تبیان، دستیار زندگی

پاسخ : دوست عزيز! زندگى معركه و ميدان كارزارى است كه در آن همواره انسان با انواع و اقسام ناملايمات دست و پنجه نرم مى‏كند و در كوره سختيها و دشواريها گداخته مى‏شود تا شايد بتواند زندگى را تا حدى به شكل مطلوب قالب‏بندى نموده و به آن صبغه مورد نظر را ببخشد. P}زندگى جنگ است، جانا بهر جنگ آماده شو{E} نيست هنگام تأمل بى‏درنگ آماده شو{P در اين پيكار دائمى خوشيها و ناخوشيها، كامرواييها و ناكاميها، لذتها و دردها، پيروزيها و شكست‏ها چون تار و پود درهم تنيده و از يكديگر جدايى ندارند، البته در مواردى شادكاميها نمايان‏تر و افزون‏تر است و در مواردى نيز ناكاميها و رنجها، ليكن آنچه مهم است داشتن درك و شناخت صحيح از مشكلات و چگونگى برخورد با آنها و نيز چگونگى توجه و عنايات الهى در اين رابطه است. الف) در برخورد با مشكلات در درجه اول انسان بايد به گونه‏اى از نظر روحى خود را تقويت كند كه آماده استقبال از هر دشوارى باشد و از ناملايمات زندگى همچون كامروايى‏هايش استقبال نموده و آنها را عامل بدبختى و رنج و اندوه به حساب نياورد، برخورد انفعالى و حسرت‏بار در برخورد با مشكلات زندگى انسان را به سرعت از پاى در مى‏آورد و دنيا را چون سياهچالى سرد و تاريك مى‏نماياند، چنين روشى انسان را از همه‏جا و همه چيز مأيوس ساخته و همه روزنه‏هاى اميد را به روى او مى‏بندد و از جنبش و تحرك در مسير بهسازى وضع خويش باز مى‏دارد. برعكس برخورد فعال در برابر مشكلات، اراده انسان را نيرومند و پولادين مى‏سازد، به انسان نشاط و قوت فكرى و جسمى مى‏بخشد و در پناه آن مى‏تواند بر امواج سهمناك مشكلات شنا كند و طوفان‏هاى مرگبار را با قدرت هرچه تمام‏تر درنوردد تا به ساحل نجات و پيروزى باريابد. بنابر اين هر اندازه مشكلات شما افزون باشد مطمئن باشيد كه با اراده و روحيه قوى به راحتى مى‏توانيد بر آنها فايق آييد و بر همه ناملايمات لبخند زنيد. يكى از دستورات بسيار عالى و سازنده اسلام اين است كه در مسايل زندگى خود هماره به زيردست و تهيدست‏تر از خود و كسانى كه در رنج و فشار بيشترى هستند بنگريد، اين مسأله از نظر روانى بسيارى از فشارهاى ناشى از برخورد با مشكلات را كاهش مى‏دهد و راه تحمل آنها را هموار مى‏سازد، نعمتهايى را كه خداوند بزرگ به انسان ارزانى داشته و ديگرى از آنها محروم است را به خاطر مى‏آورد و انسان را شكرگزار نعمتهاى حق تعالى و راضى به مشيت او مى‏سازد. برعكس