تبیان، دستیار زندگی

استفاده اي را كه از معدن برده ، اگر قيمت آن به 105 مثقال نقره يا 15 مثقال طلا نرسد، خمس آن در صورتي لازم است كه به تنهايي يا با منفعتهاي ديگر كسب او از مخارج سالش زياد بيايد.

گچ و آهك و گل سرشور و گل سرخ بنابر احتياط واجب از معدن محسوب است و خمس دارد.

كسي كه از معدن چيزي به دست مي آورد بايد خمس آن را بدهد، چه معدن روي زمين باشد يا زير آن ، در زميني باشد كه ملك است يا در جايي باشد كه مالك ندارد.

اگر نداند چيزي را كه از معدن بيرون آورده به 105 مثقال نقره يا15 مثقال طلا مي رسد يا نه ، بنابر احتياط واجب بايد به وزن كردن يا از راه ديگر،قيمت آن را معلوم كند.

اگر چند نفر چيزي از معدن بيرون آورند چنانچه بعد از كم كردن مخارجي كه براي آن كرده اند اگر سهم هر كدام آنها به 105 مثقال نقره يا 15 مثقال طلابرسد بايد خمس آن را بدهند.

اگر معدني را كه در ملك ديگري است بيرون آورد آنچه از آن به دست مي آيد مال صاحب ملك است و چون صاحب ملك براي بيرون آوردن آن خرجي نكرده بايد خمس تمام آنچه را كه از معدن بيرون آمده بدهد.

گنج مالي است كه در زمين يا درخت يا كوه يا ديوار پنهان باشد و كسي آن را پيدا كند، و طوري باشد كه به آن گنج بگويند.

اگر انسان در زميني كه ملك كسي نيست گنجي پيدا كند، مال خود اوست و بايد خمس آن را بدهد.

نصاب گنج 105 مثقال نقره يا 15 مثقال طلا است ، يعني اگر قيمت چيزي را كه از گنج به دست مي آورد، بعد از كم كردن مخارجي كه براي آن كرده به 105 مثقال نقره يا 15 مثقال طلا برسد، بايد خمس آن را بدهد.

اگر در زميني كه از ديگري خريده گنجي پيدا كند و بداند مال كساني كه قبلا مالك آن زمين بوده اند نيست ، مال خود او مي شود و بايد خمس آن را بدهد ولي اگر احتمال دهد كه مال يكي از آنان است ، بايد به او اطلاع دهد و چنانچه معلوم شود مال او نيست ، بايد به كسي كه پيش از او مالك زمين بوده اطلاع دهد و به همين ترتيب به تمام كساني كه پيش از او مالك زمين بوده اند خبر دهد، واگر معلوم شود مال هيچ يك آنان نيست مال خود او مي شود و بايد خمس آن را بدهد.

اگر در ظرفهاي متعددي كه در يك جا دفن شده مالي پيدا كند كه قيمت آنهاروي هم 105 مثقال نقره يا 15 مثقال طلا باشد، بايد خمس آن را بدهد ولي چنانچه در چند جا گنج پيدا كند، هر كدام آنها كه قيمتش به اين مقدار برسد، خمس آن واجب است و گنجي كه قيمت آن به اين مقدار نرسيده خمس ندارد.

اگر دو نفر گنجي پيدا كنند كه قيمت سهم هر يك آنان به 105 مثقال نقره يا 15 مثقال طلا برسد، بايد خمس آن را بدهند.