تبیان، دستیار زندگی

پاسخ : انسان فطرتا ميل به كمال دارد از اين رو آن گاه كه او را تمجيد كنند و از اوصاف كمالش سخن گويند خوشحال شده و در صورتى كه شكايت وگلايه‏اى باشد ناراحت مى‏گردد. بنابراين خوشحال شدن و ناراحت گشتن لازمه طبيعت آدمى است پس بايد: اولا مانع آثار منفى آنها كه سبب خروج انسان از مسير حق است گرديد و ثانيا نبايد كارهايى را براى تمجيد و ستايش ديگران انجام داد. بايد بررسى كنيم كه چرا اشخاص زبان به تمجيد مى‏گشايند و گروهى انتقاد و شكايت مى‏كنند؟! اگر ملاحظه كنيم كه ستايش ديگران از ما مطابق با واقع است و به خاطر تشويق ما به كارهاى خير صورت گرفته است خوشحال شدن مانعى ندارد و يا انتقاد آنها به خاطر اين است كه از نواقص اعمال و افكار ما كاسته شود بايد نه تنها دلخور نشويم كه از چنين انتقادى استقبال نيز بكنيم.حال اگر ديديم كه تمجيد كننده دروغ مى‏گويد و يا انتقادش از روى حسادت است در چنين موردى اگر به اثر منفى آن توجه كنيم كه مانع رشد و تكامل ماست از تمجيد او خوشحال نخواهيم شد. و چون انتقادش واقعيت ندارد ما را ناراحت نخواهد كرد. و احيانا اگر از چنين انتقادى ناراحت شديم از شر آن به خدا پناه ببريم. و همين سبب خواهد شد كه با تمجيد ديگران غرور پيدا نكند و از شكايت و انتقادشان نا اميد نشود. بروز اين حالت (كم ظرفيتى) با مجموعه‏اى از عوامل درونى شما مرتبط است. شناخت اين عوامل مى‏تواند راه درمان و نجات از مشكل را به شما نشان دهد. راه شناخت اين عوامل بررسى وضعيت خانواده و محيط تربيتى شماست ولى مهمتر از همه آن است كه شما اين اصل را پذيرفته‏ايد كه آدمى كم ظرفيت هستيد و دقيقاً به علت همين پذيرش، رفتارهايى متناسب با آن از خود بروز مى‏دهيد. درمان شما نيز وارونه كردن اين اصل پذيرفته شده است. تا آن زمان كه شما نتوانيد جاى اين اصل را با اين اصل كه :«من آدمى كم ظرفيت نبوده بلكه رفتارى معتدل و حساب شده دارم» عوض كنيد وضع به همين منوال خواهد بود.اين باور را عوض كنيد، همه چيز عوض خواهد شد. {H{/Bإِنَّ اَللَّهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ‏{w13-22w}{I13:11I}/}H}؛ {Mخداوند حال هيچ قومى را دگرگون نخواهد كرد تا زمانى كه آن مردم حالشان را تغيير دهندM}، {V(سوره رعد، آيه 11)V}. بنابراين شما با توكل بر خداوند و يقين به حصول نتيجه به برنامه ذيل عمل نماييد: 1- از خداوند براى غلبه بر مشكلات خويش استمداد كنيد. 2- شب‏ها موقع خوابيدن و آرامش بدن اين جملات را به آرامى تكرار كنيد: من به هيچ وجه كم ظرفيت نيستم. من قادرم هر سخنى را كه مى‏خواهم ابراز دارم. من از ديگران هيچ هراسى ندارم. من قادر خواهم بود آن گونه كه دوست دارم باشم. 3- سركلاس و در هر محفل ديگر سخن خود را به هر صورت ابراز كنيد هرچند ديگران به شما بخندند تحمل كنيد و به پيش برويد. 4- در برنامه‏هاى جمعى شركت فعال داشته باشيد.