اگر انسان همواره به كسانى نظر افكند كه در نظر وى زندگى بهترى دارند، رنج و ناراحتى‏اش افزون مى‏شود و در خود احساس كمبود مى‏كند، درنتيجه زندگى برايش سرد و تاريك شده و همه را خوشبخت و خود را تيره بخت مى‏بيند، درحاليكه چه بسا پشت پرده ظاهرى خوشبختى ديگران هزارگونه تيره‏بختى نهفته و آن سوى نگون‏بختى ظاهر خويش سفيد بختى و سعادت مكنون و مبطون است. مطمئن باشيد بسيارى هستند كه در وضعيتى بسيار اسفناك‏تر از شما زندگى مى‏كنند و چنان با مشكلات دست و پنجه نرم مى‏كنند كه گويى قهرمان بزرگ مصاف با دشوارترين صحنه‏هاى زندگى‏اند و در عين حال همواره در پيشگاه خداوند پيشانى شكر به خاك مى‏سايند، چنانكه گويى خداوند سراسر زندگى آنان را غرق در نعمت و خوشبختى نموده است. ب ) نكته ديگرى كه بايد بدان توجه داشت اين است كه اساساً سعادت و خوشبختى غير از خوشيهاى گذران چند روزه دنيا و رسيدن به آرزوها و آمال دنيايى است، بسيارى در اين جهان كامروا و كامياب زيستند اما چون چشم از جهان فرو بستند و به سراى جاودان پا نهادند همه تيره بختيهايى كه هرگز انديشه آن را نمى‏كردند به سويشان روى آورد و چون فرشته مرگ صاعقه‏وار بر سرشان فرود آمد به خوبى دريافتند كه اين چند صباح هيچ بود و پوچ و زندگى حقيقى همان سراى جاويد آخرت است چنانكه قرآن فرموده: {A{/Bوَ إِنَّ اَلدَّارَ اَلْآخِرَةَ لَهِيَ اَلْحَيَوانُ‏{w10-15w}{I29:64I}/}A} و در آن تنها مايه سعادت اعمال و كردار نيك و خداپسندانه است كه دستشان از آن تهى است. آنگاه با حسرت و اندوه فراوان بايد همه چيز را رها كنند و تا ابد در هلاك و خسران و نگون بختى بسوزند و بسازند، در مقابل كسانى در اين چند روزه دنيا براى رضاى خدا مشكلات را تحمل مى‏كنند و چون چشم به سوى جهان ابديت مى‏گشايند با بشارتهاى ملايك آسمان روبرو مى‏شوند و در برابر چند روزى تحمل دشواريها پاداشى جاودان و سرمدى مى‏بينند، چنان كه اميرالمؤمنين(ع) فرمودند: {Hصبروا اياماً قصيره اعقبتهم راحة طويلةH}. بنابر اين اگر شما براى رضاى خداوند اين مشكلات را تحمل نموده و دربرابر آنها صبر و پايدارى مى‏ورزيد، نه تنها نبايد نگران باشيد، بلكه بايد به شما تبريك گفت كه از آزمايش بزرگ الهى سرافراز بيرون آمده و در برابر هر ناخوشى، خداوند نعمتى به شما خواهد داد كه آرزو مى‏كنيد اى كاش مشكلات بيشترى را تحمل مى‏كردم و اى كاش شكر و بردبارى افزونترى مى‏ورزيدم تا پاداش بيشترى نيز دريافت مى‏داشتم.

