پرسش

سلام. چرا برخی واکسن ها مثل واکسن کزاز را باید چندین بار به یک فرد تزریق کرد؟

پاسخ

با سلام
واكسن های با اجرام زنده كه ازقدرت بیماریزایی آنها كاسته شده است، معمولاً با دوز واحد می‌توانند ایمنی موثر و طولانی نسبت به واكسن‌های كشته شده ایجاد كنند. این واكسن‌ها علاوه برسیستم ایمنی هومورال، سیستم ایمنی سلولی را نیز تحریك می‌نمایند، این نوع واكسنها تمایل دارند واكنشهای مشابه شكل طبیعی بیماری به خصوص درافراد با نقص ایمنی را ایجاد كنند.
برای اینكه با واكسن‌های كشته شده ایمنی كافی و بمدت طولانی بدست آید، بایستی این واكسن‌ها ابتدا درچند نوبت تزریق گردند و برای جلوگیری از كاهش سطح آنتی‌بادی و ادامه ایمنی اغلب لازم است كه تزریق واكسن در آینده یادآوری شود.
برای سهولت امر، می توان واكسنها را به دودسته مشخص تقسیم نمود:
الف) واكسنهای باكتریایی
۱) واكسنهای زنده تخفیف حدت یافته : ب. ث . ژ
۲) واكسنهای كشته:سیاه سرفه، حصبه ،وبا
۳) نازهر(توكسوئید): دیفتری، كزاز
۴) واكسنهای پلی ساكاریدی: مننگوكوكسیC , A ،پنوموكوكسی
ب) واكسنهای ویروسی
۱) واكسنهای زنده تخفیف حدت یافته: فلج اطفال خوراكی، سرخجه ،سرخك، اوریون، تب زرد
۲) واكسنهای كشته كامل: انفولانزا ، فلج اطفال تزریقی ، هاری
۳) واكسنهای كشته( بخشی از پادگن) : هپاتیت ب

توكسوئیدها فقط در قبال اگزوتوكسینها ایجاد ایمنی می كنند و كیفیت انها به لحاظ خلوص و قابلیت انحلال پادگن بسیار عالی است . ایمنی خلطی حاصل از آنها نیز به سادگی قابل اندازه گیری است .
در واكسنهای باكتریایی كه از یاخته كامل استفاده می شود ، پادتنهایی تولید می شوند كه بعضی از آنها احتمالاً جرء اپسونینها هستند. این واكسنها نقش یك ادجووان (یاور ) را دارند و همراه با دیگر واكسنها موجب افزایش پاسخ ایمنی می شوند.
در مورد ب .ث . ژ وضعیت فرق می كند ، این واكن بیشتر ایجاد ایمنی سلولی می كند و پادتن خلطی قابل اندازه گیری تولید نمی نماید .این حالت از ایمنی سلولی همراه با افزایش حساسیت تاخیری است كه از طریق آزمون حساسیت به توبركولین اندازه گیری می شود.
واكسن آبله (ویروس واكین ) كه قدیمی ترین واكسن ویروسی است، پس از تزریق به انسان به علت قرابت پادگنی ، ایجاد ایمنی علیه آبله (ویروس واریول ) می كند. ایمنی واكسن عمدتاً از نوع سلولی است و بطور كلی پاسخ پادتنی ضعیف است.
استفاده از واكسنهای زنده تخفیف حدت یافته در افراد مبتلا به نقص دستگاه ایمنی سلولی رسماً ممنوع است .
سایر واكسنهای ویروسی زنده یا تخفیف حدت یافته ،ایجادایمنی خلطی همراه با پادتنهای در گردش می كنند كه به روش های متداول سر مشناسی نظیر سرونوترا لیزا سیون ، واكنش ممانعت از هم اگلوتیناسیون ، بررسی ایمنی به كمك مواد رادیوایزوتوپ ، الیزاو غیره قابل اندازه گیری است. آزمونهای افزایش حساسیت تاخیری بعضاً دال بر ایمنی با واسطه سلولی است .
بعضی واكسنها نظیر واكسن خوراكی فلج اطفال یا واكسنهایی كه از طریق بینی تجویز می شوند ، علاوه بر ایمنی خلطی ، ایجاد ایمنی موضعی می نمایند و به دنبال آن ایمونوگلو بولین نوع A تولید می شود كه موجب ایمنی موضعی بسیار قوی خواهد شد و از دخول ویروس از طریق ان مجاری جلو گیری خواهد كرد. نهایتاً، واكسنهای مننگوكوكسی C ,A ، و پنوموكوكسی پلی والان براساس نوع كپسول وپلی ساكارید موجود در واكسن ، ایجاد پادتن اختصاصی می نمایند.