افرادی که ناخن هایشان به شکل قاشقی شده به بیماری کم خونی دچار شده اند . در اثر کاهش تولید گلبول های قرمز در سیستم بدن باعث کم خونی می شود زیرا علائمی که نشان دهنده این بیماری است همچون خستگی، بی تفاوتی، سرگیجه، سردرد، بی اشتهایی و تعرق زیاد است. افرادی که اختلال در گلبول های قرمز خون در دوران بلوغ داشته اند بسیار تحت تاثیر بیماری کم خونی است. کم خونی در بزرگسالان زمانی که ارگان های بدن انرژی در سلول های عضلانی مختل شده باشد منجر به کاهش توان فکری می شود. برخی دیگر از علائم کم خونی ریزش مو، افزایش ضربان قلب، قاشقی شدن ناخن ها و عدم مقاومت در بیماری های عفونی از دیگر نشانه های کم خونی است.
یکی از ورزش‌های لازم مخصوصاً برای افرادی که بیشتر مطالعه می‌کنند، ورزش چشم است. این ورزش، چشم را از حالت خستگی بیرون می‌آورد و قدرت مطالعه را بیشتر می‌نماید. این ورزش‌ها برای درمان اختلال خاصی نیستند، بلکه برای هماهنگ کردن و تصحیح دستگاه بینایی مفیدند. این ورزش‌ها برای همه، در هر سن و سالی مناسب و حتی برای کودکان قابل فهمند. این ورزش‌ها، به ماهیچه‌های چشم هماهنگی می‌بخشند. اختلالات ناشی از ناهماهنگی ماهیچه‌های چشم، منجر به اختلال در تطابق می‌شود. البته این تمرین‌ها زمانی واقعا اثر می‌بخشند که به طور مرتب و مداوم انجام شوند، در حالی که سادگی آنها اغلب افراد را فریب می‌دهد و به موثر بودن آنها شک می کنند. ورزش‌های چشم گوناگون می‌باشند. در اینجا به تعدادی از این ورزش‌ها اشاره می‌شود: حالت تعادل در حالت تعادل بایستید. دو پایتان از هم اندکی فاصله داشته باشند و وزن بدنتان به طور مساوی به دو نیمه بدن وارد شود. و یا می‌توانید پاها را به فاصله 20 تا 30 سانتیمتر از هم باز کنید و سپس به روی انگشتان پا بلند شوید و بدنتان را به طرف سقف بکشید به نحوی که ماهیچه‌های ساق پا کاملا کشیده شوند. سپس پاشنه‌ها را به زمین برسانید. توجه: به محض احساس هر گونه ناراحتی مانند سرگیجه و یا تهوع، از ادامه ورزش‌ها خودداری کنید. تنفس عمیق به حالت تعادل بایستید. سر را بالا گرفته و از راه بینی، دم عمیقی به مدت 3 ثانیه انجام دهید. سپس در حالی که سر را پایین می‌آورید، عمل بازدم را از راه دهان انجام دهید. هدف نهایی: انجام 10 تنفس عمیق است. در اوایل ممکن است فقط قادر به انجام 2 تا 3 تنفس باشید. چرخش گردن بایستید، چشمان خود را به آرامی ببندید و سر خود را 3 بار در جهت گردش عقربه ساعت و 3 بار بر خلاف آن بچرخانید. سپس چشم خود را باز کنید و نگاه کنید اگر هیچ‌گونه سرگیجه یا ناراحتی دیگری احساس نمی‌کنید، عمل گفته شده را 3 بار تکرار کنید. پس جمعا 9 گردش سر را در هر جهت، برای مرتبه اول انجام داده‌اید. وقتی که توانستید این تعداد چرخش را به سادگی انجام دهید، به چرخش چهارم بپردازید. هدف نهایی: در مجموع 12 چرخش در هر جهت انجام دهید و هر بار پس از 4 بار چرخش، چشمان خود را باز کنید. حرکات را تا حد امکان نرم و کامل انجام دهید. فقط گردن‌تان بچرخد و تمام بدن خود را تاب ندهید. چشمک منظم قبل از انجام این ورزش باید یک نشانه برای خود درست کنید. برای این منظور روی یک کارت سفید به طول 5 و عرض 3 سانتیمتر یکی از حروف الفبا را بنویسید و آن را در هم‌سطح چشم خود به دیوار بچسبانید و خودتان 150 سانتیمتر با آن فاصله بگیرید و به حالت تعادل بایستید. بی‌آنکه چشمتان را از نشانه بردارید، به طور متناوب (اول چشم راست و سپس چشم چپ) 40 بار چشمک بزنید (هر چشم 20 بار). هدف نهایی: قصد این است که، هدف همواره روشن و ثابت دیده شود. آنچه در این تمرین مهم است منظم انجام دادن آن است. این ورزش‌ها، به ماهیچه‌های چشم هماهنگی می‌بخشند. اختلالات ناشی از ناهماهنگی ماهیچه‌های چشم، منجر به اختلال در تطابق می‌شود چرخش چشمان بسته در حالت تعادل بایستید. به آرامی چشمان خود را ببندید و صفحه گرد بزرگ دواری را در نظر آورید. بعد مجسم کنید که نقطه رنگینی در صفحه وجود دارد که با دوران صفحه، آن نیز به چرخش درمی‌آید. آنگاه چرخش این نقطه رنگین را بر روی صفحه دنبال کنید. حالا در همین حال، شست و انگشت اشاره خود را به طرف نقطه رنگین نشانه کنید و نقطه رنگین خیالی را در حالی که دو انگشت را روی هم مالش می‌دهید دنبال کنید. مهم نیست که از دست راست خود استفاده کنید یا چپ. گاه چرخش نقطه رنگین خیالی را از راست به چپ و گاه از چپ به راست مجسم کنید. چرخش چشمان به دنبال نقطه رنگین، در هر جهت باید یک دقیقه ادامه پیدا کند. چرخش سر به حالت تعادل بایستید و نشانه‌ای را که در تمرین قبل به روی آن حرف الفبا نوشته بودید دوباره به دیوار روبرو آویزان کنید و خودتان در 150 سانتیمتری آن بایستید. انگشتان دو دست را در پشت سرتان به هم جفت کنید. اینک در حالی که چشمانتان باز و نگاه‌تان به روی نشانه ثابت شده است، سرتان را حول یک دایره کوچک بچرخانید.