پاسخ : آنچه درباره روابط نادرست در بين... نوشته‏ايد و عواملى كه براى آن ذكر كرده‏ايد، متأسفانه حقايقى انكارناپذيرند. علاج قطعى اين گرفتارى در ازدواج است كه آن نيز بنا به دلايل خاص اجتماعى، اقتصادى و فرهنگى، تبديل به كارى دشوار و دست نايافتنى شده است. اكنون بايد بيش از هر چيز، بر تشويق به ازدواج آسان همت گذاشت و موانع فكرى و فرهنگى را از سر راه آن برداشت. راه‏كارهاى ديگر عبارت است از: 1- بيان حرمت مباشرت با هم‏جنس براى ارضاى غريزه از طريق آيات و روايات در جزوه‏اى مناسب، 2- گذاشتن درس اخلاق در خوابگاه‏ها و گرايش دادن آنان به تقوا و پرهيزكارى، 3- بيان عوارض نامطلوب روحى و جسمى اين كار در جزوات مناسب تحت عنوان‏هايى غير صريح (به ويژه با استفاده از نظرات كارشناسان)، 4- ارائه توصيه‏هاى لازم براى كنترل نفس و كاستن از نيروى جنسى. براى نمونه توصيه‏هاى زير در اين زمينه مى‏تواند كارگشا باشد: - سعى و كوشش در انجام وظايف و واجبات دينى، - خواندن نماز با حضور قلب و در اول وقت، - گرفتن روزه مستحبى به ويژه دوشنبه و پنجشنبه هر هفته، - تلاوت قرآن به ويژه بعد از نماز صبح، - تأمل و انديشه در آيات قرآن، - حتى المقدور سعى در خواندن نماز شب، - سحر خيزى، - شركت در ورزش‏هاى فردى و دسته جمعى، - تنظيم برنامه براى تمام شبانه روز و پر كردن اوقات فراغت با برنامه‏هاى صحيح و سودمند، - شركت در فعاليت‏هاى مذهبى و اجتماعى، - پرهيز از نگاه نامشروع، امام صادق(ع) فرمود: «نگاه پس از نگاه، در دل بيننده شهوت را مى‏انگيزاند» و باز فرمود: «نگاه، تيرى از تيرهاى شيطان است، چه بسا نگاهى كه اندوه‏هاى دراز در پى دارد»، (وسائل الشيعه ، ج 14 ، ص 138 و 139). - عدم معاشرت و دوستى با افراد منحرف و فاسد، - انتخاب دوستان مؤمن و سالم، - به ياد خدا بودن در همه اوقات، - كنترل افكار و نينديشيدن به صحنه‏هاى شهوت‏انگيز، - پرهيز از پرخورى و نيز از خوردن غذاهاى چرب و پرانرژى و تحريك كننده، - حتى الامكان نخوابيدن در جاى گرم، - دورى كردن از مشاهده صحنه‏هاى مهيج و تحريك كننده، - سعى در عدم تنهايى، - استحمام با آب سرد در فصول مناسب، - برنامه منظم مطالعاتى براى خود قرار دادن و فرصت‏هاى خود را با تفكر و مطالعه مناسب پر كردن، در هر صورت كار آگاهى بخشى را بايستى انجام داد؛ مسلماً داراى تأثير خواهد بود.

پاسخ : رواياتى كه اشاره كرده‏ايد، مورد توجه فقها بوده است؛ ليكن اين روايات نمى‏تواند ملاك عمل قرار گيرد؛ زيرا: 1- برخى از راويان اين احاديث ضعيف بوده و توثيق ندارند (مانند محمد بن سنان، معاذبن كثير و...). 2- برخى از راويان اين احاديث اشخاص موثقى هستند ولى روايات صحيح و سقيم نقل مى‏كنند (مانند حذيفة بن منصور). 3- برخى از اين روايات دلالت بر اين كه هميشه ماه رمضان سى روز است ندارد (مانند روايت شعيب). 4- اين روايات داراى معارض مى‏باشند. در وسائل الشيعه (جلد 10) بابى تحت عنوان «باب جواز كون شهر رمضان تسعه و عشرين يوماً...» وجود دارد كه در آن روايات بسيارى مبنى بر امكان 29 روز بودن ماه رمضان جمع شده است. 5- در برخى از روايات ملاك آغاز صيام و افطار در عيد، رؤيت هلال ذكر شده است. از اين روايات مى‏فهميم كه ملاك عدد ايام نيست.

