تبیان، دستیار زندگی

پاسخ : توجه داشته باشيد كه اولاً اگر زن هم در حال عادى - غير از عادت ماهيانه - باشد همانطور كه اشاره كرده‏ايد ولو بر تخت بيمارستان و ... بايد نمازش را بخواند ثانياً اين حكم درباره زنان نظير ساير احكام است و به طور قطع حكمتى در آن نهفته است. چرا نماز مسافر شكسته مى‏شود؟ چرا در سفر نبايد روزه گرفت؟ چرا كافر اصلى بعد از اسلام نمازهاى گذشته‏اش قضا ندارد؟ و ... اينها هر كدام از حكمتى برخوردار است. ثانياً توجه داشته باشيد كه دين اسلام دين سمحه سهله است و در صدد سخت‏گيرى و ايجاد و مشقت نبوده است. رابعاً مسئله بيمارى غير منتظره است، چه بسا زن يا مردى در طول عمرشان يا ساليان درازى به طور كلى مريض نشوند ولى مسئله عادت ماهانه زن يك قانون طبيعى است همگانى و دائم است. خامساً به اين نكته نيز توجه كنيد كه در وضع قوانين شرعى و اجتماعى اصولاً رعايت نوع افراد در نوع زمانها و در نوع حالات مى‏شود يعنى موارد استثنائى را نبايد در قانون مدّ نظر گرفت و گرنه هيچ قانونى را نبايد وضع كرد چون بهر حال استثنائى دارد.

پاسخ : مسئله در اجتناب از ضرر بدنى حتى به خويشتن چه رسد به ديگران و اجتناب از اذيت وآزار حيوانات يك چيز است و آنچه در آيه 34 نساء آمده است چيز ديگر است. حال به نكات مطرح شده در اين آيه مى‏پردازيم دقت كنيد: الف) مردها بر زنها جنبه برترى و سرپرستى دارند به دليل برترى كه خدا به آنها بخشيده و به دليل انفاقى كه از اموالشان دارند. باز در اينجا ذهن خود را سراغ موارد استثنائى نبريد شما ملاحظه كنيد كه آيا واقعاً نوع مردها بر زنها چنين مزيتى را ندارند. بله ما هم قبول داريم كه زنهاى قهرمان پرور و مردآفرين روزگار هم داريم در بين زنها شخصيت‏هائى يافت مى‏شوند كه بسيارى از مردها به گرد آنها هم نمى‏رسند. زهراى اطهر كجا و مردان روزگار كجا؟ ولى آيا نوعاً چنين است؟ زنها نوعاً از رقت قلب و عواطف بيشترى نسبت به مردها برخورداريد اگر چه اين كمال است ولى در بسيارى از اوقات جلو عقل و تدبير و آينده‏نگرى را سد مى‏كند. علاوه بر اين در مسائل حياتى احساسات زن‏ها بيش از مردها خودنمائى مى‏كند. به ديگر عبارت مسئله غلبه احساسات بر عقل در مسائل مهم و سرنوشت‏ساز در زنها بيشتر مشاهده مى‏شود تا مردها. همچنانكه مى‏بينيم در امور خشن و دشوارى همچون ميادين نبرد و جنگ يا كارهائى از قبيل رانندگى ماشين‏هاى غول‏پيكر اين مردها هستند كه ازآنها انتظار مى‏رود و در اين گونه موارد كسى از زنها انتظار ندارد. به همان كيفيت كه ساختار طبيعى زن و مرد با هم متفاوت است وظائف آنها نيز نسبت به يكديگر متفاوت است. ب ) ملاحظه بفرمائيد در همين آيه ابتدا از زنهاى شايسته، عفيف و باتقوا تجليل شده است. آنگاه سخن از زنهائى به ميان مى‏آيد