به تدریج در حالی که نشانه را همچنان به وضوح می‌بینید، می‌توانید دایره چرخش سر را بزرگ‌تر کنید ولی ممکن است که مدت زیادی طول بکشد تا قادر به این کار باشید. می‌توان این تمرین را به مدت یک دقیقه در هر جهت انجام داد. حرکت چشم بسته در جهات چهارگانه منظور از این تمرین تغییر وضعیت کره چشم است. حرکت کره چشم باید چنان باشد که انگار با چشمان باز از یک جسم به جسم دیگر نگاه می‌کنیم. به حالت تعادل بایستید و چشمان خود را ببندید. سپس با نظم مشخص چشمان خود را تا آنجا که مقدور است به راست، چپ، بالا و پایین حرکت دهید. می‌توانید نظم ورزش را روز به روز تغییر دهید ولی نظم کار خود را در هر روز معین ثابت نگه دارید. این تمرین باید به مدت 2 دقیقه ادامه یابد. ورزش‌های گفته شده را می‌توانید، دو بار در روز انجام دهید. چند نمونه دیگر از ورزش‌های چشم 1- چند دقیقه چشم‌های خود را ببندید، دو انگشت را روی پلک چشم قرار دهید و 5 بار چشم را داخل حدقه چشم بچرخانید. 2- نیم ساعت یکبار در حین مطالعه پلک بالای چشم راست را روی قسمت بالای حدقه پلک پایین چشم گذاشته و با دست مالش دهید و بعد همین ورزش را روی چشم چپ انجام دهید. 3- چشم‌ها را ببندید و کف دست خود را روی چشم قرار دهید، البته نباید دست با پلک چشم تماس داشته باشد، بلکه مثل گنبد بالای چشم باشد، به گونه‌ای که هیچ نوری وارد چشم نشود. حداقل تا 20 بشمارید و چشم را در همین حالت نگه دارید. این کار برای چشم و مغز استراحت ایجاد می‌کند و برای تمرکز مفید است و نیروی چشم را نیز افزایش می‌دهد. 4- در حین مطالعه چشم را به یک جا خیره نکنید، بلکه گاهی افق‌های دورتر و اطراف را نیز نگاه کنید و زاویه دید را تغییر دهید تا چشم دچار خستگی نشود. 5- سر را به حالت معمولی ثابت نگه دارید. ابتدا چشم را به طرف راست در حدقه چشم بچرخانید، بدون آن که سر را تکان دهید. تا حدی که می‌توانید از زاویه راست چشم نگاه کنید. سپس بدون حرکت دادن سر، چشم را به طرف چپ در چشم بچرخانید، سپس طرف بالا و بعد طرف پایین حدقه چشم را بچرخانید. پس از پایان این مراحل، چشم را داخل حدقه از راست به چپ و بالا و پایین بچرخانید، بدون آن که سر را حرکت دهید. 6- بسیاری از افراد وقتی که مطالعه می‌کنند، از پلک زدن غافل می‌شوند. این حالت موجب فشار بر چشم و ممانعت از نرمی چشم و گردش خون در آن می‌شود. از این رو گهگاه نگاه خود را به جانب دیگر معطوف ساخته و پلک‌ها را روی هم بگذارید و بردارید و به اصطلاح پلک بزنید.
آیا می‌دانستید كه در جهان، علمی به نام عنبیه شناسی وجود دارد كه با بررسی و معادله رنگ، بافت و ساختار چشم، متخصصان قادرند میزان سلامت و تندرستی جسم و روان و بیماریهای احتمالی افراد را مشخص كنند. متخصصان این شیوه بر این باورند همه اندام‌ها و دستگاه‌های درونی بدن درون چشم پایانه‌ای دارند که بروز هرگونه لک، تیرگی، تغییر رنگ یا دگرگونی در بافت آن می‌تواند نشانگر یک بیماری یا اختلال جسمی باشد. این شیوه یکی از موفق‌ترین روش‌ها برای شناسایی و تشخیص بیماری‌هاست که از اواسط قرن نوزدهم در مجارستان برای تشخیص اختلال ها و بیماریهای انسان مورد استفاده قرار گرفته است. دکتر پی زس لی نخستین فردی است که با مشاهده لکهای قهوه‌ای رنگ در چشم جغدی که پایش شکسته بود، توانست وجود پایانه‌های مختلف را در چشم شناسایی کند. او به مرور با بهبود نسبی پای شکسته جغد متوجه کوچک‌ترشدن و محو شدن لکه قهوه‌ای رنگ شد. وی مشاهداتش را در تجربه‌ها و آزمایش‌های دیگری دنبال کرد تا سرانجام توانست با کمک همکارانش شیوه تشخیصی عنبیه‌شناسی را به جهانیان بشناساند. عنبیه آبی دارید؟ گیاه درمانی بهترین گزینه است افرادی که عنبیه آنها آبی رنگ است و در اصطلاح در گروه چشم آبی‌ها قرار می‌گیرند، نیاز بیشتری به پاکسازی درونی بدن در طول سال دارند. این افراد بهتر است مصرف گوشت قرمز، پنیر، شیر و خامه را در برنامه‌غذایی خود کنترل کرده و تا می‌توانند برای پخت‌وپز مواد غذایی از روغن زیتون و کتان استفاده کنند. بهترین گیاهان دارویی و طبیعی برای این افراد استفاده از دمنوش گیاهانی چون قاصدک، گزنه و بومادران است که می‌تواند بهترین تاثیر را در پاکسازی درونی بدن و شست و شوی اندام‌های داخلی داشته باشد. متخصصان عنبیه‌شناسی با بررسی چارت مخصوص به خود مشاهده تغییرات و لکهای موجود در بخش‌های مختلف عنبیه، مردمک و شبکیه چشم توانایی تشخیص شروع بیماری یا احتمال ابتلا به این بیماری در آینده را دارند. براساس تحقیقات و مشاهدات این گروه، افرادی که در مناطقی با آب‌و هوایی سرد زندگی می‌کنند بیشتر احتمال ابتلا به بیماریهای مفصلی و استخوانی را دارند. عنبه سبز دارید؟ میوه‌درمانی را فراموش نکنید افراد این گروه بهتر است از مصرف چربی‌های اشباع شده پرهیز کرده و وعده‌های غذایی را سر ساعت و با آرامش و به دور از فشار و استرس میل كنند. مصرف میوه‌هایی از خانواده تمشک و همین‌طور گیاهانی با طعم گزنده در حفظ سلامت و افزایش ایمنی این گروه بسیار موثر است. درمانگران گنجاندن گیاه دارویی و طبیعی مانند پوست لیمو و نارنج را برای افرادی که دارای رنگ چشم سبز و قهوه‌ای هستند بسیار مفید می‌دانند. علاوه‌بر این، افرادی که دارای چشم سبز هستند می‌توانند از مرزنجوش، نعناع و گیاه به لیمو در سبد غذایی خود استفاده کنند تا به این ترتیب گازهای روده را در بدنشان کنترل کرده و کاهش داده و هضم بهتری داشته باشند. ورزش حركات كششی ذهن و جسم (یوگا) یکی از بهترین ورزش‌ها برای این گروه محسوب می‌شود. عنبیه قهوه‌ای دارید؟ در این آب‌وهوا سالم می‌مانید متخصصان عنبیه شناسی بر این باورند زندگی در مناطق گرمسیری و معتدل بهترین گزینه برای افرادی است که رنگ چشم آنها قهوه‌ای است. یکی از مهم‌ترین نکاتی که این افراد باید به آن توجه کنند تقویت دستگاه گوارش و حفظ تعادل آن است. کبد، کیسه صفرا و لوزالمعده از جمله مهم‌ترین ارگان‌ها در بدن این افراد است که باید همواره نسبت به صحت و سلامت آنها توجه داشته باشند چراکه دستگاه گوارش در این گروه تمایل به تنبلی و کندی دارد، بنابراین درمانگران معتقدند این افراد باید از خوردن غذاهای سنگین یا خوردن چند غذا با هم پرهیز کنند. برخی از افراد این گروه تحت تاثیر ناراحتی‌ها و اختلال‌های دستگاه گوارش خود دچار مشکلات ادراری نیز می‌شوند. رنگ چشم برای تشخیص بیماری کافی نیست علاوه بر رنگ اصلی چشم، عوامل دیگری از قبیل تغییراتی که در سطح شبکیه، مردمک و عنبیه چشم قابل مشاهده است در تشخیص و شناسایی بیماری‌ها بسیار موثر است. هر یک از این تغییرات نشان دهنده بروز اختلال یا مشکلی در یکی از ارگان‌های بدن است. به عنوان مثال نقاط و لکه های سفید در سطح چشم اولین مرحله شروع بیماری یا اختلال است. در این مرحله فرد از بیماری خود خبر ندارد و پس از گذشتن از این مرحله به مرور علائم بیماری در او دیده می‌شود. پس باید توجه داشت که در شیوه عنبیه شناسی تنها رنگ را برای تشخیص بیماری ها مدنظر قرار نمی دهند بلکه اجزای تشکیل دهنده و نحوه قرارگیری فیبرهای عنبیه و فضاهای ایجاد شده میان این فیبرها نیز برای تشخیص بیماری‌ها در انسان ضروری است. به این ترتیب تعیین ساختار و علائم عمومی عنبیه، تعیین وضعیت ژنتیک و اکتسابی عنبیه و مشاهده و بررسی ظاهر عنبیه بسیار موثر است. عنبیه هر فرد مانند اثرانگشت او بی‌همتاست عنبیه بخش رنگی چشم است که مانند سرانگشتان انسان طرحی خاص و منحصر به خود فرد را دارد، به این معنا که عنبیه هر انسانی مانند سرانگشتان او می‌تواند برای شناسایی و تشخیص هویت افراد مورد استفاده قرار گیرد. در هر عنبیه انسان، 28 هزار پایانه عصبی وجود دارد که به واسطه غده تالاموس در مغز به تمامی ارگان‌ها و اندام‌های بدن مرتبط است. در این بخش 4 لایه فیبری و عروقی وجود دارد که بروز تغییرات در آن به تشخیص بیماری‌ها و اختلال‌های جسمی و روحی کمک می‌کند. بروز تغییرات در این لایه‌ها با کمک میکروسکوپ و گاهی با مهارت متخصص عنبیه‌شناسی و بدون استفاده از چشم مسلح قابل رویت است، بنابراین باید توجه داشت عدم وجود تغییر در ظاهر چشم نمی‌تواند به تنهایی نشانه سلامت جسم و روح انسان باشد، بلکه ممکن است تغییراتی در لایه‌های عنبیه وجود داشته باشد که با چشم غیرمسلح امکان بررسی و شناسایی آنها امکان‌پذیر نباشد. مشاهده عنبیه و تشخیص بیماری عنبیه شناسی همان‌طور که از نامش مشخص است برای شناسایی و تشخیص بیماریهای مختلف توسط درمانگران شیوه‌های طبیعی و برخی از متخصصان طب سنتی ایران، هند و چین مورد استفاده قرار می گیرد. در این شیوه، متخصص برای تشخیص بیماری‌ها وضعیت عنبیه (بخش رنگی چشم)، مردمک (بخش سیاه چشم) و شبکیه (بخش انتهایی و محل گیرنده‌های بینایی) را بررسی می‌کند و هرگونه تغییر رنگی در این مناطق را نشانه بروز بیماری می‌داند. به عنوان مثال، اختلالات کبد مانند هپاتیت باعث تغییر رنگ سفیدی چشم و تمایل آن به زردی می‌شود. ابتلا به فشارخون بالا ودیابت نیز تغییرات ویژه و لک‌هایی در ناحیه شبکیه چشم ایجاد می‌کند که متخصص عنبیه‌شناسی می‌تواند با تشخیص به موقع آن بیمار را برای درمان به متخصص مربوطه ارجاع دهد.