پاسخ : داشتن دوستان فراوان اشكالى ندارد؛ چون در ارتباطات يكى از كليدهاى موفقيت است؛ مشروط بر آن كه اين دوستان و دوستى‏ها آدمى را در مسير كمال قرار دهد. {Sهم‏نشين تو از تو، به بايد# تا تو را عقل و دين بيفزايدS} دوستى‏ها همانند شمشير دولب است: يك سوى آن پيشرفت و سعادت است و سوى ديگر آن تباهى و بدبختى و در اين جا است كه دوستان ناباب اثر خود را مى‏گذارند و... . اگر به بررسى علل انحراف و بدبختى‏ها بپردازيم خواهيم ديد كه دوستان ناباب، از جمله مؤثرترين عوامل در اين زمينه بوده‏اند. بنابراين بايد به هوش بود و نقض موثر دوستى‏ها را در جهت‏گيرى زندگى فراموش نكرد. قرآن مجيد در اين زمينه فرموده است: «روزى كه مردم ظالم دست حسرت به دندان گرفته و گويند: اى كاش! من در دنيا با پيامبر(ص) راه دوستى در پيش مى‏گرفتم. واى بر من! اى كاش فلان شخص را دوست نمى‏گرفتم كه رفاقت با او مرا از ياد خدا بازداشت». آرى دوستى با شيطان، براى انسان مايه خذلان و گمراهى است.

پاسخ : مخالفان و يا منتقدان نظام، بر چند دسته‏اند: برخى به خاطر بى‏دينى با نظام مخالف‏اند و برخى ديگر نيز با وجود آن كه از زمره متدينين هستند، نسبت به نظام ديدگاه خاصى دارند. اين گروه نيز يكسان نيستند؛ برخى به خاطر ديدگاه‏هاى خاص خود مسأله‏دار هستند كه در اين موارد بايستى با ريشه‏يابى، علت را دريافت و با منطق و حسن برخورد، سعى در رفع شبهه از اذهان آنان نمود و در برخى از موارد نيز با قبول اشكالات، از كليت نظام و اهداف و خدمات آن دفاع كرد. اگر احتمال مى‏دهيد كه امر به معروف و نهى از منكر در وى تأثير داشته باشد، لازم است كه وى را ارشاد نماييد، ولى اگر اميدى به اصلاح نداريد و ترس داشته باشيد كه رفت و آمد و همنشينى با ايشان در اخلاق و رفتار شما تأثير سوء داشته باشد، سزاوار است كه از ادامه مجالست و همنشينى با وى خوددارى كنيد. صحبت‏هاى بى‏جا نيز گر چه چيز لغوى است، ولى تا وقتى كه همراه با غيبت، دروغ، توهين، تمسخر و فحش نباشد حرام نيست.

پاسخ : براى تحصيل شجاعت، توجه به توصيه‏هاى زير مفيد است: - شناخت ارزش شجاعت و ضد ارزش بودن ترس، - درك معناى درست از شجاعت (چون برخى شجاعت را صرفاً در برخورد و مقابله خلاصه مى‏كنند حال آن كه در برخى موارد فرو بردن خشم شجاعت است)، - همنشينى با افراد شجاع و دورى از افراد ترسو و دون همت، - مطالعه احوال بزرگان تاريخ و تأمل در خلق و خوى آنها، -تمرين شجاعت؛ به اين معنا كه در جاى خود تصميم خويش را عملى كنيم، مثلاً اگر كسى كار خلافى انجام مى‏دهد بدون واهمه به او تذكر دهيم و يا در برابر عوامل ترس برخلاف جهت آن عمل كنيم. على(ع) فرموده است: زمانى كه از چيزى ترسان شدى خود را در آن بيفكن. ضمناً مطالعه كتب اخلاقى مانند: «معراج السعاده» و «نقطه‏هاى آغاز در اخلاق عملى» در اين زمينه مفيد است.