كه ناشزه هستند يعنى نافرمانى نموده و از انجام وظائف خويش سر پيچى مى‏كنند. در اينجا قرآن مجيد براى تربيت و تأديب اينگونه زنها چند مرحله قائل شده است: اول نصيحت واندرز. دوم اگر نصيحت مؤثر نيفتاد قهر كردن و دورى نموردن از آنها در خوابگاه. سوم اگر زنى بود كه اوّلا سرپيچى و نافرمانى دارد ثانياً آنقدر نافرمان است كه به هيچ موعظه و نصيحتى نيز رام نمى‏شود و حتى با قهر كردن و دورى در اينجا اسلام فرموده: (واضربوهن) آنها را تنبيه كنيد. حال اين تنيه بايد بررسى شود كه منظور چيست؟ و كميت و كيفيت آن چگونه است؟ مطمئن باشيد كتك‏كارى و ضرب و جرحى كه مردان نالايق و لاابابى نسبت به همسران خود دارند از ديدگاه اسلام مطرود و نامشروع است. اسلام براى چنين رفتار زشتى هرگز مجوزى صادر نكرده است. و اگر ديديد كسى نسبت به كتك‏كارى و رفتار زشت خويش در صدد استناد به اين آيه است مطمئن باشيد كه {/B«فَقَدْ ضَلَّ ضَلالاً بَعِيداً»{w19-22w}{I4:116I}*/} سخت در اشتباه است در اينجا به چند نكته توجه داشته باشيد: 1- «تنبيه بدنى» كه در اين آيه مذكور بدان اشاره شده بايد ملايم و خفيف باشد به گونه‏اى كه موجب مجروح شدن و شكستگى و كبودى بدن نگردد (در حديث آمده است كه اين زدن با چوپ مسواك باشد كه هم كوتاه است و هم باريك). 2- تنبيه بدنى منحصر به اسلام نيست همچنانكه منحصر به اين مورد خاص نيز نيست. در همه جاى دنيا وقتى انسانى به طور مسالمت‏آميز به قانون تن در نداد و نه از طريق سخنرانى و ارشاد و نه حتى جريمه و برخى از محروميت‏ها زير بار نرفت نوبت به خشونت مى‏رسد و از طريق تنبه بدنى وارد مى‏شوند كه حتى تا پاى اعدام هم پيش مى‏رود. آيا در اينجا مى‏شود ايراد گرفت كه وقتى آئين اسلام كوچكترين اذيت وآزاد بدنى را ممنوع ساخته و حتى براى آن ديه تعيين فرموده است. چرا سارق و زانى و ... را محكوم به حد خوردن فرموده و بايد تازيانه بخورند؟! جالب اينجاست كه دنباله آيه مذكور چنين آمده است كه: {A{/Bفَإِنْ أَطَعْنَكُمْ فَلا تَبْغُوا عَلَيْهِنَّ سَبِيلاً{w34-39w}{I4:34I}/}A} اگر زنها از شما - شوهران - اطاعت كردند حق نداريد نسبت به آنها تعدى كنيد و هيچگونه اذيت و آزارى برسانيد. {A{/Bإِنَّ اَللَّهَ كانَ عَلِيًّا كَبِيراً{w40-44w}{I4:34I}/}A} اگر كسى بخواهد از سرپرسى خود سوء استفاده نمايد و آنرا وسيله آزار زيردستان خود قرار دهد به راستى كه خدا برتر و بزرگ است. يعنى در آنصورت سر و كارش با خدائى است كه قدرت قهّار است و بر همه كس غلبه و برترى دارد. (به تفاسير قرآن از جمله تفسير نمونه در ذيل آيه مذكور مراجعه فرمائيد) اين بود نكات چندى كه در جواب اين سؤال بيان شد اگر چه ادعا نمى‏كنيم كه همه آنچه در اين راستا مى‏توان بيان داشت در اين مختصر گنجيده است.