رنگ‌هایی که نه نامی برایشان انتخاب شده است و نه به صورت رنگ‌های در دسترس تولید شده‌اند. ازآنجا که دیدن این رنگ‌ها تجربه‌ای شخصی است این افراد گاهی خودشان نمی‌دانند رنگ‌هایی را می‌بینند که دیگران نمی‌بینند. ما به کمک دو نوع حسگر میله‌ای و مخروطی موجود در شبکیه چشم می‌توانیم رنگ‌ها را ببینیم. حسگرهای میله‌ای یا استوانه‌ای به نور کم حساسند در حالی که حسگرهای مخروطی به نور شدید واکنش نشان می‌دهند و در واقع این حسگرهای مخروطی هستند که رنگ را تشخیص می‌دهند، سپس پیامی به عصب‌های بینایی ارسال می‌کنند که آن نیز به مغز مخابره می‌شود. چشم انسان به‌طور طبیعی حدود 120 میلیون حسگر میله‌ای و شش تا هفت میلیون حسگر مخروطی دارد؛ گرچه حسگرهای میله‌ای هزاربار حساس‌تر از حسگرهای مخروطی هستند، آنها به رنگ واکنش نشان نمی‌دهند و تنها می‌توانند تصاویر سیاه و سفید و سایه‌های متفاوتی از رنگ خاکستری را درک کنند. حسگرهای میله‌ای به نور آبی حساس‌تر هستند، اما در برابر نور قرمز چندان عکس‌العملی ندارند. هر یک از حسگرهای مخروطی سه رنگدانه قرمز، سبز و آبی دارند و هر رنگدانه طول موج خاصی از رنگ را جذب می‌کند. سه نوع حسگر مخروطی وجود دارد که هریک به ترتیب به طول موج کوتاه، متوسط و بلند حساس هستند و اولی نور آبی، دومی نور سبز و سومی نور قرمز را جذب می‌کند. وقتی طول موج رنگی بین طول موج سه رنگ اصلی قرمز، سبز و آبی قرار داشته باشد برای مشاهده آن ترکیبی از سه حسگر مخروطی تحریک می‌شوند. تعداد حسگرهای مخروطی در افرادی که به کوررنگی مبتلا هستند به نسبت افراد عادی کمتر است؛ بنابر این آنها رنگ‌ها را به درستی تشخیص نمی‌دهند. از طرفی به‌دنبال تحقیقاتی که انجام شده است، محققان به افرادی برخوردند که می‌توانند رنگ‌هایی را که از دید دیگران نامرئی است، ببینند و پس از بررسی‌ها معلوم شده چشم این افراد که همگی زن بودند چهار نوع حسگر مخروطی دارد. این حسگر مخروطی چهارم می‌تواند صدها میلیون رنگ متفاوت را تشخیص دهد. رنگ‌هایی که نه نامی برایشان انتخاب شده است و نه به صورت رنگ‌های در دسترس تولید شده‌اند. ازآنجا که دیدن این رنگ‌ها تجربه‌ای شخصی است این افراد گاهی خودشان نمی‌دانند رنگ‌هایی را می‌بینند که دیگران نمی‌بینند. اگر به دلیلی بینایی‌مان را ازدست بدهیم، بدن خود را با شرایط جدید وفق داده و تشعشعات رنگی را از طریق پوست دریافت می‌کند و می‌تواند رنگ را تشخیص دهد. به این توانایی دید پوستی (dermo-optic) می‌گویند. در این حالت گیرنده‌های پوستی رنگ را تشخیص می‌دهند و برای اینکه بدن فرد تازه نابینا شده بتواند به چنین تطبیقی دست یابد، مدتی طول می‌کشد. افرادی که از بدو تولد نابینا بوده‌اند می‌توانند بین رنگ‌های متفاوت تمایزی قائل شوند.
یک فوق‌تخصص جراحی شبکیه گفت: تومورهای چشمی ممکن است کاسه چشم، دستگاه اشکی و فضای اربیت را درگیر کند که بسته به محل تومور ممکن است بدون عارضه درمان شود یا به قیمت نابینایی و تخلیه چشم تمام شود. مسعود ناصری‌پور در مورد سرطان چشم خاطرنشان کرد: همان طور که در هر جای بدن نیز ممکن است سرطان خوش خیم یا بدخیم داشته باشیم در چشم هم ممکن است تومورهای خوش خیم یا بدخیم به‌وجود بیاید. این فوق تخصص جراحی شبکیه در مورد ضایعات خوش خیم گفت: خال‌هایی که در چشم ایجاد می‌شوند یا ضایعات عروقی می‌توانند جزو تومورهای خوش‌خیم محسوب شوند ولی تومورهای بدخیم طیف زیادی را شامل می‌شوند که ممکن است در خود عروق چشم با عنوان تومورهای اولیه ایجاد شوند یا از سایر قسمت‌های بدن نشأت بگیرند که ما آنها را تومورهای ثانویه می‌نامیم. وی تاکید کرد: شایع‌ترین تومورهای ثانویه چشم در بین زنان تومورهایی است که از سرطان سینه به چشم انتشار (متاستاز)می‌یابد و در بین مردان هم ممکن است تومورهای ثانویه چشم از ریه نشأت گرفته باشد چرا که چشم یک بافت عروقی پرخون محسوب می‌شود که مستعد رشد تومور است. ناصری‌پور در مورد محل‌های انتشار تومورهای چشمی گفت: این تومورها می‌تواند قسمت‌های مختلف چشم از جمله کاسه چشم، دستگاه اشکی و فضای اربیت را درگیر کند یا ممکن است داخل چشم که بافتی پرخون محسوب می‌شود را گرفتار کند. این فوق تخصص جراحی شبکه شایع‌ترین تومور چشمی اولیه در افراد را توموری به نام ملانوم عنوان کرد و گفت: مانند ملانوم‌های پوستی یکسری ملانوم هم در چشم افراد ممکن است ایجاد شود که در مراحل اولیه با لیزرتراپی و در مراحل متوسط با گذاشتن پلاک‌های رادیو اکتیو قابل درمان است و در مراحل پیشرفته ممکن است مجبور شویم چشم را تخلیه کنیم تا از انتشار موضعی این تومور به قسمت‌های دیگر بدن و کاسه چشم جلوگیری شود. استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران میزان شیوع سرطان چشم را طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی 6 تا 7 مورد جدید در هر یک میلیون نفر در سال عنوان کرد. وی در پاسخ به اینکه در نهایت سرطان چشم چه آسیب‌هایی ممکن است به فرد وارد کند گفت: بسته به میزان تومور،محلی که ایجاد می‌شود و مرحله پیشرفت بیماری ممکن است بدون هیچ عارضه‌ای بتوانیم با روش‌های درمانی نوین فرد را بهبود بخشیم بدون اینکه به بینایی فرد آسیب برسد و در مراحل پیشرفته‌تر ممکن است مجبور به تخلیه چشم شویم. ناصری‌پور گفت: اگر تومور در قسمت خلفی شبکیه و کنار عصب ایجاد شده باشد ممکن است به بینایی فرد آسیب برسد ولی اگر قسمت‌های محیطی شبکیه با تومور درگیر باشند امکان آسیب کمتر است.