پاسخ : با تشكر از اينكه مسائل خود را با ما درميان گذاشته‏ايد و ضمن تبريك به شما بدان جهت كه توانسته‏ايد در شرايطى دشوار و طاقت‏فرسا به تحصيلات عاليه بپردازيد. شما و خانواده‏اتان، در شرايطى دشوار بوده و هستيد، ليكن مى‏دانيم بسيارى از بزرگان تاريخ، در زمينه‏هاى مختلف علمى، هنرى و... در شرايط دشوار و سخت قرار داشته‏اند. درست است كه شما رنج مى‏بريد وملالت مى‏كشيد، ولى همين سختى‏هاست كه شخصيت آدمى را پرورش و همت‏هاى بلند را شكل مى‏دهد. شرايطى كه شما در آن قرار گرفته‏ايد، بهترين انگيزه براى تلاش بيشتر و كوشش جدى تر شماست. بحمدالله مسير شما مشخص است. بسيارى از افراد با داشتن بهترين امكانات، از موقعيت شما برخوردار نيستند، اين مشكلات مى‏تواند احساسات انسانى و روح رأفت و رحمت نسبت به بينوايان و بيچارگان را در شما پرورش دهد، تا انشاءالله در آينده بتوانيد از آنان دستگيرى كنيد و درد آنها را حس نماييد. آرى روى پاى خود بايستيد و به مشكلات خود افتخار كنيد. چرا كه شما با چنين زمينه‏هايى به اين جا رسيده‏ايد. عزت خود را حفظ كنيد. و احساس كمبود و كوچكى نكنيد. آيا شما ارزش داريد يا آن كس كه با وجود شرايط نسبتا خوب و آماده براى تحصيل، هميشه بهانه مى‏گيرد و به جاى استفاده از شرايط در مقابل خدا و خلق خدا ناسپاس است؟ اميد آن مى‏رود كه اين احساس تبديل به دركى عميق از مشكلات همه محرومان و مستضعفان گردد و در آينده‏اى نه چندان دور، با پيمودن مدارج عاليه تحصيلى، خدمتگزارى صادق و لايق براى جامعه خود باشيد. مشكلات با توكل به خدا و عنايات الهى قابل حل است و با قدرى پايدارى بيشتر رفع خواهد شد. ترديدى نيست كه شما مشكلات و سختى‏هاى فراوانى را تحمل كرده و با آن دست به گريبان بوده‏ايد و مشكلات زياد فشار روانى مضاعفى را بر شما وارد كرده است. ولى در عين حال وضعيت شما در مقايسه با افراد بسيارى نسبتا روشن‏تر و بهتر است. نمونه‏هاى فراوانى وجود دارد (انبوه نامه‏هاى ما شاهد آن است) كه برخى در وضعيتى صدها بار اسفبارتر و دردناك‏تر زندگى مى‏كنند. نمونه‏هاى رنج و سختى فراوان است كه سخن گفتن از آن عمر نوح مى‏خواهد و هفتاد هزار تن كاغذ (نه مثنوى هفتاد من). دوست گرامی اينها كه بگذريم، درست است كه سختى‏هاى شما جانكاه و كمرشكن بوده و هست، ولى مى‏دانيد كه سختى‏ها خود سكوى ترقى و رشد و كمال انسانى است؛ مگر نه اين است كه اكثريت قريب به اتفاق شخصيت‏هاى بزرگ علمى، هنرى، اجتماعى، سياسى و ... از كوره سختى‏ها بيرون آمده‏اند. كسانى كه با سختى‏ها دست و پنجه نرم نكرده و هيچ‏گاه طعم محروميت را نچشيده‏اند، احساسات متعالى را نيز كمتر در وجود خود مى‏يابند، گرچه الان از ما و شما بهتران در ناز و نعمتند ولى آنها كجا مى‏توانند احساس شما و امثال شما را در مورد محروميت، جهل و ... داشته باشند. مى‏دانيد كه مرتاضان، چه رنج‏ها بر خود هموار مى‏كنند تا بتوانند به قدرت روح دسترسى پيدا كنند. شما سختى‏ها را پشت سرگذاشته‏ايد، از آن نيرو بگيريد نه اينكه آنها را در راه تخريب شخصيت خود به كار گيريد. آيا شما كه اين همه بار گران غم و اندوه را پشت سر