پاسخ : در اين باره بررسى و تحليلى عميق و چند جانبه لازم است، ليكن در اين جا به اختصار چند نكته را يادآور مى‏شويم: الف) اين كه آمده است رضا شاه نتوانست به زور چادر را بردارد، حرف درستى است؛ امّا به معناى اين نيست كه هيچ كس در آن زمان بى‏حجاب نشد؛ بلكه بسيارى از افراد سست ايمان بر اثر ضعف دينى يا تحت تأثير تبليغات غربزدگان به سمت بى‏حجابى كشيده شدند و زشت‏ترين صورت آن را در سطح جامعه اسلامى به نمايش گذاشته و به گسترش آن پرداختند؛ به طورى كه در زمان خروج شاه اين پديده ننگين گستردگى بسيارى يافته بود و جامعه اسلامى ايران را تا حدى شبيه به كشور تركيه و امثال آن كرده بود.بنابراين ناتوانى رضا شاه تنها در برابر زنان باايمان و استوارى بود كه با تمام وجود از دين و عفت خويش پاسدارى نمودند؛ به صورتى كه نه تسليم زور مى‏شدند و نه تسليم تهاجم فرهنگى غربى‏ها و غربزدگان داخلى. ب) اين كه ديده مى‏شود برخى از زنان به سمت بدحجابى تمايل پيدا كرده‏اند، ناشى از عواملى چند است، از جمله: 1- هواى نفس كه پديده‏اى خطرناك و لغزاننده است و در همه اعصار انسان‏هايى بر اثر گرفتار آمدن در دام آن، به سرپيچى از حقيقت و يا مبارزه با آن گراييده‏اند. همين مسأله بوده است كه همواره تاريخ بشريت را سياه كرده و بسيارى از انسان‏ها را رو در روى پيامبران و اولياى الهى قرار داده است. 2- تهاجم سنگين فرهنگى غرب و همسويى بسيارى از غربزدگان در نوشته‏ها و هنرهاى خود با آنان و ترويج خزنده ماترياليسم و سكولاريسم اخلاقى و كاهش دادن تعهدات دينى و روح تعبد و تسليم در برابر احكام و هنجارهاى الهى و .... ج) يكى از وظايف حكومت دينى احياى ارزش‏ها و مبارزه با منكرات است. بنابراين جلوگيرى از گرايش جامعه به سمت بى‏حجابى، لازم است. در اين راستا اقدامات قانونى لازم است ولى كافى نيست، بلكه بايد دستگاه‏هاى فرهنگى كشور ارزش واقعى حجاب را در جامعه احيا كرده و آن را از طريق ابزارهاى مختلف انتقال فرهنگى بر جان و روان جامعه حاكم سازند. به نظر ما با كمال تأسف دستگاه‏هاى فرهنگى، اقدامات بايسته را در اين جهت به عمل نياورده‏اند. در نتيجه برخى از افراد به جاى آن كه با شور و اشتياق به سمت حجاب اسلامى بروند، در يك خلأ فرهنگى تحت تأثير القائات غربزدگان قرار گرفته و آن را نوعى تحميل برخود مى‏پندارند.

پاسخ : شما در زندگى خود دو هدف را مشخص كنيد: يكى هدف دنيوى و مادى و ديگرى هدف معنوى. در هدف دنيوى خود، آينده زندگى خويش را ترسيم كنيد به طورى كه شغل و درآمد مادى و امكانات رفاهى و ساير جهات آن صد در صد متناسب با استعداد، توان و علاقه شخصى شما باشد. در هدف معنوى نيز فعلاً مقصود اصلى خود را انجام واجبات و ترك محرمات قرار دهيد. جهت دست يافتن به اهداف دنيوى امور ذيل را مراعات كنيد: 1- استعدادهاى خود را كشف كنيد و دريابيد كه با فعاليت در چه زمينه‏اى، موفق‏تر خواهيد بود؟ فعاليت‏هاى علمى، تجارى يا صنعتى؟ 2- واقع‏بين باشيد و خود را به دست اوهام و خيالات و آرزوهاى دست نايافتنى نسپاريد. 3- اعتماد به نفس داشته باشيد و باور كنيد كه خواستن توانستن است، مشروط به اين كه در تشخيص علاقه و استعداد اشتباه نكرده باشيد. 4- اراده خود را تقويت كنيد. 5- تا حد امكان از الگوى مناسب استفاده كنيد. 6- در مسير رسيدن به هدف خود خطرپذير بوده و بدانيد هميشه آنچه كه مى‏خواهيم نخواهد شد. پس نبايد در مقابل ناكامى‏ها مأيوس شويد، بلكه بايد هر شكست را پُلى جهت رسيدن به هدف خود تلقى كنيد. 7- توكل به خدا و درخواست كمك از وى را فراموش نكنيد و نيز پُر توقع نبوده، راضى به رضاى او باشيد. براى دست يافتن به هدف معنوى نيز علاوه بر رعايت تمام شيوه‏هاى ياد شده، رعايت نكات زير نيز ضرورى است: 1- راجع به صفات خداوند زياد مطالعه و فكر كنيد. 2- حالات و زندگى‏نامه علما و عرفا را بخوانيد. 3- خود را در معرض نسيم‏هاى هدايت خداوند قرار دهيد؛ به عنوان مثال سعى كنيد اهل نماز جماعت و مسجد و شركت در مراسم مذهبى باشيد. 4- در ترك گناه و خودسازى قدم به قدم پيش رويد و از تصميم‏هاى دفعى و بسيار بزرگ پرهيز كنيد. 5 - در مجالس و مراسم معنوي شركت كنيد. 6- با انسان هاي معنوي دوست و همراه شويد.