پاسخ : براى جلوگيرى از تماشاى فيلم‏هاى ويدئويى بايد به تدريج و با شگردهاى مختلفى عمل كنيد. الف) سعى كنيد در خلال فيلم، به اثرات زشت و زيانبار اين فيلم‏ها را به نحوى اشاره نماييد و فرصت ارزشمندى را كه از انسان تلف مى‏كند، بدون آنكه نتيجه مثبتى در پى داشته باشد متذكّر گرديد. ب ) فيلم‏هاى سالم و جذاب ديگرى در صورت امكان تهيه و آنها را در معرض قرار دهيد. فيلم‏هاى سينمايى، فيلم‏هاى علمى بسيار شيرين، راز بقا، مناظر تاريخى و طبيعى دلكش و جذابى كه بتدريج ايشان را از فيلم‏هاى مبتذل منصرف سازد. ج ) از حركت حادّ و تند بپرهيزيد؛ زيرا همان طور كه اشاره فرموده‏ايد ممكن است آرامش و نظم زندگى شما را به هم زند. د ) به هر نحو ممكن تلاش كنيد وقت ايشان به گونه‏اى پر شود كه اصولاً مجال ديدن آن فيلم‏ها را نداشته باشد. ه ) اگر فيلم‏ها مضر و خطرناك نيستند، شما هم سخت نگيريد. به هر حال امر به معروف و باز دارى از زشتى‏ها و منكرات، مراتب و شرايطى دارد كه بايد با مدارا و در طول زمان انجام گيرد تا ان‏شاءاللَّه نتايج مثبتى به بار آورد. از اينكه شما را اين گونه مقيّد به دين و مسائل شرعى احساس مى‏كنيم، شادمانيم. در اين شرايط پيوسته بايد خودسازى داشته باشيد و سعى كنيد از طريق مطالعه، مجالست با نيكان و صالحان و استماع سخنرانى‏هاى دينى و ارزشمند، مايه‏هاى دينى خود را تقويت كنيد. در هر صورت مواظب باشيد كه تحت تأثير عملكردهاى ناروا قرار نگيريد و هميشه به بهشت و دوزخ فكر كنيد. سفرهاى زيارتى از قبيل مشهد، عمره و سوريه ان‏شاءاللَّه براى شما و همسرتان مفيد است.

پاسخ : برخى از دستورات را - ولو از روى اجبار هم شده - بايد به اجرا گذاشت و نمى‏توان تنها به عقيده و ميل مردم اكتفا كرد. اگر چنين باشد شما لحظه‏اى فكر كنيد چقدر از مردم حاضرند با ميل و رغبت و از روى اعتقاد از رشوه‏گرفتن و اختلاس اجتناب كنند؟ چقدر حاضرند از شراب و زنا با ميل و رغبت احتراز نمايند؟ چقدر ازمردم حاضرند حتى با ميل و رغبت به جلسات سخنرانى بيايند و در زمينه اين گناهان و تبعات سوء آن توجيه شوند؟ تا سپس آنها را آزاد گذاشت تا در عمل هم با ميل و رغبت وظايف خويش را اجرا كنند. اين موضوع منحصر به كشور ما نيست. در هر كشورى يك سلسله دستوراتى است كه به اجبار آنها را به اجرا مى‏گذارند. شما ملاحظه كنيد در كشورى مثل فرانسه - كه خود را مهد آزادى مى‏شمارند - چگونه به اجبار زن‏ها را وادار به بى‏حجابى مى‏كنند تا به دانشگاه راه يابند! از اين بگذريم ساير وظايف و قوانين را با جريمه‏هاى سنگين و مجازات سخت، به اجرا مى‏گذارند. شايد مطلع باشيد كه «تجاوز به عنف» در اروپا مجازات سخت و شديدى به همراه دارد و به جا هم هست. بنابراين نمى‏توان همه وظايف را انتظار داشت كه مردم با ميل و رغبت خويش انجام دهند. در خاتمه از اينكه سؤالاتى را مطرح كرده‏ايد، سپاسگزاريم. سعى كنيد مطالعات خود را در زمينه دينى، عقيدتى و... بخصوص از اساتيد دروس عمومى و معارف اسلامى بهره بيشترى ببريد.

پاسخ : در اينجا بايد ابتدا منظور از مرجع خاص روشن شود. درباره مرجعيت شرايطى لازم است كه هر كس آن شرايط را دارا باشد، مى‏توان از وى تقليد كرد. الف) اگر مقصود از فرد خاص، شخص جامع الشرايط مى‏باشد، مطلب درستى است و مطابق حكم عقل و عقلا مى‏باشد. زيرا تمام عقلاى عالم در امورى كه نيازمند نوعى تخصص است، به افراد ذى صلاحيت مراجعه كرده و به دستورات آنان عمل مى‏كنند. ب) اگر مقصود از مرجع خاص اين است كه حتى با وجود افراد متعدد صلاحيتدار: لزوماً بايد از يك نفر تبعيت شود، برداشت نادرستى است و چنين چيزى لازم نيست. از همين رو تبعيض در تقليد را تقريباً همه فقها جايز شمرده‏اند، كما اينكه عمل به احتياط بدون تقليد از هيچ مرجعى نيز جايز است.