استرابیسم یا لوچی یا انحراف چشم، نوعی مشکل چشمی است که در آن چشم ها وضعیت ناهمگونی نسبت به یکدیگر دارند و نگاه آنها به جهات مختلف است. انحراف چشم ممکن است واضح بوده و یا آنکه صرفا بعضی اوقات وجود داشته باشد. در انحراف چشم، در حالی که یک چشم به سمت جلو نگاه می کند، چشم دیگر به سمت داخل، خارج، بالا و یا پایین می چرخد. بعضی اوقات چشم چرخیده به وضعیت اصلی و مستقیم برگشته و برعکس چشم مستقیم از موقعیت خود خارج می شود. استرابیسم در کودکان شایع است، ولی ممکن است در سنین بالاتر نیز دیده شود. تنبلی چشم در اثر انحراف چشم قرارگیری طبیعی چشم ها در طی دوران کودکی، امکان تکامل دید مناسب این سنین را فراهم می سازد. قرارگیری غیر طبیعی مانند آنچه در استرابیسم دیده می شود، سبب کاهش دید یا آمبلیوپی (تنبلی چشم) خواهد شد. مغز تصویر چشم بهتر را تشخیص داده و تصویر چشم ضعیف تر یا آمبلیوپیک را حذف می کند. این موضوع تقریبا در نیمی از کودکان مبتلا به استرابیسم اتفاق می افتد. آمبلیوپی را می توان با بستن چشم بهتر و تقویت و بهبود بینایی چشم ضعیف تر، درمان نمود. اگر آمبلیوپی در همان سال های نخست زندگی تشخیص داده شود، درمان آن اغلب موفقیت آمیز خواهد بود، ولی در صورتی که درمان آن به تاخیر افتد، آمبلیوپی یا افت دید وضعیتی دایمی پیدا خواهد کرد. قاعدتا هر قدر آمبلیوپی زودتر درمان شود، دید بهتری تامین خواهد گردید. بالغینی که دچار انحراف چشم می شوند، اغلب از دوبینی شکایت می کنند علل استرابیسم به دیواره خارجی هر چشمی، شش عضله چسبیده است که مسئولیت کنترل حرکات چشم را به عهده دارند. در هر چشم، دو عضله چشم را به سمت راست یا چپ می برند. چهار عضله دیگر مسئولیت حرکت چشم به سمت بالا و پایین و یا کنترل حرکات مورب چشم را به عهده دارند. برای تمرکز هر دو چشم بر روی یک نشانه مشخص، لازم است تمامی عضلات چشم با یکدیگر و با عضلات چشم مقابل هماهنگ باشند. هر علتی که در این هماهنگی اختلال ایجاد کند، می تواند منجر به استرابیسم شود. نقش کنترلی مغز نیز بر عضلات چشم از اهمیت بسزایی برخوردار است. بنابراین کودکان مبتلا به مشکلات مغزی از قبیل فلج مغزی، عقب افتادگی ذهنی، هیدروسفالی و تومورهای مغزی اغلب دچار استرابیسم می شوند. هر عاملی که منجر به کاهش بینایی شود، مانند عیب انکساری، آب مروارید، صدمات چشمی و ... نیز می تواند عاملی برای استرابیسم باشد. علایم استرابیسم اصلی ترین علامت استرابیسم، در واقع چشمی است که در جای خود قرار ندارد. گاهی کودک جلوی نور آفتاب یک چشم خود را می بندد و گاهی با کج کردن سر خود به یک موقعیت خاص تلاش می کند که از هر دو چشم خود استفاده کند و گاهی به صورت خستگی شدید چشم و سردرد در حین فعالیت چشمی و گاهی علایم فقدان یک دید عمیق مناسب نیز دیده می شود. بالغینی که دچار استرابیسم می شوند نیز اغلب از دوبینی شکایت می کنند. ایزوتروپی (انحراف چشم به داخل) ایزوتروپی در واقع انحراف چشم ها به سمت داخل بوده و شایع ترین نوع استرابیسم در شیرخواران است. کودکان خردسال مبتلا به ایزوتروپی هیچ گاه از هر دو چشم خود به طور هم زمان استفاده نمی کنند. در اکثر موارد برای تراز کردن چشم ها، تامین دید دو چشمی و اجتناب از افت دید دایمی، جراحی زود هنگام ضروری خواهد بود. در کودکان کم سن، بینی پهن و چین پوستی قسمت داخلی پلک سبب می شود که در نگاه به چپ و راست چشم ها مخفی شده و بدین ترتیب منحرف به نظر برسند اگزوتروپی (انحراف چشم به خارج) اگزوتروپی یا انحراف چشم به سمت خارج، دیگر نوع شایع استرابیسم است. این حالت بیشتر زمانی اتفاق می افتد که کودک روی شیئی در دوردست تمرکز می کند. اگزوتروپی اغلب متناوب بوده و مخصوصاً در هنگام خستگی یا استرس