تبیان، دستیار زندگی

اگر از منفعت كسب آذوقه اي كه براي مصرف سالش خريده ، در آخر سال زيادبيايد، بايد خمس آن را بدهد. و چنانچه بخواهد قيمت آن را بدهد، در صورتي كه قيمتش از وقتي كه خريده زياد شده باشد، بايد قيمت آخر سال را حساب كند.

اگر از منفعت كسب پيش از دادن خمس اثاثيه اي براي منزل بخرد، آیت الله سیستانی: اگر احتياجش پس از سال منفعت برطرف شد، لازم نيست خمس آن رابدهد. و همچنين اگر در ميان سال احتياجش برطرف شد، ولي آن چيز از چيزهايي باشدكه معمولا براي سالهاي بعد گذاشته مي شود، مانند لباسهاي زمستاني و تابستاني ، خمس ندارد، و در غير اين صورت هر وقت احتياجش از آن برطرف شد، احتياط واجب آن است كه خمس آن را بدهد. و همچنين است زيورآلات زنانه در صورتي كه وقت زينت كردن زن به آنها گذشته باشد.چنانچه در بين سال احتياجش از آن برطرف شود، واجب است كه خمس آن رابدهد. و همچنين است زيورآلات زنانه ، اگر در بين سال ، وقت زينت كردن زنها به آنها بگذرد.

اگر در يك سال منفعتي نبرد، نمي تواند مخارج آن سال را از منفعتي كه در سال بعد مي برد كسر نمايد.

اگر در اول سال منفعتي نبرد و از سرمايه خرج كند و پيش از تمام شدن سال منفعتي به دستش آيد، مي تواند مقداري را كه از سرمايه برداشته از منافع كسركند.

اگر مقداري از سرمايه آیت الله سیستانی: در تجارت و مانند آن از بين برود، مي تواند مقداري را كه از سرمايه كم شده ، از منافع همان سال كسر نمايد. از بين برود و از باقي مانده آن منافعي ببرد كه از خرج سالش زياد بيايد، مي تواند مقداري را كه از سرمايه كم شده بردارد.

اگر غير از سرمايه چيز ديگري از مالهاي او از بين برود، نمي تواند ازمنفعتي كه به دستش مي آيد آن چيز را تهيه كند، ولي اگر در همان سال به آن چيزاحتياج داشته باشد، مي تواند در بين سال از منافع كسب آن را تهيه كند.

آیت الله سیستانی: اگر در تمام سال منفعتي نبرد و براي مخارج خود قرض كند، مي تواند ازمنافع سالهاي بعد مقدار قرض خود را بدهد. و همچنين اگر در اول سال براي مخارج خود قرض كند و پيش از تمام شدن سال منفعتي ببرد، مي تواند مقدار قرض خود را ازآن منفعت ادا نمايد. بلي ، اگر قرض را ادا ننمود تا آن كه سال بر منفعت گذشت ،بايد بدون كسر مقدار آن قرض ، خمس آن منفعت را بدهد، مگر اينكه قرض بعد ازمنفعت كردن بوده و براي مؤونه سالش باشد، كه در اين صورت كسر آن حتي بعد ازگذشتن سال خالي از وجه نيست . اگر در اول سال براي مخارج خود قرض كند و پيش از تمام شدن سال منفعتي ببرد، مي تواند مقدار قرض خود را از آن منفعت كسر نمايد.

آیت الله سیستانی: نظر آيةالله سيستاني در مسأله قبل ذكر شده است . اگر در تمام سال منفعتي نبرد و براي مخارج خود قرض كند، مي تواند از منافع سالهاي بعد قرض خود را ادا نمايد.

اگر براي زياد كردن مال يا خريدن ملكي كه به آن احتياج ندارد قرض كند،نمي تواند از منافع كسب ، آن قرض را بدهد، ولي اگر مالي را كه قرض كرده و چيزي را كه از قرض خريده از بين برود آیت الله سیستانی: مي تواند قرض خود را از منافع آن سال بدهد. و ناچار شود كه قرض خود را بدهد، مي تواند از منافع كسب قرض را ادا نمايد.

آیت الله سیستانی: انسان مي تواند خمس هر چيز را از همان چيز بدهد يا به مقدار قيمت خمسي كه بدهكار است پول بدهد. و اما اگر جنس ديگر بخواهد بدهد، محل اشكال است ،مگر آن كه با اجازه حاكم شرع باشد. بنابر احتياط واجب بايد خمس مال حلال مخلوط به حرام را از عين همان مال بدهد. ولي خمسهاي ديگر را مي تواند از همان چيز بدهد يا به مقدار قيمت خمس كه بدهكار است پول بدهد.

آیت الله سیستانی: كسي كه خمس به مال او تعلق گرفت و سال بر آن گذشت ، تا خمس آن رانداده است و قصد دادن خمس را ندارد، نمي تواند در مال تصرف كند، بلكه بنابراحتياط واجب اگر قصد دادن خمس را هم داشته باشد نيز چنين است . تا خمس مال را ندهد نمي تواند در آن مال تصرف كند، اگر چه قصددادن خمس را داشته باشد.

كسي كه خمس بدهكار است ، نمي تواند آن را به ذمه بگيرد، يعني خود رابدهكار اهل خمس بداند و در تمام مال تصرف كند، و چنانچه تصرف كند و آن مال تلف شود، بايد خمس آن را بدهد.