پاسخ : وظايف پدر و مادر در دوران باردارى عبارت است از: {Tالف) وظايف مادر: T} 1- آرامش روحى و حالات معنوى مادر از ضروريات اين دوران است. خواندن و شنيدن قرآن، دعا و مناجات، مطالعه مطالب اميد بخش و ارزنده، تفريحات سالم، پياده روى و قدم زدن در مكان‏هاى خوش آب و هوا و ديدن منظره‏هاى زيبا، تأثير به سزايى در ايجاد اين آرامش و معنويت دارد؛ 2- دورى از گناه (غيبت، سخن‏چينى، دروغ و ....) و غذاهاى حرام و شبهه‏ناك؛ 3- داشتن تغذيه سالم و برنامه صحيح و منظم غذايى؛ 4- در طول اين دوران، لازم است مادر زير نظر يك پزشك متعهد و متخصص زنان باشد و از مصرف خودسرانه داروها خوددارى كند. {Tب ) وظايف پدر: T} پدر در همه امورى كه بيان شد، نقش مهمّى را بر عهده دارد. مرد بايد با حمايت‏ها و مراقبت‏هاى مستمر خود، همسرش را يارى كند و با ايجاد اميد و دلگرمى در او، زمينه مناسبى را براى پرورش جنين فراهم سازد. از ابتدايى‏ترين وظايف پدر و مادر در قبال نوزاد، انتخاب نام نيكو، عقيقه نمودن (قربانى كردن) و ختنه كردن پسران است.

پاسخ : در مورد برنامه اي براي زندگي امور ذيل مفيد است: 1- بيدار شدن از خواب چند دقيقه قبل از اذان صبح , 2- آماده شدن براي نماز شب (در صورت تمايل ) و يا نماز صبح , 3- خواندن تعقيبات پس از نماز صبح, 4- تلاوت حداقل بيست آيه از قرآن مجيد همراه با تدبأر, 5- ورزش صبحگاهي براي بيدار شدن كامل اعضاي بدن, 6- صبحانه و پرداختن به امور خود از قبيل درس و يا رفتن به كلاس, 7- در صورت امكان قبل از ظهر چند دقيقه استراحت و به خواب رفتن 8- نماز ظهر و عصر و تعقيبات, 9- صرف ناهار, 10- استراحت مختصر و سپس پرداختن به كارهاي جاري , 11- نماز مغرب و عشا, 12- مطالعه و پرداختن به دروس, 13- تناول مقداري اندك غذا (در اوايل شب ), 14- زود به بستر خواب رفتن (به جهت بيدار شدن سحر) به گفته علامه حسن زاده آملي : »سبر از كسي برود ولي سبح بر نرود«, 15- تلاوت قرآن قبل از خواب (مانند آيه الكرسي و يا آيات و سوره هاي ديگر).

پاسخ : اختيار مانع مسؤوليت نيست؛ زيرا اختيار امرى تكوينى است نه تشريعى. از نظر تشريعى هر كس موظف است راه صحيح را بپيمايد و ديگران را به آن دعوت كند و با عوامل انحراف و فساد و گمراهى مبارزه كند.