پاسخ : ابن سينا در مورد عرفان مى‏گويد: عرفان با جداسازى ذات از شواغل آغاز شده و با دست كشيدن از ما سوا (خدا) ادامه يافته و با دست شستن از خويش و رسيدن به مقام جمع - كه جمع صفات حق است - براى ذاتى كه با صدق ارادت پيشرفته و آن گاه، با تخلّق به اخلاق ربوبى به حقيقت واحد رسيده و سپس به كمال مى‏رسد. بديهى است كه عارف در اين زمينه از سير و سلوك و مجاهده با نفس شروع مى‏كند و با علم حضورى و شهودى به حقايق عالم پى مى‏برد. بوعلى سينا در فرق عارف، زاهد و عابد چنين مى‏گويد: كسى كه از سرمايه دنيا و خوشى آن روى گردانده به عنوان «زاهد» شناخته مى‏شود و آنكه بر انجام تكاليف الهى از قبيل نماز و روزه پردازد «عابد» است و آنكه باطن خود را به قصد تابش انوار نور حق از توجه به غير باز دارد به نام «عارف» خوانده مى‏شود و بديهى است كه لازمه عرفان زهد و عبادت نيز هست ولى هر زهد و عبادتى به عرفان نمى‏رسد و عارف اسلامى كسى است كه براى رسيدن به مراحل بالاى عرفان از دستورات خدا و احكام شرع اطاعت مى‏كند و در اثر تزكيه روح و نفس، دل را براى تابش انوار حق آماده مى‏كند. و در مورد پايه گذاران عرفان اسلامى بايد گفت: زمينه عرفان از همان صدر اسلام در بين صحابه وجود داشته گر چه آنها رسماً اسم و عنوان عارف را نداشته‏اند اما در حقيقت افرادى همچون سلمان فارسى مقداد، ابوذر و اويس قرنى به مراحل بالايى از عرفان و حقيقت دست يافته بودند كه شايد بسيارى از مدعيان عرفان از آن حقايق محروم باشند. ولى تكوين و تكميل عرفان نظرى تقريباً از اواخر قرن اول و اوايل قرن دوم هجرى شروع شده كه از شخصيت‏هاى اوليه آن مى‏توان از رابعه عدويه (م 135)، شفيق بلخى (م 194) و معروف كرخى (م 200) نام برد و در دوران بعد كه عرفان نظرى به مراحل رشد و تكامل خود مى‏رسد، از افرادى همچون بايزيد بسطامى (م 261) و جنيد بغدادى (م 279) و شبلى (م 334) مى‏توان سخن به ميان آورد. تا اينكه عرفان عملى با آثار خواجه عبداللَّه انصارى به نام منازل السائرين نظم و كمال نهايى را پيدا كرد و پس از آن به وسيله ابن فارض (م 632) و پس از آن به دست ابن عربى (م 638) به اوج شكوفايى خود رسيد و او بزرگ‏ترين اثر خود را به نام «فتوحات مكيه» و چند اثر ديگر در اصول و قواعد عرفان عملى و نظرى، به رشته تحرير در آورد.