گذاشته‏ايد، بايد از خود بى‏زار و متنفر باشيد يا آنانى كه اگر كمترين دشوارى ببينند فريادشان به آسمان بلند مى‏شود. قدر خود را بدان، كه كوهى از صبر، استقامت و احساس‏هاى متعالى هستى و اين ويژگى‏ها آسان و ارزان به دست نيامده است. آينده‏اى را براى خود ترسيم كن كه با موقعيت مناسب شغلى بتوانى دست افتادگان را بگيرى و به خانواده خود رسيدگى كنى و مرهمى بر زخم‏ها و دردهاى آنان باشى. {Sدنيا و هر چه در اوست هيچ است و تو همه‏# چيز تا چند اى همه چيز غم بهر هيچ خورى‏S} اهدافى بلند، زندگانى آبرومند، شخصيتى ممتاز و به تمام معنا انسان و دلسوز، و همسرى مناسب و مهربان و... اينها را در نظر بگير و با توكل بر خداوند عزم خود را براى رسيدن به آن جزم كن، بدون كمترين ترديد به آنها خواهى رسيد. واقعيت خود را بشناس و به آن ايمان داشته باش و خود را دست‏كم نگير. تو همان هستى كه كوه رنج و سختى را بر دوش داشته‏اى و به اين جا رسيده‏اى، استقامت كن. نيرويت را به جاى تلف كردن براى گذشته در اهداف آتيه خويش متمركز كن. از گذشته فقط درس‏هاى آن را به ياد داشته باش. برخيز، بكوش، دگرگون شو، دگرگون كن، بشتاب، همت كن، و شكر خداوند مهربان بگذار كه ترا از گردنه‏هاى بلند حوادث، سالم عبورداد وهم از او مدد بجوى كه همواره‏ياور و پشتيبانت خواهد بود.. و بالاخره بگذار كه بازبان حافظ شيرازى حرف را به آخر برسانيم. {Sيوسف گم‏گشته باز آيد به كنعان غم مخور# كلبه احزان شود روزى گلستان غم مخورS} {Sاى دل غمديده حالت به شود دل بد مكن‏# وين سر شوريده بازآيد به سامان غم مخورS} {Sدور گردون گر دو روزى بر مراد ما نرفت‏# دائما يكسان نباشد حال دوران غم مخورS} {Sهان مشو نوميد چون واقف نيى از سر غيب‏# باشد اندر پرده بازى‏هاى پنهان غم مخورS} 1- به خداوند بزرگ اميدوار باشيد و دائماً بر او توكل كنيد. 2- ارتباط خود را با او استحكام بخشيد و با نماز و ذكر، پيوسته او را ياد كنيد و از او استمداد بطلبيد. 3- اگر اهل ورزش نيستيد، مقدارى ورزش ساده در برنامه خود قرار دهيد. 4- با افراد موفق و شاداب، معاشرت بيشترى داشته باشيد. 5- كتاب‏هاى: رمز پيروزى مردان بزرگ، قدرت تفكر، پيروزى فكر و... را مطالعه كنيد.

پاسخ : يكى از اخلاقيات مذموم كه در اسلام شديدا از آن نهى شده، قهر كردن با نزديكان، برادران و خواهران دينى بر سر امور دنيا است؛ چنان كه رسول خدا(ص) در سفارشى به صحابى گران ‏قدرش اباذر مى‏فرمايد: «هر دوشنبه و پنجشنبه در ايام هفته پرونده اعمال مؤمنان بر خداوند تعالى عرضه مى‏شود و خداوند به همه آنها نظر توجه مى‏كند، به استثناى پرونده آن دو نفرى كه بين آنان كينه باشد و كدورتى باشد كه دستور مى‏دهد فعلاً پرونده اينها را كنار بگذاريد تا وقتى با هم صلح كردند». بنابراين نه تنها شما و خواهر و برادرتان نبايد با مادربزرگ و ساير بستگان قهر كنيد؛ بلكه بايد ديگران را هم امر به معروف و نهى از منكر نماييد. گفتنى است كه درباره صله رحم روايات زيادى هست كه عمر را طولانى مى‏كند و باعث فراوانى رزق و روزى مى‏شود و... و احترام بزرگ‏ترها نيز تا حدى لازم است كه خلاف شرع نباشد.

