تبیان، دستیار زندگی

اگر غير مال التجاره آیت الله سیستانی: مالي را به خريدن و مانند آن تهيه كرده باشد و خمسش را داده باشد،چنانچه قيمتش بالا رود، اگر آن را بفروشد، خمس مقداري را كه بر قيمتش اضافه شده بايد بدهد. و همچنين اگر مثلا درختي را كه خريده ميوه بياورد، يا گوسفندي چاق شود، در صورتي كه مقصود او از نگهداري آن اين بوده كه منفعتي از آن ببرد، بايدخمس آنچه را زياد شده بدهد، بلكه اگر مقصودش منفعت بردن هم نبوده ، بايد خمس آن را بدهد. مالي داشته باشد كه خمسش را داده يا خمس ندارد، مثلا به او بخشيده اند، چنانچه قيمتش بالا رود، اگرچه آن را بفروشدمقداري كه بر قيمتش اضافه شده خمس ندارد، ولي اگر درختي كه خريده نمو كند وبزرگ شود و يا گوسفندي كه خريده چاق شود، در صورتي كه مقصود او از نگهداري آنهااين بوده كه از زيادتي عين آن سود ببرد، بايد خمس آنچه را زياد شده بدهد.

اگر باغي احداث كند براي آن كه بعد از بالا رفتن قيمتش بفروشد، بايد خمس ميوه و نمو درختها و زيادي قيمت باغ را بدهد، ولي اگر قصدش اين باشد كه از ميوه آن استفاده كند، فقط بايد خمس ميوه را بدهد.

اگر درخت بيد و چنار و مانند اينها را بكارد، آیت الله سیستانی: بايد هر سال خمس زيادي آنها را بدهد، و همچنين اگر مثلا از شاخه هاي آن كه معمولا هر سال مي برند... سالي كه موقع فروش آنها است ، اگرچه آنها را نفروشد بايد خمس آنها را بدهد، ولي اگر مثلا ازشاخه هاي آن كه معمولا هر سال مي برند استفاده اي ببرد و به تنهايي يا با منفعتهاي ديگر كسبش از مخارج سال او زياد بيايد، در آخر هر سال بايد خمس آن رابدهد.

كسي كه چند رشته كسب دارد، مثلا اجاره ملك مي گيرد و خريد و فروش آیت الله سیستانی: هم مي كند، چنانچه همه آن رشته ها در شؤون تجارت مانند خرج و دخل وحساب صندوق يكي باشند، بايد خمس آنچه را كه در آخر سال از مخارج او زياد مي آيدبدهد. و چنانچه از يك رشته نفع ببرد و از رشته ديگر ضرر كند، مي تواند ضرر يك رشته را به نفع رشته ديگر تدارك نمايد. ولي اگر دو رشته مختلف دارد، مثلا تجارت و زراعت مي كند، در اين صورت بنابر احتياط وجوبي ، نمي شود ضرر يك رشته را به نفع رشته ديگر تدارك نمود.و زراعت هم مي كند، چنانچه در هر رشته كسبي كه دارد، سرمايه و دخل و خرج وحساب صندوق جداگانه دارد، بايد منافع همان رشته را حساب كند و خمس آن را بدهد،و اگر در آن رشته ضرر كند، از رشته ديگر جبران نمي شود. و اگر رشته هاي مختلف دردخل و خرج و حساب صندوق يكي باشند، بايد همه را آخر سال يك جا حساب كند و اگرنفع داشت خمس آن را بدهد.

خرجهايي را كه انسان براي به دست آوردن فايده مي كند، از فايده كسرمي شود و خمس ندارد.

آنچه از منافع كسب در بين سال به مصرف خوراك و پوشاك و اثاثيه وخريد منزل و عروسي و جهيزيه دختر و زيارت و مانند اينها مي رساند، در صورتي كه از شأن او زياد نباشد و زياده روي هم نكرده باشد خمس ندارد.

مالي را كه انسان به مصرف نذر و كفاره مي رساند، جزو مخارج ساليانه است ، و نيز مالي را كه به كسي مي بخشد يا جايزه مي دهد، در صورتي كه از شأن اوزياد نباشد از مخارج ساليانه حساب مي شود.

آیت الله سیستانی: اگر انسان نتواند مثلا جهيزيه دخترش را يك جا در وقت ازدواجش تهيه نمايد و بايد آن را در سالهاي متعدد تدريجا تهيه كند، چنانچه تهيه نكردن جهيزيه منافي شأنش باشد، اگر در بين سال از منافع آن سال مقداري جهيزيه بخرد و از شأنش زياد نباشد، خمس آن را لازم نيست بدهد، و اگر از شأنش زياد باشد يا از منافع آن سال در سال بعد جهيزيه تهيه نمايد، بايد خمس آن را بدهد. اگر انسان نتواند يك جا جهيزيه دختر را تهيه كند و مجبور باشد كه هرسال مقداري از آن را تهيه نمايد، يا در شهري باشد كه معمولا هر سال مقداري ازجهيزيه دختر را تهيه مي كنند، به طوري كه تهيه نكردن آن عيب است ، چنانچه دربين سال از منافع آن سال جهيزيه بخرد، خمس ندارد.

مالي را كه خرج سفر حج و زيارتهاي ديگر مي كند، آیت الله سیستانی: از مخارج سالي حساب مي شود كه در آن سال خرج كرده ، و اگر سفر او تامقداري از سال بعد طول بكشد، آنچه در سال بعد خرج مي كند بايد خمس آن را بدهد. اگر مانند مركب سواري باشد كه عين آن باقي است و از منفعت آن استفاده شده ، از مخارج سالي حساب مي شود كه در آن سال شروع به مسافرت كرده ، اگرچه سفر او تا مقداري از سال بعد طول بكشد، ولي اگر مثل خوراكيها از بين رفته باشد، بايد خمس مقداري را كه در سال بعدواقع شده بدهد.

كسي كه از كسب و تجارت آیت الله سیستانی: و غير اينها... فايده اي برده ، اگر مال ديگري هم دارد كه خمس آن واجب نيست ، مي تواند مخارج سال خود را فقط از فايده كسب حساب كند.

اگر از منفعت كسب آذوقه اي كه براي مصرف سالش خريده ، در آخر سال زيادبيايد، بايد خمس آن را بدهد. و چنانچه بخواهد قيمت آن را بدهد، در صورتي كه قيمتش از وقتي كه خريده زياد شده باشد، بايد قيمت آخر سال را حساب كند.

اگر از منفعت كسب پيش از دادن خمس اثاثيه اي براي منزل بخرد، آیت الله سیستانی: اگر احتياجش پس از سال منفعت برطرف شد، لازم نيست خمس آن رابدهد. و همچنين اگر در ميان سال احتياجش برطرف شد، ولي آن چيز از چيزهايي باشدكه معمولا براي سالهاي بعد گذاشته مي شود، مانند لباسهاي زمستاني و تابستاني ، خمس ندارد، و در غير اين صورت هر وقت احتياجش از آن برطرف شد، احتياط واجب آن است كه خمس آن را بدهد. و همچنين است زيورآلات زنانه در صورتي كه وقت زينت كردن زن به آنها گذشته باشد.چنانچه در بين سال احتياجش از آن برطرف شود، واجب است كه خمس آن رابدهد. و همچنين است زيورآلات زنانه ، اگر در بين سال ، وقت زينت كردن زنها به آنها بگذرد.