پاسخ : در جواب پرسش شما، به نكاتى چند اشاره مى‏شود: الف) اولاً شايسته است به عنوان كتاب استاد جعفرى دقت بفرماييد «تفسير و نقد و تحليل مثنوى جلال الدين محمد مولوى». بنابر اين ايشان تنها به شرح اشعار مولوى بسنده نفرموده‏اند. ثانياً فراموش نكنيم كه پيامبر اكرم(ص) و اسوه شرح صدر و صدارت فرمودند: {Hالحكمة ضالة المؤمن فحيث وجدها فهواحق بهاH}{M؛ حكمت و معارف، گمشده مؤمن است كه هر كجا [و از هر منبعى ]آن را يافت، احق و سزاوارتر به آن است‏M} {V(ميزان الحكمة، ج 2، ص 492)V}. بنابر اين شرح و نقد نوشتن بر كتابى كه انصافاً از معارف گوناگون اخلاقى، فلسفى، هنرى، عرفانى و عقيدتى برخوردار است نه تنها كار غلطى نيست كه بسيار به جا و پسنديده است. از اين گذشته مى‏بينيم كه ايشان بر نهج‏البلاغه نيز شرح مى‏نويسد و اصولاً كار يك استاد تحقيق، شرح و بررسى‏هاى علمى و پژوهشى است. اما ارادت دانشمندى نظير آقاى جعفرى به شخصيتى نظير مولوى دليل آن نيست كه همه ديدگاه‏هاى او را پسنديده باشد؛ بلكه در بعد كمالات به ايشان با ديده احترام مى‏نگرد و در بعد نقايص به مطالب ايشان نقدزده و انتقاد مى‏كند و نظير اين نكته را در تاريخ فراوان داريم. در حالات امام صادق(ع) آمده است كه به اطبا ولو غير مسلمان احترام ويژه مى‏گذاشتند. سيد رضى آن اديب نامور و گردآورنده نهج‏البلاغه، به ابو اسحاق صابى كه مردى اديب و شاعر و نويسنده بود، با كمال احترام برخورد مى‏كند و وقتى از دنيا مى‏رود قصيده‏اى در رثاى او - كه بس عالى و غم‏انگيز است - مى‏سرايد. بيت اول آن كه به صورت ضرب‏المثل درآمده چنين است: {Sارأيت من حملوا على الاعواد# اعلمت كيف خباضياء النادى‏S} يعنى به من بگوييد كه چه كسى را بر اين چوب‏ها (تابوت) حمل مى‏كنند؟ آيا مى‏دانيد چگونه چراغ محفل ما خاموش شد؟ و عجيب‏تر اينكه هر وقت سيد رضى از كنار قبر ابو اسحاق عبور مى‏كرد، پياده مى‏شد و تا پياده ازبرابر مدفن او نمى‏گذشت، سوار نمى‏شد. وقتى به سيد رضى خرده گرفتند، در جواب فرمود: من به كمالات و علم او احترام مى‏گذارم نه به بدن ايشان V}(براى تفصيل بيشتر به كتاب مردان علم در ميدان علم، ج 2، ص 164 - 166 مراجعه فرماييد){V و هم چنين احترامى كه بزرگان و شخصيت‏هاى ما براى محى‏الدّين عربى قائلند نيز حائز اهميت است. محى‏الدين پدر عرفان لقب گرفته است. او نسبت به مقام شامخ على(ع) چه در فصوص‏الحكم و چه در فتوحات مكيّه احترام بسيار قائل است؛ ولى به هر حال سنى است. اين اصل از افتخارات اسلام و به خصوص ما شيعيان است كه بين عالم و جاهل ولو غير مسلمان باشد فرق مى‏گذاريم. حال چه رسد كه مسلمان باشد و سنى مذهب. ب ) بنابر اين جواب سؤالات بعدى شما در اين زمينه نيز روشن مى‏شود. تشيع يك «اعتقاد» است و صرفاً يك بحث تاريخى نيست؛ لكن ما علم و حكمت و عرفان را از هر طريق ممكن كسب خواهيم كرد و مادامى كه به اساس اعتقادى ما لطمه نزند، از مطالب آنان استفاده خواهيم نمود. ج ) مسأله شيعه نبودن مولوى در عين شيفتگى‏اش نسبت به حضرت على(ع) مختص ايشان نيست. افراد بسيار ديگرى داريم كه در عين