پاسخ : به فتواي آيت الله فاضل , اگر ورق و پاسور در عرف از آلت قمار بودن خارج شده باشند, بازي بدون برد و باخت با آنها اشكال ندارد,(جامع المسايل،ج1،سوال951) به فتواي آيت الله بهجت: بازي كردن با آلات قمار از قبيل نرد و پاسور و شطرنج، با برد و باخت حرام قطعي است و بدون برد و باخت احتياط (واجب) در ترك است و در شطرنج احتياط شديدتر است و همچنين بازي پاسور و شطرنج با كامپيوتر نيز اشكال دارد V}(توضيح المسائل آيت الله بهجت، مسائل متفرقه، ص 2). {V حرمت قمار در بيان احكام الهى، چند نكته را بايد در نظر داشت: يكم. احكام الهى، مبتنى بر مصلحت‏ها و مفسده‏ها است. گستره مصالح و مفاسد نيز، شامل ابعاد جسمى و روحى، فردى و اجتماعى و امور دنيوى و اخروى است. دوم. احكام الهى براى پاسخ گويى به نيازهاى بشر (ثابت و متغير) است. براى نيازهاى ثابت، احكام ثابت و براى نيازهاى متغير، احكام متغير وضع مى‏شود. سوم. احكام الهى، تابع موضوعات است و هر موضوعى، حكم خاص خود را دارد. از اين رو ثبات و تغيير احكام، پيوند وسيعى با ثبات و تغيير موضوع دارد. بنابراين ثبات احكام دينى، به لحاظ استوارى موضوعشان است و اگر موضوع عوض شود، ديگر ثبات حكم معنا ندارد. به عنوان مثال خوردن انگور حلال است؛ اما اگر همان انگور تبديل به شراب شود، خوردن آن نيز حرام خواهد شد. چهارم. تغيير موضوع انواع مختلفى دارد: يكى از انواع آن استحاله شى‏ء (تغيير ماهوى) است؛ مانند آنچه در مثال بالا آمد. گونه ديگر آن، تغيير عنوان منطبق بر موضوع است. به عنوان مثال هر شى‏ء نجسى كه داراى منفعت حلال نباشد، از نظر شرعى قابل مبادله اقتصادى نيست. از اين رو در گذشته فروش خون حرام بود؛ زيرا فاقد منفعت حلال بود. اما امروزه كه با تزريق خون، مى‏توان جان بيمارانى را از خطر مرگ رهانيد، داراى منفعت حلال است. بنابراين با آنكه تغييرى در ماهيت خون پديد نيامده، عنوان منطبق بر آن تغيير كرده؛ يعنى، خون مصداق امورى واقع شده است كه منفعت حلال دارند و لاجرم قابل مبادله اقتصادى است. پنچم. بازى با آلات قمار، در اسلام حرام است و حكم به حرمت بازى با پاسور، از باب آن است كه به عنوان يكى از ابزارهاى قمار شناخته مى‏شود؛ هر چند كه با آن شرطبندى نكنند. بنابراين تا زمانى كه به اين عنوان شناخته مى‏شود، حكم آن حرمت خواهد بود. البته اگر مرجع تقليد در صدق عنوان آلت قمار بودن پاسور ترديد كند، فتوا به حرمت نمى‏دهد. در مقابل گفته شده است كه شطرنج امروزه در سطح جهان، آلت قمار به حساب نمى‏آيد؛ بلكه آن را نوعى وسيله بازى فكرى مى‏شناسند. بر اين اساس شطرنج از نظر موضوع حكم شرعى، تغيير يافته است؛ يعنى، از آلت قمار بودن خارج شده و به تبع آن، حكمش نيز دگرگون شده است. ششم. برخى از مراجع تقليد (مانند آيةاللَّه سيستانى و آيةاللَّه صافى) بازى با شطرنج را مطلقاً حرام مى‏دانند؛ زيرا از نظر ايشان ملاك حرمت