تبیان، دستیار زندگی

اگر بدون فرو رفتن در دريا به وسيله اسبابي جواهر بيرون آورد آیت الله سیستانی: بنابر احتياط خمس آن واجب است ، ولي اگر از روي آب دريا يا از كناردريا جواهري بگيرد، در صورتي بايد خمس آن را بدهد كه آنچه به دست آورده به تنهايي يا با منفعتهاي ديگر كسب او، از مخارج سالش زيادتر باشد. وبعد از كم كردن مخارجي كه براي آن كرده قيمت آن به 18 نخود طلا برسد بنابراحتياط خمس آن واجب است . ولي اگر از روي آب دريا يا از كنار دريا جواهربگيرد، در صورتي بايد خمس آن را بدهد كه اين كار شغلش باشد و از مخارج سالش به تنهايي يا با منفعتهاي ديگر زياد بيايد.

خمس ماهي و حيوانات ديگري كه انسان بدون فرو رفتن در دريا مي گيرددر صورتي واجب است كه براي كسب بگيرد و به تنهايي يا با منفعتهاي ديگركسب او از مخارج سالش زيادتر باشد.

اگر انسان بدون قصد اين كه چيزي از دريا بيرون آورد در دريا فرو رود واتفاقا جواهري به دستش آيد در صورتي كه قصد كند كه آن چيز ملكش باشد بايد خمس آن را بدهد. آیت الله سیستانی: بلكه احتياط واجب آن است كه در هر حال خمس آن را بدهد.

اگر انسان در دريا فرو رود و حيواني را بيرون آورد و در شكم آن جواهري پيدا كند كه قيمتش هيجده نخود طلا يا بيشتر باشد چنانچه آن حيوان مانند صدف باشد كه نوعا در شكمش جواهر است ، بايد خمس آن را بدهد، و اگر اتفاقا جواهربلعيده باشد آیت الله سیستانی: احتياط لازم آن است كه هر چند به حد نصاب نرسيده باشد، خمس آن رابدهد. احتياط آن است كه حكم گنج را در آن جاري كنند.

اگر در رودخانه هاي بزرگ مانند دجله و فرات فرو رود و جواهري بيرون آورد، چنانچه در آن رودخانه جواهر عمل مي آيد بايد خمس آن را بدهد.

اگر در آب فرو رود و مقداري عنبر بيرون آورد كه قيمت آن 18 نخودطلا يا بيشتر باشد بايد خمس آن را بدهد آیت الله سیستانی: بلكه چنانچه از روي آب يا از كنار دريا بدست آورد، باز هم همين حكم را دارد. و چنانچه از روي آب يا از كنار دريابه دست آورد اگر قيمت آن به مقدار 18 نخود طلا هم نرسد در صورتي كه اين كار كسبش باشد و به تنهايي يا با منفعتهاي ديگر او از مخارج سالش زياد بيايدبايد خمس آن را بدهد.

كسي كه كسبش غواصي يا بيرون آوردن معدن است اگر خمس آنها را بدهد وچيزي از مخارج سالش زياد بيايد لازم نيست دوباره خمس آن را بدهد.

اگر بچه اي معدني را بيرون آورد يا مال حلال مخلوط به حرام داشته باشديا گنجي پيدا كند يا به واسطه فرو رفتن در دريا جواهري بيرون آورد ولي او بايدخمس آنها را بدهد. آیت الله سیستانی: و چنانچه ندهد، بايد خود او بعد از بلوغ خمسش را بدهد. و در مال مخلوط به حرام ولي او بايد آن مال را تطهير نمايد.

اگر مسلمانان به امر امام عليه السلام با كفار جنگ كنند و چيزهايي در جنگ به دست آورند به آنها غنيمت گفته مي شود و مخارجي را كه براي غنيمت كرده اند مانند مخارج نگهداري ، و حمل و نقل آن و نيز مقداري را كه امام عليه السلام صلاح مي داند به مصرفي برساند و چيزهايي كه مخصوص به امام است بايد از غنيمت كنار بگذارند و خمس بقيه آن را بدهند. آیت الله سیستانی: و در ثبوت خمس بر غنيمت فرقي ميان منقول و غير منقول نيست ، بلي زمينهايي كه از انفال هستند، مال عموم مسلمين مي باشند، هر چند جنگ به اذن امام عليه السلام نباشد.

اگر كافر ذمي زميني را از مسلمانان بخرد، آیت الله سیستانی: بنابر مشهور بايد خمس آن را از همان زمين يا از مال ديگرش بدهد،ولي وجوب به معناي معروفش در اين مورد محل اشكال است . بايد خمس آن را ازهمان زمين بدهد. و اگر پول آن را هم بدهد اشكال ندارد، ولي اگر غير از پول چيز ديگر بدهد بايد به اذن حاكم شرع باشد، و نيز اگر خانه و دكان و مانند اينهارابخرد، چنانچه زمين آن را جداگانه قيمت كنند و بفروشند بايد خمس زمين آن رابدهد. و اگر خانه و دكان را روي هم بفروشند و زمين به تبع آن منتقل شود خمس زمين واجب نيست . و در دادن اين خمس قصد قربت لازم نيست ، بلكه حاكم شرع هم كه خمس را از او مي گيرد لازم نيست قصد قربت نمايد.

اگر كافر ذمي زميني را كه از مسلمانان خريده به مسلمان ديگري هم بفروشد بايد خمس آن را بدهد و نيز اگر بميرد و مسلماني آن زمين را از او ارث ببرد بايد خمس آن را از همان زمين يا از مال ديگرش بدهند. آیت الله سیستانی: اين مسأله در رساله آيةالله سيستاني ذكر نشده است .

اگر كافر ذمي موقع خريد زمين شرط كند كه خمس ندهد يا شرط كند كه فروشنده خمس آن رابدهد شرط او صحيح نيست و بايد خمس را بدهد ولي اگر شرط كندكه فروشنده مقدارخمس را از طرف او به صاحبان خمس بدهد، اشكال ندارد. آیت الله سیستانی: اين مسأله در رساله آيةالله سيستاني ذكر نشده است .