايى كاملاً صحيح و دقيق است. احساس تنهايى و كمبودهاى عاطفى از مهم‏ترين عوامل روى آوردن به خودارضايى است و روشن است كه به دنبال آن در خود فرو رفتن و با خيالات زندگى كردن به وجود مى‏آيد. ولى تفاوت آدمى با موجودات‏ديگر آن است كه آدمى موجودى آگاه است و مى‏تواند با آگاهى‏هاى خود برخلاف اقتضاى شرايط و محيط حركتى متعالى انجام دهد. درست به همان صورت كه شما انجام داده‏ايد و با درك گناه بودن خودارضايى از آن دست كشيده‏ايد. فشارى كه از اين ناحيه بر شما وارد مى‏شود و شما در برابر آن صبر مى‏كنيد تماماً ازعبادات بزرگ است و حتماً نزد خداوند مأجور هستيد. طبيعى است جوانى كه به دليل فشارهاى جنسى و نداشتن راهى مشروع براى ارضاى آن از سر ناچارى دست به كارى مى‏زند گناهش با كسى كه از روى ميل و رغبت و عصيان دست به گناه‏مى‏زند برابر نيست. البته ما نمى‏خواهيم گناه شما را كوچك نشان دهيم ولى شما نيز نبايد آن را بيش از اندازه بزرگ بدانيد؛ بلكه به اندازه واقعى به آن نگاه كنيد. اگر خداوند براى گناهان عقوبتى معين فرموده در مقابل در ده‏ها آيه‏قرآن به تائبان و حتى غيرتائبان وعده رحمت و مغفرت داده است. بنابراين شما نيز در عين اين كه مدتى به گناهى مبتلا بوده‏ايد ولى هرگز كار خود را تمام شده و راه خويش را پايان يافته تلقى نكنيد؛ بلكه: «{/Bلا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اَللَّهِ‏{w8-12w}{I39:53I}/} ؛ ازرحمت خدا مأيوس نبوده و به مغفرت او مطمئن باشيد». احتلام در حالت خواب نيز امرى طبيعى است و هيچ گناهى ندارد. در مورد رطوبت‏هايى كه به هنگام برانگيختگى جنسى از شما خارج مى‏شود و هم چنين رطوبت‏هايى كه به هنگام‏برانگيختگى‏هاى معمول جنسى از زنان خارج مى‏شود منى نيست؛ ولى رطوبت‏هايى كه در اوج لذت جنسى خارج مى‏گردد ممكن است منى باشد كه در اين صورت براى نماز غسل واجب مى‏شود. در مورد گذشته‏ها چون يقين به خروج منى نيست نمازها و روزه‏هاى شما اشكالى ندارد ولى از اين به بعد به جهت مراعات احتياط چنان چه‏در خواب يا بيدارى و در اوج لذت جنسى (ارگاسم) رطوبت خاصى خارج شد غسل كنيد.

پاسخ : سپيد شدن موهاى سر و صورت عارضه‏اى طبيعى است كه با تفاوت‏هايى در همه‏افراد بروز مى‏كند و نوعاً جنبه ارثى دارد. البته در مواردى نيز فشار زياد به مغز و آشفتگى‏هاى فكرى موجب تسريع در سفيد شدن موها مى‏گردد. از ديدگاه پزشكى درمان‏هايى براى اين موضوع وجود دارد كه در اين زمينه بهتر است به پزشك‏متخصص مو مراجعه نماييد. آنچه كه ما مى‏توانيم توصيه كنيم آن است كه : اولاًاز سپيد شدن موهاى خود نگران نباشيد و اگر اين موضوع موجب رنجش شما مى‏گردد مى‏توانيد با استفاده از رنگ مو مشكل را برطرف سازيد. ثانياً سعى كنيد آرامش روحى و روانى خود را باز يافته و عواملى را كه موجب نگرانى و اضطراب‏روحى شما مى‏شود كنترل كنيد. در اين صورت قادر خواهيد بود از سپيد شدن بيشتر موهاى خود جلوگيرى نماييد. براى نيل به اين مقصود توصيه‏هاى زير پيشنهاد مى‏شود: 1- سعى كنيد با مطالعه و تدبير خودشناسى خود را تقويت كنيد؛ زيرا براى‏آرامش روح هيچ چيز مانند ياد خدا و معرفت او كارساز نيست: {/B«أَلا بِذِكْرِ اَللَّهِ تَطْمَئِنُّ اَلْقُلُوبُ»{w8-12w}{I13:28I}/}. 2- به نمازهاى خود و اوقات آن اهميت داده و حتى الامكان سحرخيزى را در برنامه كار خود قرار دهيد. 3- با خداوند راز و نياز فراوان داشته باشيد خصوصاً پس از نماز و نيز در دل شب. و سعى كنيد عقده‏هاى خود رادر پيشگاه او عرضه نماييد. 4- براى همين مشكل خود از خداوند مدد بجوييد او حتماً به شما كمك خواهد كرد. 5- نشاط روحى خود را حفظ كنيد و هرگز در زندگى مأيوس نباشيد و با اميدوارى به خداوند به پيش برويد. 6- اهداف بزرگ ومتعالى براى زندگى خود در نظر بگيريد و با سعى تمام در طلب آن باشيد. 7- كتاب‏هاى زير را مطالعه كنيد : رمز پيروزى مردان بزرگ، جعفر سبحانى پيروزى فكر راز شاد زيستن، مورفى قدرت فكر، مورفى‏