سنى بودن به حضرت على(ع) عشق مى‏ورزيدند، نظير ابن ابى‏الحديد معتزلى شارح نهج‏البلاغه. حتى افرادى با مرام مسيحيت، شيفته و شيداى حضرت على(ع) بوده‏اند؛ نظير دكتر جرج جرداق لبنانى صاحب كتاب «صوت العدالة الانسانية». آنها حضرت على(ع) را به عنوان يك شخصيت علمى و برجسته به ديده تحسين و احترام بسيار مى‏نگرند، ولى آن گونه كه ما به ولايت آن حضرت و فرزندان او معتقد هستيم در ظاهر گرايش ندارند. اين كه گفته مى‏شود به ظاهر چون برخى احتمال مى‏دهند كه بعضى از اين افراد نظير مولوى يا فخر رازى و حتى ابواسحاق صابى شيعه شده باشند، ولى به خاطر مصالحى آن را كتمان مى‏كرده‏اند. به هر حال اگر منصفانه قضاوت كنيم، نه مى‏توان از كمالات آنها به خاطر سنى يا غير مسلمان بودن چشم‏پوشى كرد و نه به خاطر واجد آن كمالات بودن مى‏توان آنها را از اين نقص مبرّا داشت. د ) اما تداوم بحث شيعه و سنى اين هم تازگى ندارد. مسأله‏اى است كه هم بين طرفداران اديان مختلف مطرح است و هم بين ملل و نحل در يك دين. شما حتماً از فرقه‏هاى مختلف مسيحيت با اطلاعيد و حتى از فرق مختلف اسلامى در بين شيعه و سنى. اين اختلافات كه بعد از ساليان دراز و بحث‏هاى بسيار هنوز حل نشده و وحدتى حاصل نگشته است. حال چرا به توافق نمى‏رسند؟ براى اين كار مى‏توان علل متعددى را برشمرد: يك) تعصب‏هاى بى‏جا لااقل در بين بسيارى از آنها. دو) عدم اطلاع كافى از مرام حق و به ديگر عبارت كج فهمى. سه) دين زدايى سياست‏هاى حاكم. چهار) هوا و هوس سردمداران هر دين و مذهبى؛ براى اين كه موقعيت خويش را از دست ندهند. قرآن مجيد به برخى از اين انگيزه در بين علماى يهود و نصارا اشاره فرموده است و آن را علت اصلى نپذيرفتن ديانت اسلام مى‏شمارد. پنج) به نظر مى‏رسد كه گاهى عوامل جغرافيايى نيز دخالت داشته باشد؛ مثلاً دورى شهرها و كشورها از يكديگر و در نتيجه عدم توان و دسترسى افراد خبير و آگاه در افشاگرى و روشنگرى جوامع مختلف در مناطق، كشورها و قاره‏هاى گوناگون. ه ) «پلوراليسم دينى» به معناى حقانيت همه اديان از ديدگاه اسلام و قرآن مطرود است و هرگز پذيرفتنى نيست و گرنه {H{/Bإِنَّ اَلدِّينَ عِنْدَ اَللَّهِ اَلْإِسْلامُ‏{w1-5w}{I3:19I}/}H} معنا نداشت. در اين صورت حقانيت نيز معناى خود را از دست خواهد داد؛ زيرا بعضى از اديان از نظر بسيارى از مسائل اعتقادى با برخى ديگر در تضاد هستند.بنابر اين چگونه ممكن است طرفدار «پلوراليسم» شده و آزادى در انتخاب دين و پذيرش همه آنها را ملتزم شويم V}(البته اين يكى از معانى پلوراليزم دينى است و معانى ديگرى نيز براى آن گفته شده كه شايسته است براى توضيح بيشتر و ساير معانى به فصلنامه نقد 4، ص 334 مراجعه فرماييد){V. آنچه در اين زمينه بيان شد درباه مذاهب گوناگون يك دين نيز مصداق مى‏يابد؛ يعنى، نمى‏توان در اسلام به آزادى مذاهب تن در دهيم و بگوييم حقايق كثيرند و هر كسى هر چه فهيمد همان حق است. اين ديدگاه قهراً با تناقض روبه روست. چون يا حضرت على(ع) امام بر حق هست يا نيست. يا ائمه هدى(ع) اوصياى حق نبى اكرم(ص) هستند يا نيستند و... .