پاسخ : جوهر زندگى انسان، رويارويى با مشكلات و تلاش براى غلبه بر آنهاست. آنچه كه انسان و زندگى را مى‏سازد، همين درگير شدن با مشكلات و تلاش براى رفع آنهاست. تحقيقاً نمى‏توانيد كسى را بيابيد كه مدعى باشد كه اساساً مشكلى ندارد. اگر چنين كسى را يافتيد، يا انسان نيست و يا آن كه راست نمى‏گويد، پس انتظار پايان يافتن مشكلات، انتظارى بيهوده است. هر مشكلى كه مرتفع گردد، بلافاصله نوع ديگرى از مشكل به جاى او مى‏نشيند. پس بايستى، نگرش خود را به زندگى و مشكلات آن، دگرگون كنيم. بايد بدانيم كه استعدادهاى آدمى در عرصه همين مشكلات است كه بروز مى‏كند. پس بايستى از مشكل استقبال كرد و با شادابى و طراوت به رفع آن اقدام نمود. برادر عزيز! گرچه مسائل پيش آمده براى شما تا حدودى نگران كننده و سخت بوده است؛ ولى اگر قدرى به اطراف خود بنگريد، خواهيد ديد كه آنچه شما با آن روبه رو هستيد در مقابل مشكلات ديگران چيزى به حساب نمى‏آيد. شما بحمداللَّه در تحصيلات عاليه موفق بوده‏ايد كه اين خود شاخصى بزرگ در موفقيت است. هم‏چنين از نظر اخلاقى روحيه‏اى شاداب و جذاب داريد كه اين نيز خود موهبتى بزرگ است و ده‏ها نمونه ديگر...، پس همواره بايد موارد مثبت را مد نظر قرار داد و به درگاه خداوند شاكر بود؛ وگرنه موارد غيرمثبت بى‏نهايت است. از آنچه كه تاكنون براى شما پيش آمده است نگرانى به خود راه ندهيد؛ زيرا اين ناراحتى علاوه بر آن كه سودى در بر ندارد، موجب يأس و از دست رفتن قواى شما خواهد شد. در نامه‏هاى ما، نمونه‏هاى فراوانى وجود دارد كه در وضعيتى اسفبار و دردناك زندگى مى‏كنند. آن فرزند سر راهى كه هيچ اثر و نشانى از كسان خود نمى‏يابد و آرزو دارد كه كاش قبرى از مادر و يا پدرش به دست مى‏آورد و به همين قانع است. يا دخترى كه پدر و مادرش معتادند و خود نيز در دام... نمونه‏هاى رنج و سختى فراوان است كه سخن گفتن از آن عمر نوح مى‏خواهد و مثنوى هفتاد من. شما بحمدالله در كنار خانواده خود هستيد. بسيارى از جوانان هستند كه حسرت موقعيت شما را دارند. از اينها كه بگذريم درست است كه سختى‏هايى بوده و هست ولى مى‏دانيد كه سختى‏ها خود سكوى ترقى و رشد و كمال انسانى است؛ مگر نه اين است كه اكثريت قريب به اتفاق شخصيت‏هاى بزرگ علمى، هنرى، اجتماعى، سياسى و... از كوره سختى‏ها بيرون آمده‏اند. كسانى كه با سختى‏ها دست و پنجه نرم نكرده و هيچ‏گاه طعم مشكلات را نچشيده‏اند احساسات متعالى را نيز كمتر در وجود خود مى‏يابند، آنها كجا مى‏توانند احساس شما و امثال شما را داشته باشند. از آن احساسات نيرو بگيريد نه اينكه آنها را در راه تخريب شخصيت خود به كار گيريد. قدر خود را بدان و نمونه‏اى از صبر و استقامت و احساس‏هاى متعالى باش. آينده‏اى را براى خود ترسيم كن كه ان‏شاءاللَّه با يافتن شغلى مناسب بتوانى دست افتادگان را بگيرى و به خانواده خود رسيدگى كنى . اهدافى بلند، زندگانى آبرومند، شخصيتى ممتاز و به تمام معنا انسان و دلسوز، همسرى مناسب و مهربان و... اين‏ها را در نظر بگير و با توكل برخداوند عزم خود را براى رسيدن به آن جزم كن كه بدون كمترين ترديد به آنها خواهى رسيد. واقعيت خود را بشناس و به آن ايمان داشته باش و خود را دست‏كم نگير. استقامت