پرسش

با عرض سلام
1)در آیه شریفه( لا یمسه الا المطهرون ) قصر موصوف در صفت است یا صفت در موصوف ؟
2)آیا انما همیشه دلالت بر حصر می‌كند ؟ یا با توجه به مفهوم ، باید حصر را تشخیص داد ؟

پاسخ

دوست محترم!
مرجع ضمیر در جمله «لا یمسه الا المطهرون» كتاب مكنون و لوح محفوظ است. البته احتمال این نیز هست كه مرجع آن خود قرآن كریم باشد.
بنا بر احتمال اول، حرف "لا" حتما نافیه است، ولی بنا بر احتمال اخیر "لا" می تواند ناهیه نیز باشد.
اگر "لا" نافیه باشد، برگشت هر دو احتمال به یك معنا است و معنایش این است كه آن كتاب مكنون كه قرآن در آن است و یا قرآنی كه در كتاب مكنون هست، از دست اغیار و ناپاكان محفوظ است و به جز پاكان كسی با آن تماس ندارد، و آن را درك نمی كند.
با این تفسیر منظور از مس قرآن دست كشیدن به خطوط قرآن نیست، بلكه علم به معارف آن است، كه جز پاكان خلق كسی به معارف آن عالم نمی شود.
همچنین در این دیدگاه منظور از "مطهرون" كسانی هستند كه خدای تعالی دلهایشان را از هر رجس و پلیدی یعنی از رجس و ذنب و جهالت پاك كرده است. این معنای از تطهیر با كلمه مس كه گفتیم به معنای علم است مناسب است.
"مطهرون" عبارتند از كسانی كه خدای تعالی دلهایشان را پاك كرده، مانند ملا ئكه گرامی و برگزیدگانی از بشر كه در باره آنان فرموده: «انما یرید الله لیذهب عنكم الرجس …» یعنی اهل بیت پیامبر(علیه و علیهم السلام)
همچنانكه گذشت بعضی از مفسرین و فقها كلمه "لا" در جمله "لا یمسه" را لای ناهیه گرفته، و گفته اند مراد از مس، دست كشیدن به قرآن، و مراد از طهارت هم طهارت از حدث و خبث و یا تنها از حدث است؛ یعنی كسی نباید دست به خطوط قرآن بكشد، مگر آنكه وضو گرفته باشد و یا هم با وضو باشد و هم بدنش پاك باشد.
آیه را با فرض اینكه كلمه "لا" نافیه باشد نیز می شود حمل بر این معنا كرد، و گفت: جمله مذكور جمله ای خبری است كه منظور از آن انشاء است. (ر.ك. به ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، جلد19، صفحه237)
بنا بر هر دو تفسیر قصر صفت بر موصوف است؛ یعنی درك و فهم معارف قرآن فقط برای پاكان امكان پذیر است، یا مس و لمس فقط برای مطهرون جایز است.
در مورد كلمه "إنما" باید گفت كتابهای لغت و ادب آن را تنها برای حصر می دانند.
خدا نگهدار شما.