شطرنج، آلت قمار بودن نيست؛ بلكه مستقلاً موضوع حرمت است. از اين رو آلت قمار بودن و نبودن در حكم آن دخالت ندارد؛ ولى برخى از مراجع ديگر (مانند امام خمينى، مقام معظم رهبرى و آيات عظام فاضل، مكارم و بهجت) آن را به عنوان آلت قمار بودن حرام مى‏دانند. براساس اين مبنا اگر شطرنج از آلت قمار بودن خارج شود؛ ديگر حرام نخواهد بود. بنابراين در اين مسئله هر كس بايد به فتواى مرجع تقليد خود رجوع كند. و در صورتي كه از آلات قمار شمرده شود, علت حرمت اين است كه زمينه فساد و افساد را فراهم مي سازد و هر چه موجب ايجاد فساد و يا افساد گردد به حكم عقل و شرع حرام است و بازي با آلات قمار حتي بدون برد و باخت نيز حرام است . ورق بازي , از ابزار قمار است و قمار نيز از جمله محرمات قطعي و از مفسده هاي مهم اجتماعي است . از همين رو براي دورماندن افراد از خطر ابتلا به قمار و سرنوشت شوم آن , ابزارهاي آن نيز تحريم شده است . تحريم اين ابزارها, به دليل مبارزه با پديده شوم قمار است . گذشته از اين كه اين نوع سرگرمي ها, ممكن است به صورت عادات خطرناكي درآيد كه در آن , هيچ چيزي عايد فرد نمي گردد; مگر ابطال عمر و ضايع كردن فرصت هاي طلايي زندگي . از نظر رواني نيز پي آمدهاي ناگواري در معاشرت ها در پي دارد و به فرموده قرآن : »همانا شيطان مي خواهد به وسيله خمر و قمار در بين شما دشمني و كينه ايجاد كند«, V}(مائده , آيه 91){V. آمار و ارقام نيز نشان داده است , نوع كساني كه به آلات قمار آلوده اند از كمالات انساني و شرافت نفساني و شخصيت الهي محروم مي گردند و در آستانه بي غيرتي و فحشا و منكرات قرار مي گيرند و در معاشرت ها دچار روابط نامشروع قرار مي گيرند, اسلام به منظور پيشگيري از اين آفات بازي با آلات و ابزار قمار را حرام كرده است . البته همان طور كه انجام وظايف توأم با فشار و رياضت است، گناهان نيز شيرين و مطابق ميل و هوس انسان است : «حفّت الجنة بالمكاره و حفّت النّار بالشهوات ؛ بهشت برين با سختى‏ها و رياضت توأم است و دوزخ با شهوت‏ها و ميل‏ها». گناه براى نفس امّاره شيرين و انجام وظايف براى نفس، توأم با سختى و رنج است و وقتى كسى شيرينى گناه را چشيد، كم‏كم به صورت يك عادت و بيمارى وبال جان او خواهد شد. از آنچه گذشت، روشن مى‏شود كه چرا ابزارى كه به عنوان ابزار قمار شناخته مى‏شوند، حتى بدون برد و باخت هم بازى با آنها حرام و نامشروع است.

پاسخ : از روايات به دست مى‏آيد كه رعايت امورى چند موجب جلب محبت ديگران است از جمله: 1- دين‏دارى، 2- افتادگى و تواضع، 3- بخشندگى، 4- خوشخويى (چهره شاد و روى باز)، 5- مهربانى و اظهار دوستى به ديگران، 6- دل بركندن از آن چه مردم دارند (طماع نبودن)، 7- رعايت انصاف در معاشرت با ديگران، 8- كمك مالى به ديگران در سختى و خوشى (مانند قرض‏دادن)، 9- وفادارى. براى آگاهى بيشتر ر.ك: ميزان الحكمه، ج 1، احاديث 3045 - 3060 .