كن. نيرويت را به جاى تلف كردن براى گذشته در اهداف آتيه خويش متمركز كن. از گذشته فقط درس‏هاى آن را به ياد داشته باش. برخيز، بكوش، دگرگون شو، دگرگون كن، بشتاب، همت كن و شكر خداوند مهربان بگذار كه ترا از گردنه‏هاى بلند حوادث سالم عبور داد و هم از او مدد بجوى كه همواره ياور و پشتيبانت خواهد بود. آرى واقعيت آن است كه گذشته‏ها گذشته است و آينده نيز نيامده و ما در اين ميان سرگردانيم ولى به فرموده مولا على(ع): {Hما فات مضى و ما سياتيك فاين قم فاغتنم الفرصه بين العدمين‏H}؛ {Mگذشته‏ها گذشت و آينده‏ها هنوز نرسيده‏اند، بپاخيز و فرصت را در بين اين دونيستى غنيمت شمارM}. پس چرا درمانده باشيد؟ درماندگى و احساس ضعف را از خود دور كنيد، با تمام توان به صحنه زندگى وارد شويد، پيش برويد، استعدادهاى خود را بشناسيد و آن را به فعليت برسانيد. مردان بزرگ تاريخ در عرصه‏هاى مختلف هنر، ادبيات، سياست و ... همه از دامان سختى‏ها و شرايط دشوار بيرون آمده‏اند. هنر آن نيست كه گلى در گلخانه گرم و مرطوب پرورش يابد. هنر آن است كه در بين صخره‏هاى سرسخت و طوفان و سرما نهالى سر بيرون بياورد و گلى دلنواز را بر دامان خود نشاند. بزرگان از شرايط دشوار خسته و مأيوس نمى‏شوند. به قول بزرگمهر: بايد لب فرو بست و بازو گشود. اين ديدگاه كلى ما در مورد طرز تفكر شماست. برخى مشكلاتى كه مطرح كرده‏ايد، به طور طبيعى در زندگى افراد، پيش مى‏آيد، منتها براى هر كس به رنگ و كيفيت خاصى. آنچه مايه اميدوارى است اين كه، اين مسائل گذراست و به تدريج حل مى‏شود. به هر حال شما ازدواج خواهيد كرد و زندگى مستقلى تشكيل خواهيد داد. بالاخره بگذار كه با زبان حافظ شيرازى حرف را به آخر برسانيم. {Sيوسف گم‏گشته باز آيد به كنعان غم مخور# كلبه احزان شود روزى گلستان غم مخورS} {Sاى دل غمديده حالت به شود دل بد مكن‏# وين سر شوريده باز آيد به سامان غم مخورS} {Sدور گردون گر دو روزى بر مراد ما نرفت‏# دائماً يكسان نباشد حال دوران غم مخورS} {Sهان مشو نوميد چون واقف نيى از سر غيب‏# باشد اندر پرده بازى‏هاى پنهان غم مخورS} پس اكنون: 1- به خداوند بزرگ اميدوار باشيد و دائماً بر او توكل كنيد. 2- ارتباط خود را با او استحكام بخشيد و با نماز و ذكر، پيوسته او را ياد كنيد و از او استمداد بطلبيد. 3- هيچ گاه مأيوس نشويد و با روحيه اميد به پيش برويد و در انتظار حل مشكلات باشيد. 4- در موقع اندوه ذكر {A{/Bلا إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ اَلظَّالِمِينَ‏{w16-24w}{I21:87I}/}A} را تكرار كن. 5- پس از نمازها حتماً تعقيبات را بخوانيد و از خداوند حاجات خود و حاجات همه مؤمنان را طلب كنيد. اگر ميسر گرديد صبح‏هاى جمعه، نماز جعفر طيار را بخوانيد و حاجات خويش را از خداوند طلب كنيد.

پاسخ : حنوط كردن ميت بنا به دستور پيامبر اكرم(ص) انجام مى‏گيرد. در روايتى آمده است: جبرئيل از بهشت كافورى براى پيامبر(ص) آورد (به وزن چهل مثقال) و حضرت رسول آن را سه قسمت كرد: يك قسمت را براى خودشان و دو قسم ديگر را براى حضرت امير(ع) و حضرت فاطمه زهرا(س) قرار داد. يكى از حكمت‏هاى حنوط كردن ميت، خوشبو كردن جنازه و از بين بردن بوى بد احتمالى آن به وسيله كافور است.