پاسخ : مسئله شيعه نبودن مولوى در عين شيفتگى‏اش نسبت به على(ع) مختص ايشان نيست. افراد بسيار ديگرى داريم كه در عين سنى بودن به على(ع) عشق مى‏ورزند، نظير ابن ابى‏الحديد معتزلى شارح نهج‏البلاغه. حتى افرادى با مرام مسيحيت، شيفته و شيداى على هستند، نظير دكتر جرج جرداق لبنانى صاحب كتاب »صوت العداله الانسانيه«. آنها على(ع) را به عنوان يك شخصيت علمى و برجسته به ديده‏ء تحسين و احترام بسيار مى‏نگرند ولى آن گونه كه ما به ولايت آن حضرت و فرزندان او معتقد هستيم در ظاهر گرايش ندارند. اين كه گفته مى‏شود به ظاهر چون برخى احتمال مى‏دهند كه بعضى از اين افراد نظير مولوى يا فخر رازى و حتى ابواسحاق صابى شيعه شده باشند، ولى به خاطر مصالحى آن را كتمان مى‏كردند. به هر حال اگر منصفانه قضاوت كنيم نه مى‏توان از كمالات آنها به خاطر سنى يا غير مسلمان بودن چشم‏پوشى كرد و نه به خاطر واجد آن كمالات بودن مى‏توان آنها را از نقص مبرأ داشت.

پاسخ : در نامه خود چند موضوع مطرح شده كه خلاصه آن چنين است: 1 - عصبى و آسيب‏پذير بودن از نظر روحى. 2 - مشكل ارتباط و معاشرت با دوستان. اين دو مشكل با يكديگر ارتباطى عميق دارند. زيرا عصبى بودن موجب از دست دادن بردبارى مى‏شود و همين امر عكس‏العمل‏هايى را در رفتار شما ايجاد نموده وعملاً موجبات آزردگى دوستانتان را فراهم مى‏آورد. البته نه اينكه تمام تقصيرها بر گردن شما باشد ولى رفتار شما به عنوان عاملى كارساز در اين صحنه عمل مى‏كند. بررسى ريشه رفتارهاى به اصطلاح عصبى شما نيازمند بررسى‏هاى دقيق و روانكاوانه است كه مجالى ديگر مى‏طلبد. در هر صورت كم يا زياد اين عنصر حضور دارد و شما به آن آگاه هستند. اين آگاهى بلندترين گام براى حل مشكل است. شما اكنون كه به اين موضوع پى برده و در صدد علاج آن هستيد مقدمه اصلى را فراهم نموده و تنها عزم و همت مى‏خواهد تا بتوانيد بر خود فائق آييد. براى آن كه بتوانيد خود را كنترل نماييد چند برنامه به شما پيشنهاد مى‏شود: الف) برنامه محاسبه و بررسى رفتارهاى خود؛ براى اين منظور دفترى را اختصاص داده و براى هر هفته برگه‏اى را تنظيم نماييد. مقابل هر روز دفعات عصبى شدن را يادداشت نماييد. هر شب در جاى خلوتى به بررسى رفتار آن روز بپردازيد و در صورتى كه عصبانيت شما بى‏مورد بوده است خود را ملامت كنيد. و براى مواردى كه موفق بوده‏ايد به خود تبريك بگوييد. اين برنامه را يك هفته عملى كرده و هر روز سعى كنيد تعداد دفعات را كاهش دهيد. در هفته دوم نيز همين برنامه را تكرار و در پايان هفته نتيجه را مقايسه نماييد. اين برنامه را به مدت يك الى دو ماه ادامه داه تا كنترل نفس در دست خودتان قرار گرفته و ملكه شما گردد. در اين صورت ريشه‏هاى اين رفتار در وجود شما ضعيف خواهد شد. ب ) هر شب موقع خوابيدن و در حال آرامش بدن اين جملات را آهسته با خود زمزمه كنيد: من قادر هستم كه مهار نفس خويش را در دست داشته باشم و عصبى نشوم خداوند به من كمك خواهد كد تا نه تنها عصبى نباشم بلكه فردى منطقى و شاد باشم. ج ) شخصى و يا اشخاصى را كه از نظر شما رفتارى مناسب دارند و عصبى نيستند در نظر بگيريد و همواره رفتار او را نزد خود مجسم سازيد. كم‏كم شخصيت شما نيز به همان شكل در خواهد آمد. د ) كتابهاى اخلاقى را مطالعه نماييد مانند: 1 - معراج السعادة، ملا احمد نراقى 2 - قدرت تفكر، مورفى 3 - گام‏هاى نخست در اخلاق عملى، مهدوى كنى‏