در کودک بروز می کند. والدین اظهار می دارند که کودک در مقابل نور آفتاب یک پلک خود را جمع می کند. گر چه عینک، ورزش چشمی یا منشور در این حالت نیز به کنترل چرخش چشم به سمت خارج کمک می کند، ولی در اکثر موارد لازم است نوعی عمل جراحی صورت گیرد. تشخیص لازم است هر کودکی در طی دوره شیرخواری یا سنین قبل از مدرسه توسط پزشک خانواده، متخصص اطفال یا چشم پزشک معاینه و مشکلات احتمالی او تشخیص داده شود. این موضوع به ویژه در مواردی که عضو دیگری از خانواده مبتلا به استرابیسم و یا تنبلی چشم است، اهمیت بیشتری پیدا می کند. در شیرخواران اغلب درک اختلاف بین انحراف ظاهری چشم، از استرابیسم واقعی مشکل است. در کودکان کم سن، بینی پهن و چین پوستی قسمت داخلی پلک سبب می شود که در نگاه به چپ و راست چشم ها مخفی شده و بدین ترتیب منحرف به نظر برسند. این استرابیسم ظاهری به تدریج و با رشد کودک بهبود می یابد و حال آنکه استرابیسم واقعی ارتباطی با رشد کودک ندارد و در این میان، چشم‌پزشک به خوبی قادر به تمایز بین استرابیسم واقعی و کاذب است. درمان اهداف درمان استرابیسم، حفظ دید، مستقیم کردن چشم ها و بازگرداندن دید دو چشمی است. بسته به علت استرابیسم، درمان ممکن است به صورت تجویز عینک، جراحی کاتاراکت یا اصلاح سایر علل زمینه ای ایجاد انحراف و یا تغییر دادن موقعیت عضلات نامتعادل چشم باشد. بعد از انجام یک معاینه کامل چشمی، شامل مطالعه دقیق قسمت های داخلی، چشم پزشک درمان مناسب اپتیکی، طبی یا جراحی را انتخاب خواهد نمود. اغلب بستن چشم بهتر جهت تقویت بینایی چشم آمبلیوپیک نیز ضروری خواهد بود. در صورتی که درمان جراحی لازم باشد، هرقدر در سنین پایین تری انجام شود، شانس تامین دید دو چشمی بیشتر خواهد بود جراحی استرابیسم هیچ گاه و در جریان هیچ نوع عمل جراحی، کره چشم از محل خود خارج نمی شود. جراحی استرابیسم در واقع ایجاد برشی کوچک در بافت پوشاننده چشم است که به چشم پزشک امکان می دهد تا به عضلات زیرین این بافت دسترسی پیدا کند. اینکه کدام عضلات تحت عمل جراحی قرار گیرند بستگی به جهت چرخش چشم دارد. گاهی اوقات لازم است هر دو چشم تحت عمل جراحی قرار گیرد. جهت عمل جراحی استرابیسم در اطفال، بیهوشی ضرورت دارد، ولی جراحی بزرگسالان با بی حسی موضعی نیز امکان پذیر است. بهبودی سریع است. فرد اغلب ظرف چند روز به فعالیت های طبیعی اش بر می گردد. بعد از جراحی، گاهی استفاده از عینک یا منشور نیز ضرورت پیدا می کند. گاهی اوقات ممکن است اصلاح انجام شده بیشتر یا کمتر از مقدار موردنظر باشد که در آن صورت انجام عملی دیگر ضرورت خواهد یافت. توصیه می شود جراحی اصلاحی استرابیسم هر چه سریع تر صورت گیرد، زیرا شیرخوار به محض اینکه چشم هایش مستقیم شد، امکان دید طبیعی و دید دو چشمی را پیدا خواهد کرد. از طرف دیگر لوچی چشم می تواند روی اعتماد به نفس کودک نیز تاثیری منفی داشته باشد. همانند هر عمل جراحی، جراحی بر روی عضلات چشم نیز با عوارضی همراه است. این عوارض شامل عفونت، خونریزی و دیگر عوارض نادری است که می تواند منجر به از دست دادن دید شود. با این حال، جراحی استرابیسم معمولا درمانی بی خطر و موثر است و در عین حال هیچ گاه جای عینک و یا آمبلیوپ درمانی را نمی گیرد. خلاصه - رشد کودک به خودی خود استرابیسم را درمان نمی کند. - موثرترین زمان درمان استرابیسم، زمانی است که کودک در سنین پایینی به سر می برد. - مستقیم نمودن چشم ها در هر سنی امکان پذیر است. - درمان استرابیسم ممکن است بدون جراحی و با استفاده از قطره های چشمی، تمرینات چشمی و یا عینک انجام گیرد. - در صورتی که درمان جراحی لازم باشد، هرقدر در سنین پایین تری انجام شود، شانس تامین دید دو چشمی بیشتر خواهد بود.