پاسخ : الف) در مواردى ارث زن مساوى با مرد است. ب ) احكام و قوانين هميشه با توجه به موارد غالب وضع مى‏شود، ولى اطلاق و عموميت آنها موارد نادر را نيز شامل مى‏شود و فقط موارد ضرورى خاصى از آنها استثنا مى‏گردد. در مثل هنگام قرمز بودن چراغ تقاطع بايد توقف كرد. فلسفه اساسى وضع چنين مقرراتى جلوگيرى از تصادف و راه‏بندان است. و اين در صورتى مصداق دارد كه از جوانب مختلف خودروهايى در حركت باشند، ولى اگر تنها يك خودرو، از يك طرف در حركت باشد و به چراغ قرمز برخورد كند، هرگز چنين فلسفه‏اى در مورد او صدق نمى‏كند، ولى در عين حال موظف به رعايت مقررات مى‏باشد. چنانكه گفته شد اين وضعيت در همه احكام و قوانين اعم از الهى و بشرى جارى است. و خود داراى فلسفه‏هاى برترى است كه تفصيل آن در اين مختصر نمى‏گنجد. ج ) مسأله ارث از مسائل اقتصادى احكام خانواده در اسلام است، به عبارت ديگر جزئى از يك كل است و براى قضاوت پيرامون چنين احكامى بايد مجموعه نظام خانوادگى در اسلام و احكام آن را در نظر گرفته و با يافتن پيوند و ربط منطقى بين آنها به نتيجه‏گيرى پرداخت. بنابراين اگر گفته مى‏شود علت نصف بودن ارث يا ديه زن آن است كه مرد نان‏آور خانواده است، در واقع نظر به نظام حقوقى و خانوادگى اسلام است كه اساساً مسؤوليت تأمين معاش و به دوش كشيدن بار اقتصادى خانواده را بر عهده مرد نهاده است. د ) افزون بر مسأله فوق به اين نكته نيز بايد توجه داشت كه به طور معمول آنچه مرد به دست آورد، چه از راه ارث و يا راه‏هاى ديگر به خاطر مسؤوليت اقتصادى كه در خانواده دارد، عنداللزوم بايد آنها را در جهت تأمين نياز خانواده صرف نمايد؛ در حالى كه زن چنين وظيفه‏اى ندارد و هر چه به دست آورد، مال خود اوست و حتى اگر شوهر توان تأمين نيازهاى او را ندارد، بر زن واجب نيست از دارايى خود استفاده كند. ه ) در احكام خانواده در اسلام افزون بر ميراث و تأمين مايجتاج اقتصادى، حقوق ديگرى مانند مهريه براى زن قرار داده شده است كه در واقع كسر كردن از دارايى مرد و افزودن بر دارايى زن مى‏باشد. و ) از طرف ديگر كسى كه ازدواج نكرده و يا بيوه باشد، باز در احكام اقتصادى خانواده، تأمين نيازهاى او بر عهده پدر يا جدش مى‏باشد و حتى در برخى از موارد بر عهده دولت اسلامى است. بنابراين همه اين فروض در احكام اسلامى ملاحظه گرديده و در حقوق اسلامى در هيچ شرايطى زن بدون تكيه‏گاهى براى تأمين نيازهاى اقتصادى رها نشده است.

پاسخ : اگر به انواع مختلف سقط جنين - كه در دنياي امروز شايع است - توجه كنيد, اين حقيقت را خواهيد پذيرفت كه »عقل « در همه اين موارد, مستمسك كار بوده است و در اين بين بسياري از ارزش ها - از جمله ارزش انسان و حيات او - دستخوش بسياري از صلاحديدهاي ديگر شده است. اين از افتخارات اسلام است كه براي انسان حتي در موقعيت نطفه نيز ارزش ويژه قائل است و اجازه نمي دهد حرمت و كرامت انساني شكسته شود و هر كس به انگيزه اي اين موجودارزشمند را به مسلخ بفرستد. البته موضوع سقط جنين با توجه به پيشرفت دانش پزشكي , مسلما" بايستي بازنگري شود و موضوع اهم و مهم - كه قاعده اي فقهي و عقلي است -در اين بين حاكم گردد; چنان كه برخي از فقها در موارد مشابه آنچه نوشته ايد نظر به جواز داده اند. براي آگاهي بيشتر ر.ك : 1- استفتاآت پزشكي از مقام معظم رهبري . 2- استفتاآت آيت الله مكارم شيرازي .