پاسخ : دغدعه شما براى نظارت و كنترل نفس خويش، خصلتى ستودنى و نعمتى بزرگ است. البته اين را بدان جهت نگفتيم كه شما را معذور كنيم؛ بلكه واقعيت آن است كه برخى به كلى از نفس خود غافل مى‏شوند و آن را به فراموشى مى‏سپارند. ولى برخى نيز اين توفيق را مى‏يابند كه اگر چه لغزش‏هايى دارند ولى همواره از طرف نفس خويش نگران و در جدال و كشمكش با آن هستند. گاهى كسى دشمنى در خانه ويا بيمارى در اندام خود دارد ولى از آن مطلع نيست و لذا اقدامى براى دفع آن نمى‏كند. اين خطرناك ترين نوع دشمن و زيانبارترين نوع بيمارى است. جمله‏اى را به حضرت مسيح(ع) نسبت مى‏دهند كه فرموده است: بيمار كسى نيست كه از دردى رنج مى‏برد، بيمار حقيقى آن است كه بيمار است ولى خود را سالم مى‏پندارد. بنابر اين دغدغه و نگرانى را در خود حفظ و تقويت كنيد، اگر چه نگرانى‏ها براى انسان مفيد نيستند، ولى اين نوع نگرانى سود محض است. ترديدى نيست كه غريزه جنسى در شما بسيار نيرومند است و از همين رو با اندك چيزى عكس العمل نشان مى‏دهد. چاره قطعى و حتمى براى شما ازدواج است. بنابر اين براى اين كار مصمم شويد و از خداوند براى انجام آن مدد بگيريد. او حتماً راه را به شما خواهد نماياند. شما از حالات خود با عنوان بيمارى ياد كرده‏ايد، ولى بايد بدانيد بيمار نيستيد، بلكه صرفاً غريزه جنسى نيرومندى داريد. ممكن است رفتارهاى دوران اوايل بلوغ در تقويت اين انگيزه، و نيز بروز برخى از عادات، تأثير داشته باشد ولى به هر صورت واقعيت آن است كه اين انگيزه فعلاً در شما به صورت نيرومندى وجود دارد، و راه حل آن نيز ازدواج است و بس. ولى تا تحقق آن چه بايد كرد؟ شما تجربه‏اى موفق در نامه خود ذكر كرده‏ايد. برخورد شما با دوستى نورانى، يقيناً تأثير شگرفى بر رفتار شما و اصلاح آن داشته است. حال براى آن كه بتوانيد تا زمان ازدواج كنترل خود را داشته باشيد، بايد از همين تجربه سود ببريد؛ بنابراين : 1- با دوستان پاك و با تقوا رفاقت كنيد. 2 - از دوستانى كه حريم حدود الهى را مى‏شكنند به شدت پرهيز كنيد. 3- در مجالس دعا و محافل موعظه و نماز جماعت شركت كنيد. 4- پرخورى و نيز از خوردن غذاهاى چرب و پرانرژى و تحريك كننده پرهيز كنيد. 5- حتى الامكان در جاى گرم نخوابيد. 6- از لباس‏هاى خشن و گشاد استفاده كنيد. 7- از مشاهده صحنه‏هاى مهيج و تحريك كننده دورى كنيد. 8- ورزش را در برنامه منظم و روزانه خود قرار دهيد. 9- سعى كنيد هيچ گاه تنها نشويد. 10- با آب سرد در فصول مناسب استحمام كنيد. 11- برنامه منظم مطالعاتى براى خود قرار دهيد و سعى كنيد فرصت‏هاى خود را با تفكر و مطالعه مناسب پر كنيد. 12- هفته‏اى يكى دو روز، روزه بگيريد. 13- سوره يوسف را زياد بخوانيد و در آن تدبّر كنيد. باز هم تأكيد مى‏كنيم از همين الان براى ازدواج تصميم بگيريد و چنانچه نيت شما براى خدا و پرهيز از گناه باشد، قطعاً خداوند مدد كار شما خواهد بود. {A{/Bوَ اَلَّذِينَ جاهَدُوا فِينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا{w1-6w}{I29:69I}/}A}