دوبینی یا دی پلوپی (diplopia) یک عارضه جدی و خطرناک در چشم است. برخی علل دو بینی چشم، جزئی هستند، ولی برخی دیگر نیاز به درمان فوری دارند. علل دو بینی چشم وقتی چشم های خود را باز می کنید، یک تصویر واضح و تک از هر چیزی را می بینید. این روند خودکار بستگی به هماهنگی بخش های مختلف دستگاه بینایی (چشم) دارد. این بخش ها بایستی با یکدیگر کار کنند تا بتوانید تصویر مناسبی را از اجسام ببینید و عبارتند از: 1- قرنیه: بخش شفاف جلوی چشم است که باعث تمرکز نور وارده به چشم می شود. 2- عدسی چشم که پشت مردمک است و نور متمرکز را به سمت شبکیه هدایت می کند. 3- عضلات چشم که باعث حرکت چشم می شوند. 4- اعصاب چشم که پیام های بینایی را از چشم ها به مغز می برند. 5- مغز که اطلاعات بینایی چشم ها را پردازش می کند. وجود مشکل در هر یک از قسمت های دستگاه بینایی منجر به دوبینی چشم می شود. دو بینی مسئله ای غیرعادی است و بایستی سریعا به چشم پزشک مراجعه کرد. بیماری میاستنی گراویس از تحریک عضلات توسط اعصاب سر جلوگیری می کند. اولین علائم این بیماری شامل دوبینی چشم و افتادگی پلک ها است 1- مشکلات قرنیه چشم مشکلات قرنیه اغلب باعث دوبینی یکی از چشم ها می شود. بستن (پوشاندن) چشم مبتلا به دوبینی، باعث برطرف شدن مشکل می شود. سطح غیرطبیعی چشم (قرنیه غیرطبیعی)، نور وارده را می شکند و باعث دوبینی می شود. علل آسیب قرنیه عبارتند از: - عفونت قرنیه مثل بیماری زونا که قرنیه را بدشکل و خمیده می کند. - زخم قرنیه که سطح قرنیه را تغییر داده و تصاویر ناموزون ایجاد می کند. - خشکی قرنیه که باعث دوبینی می شود. 2- مشکلات عدسی چشم آب مروارید (کاتاراکت) شایع ترین بیماری عدسی چشم است که باعث دوبینی می شود. اگر هر دو چشم مبتلا به آب مروارید باشند، تصاویر دیده شده توسط دو چشم بدشکل می شوند. آب مروارید اغلب با یک جراحی جزئی درمان می شود. 3- مشکلات عضلات چشم اگر یک عضله در یک چشم ضعیف شود و خوب کار نکند، چشم نمی تواند به راحتی حرکت کند و باعث دوبینی می شود. علل مشکلات عضلات چشم عبارتند از : - بیماری میاستنی گراویس که یک بیماری خودایمنی است. این بیماری از تحریک عضلات توسط اعصاب سر جلوگیری می کند. اولین علائم این بیماری شامل دوبینی چشم و افتادگی پلک ها (پتوز) است (تصویر کناری). - بیماری گریوز که یک اختلال مربوط به غده تیروئید است و عضلات چشم را تحت تأثیر قرار می دهد. در مشکل دوبینی عمودی، یک تصویر بالای یک تصویر دیگر دیده می شود. 4- مشکلات اعصاب چشم بیماری های مختلفی باعث آسیب اعصابی می شوند که عضلات چشم را کنترل می کنند و در نتیجه باعث دوبینی می شوند: - بیماری ام اس (MS) که اعصاب مغز و نخاع را تحت تأثیر قرار می دهد. اگر اعصابی که چشم را کنترل می کنند، آسیب ببیند، باعث دوبینی می شود. - سندرم گیلن باره که یک اختلال عصبی است و باعث ضعف پیشرونده می شود. گاهی اوقات اولین علامت این بیماری در چشم ها رخ می دهد و باعث دوبینی می شود. - بیماری دیابت کنترل نشده که باعث آسیب اعصاب در یکی از چشم ها می شود و باعث ضعیف شدن و دوبینی چشم می گردد. 5- مشکلات مغزی اعصاب کنترل کننده چشم به طور مستقیم با مغز در ارتباط هستند. پردازش اطلاعات بینایی در مغز صورت می گیرد. مشکلات مغزی که باعث دوبینی می شوند عبارتند از: - سکته مغزی - آنوریسم مغزی - افزایش فشار داخل مغز در اثر حادثه، خونریزی و عفونت - تومور مغزی - سردرد میگرنی علائم دوبینی چشم دوبینی چشم می تواند به تنهایی و بدون علامت دیگری اتفاق بیفتد. بسته به علت بروز دوبینی چشم، سایر علائمی که می توانند با آن همراه باشند عبارتند از: - لوچی یا چپ شدن یک و یا هر دو چشم - درد یک و یا هر دو چشم هنگام حرکت آن ها - درد اطراف چشم مثل شقیقه و یا ابروها - سردرد - تهوع - احساس ضعف در چشم ها و یا هر جای دیگر - افتادگی و پژمردگی پلک ها
با اینکه آستیگماتیسم نقصی خفیف و قابل درمان در چشم محسوب می‌شود، اما در صورت درمان نشدن، عوارضی به همراه خواهد داشت. اما این عوارض چیست؟ دکتر سید رفیع حسینی، متخصص چشم در پاسخ به این پرسش می‌گوید: در صورت درمان نشدن آستیگماتیسم، مشکلات متعددی برای فرد، مانند خستگی چشم، سردرد‌های مداوم و تاری‌دید ایجاد می‌شود. آستیگماتیسم نوعی اختلال شایع انکساری چشم است و زمانی به وجود می آید که سطح قرنیه یا عدسی چشم، شکل نامنظمی پیدا کند. هنگامی که این ناهنجاری و انحنای غیرطبیعی در سطح قرنیه و عدسی چشم رخ دهد، چشم دیگر قادر به تمرکز صحیح نور بر روی شبکیه نیست، در نتیجه تصویر واضحی از اشیا و افراد دیده نمی شود. به همین علت تاری دید و نداشتن وضوح بینایی از مشکلات شایع در افراد مبتلا به آستیگماتیسم محسوب می شود. چرا دچار آستیگماتیسم می شویم؟ آستیگماتیسم هنگامی به وجود می آید که انحنای لایه خارجی و شفاف جلوی چشم، یعنی انحنای قرنیه یا عدسی چشم در دو طرف آن با هم متفاوت است. به این ترتیب سطح قرنیه یا عدسی در بعضی نواحی مسطح تر یا منحنی تر از نواحی دیگر است که تاری دید ایجاد می کند. دکتر حسینی تاکید می کند: اگر درجه آستیگماتیسم چشم فردی بالا باشد و در کاری که انجام دهد، اختلال ایجاد کند یا اگر کیفیت بینایی اش رضایت بخش نباشد، باید برای معاینه به متخصص چشم مراجعه کند. نکته مهمی که متخصصان چشم بر آن تاکید می کنند آن است که مبتلایان به آستیگماتیسم معمولا از مشکل نزدیک بینی یا دوربینی چشم هم رنج می برند نقصی که به ارث می رسد اما چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به آستیگماتیسم چشمی هستند؟ طبق تحقیقات مشخص شده است بیشتر افراد مبتلا به آستیگماتیسم، این مشکل را به ارث برده اند. یعنی چشم پزشکان معتقدند در اغلب موارد، آستیگماتیسم ریشه ارثی داشته و معمولا از هنگام تولد وجود دارد. علاوه بر آن صدمات وارده بر قرنیه نیز می تواند به آستیگماتیسم بویژه از نوع نامنظم منجر شود. دکتر حسینی در این ارتباط توضیح می دهد: افراد دارای نمره های بالای آستیگماتیسم، اغلب از تاری دید و تغییرشکل یافتگی تصویر اشیا شکایت دارند؛ هر چند مبتلایان به درجات خفیف آستیگماتیسم اغلب مشکل بینایی نداشته و ممکن است تنها از خستگی و احساس ناراحتی در چشم ها و سردرد شکایت داشته باشند، اما نکته مهم اینجاست که در افراد مبتلا به آستیگماتیسم، سطح قرنیه مانند توپ بسکتبال است، یعنی به عبارت دیگر دارای سطحی ناصاف است. در حالی که قرنیه افراد با بینایی طبیعی مانند توپ فوتبال، صاف است. بر اثر این ناصافی ها، عدسی چشم و قرنیه قادر به تمرکز نور روی یک نقطه مشخص از شبکیه چشم نیست و در نتیجه تصاویر، تار دیده می شود. این متخصص چشم اضافه می کند: البته اگر فردی دچار آسیب چشمی شود، یا تحت عمل جراحی چشم قرار گیرد نیز ممکن است دچار آستیگماتیسم شود. همچنین ممکن است همراه با بیماری قوز قرنیه، دوبینی و آستیگماتیسم نیز به وجود آید. در قوز قرنیه، قرنیه فرد نازک تر می شود و حالت مخروطی شکل پیدا می کند. خوشبختانه بروز این بیماری در افراد بسیار کم است. البته مشکل بینایی بیمار مبتلا به قوزقرنیه با استفاده از عینک بر طرف نخواهد شد و در این حالت، استفاده از لنزهای تماسی برای این فرد بسیار مناسب است، اما باید در نظر گرفت که در آینده این بیمار نیاز به عمل جراحی پیوند قرنیه خواهد داشت. نزدیک بینی و دوربینی نکته مهمی که متخصصان چشم بر آن تاکید می کنند آن است که مبتلایان به آستیگماتیسم معمولا از مشکل نزدیک بینی یا دوربینی چشم هم رنج می برند. در بیماری نزدیک بینی و دوربینی، نوعی عیب انکساری چشم وجود دارد که طی آن، چشم فرد قادر به تمرکز نورهای بازتاب شده از اشیای مختلف نیست. در نتیجه فردی که مبتلا به آستیگماتیسم و نزدیک بینی یا دوربینی است، می تواند با مراجعه به اپتومتریست، از عینک و لنز مخصوص برای رفع عیوب انکساری چشم خود استفاده کند. به چشم هایتان زیاد فشار نیاورید دکتر حسینی تاکید می کند: با توجه به این که هنوز محققان به علت قطعی مشکل آستیگماتیسم پی نبرده اند، مواردی که در ابتلا موثر تشخیص داده شده است، فقط شانس ابتلا به آن را بالا می برد. آنچه قطعی و مسلم است این که مشکل آستیگماتیسم با گذشت زمان بدتر می شود و فرد مبتلا باید بر اساس تجویز پزشک، از عینک مخصوص یا لنز تماسی استفاده کند.از سوی دیگر افرادی که دچار مشکل آستیگماتیسم هستند، از فشار بیش از حد به چشم های خود باید به طور جدی خودداری کنند، مثلا برای مدت زمان طولانی با رایانه کار نکنند. در هوای آلوده کمتر از لنز استفاده کنید، زیرا لنز، آلودگی های هوا را جذب می کند و بیماری ها و ناراحتی های چشمی را به وجود می آورد معاینه چشم؛ هر سه تا پنج سال متخصصان چشم تاکید می کنند که انجام معاینات منظم چشم، راه مناسبی برای شناسایی تغییرات سطح بینایی است تا در صورت لزوم، عینک یا لنز تماسی برای شخص تجویز شود یا شماره آن تصحیح شود. یک فرد بزرگسال سالم باید تا پنجاه سالگی هر سه تا پنج سال یک بار معاینه چشم انجام دهد و پس از پنجاه سالگی، فواصل معاینات کمتر شود. اگر شخصی دچار مشکلات انکساری مانند آستیگماتیسم باشد، هر دو سال یک بار یا به هر تعدادی که اپتومتریست (کارشناس بینایی سنجی) توصیه می کند، باید مراجعه داشته باشد. در صورت لزوم برای درمان آستیگماتیسم، روش جراحی، استفاده از عینک و لنز تماسی پیشنهاد می شود. حتی آستیگماتیسم در برخی شرایط با لیزیک قابل اصلاح است و درمان های جدیدی نیز به وسیله لنزهای جدید و دستگاه های لیزیک برای اصلاح آستیگمات بالا وجود دارد. نکاتی که نباید فراموش کنید دکتر حسینی توصیه می کند: در صورتی که آستیگماتیسم دارید و برای درمان آن از لنزهای تماسی استفاده می کنید، حتما دستورالعمل های لازم را برای تمیز نگه داشتن و نگهداری صحیح از لنزها رعایت کنید و بیش از حد مجاز از لنز استفاده نکنید. در هوای آلوده کمتر از لنز استفاده کنید، زیرا لنز، آلودگی های هوا را جذب می کند و بیماری ها و ناراحتی های چشمی را به وجود می آورد.
